Książka: Anna Czapska „Neoklasycyzm w architekturze europejskiej”
ARCHITEKTURA NEOKLASYCYSTYCZNA
FRANCJA
Tradycyjne klasyczne formy renesansowe trwały we Francji (dzięki Akademii Architektury), od połowy XVII w. poprzez cały wiek XVIII. Tradycje te były utwierdzane i pogłębiane przez liczne dzieła teoretyków architektury. Akademia Architektury nie rozróżniała zawodu architekta i inżyniera. Powstawały dzieła logiczne konstrukcyjne, nie szukające wypowiedzi plastycznych jedynie w dekoracji form. Stosowanie konstruktywizmu i renesansowych zasad klasycznych ustrzegło Francuzów od uległości wpływu baroku włoskiego. W XVIII francuska architektura odgrywała w Europie rolę pierwszorzędną.
Francuscy architekci w XVII brali udział w hjzzmk. To Francja jako pierwsza podjęła dokładne badania naukowe nad wykopaliskami starożytności (np. wyprawa archeologiczna na terenie Włoch w 1749r).
Pierwszy okres formowania się myśli klasycznej dał w rezultacie:
Połączenie stylu Ludwika XV (Budowy i dekoracji) przy jego drobnej skali i lekkości formy z pewnym uproszczeniem linii rysunku dekoracji. Typowy przykładem okresu przejściowego jest pałacyk Peti Trianon 1754-1775 (na terenie parku wersalskiego) wg projektu J.A.Gabriela. Jako zapowiedź nowego stylu można również podać fasadę kościoła St. Sulpice w Paryżu – projekt J Servandoniego.
JACQUES GERMAIN SOUFFLOT
J. G. Soufflot brał udział w wyprawie archeologicznej do Włoch. Projektował ONZ cała świadomością i znajomością form starożytnych. Otworzył on okres wczesnego klasycyzmu utożsamianego ze stylem Ludwika XVI.
Do dzieł w pełni klasycystycznych zaliczmy wotywny kościół St Genevieve w Paryżu projektu Jacques Germain SOUFFLOTA (1764-1790). Po rewolucji przekształcono go na Panteon. Kościół usytuowany został na niewielkim placu, na wzgórzu. W planie jest to równomierny krzyż grecki, którego centrum kompozycji stanowi kopuła oparta na czterech słupach. W projekcie Soufflota każdy lekki słup składał się z czterech kolumn. W czasie realizacji inż. Rondelet zmienił koncepcje, wprowadzając ciężkie, pełne filary, ozdobione jedynie półkolumnami. Zastosowano dwa tambury(lepsza widoczność kopuły z zewnątrz), dolna otoczona koryncką kolumnadą.kopuła składa się z trzech warstw dwie murowane (wewnątrz) i stalową.
VICTOR LOUIS
Trzy lata studiował w Rzymie.
Teatr w Bordeaux. Dokładne opracowanie programu budynku teatralnego i funkcjonalne rozwiązanie planu.
Louis był wielbicielem starożytności i sztuki Palladia szczególnie w stosunku do „wielkiego porządku”, wnętrze natomiast rozwiązywał bardzo bogato.
ODDZIELNA GRUPA ARCHITEKTÓW TZW. „FUTURYŚCI” EPOKI REWOLUCYJNEJ
Opierali się na formach starożytnej architektury tworząc wielkie, surowe bryły architektoniczne. Ich gigantyczne projekty miały imponujące, często dziwaczne i nierealne kształty. Byli to architekci: E.L. Boullee, C. N. Ledoux, J.J. Lequec.
ETIENNE LOUIS BOULLEE
Początkowo studiował malarstwo. Jego twórczość można podzielić na dwa okresy:
Wcześniejszy: ok. do 1780 r., kiedy zajmował się projektowaniem niewielkich budynków związanych jeszcze stylowo z okresem architektury Ludwika XVI.
Późniejszy: projektował założenia bardziej monumentalne
Niewiele jego projektów zostało zrealizowanych. Interesujące są jego prace z zakresu teorii architektury. Wiele projektów teoretycznych powstało po 1789 roku (przestał budować i zajął się wyłączenie kompozycją architektoniczną .
Zaprojektował pomnik-mauzoleum dla Newtona w kształcie wielkiej kuli, której wnętrze miało przedstawiać niebo z gwiazdami.
Projekty z „Szkice na temat sztuki”. Wszystkie te projekty cechuje prostota bryły i brak elementów dekoracyjnych, przy chętnie stosowanych kolumnach klasycznych i potężnych sklepieniach.
CLAUDE NICOLAS LEDOUX
Był znany jako teoretyk architektury.
Teatr w Besançon (1778-1784), wykazuje on zamiłowanie do surowych i ciężkich brył nawet we wnętrzach. Wnętrze teatru zostało wyłożone ciężkimi ciosami kamiennymi, zamiast balkonów i lóż architekt zastosował amfiteatralnie wznoszącą się widownię, jak w teatrach antycznych. Surową elewację frontową zdobi portyk dorycki, akcentujący główne wejście.
Projekt rogatek w Paryżu.
Ich kształty, proste w swej formie geometrycznej, pozbawione były całkowicie ozdób.
ALESKANDRE THEODORE BROGNIART
Jego twórczość wacha się pomiędzy stylem J.A Gabriela (przedstawiciela stylu Ludwika XV), a czystym antykiem.
Najciekawszą pracą tego architekta byłą zbudowana po rewolucji giełda. Budynek wzniesiony na wzór antycznej świątyni, otoczonej kolumnadą, najlepiej wyrażającą tendencje nurtujące architekturę francuską XVIII w. budynek został usytuowany na placu, aby mół być widoczny z każdej strony. Sala o trzech kondygnacjach otoczona arkadkami, usytuowana została w środku i oświetlona z góry
MARIA JOSEPHE PEYRE
Zajmował się głównie teorią architektury, która miała wpływ na innych mu współczesnych architektów. Najważniejsza realizacja na terenie Paryża to teatr Odeon, odbudowany przez niego w 1778-1782 (w 1799 r. po pożarze zrekonstruowany przez J. Chalgrina). Boniowana elewacja – Peyre był entuzjastą starożytnego Rzymu. W elewacji frontowej zastosowana została kolumnada dorycka akcentująca główne wejście i odcinająca się od arkadkowego podcienia otaczającego teatr.
Rewolucja w pierwszych latach zniosła Akademię, rozproszyła zgromadzonych przy niej architektów. W tym czasie nie powstały większe, dzieła architektoniczne. W miejsce Akademii stworzono Instytut, który wystąpił z nowym programem nauczania. Stworzono komisje konserwacji (szczególnie budynków sakralnych zmienione na świecie). Ogłaszano wiele konkursów na różne budynki użyteczności publicznej np. łuki triumfalne, areny, łaźnie, obeliski. Wznoszono liczne prowizoryczne budowle z okazji różnych uroczystości, które odbywały się na polu Marsowym lub innych placach miejskich.
W czasie Dyrektoriatu przebudowano Pałac Luksemburski w Paryżu a pałac Burboński przekształcona na Szkołę Politechniczną.
OKRES NAPOLEONA
Napoleon kazał w 1800r.przekształcić kościół Inwalidów na Świątynie Marsa. Bezrobotni zamkniętych od czasu Rewolucji manufaktur znaleźli pracę przy licznych przebudowach i przeróbkach budynków. Napoleon chciał upamiętnić swoje panowanie trwałymi pomnikami, w postaci okazałych budynków. Napoleon sądził że monumentalna architektura powinna szukać natchnienia w starożytnych dziełach greckich i rzymskich. Nie chciał by architektura rujnowała skarb państwa. Wyróżniał więc inżynierów i im a nie architektom powierzał stanowiska w służbie budowlanej.
Główni architekci pracujący dla Napoleona:
P. Vignon
J. Gondoin
A. F. Peyre
J. Chalgrin
F. I. Belanger
Ch. Percier
P. F. L. Fontaine
Ulubioną formą pomnika był obelisk i łuk triumfalny(wzniesionych na terenie całej Francji z okazji licznych zwycięstw Napoleona). M.in. łuk triumfalny w Paryżu na pl.Etoile czy łuk Gwiadzy.
Na zlecenie cesarza wykonywano w Paryżu prace przy wykończaniu kanałów i basenów na wodę. Prace nad siecią fontann (56 różnych fontann różnego typu).
Za najważniejszą realizację w okresie cesarstwa można uważać całkowitą przebudowę kościoła św. Marii Magdaleny w Paryżu na świątynie „Chwały”. Vignon za projekt świątyni (nawiązującej do świątyni starożytnej otoczonej kolumnadą koryncką) otrzymał w 1806 r. pierwszą nagrodę. Kościół ustawiony na środku placu, na osi ulicy. Jest to budynek o wielkiej skali (100m×40m). Fronton zaprojektowany na wzór świątyni rzymskiej (8 korynckich kolumn podtrzymuje trójkątny tympanon, wypełniony rzeźbami). Oświetlenie nawy głównej za pomocą trzech niewielkich płaskich kopuł niewidocznych z zewnątrz.
Przebudowa Paryża. Szersze ulice, uporządkowanie np. w 1801r. zakazano chować w kościele (chowanie zmarłych za miastem) decyzja urządzenia w Paryżu trzech wielkich cmentarzy.
STYL EMPIRE
Po 1800 r. neoklasycyzm francuski rozwinął własny styl, empire (styl cesarstwa) obejmuje on lata 1800-1830. Rozwijał się on za panowania: Napoleona I 1800-1815, Ludwika XVIII (1815-1824) i Karola X (1824-1830). Dla stylu empire charakterystyczne było ściśle przestrzeganie form antycznych, szczególnie ornamenty dekoracyjne i detal architektoniczny. Najwybitniejsze dzieła architektoniczne w stylu empire powstały we Francji i Rosji (sytuacja polityczna - obecny tam ustrój). W innych krajach empire występował przeważnie tylko w dekoracji wnętrz.
Wielkie założenia na terenie Paryża tego okresu:
wielką oś wschód-zachód łączącą Luwr Place de l’Etoile
założenie północ-południe: pałac Luksemburski – ogrody- Obserwatorium Astronomiczne
założenie północ-południe kościół św. Magdaleny – ul. Castiglione – Pałac Burboński.
Przedstawiciele (architekci) kierunku empire:
C. Percier
P.F.L. Fontaine
Empire styl szczególnie wnętrz dekoracyjnych i mody.