3 grudnia HRiT prof. Staniszewski Andrzej

Rozwój telewizji publicznej w Polsce i na świecie

Stworzenie w Europie zachodniej telewizyjnego systemu dualnego składającego się z segmentu publicznego i segmentu komercyjnego.

Państwa zachodnie długo zwlekały o utworzeniu segmentu komercyjnego prywatnego w odróżnieniu od USA w czasie II wojny św. Amerykanie zaczęli wydawać prywatnym obywatelom, których stać było na założenie własnej rozgłośni koncesję radiowe, telewizyjne. Europa zachodnia zwlekała z wydawaniem koncesji było to spowodowane chęcią zachowania monopolu na zysk medialny.

Francja w 1964r. podjęto we Francji ustawę o utworzeniu ORTF L’Office de Radiodeffusion-Television Francaise była to medialna telewizja publiczna. Instytucja publiczna musiałą wypełniać cele, zadania jakie są wpisane w koncesję telewizji. Tą kontrolę miała sprawować rada administracyjna. Francuzi powołują tzw. radę administracyjną, która kontroluje działalność do dziś. Połowę rady powoływał rząd, drugą połowę przedstawiciele różnych grup społecznych m.in. przedstawiciele prasy, dziennikarzy. Obok rady administracyjnej zaczęła działać druga instytucja też o podobnym zakresie obowiązków- rada programowa RTF 1/3 powołują przedstawiciele dziennikarze.

ÓRF – Ósterreichischer Runfunk und Fernsehen jako nadawca polityczny, rządowy. W 1974r. odzyskuje status radia i telewizji publicznej. Zasady kontrolowania nadzoru podobne jak we Francji.

Odmienną strukturę stworzyli włosi. Włoskie rozwiązanie ma następujący charakter. RAI – Radiotelevisione Italiana. RAI uzyskała status publiczny w 1975r. była telewizją publiczną, jest konkurencją dla monopolu Silvio Berlusconiego. Kontrolę przekazano parlamentowi. Powołano specjalną komisję parlamentarną.

W Europie powstalo 5 segmentów Rynku Telewizyjnego. Na duże rynki medialne zdaniem badaczy zachodnich tworzyło 5 krajów w Europie: WLK brytania, Francja, Niemcy, Włochy i Hiszpania. Te tzw. „rynki’’ charakteryzowały się wyraźnym podziałem na dwa segmenty: nadawcy publiczni i prywatni. Obok tego rozwój wszystkich for finansowania telewizji: abonament, reklama, telewizja płatna. Do tego sporadycznie dochodzi mecenat prywatny, finansowanie przez określoną osobę. Im mniej dokłada dany rząd do działalności takiej telewizji publicznej.

Importerzy medialni: Luksemburg i Lichtenstein. Strategia działalności polega na czerpaniu programów z za granicy, nie jest to autorski program, po drugie skromne dochody reklamowe w Lichensteinie i Luksemburgu wypływają za granicę, nie są to zatem rynki dochodowe. Na terenie Luksemburga działają znane stacje telewizyjne, wykorzystując położenie tych księstw. Możemy wymienić takie stacje jak Radio Luksemburg, RTL nadaje z Luksemburga chociaż jest stacją niemiecką.

W większości stacji niemieckich przyjęto wzory brytyjskie BBC. System radia publicznego, stworzył John Reith. Stworzył on misję radia publicznego, misję edukacyjno-oświatową. W przypadku BBC rolę odgrywali monarchowie bezpośrednio. Niektóre kraje skopiowały działalność radia publicznego oto telewizja szwedzka publiczna bardzo liberalna SVT – Sveriges Television AB. Dopiero w 1997r. TV szwedzka staje się telewizją publiczną, staje się własnością fundacji. Dokumenty: 1.Ustawa o radiofonii i telewizji, 2. Prawo o swobodzie wypowiedzi, 3. Karta nadawana przez rząd, która określała cele i zasady działalności programowej. Zatem organami TV szwedzkiej oficjalnie jest tzw. rada gubernatorów (7 osobowa). Przewodniczącego tej rady powołuje rząd, ale już 5 spośród 7 członków powołuje Fundacja, którą tworzą przedstawiciele różnych grup społecznych. Rada gubernatorów decyduje o planach ekonomicznych, finansowych, odpowiada za program roczny. Jest to sprawnie działająca w Skandynawii telewizja.

Holandia – jeden z najbardziej demokratycznych systemów medialnych w Europie. Holendrzy stworzyli demokratyczno-korporacyjny system mediów. W tym społeczeństwie od XIXw. Obowiązuje tzw. zasada verzuiling., która ma zapewnić równość wyznań, światopoglądów, unikania konfliktów. Na przełomie XIX i XXw. Utowryzły się 4 różne odłamy społeczeństwa 1. Protestanci, 2. Katolicy,. 3. Socjaliści, 4. Liberałowie. te grupy społeczne musiały działać dla państwa. Zatem zasada verzuling gwarantowała lojalność wobec tych grup. W latach 20 XXw. Czas antenowy radia holenderskiego przydzielono proporcjonalnie poszczególnym grupom społecznym obowiązywała zasada pluralizmu w obrębie mediów, zatem w latach XX. Radiowy czas antenowy podzielono między grupy społceczne robotnicze, liberalne, katolickie oraz grupa chrześcijańska. Dzisiaj telewizja holenderska dzieli się sprawiedliwie dla 8 opcji politycznych i społecznych w związku z tym taki charakter demokratyczno-korporacyjny. Netherland 2 – jest to program wyłącznie dla dzieci i młodzieży.

Telewizja elektroniczna pozwoliła na bezpośrednią transmisję zawodów sportowych olimpiady. Potęge tej telewizji stworzyła legenda tamtych i późniejszych lat – Leni Riefenstahl. Prekursorstwo polegało na ustawieniu kilku kamer w różnych punktach stadionu, co przybliżało wysiłek sportowca. Telewizja niemiecka tworzy. Dwie światowe stacje radiowe niemieckie – Deutsche Well i Deutschland Funk. Podstawowym zadaniem było kreować wizerunek Niemców i niemiec. ARD Arbeitgemeinschaff Offertlich-Reichleiten Rundfunkanstanten (1954) oraz ZDF Zwitei Deutsches Fernsehen. (1962r.) – tworzą segment telewizji publicznej. (…) Nadzór działalności nad ZDF: działalność nadzoruje 77 osobowa rada tzw. rada nadzorcza jest wybierana na 4 lata, bardzo istotna jest reprezentacja poszczególnych grup społecznych, zatem 31 osób reprezentuje świat polityki, aktualne główne partie polityczne. 30 osób reprezentuje instytucje społeczeństwa obywatelskiego, kościoły, związki zawodowe, związki sportowe, organizacje przesiedleńców. Wśród tych 30 osób jest po 2 przedstawicieli wielkich kościołów po 2 reprezentują kościół ewangelicki i kościół katolicki. Jeden przedstawiciel Ofiar Stalinizmu w Niemczech, jeden przedstawiciel Związku Wypędzonych sygnowany przez Erikę Steinbach. Każdy przedstawiciel radia ZDF składa oświadczenie finansowe, że nie będzie partycypował w zyskach, aby ustrzec się ewentualnego zainteresowania. Zatem 3 października 1990r. następuje zjednoczenie Niemiec, przy władzy wtedy w Niemczech jest Helmuth Kohl. Jest to kres działalności systemu medialnego komunistycznego w NRD. ARD i ZDF przejmują system telewizyjny stają się monopolistami także na terenie 5 landów niemieckich od Saksonii po meklenburgię i maglenburgię. Dziennikarze współpracujący ze pod względem medialnym społecznym społeczeństwo NRD zostało określone mianem Ossis-Wessis. Zatem dla potrzeb społeczności niemieckiej zaczęto tworzyć autonomiczne systemy medialne. Powstały nowe stacje telewizyjne, radiowe specjalnie stworzone przez MDR, ORB. Ten system telewizji publicznej ARD i ZDF był to jeden segment telewizji publicznej w Niemczech, drugi system tworzy telewizja komercyjna jedna z najlepszych w Europie. Zatem historię telewizji rozrywskowej, która zaczyna się w 1985r. w tym roku rozpoczyna emisję pierwszy prywatny program telewizyjny w RFN, jest to SAT 1. Finansowany był wyłącznie z reklamy.

RADIO ŚWIATOWE.

W XXw. Radio Europejskie światowe w zależności od systemów politycznych, społecznych powstawały w różnych częściach świata organizacje radiowe, które służyły określonym celom w badaniach anglosaskich, amerykańskich, niemieckich wymienia się 8 czynników powołania instytucji radiowej, medialnej. Jest ona połączona z określonymi czynnikami kulturalnymi, politycznymi. Oto prezentacja 8 systemów:

1. Polityczno-ekonomiczny (decydujący o charakterze działalności radia),. Radio było elementem systemu społecznego, politycznego, rządowego, radio miało charakter i cel ideologiczny. Miało służyć określonej partii konkretnie partii Marksistowsko-Leninowskiej, radio miało służyć dominacji komunizmu w Europie a później na całym świecie. W takim systemie polityczno-ekonomicznym nie było miejsca na inicjatywę osobistą, indywidualną. System medialny był scentralizowany podlegający władzy politycznej oraz bezwględnie cenzurze.

2. tradycja i władza: przykład-system TV czy radia brytyjskiego, BBC stworzyło program światowy wieloświatowy już w latach XX. Po to między innymi, aby system radiowy służył integracji kolonialnej, utrwalaniu dążeń do dominacji imperialnej Brytyjczyków na bardzo dużym obszarze świata. Miała służyć przede wszystkim utrwaleniu tradycji od Kanady po Australię.

3. Religia: jest nie tylko przykładem działalności Radia Watykańskiej, czy też Radia Maryja. Tworzy określoną formułę medialną, która ma nie tylko zadbać o podtrzymanie wiary, o poszerzenie zwolenników tej wiary ale też ma wzmocnić władzę cywilną w krajach latynowskich, środkowej Ameryce.

4. geografia- dotyczy państw wielokulturowych, zatem w tym przypadku z uwzględnieniem geografii i stosunków etnicznych, społecznych głównym celem radia jest zachowanie swoistości kulturowej, tradycji danego państwa, w miarę neutralne, pokojowe kreowania przez radio nowej tożsamości narodowej jaką będą tworzyć przybysze

5. Etnografia: kultura środowiskowa, lokalna np. w Belgii, podzielonej etnicznie na dwie narodowości Flamandów, Walonów. Etnografia na przykładzie mediów oznacza konieczność zapewnienia równowagi jakiejkolwiek czy to politycznej, czy ekonomicznej podzielonej kulturowo etnicznie, językowo w społeczeństwie. Jeżeli np. ta dysproporcja ekonomiczna jest sprawiedliwa na rzecz określonej grupy społecznej.

6. USA – początek regularnej działalności radia w USA to rok 1920r. rozpoczyna się wtedy złota era radia amerykańskiego, która trwałą prawie ćwierć wieku. Amerykanie w pierwszych latach działalności radiowych dostrzegli zalety ekonomiczne jakie przyniosła działalność radiowa, szybko zaczęli sprzedawać tzw. czas antenowy przeznaczony na reklamę radiową. Amerykanie zaczęli wykorzystywać radio dla celów religijnych, dotyczących wiary w środowiskach wieloetnicznych. Wielka przestzeń geograficzna ameryki okazałą się korzystna dla radia, dostrzeżono pragmatyzm działalności radiowej w USA, tym bardziej, że było to radio komercyjne, niepubliczne z udziałem kapitału prywatnego. Zatem w skali amerykańskiej element ekonomiczny okazal się najistotniejszy.

7. zależność polityczna niektórych krajów od tzw. hegemonów najbardziej wyrazista epoka w dziejach radia dot. Zależności politycznej ukształtowała się po 2 wojnie światowej, po 1945r. zarówno w Europie jak i w Azji. Na terytopium byłych niemiec hitlerowskich stacjonowały w 1945r. armie czterech krajów, które okupowały Niemcy, trzy kraje zachodnie to USA, WLK BRT i Francja, tworzyły jedną sfere okupacyjną, ZSRR tworzył wschodnią strefę okupacyjną. W obu tych sferach tworzono od podstaw nowy ład medialny ale diametralnie odmienny, bo na terytorium okupowanym przez Rosjan powstało NRD i system komunistyczny medialny. Na terytorium okupowanej Japonii przez Amerykanów było podobnie, tam z kolei Amerykanie stworzyli system medialny oparty na swoich doświadczeniach zwalczając ten system imperializmu japońskiejgo.

8. wpływ osobowości medialnej na powstanie systemu medialnego. Takim przykładem wyrazistym jest kariera Johna Reitha lorda, który narzucił misję oświatowo-edukacykną radiu BBC i narzucił caly system działalności tego radia we wszystkich aspektach, od ekonomicznego po językowy, informacyjny. Stworzył także podstawy telewizji tego typu.

1 stycznia 1950r. Polskie Radio prowadziło nowy system pobierania opłat abonamentowych. Polegał on na tym, że abonent sam wpłacał należność za miesiąc bieżący ale też mógł decydować, że zapłaci za kilka mc z góry. Popularne audycje radiowe oświatowe to była encyklopiedia Radiowa funkcjonująca w latach 50. Radio komunistyczno-socjalistyczne powoli się rozbudowywalo, mieliśmy rok 1951r. w Lipcu 1950r. zaczęło działać centrum krótkofalowe w strukturze radia. Służyło programom zagranicznym po raz pierwszy radio służyło celom zagranicznym. We wrześniu 1950r. rozpoczęła się emisja jednego z najlepszych programów radiowych. Andrzej Rokita i Henryk Mirosz zaczęli puszczać w świat codziennie półgodzinne audycje muzyki aktualności, tworzyli oni audycje na wzorach zachodnich, co oznaczało, że zaczęli wówczas formułę radiowego magazynu dźwiękowego czyli krótkie 2-3 minutowe felietony przeplatane muzyką. Po raz pierwszy w Polskim Radiu wprowadzili Jazz. Już wtedy pojawiły się wtedy na użytek tej muzyki nowoczesne magnetofony szpulowe, dzięki którym można było nagrywać audycje w terenie a później emitować je w radiu. Oprócz tych ciemnych czasów stalinowskich pojawiały się pozytywy. W czerwcu 1958r. w Teatrze Narodowym odbył się kocnert z okazji 25-lecia pracy spikerskiej Tadeusza Bocheńskiego. Była to próbna stacja radionadawcza PTR. Jako nieliczny przypadek Władza Ludowa umożliwia kontynuowanie działalności Tadeuszowi Bocheńskiemu, który był najdłużej pracującym spikerem radiowym na świecie. Ta władza pozwalała mu prowadzić relacje z największych imprez socjalistycznych. We wrześniu 1951r. został zamordowany dziennikarz Stefan Martyka. 15 grudnia 1951r. odbyła się słynna pierwsza publiczna demonstracja sprzętu telewizyjnego. Przykłąd stylistyki radiowej tamtych lat: Polskie Radio rozpoczyna oficjalnie pożegnanie wodza Stalina „Przestało bić utrudzone serce Józefa Stalina ale dla narodu ZSRR (..).” W październiku 1952r. rozpoczęła się sesja Międzynarodowej Organizacji Radiowej w Pekinie z udziałem delegacji Polskiej. W październiku 1954r. pierwsza w Polsce stacja nadawcza UKF FM. Za chwilę zaczął funkcjonować program III, tę stację usytuowano w Fortach Mokotowskich, tam gdzie funkcjonował PII PR. W 1955r. na przełomie lipca i sierpnia obył się w Warszawie światowy festiwal młodzieży i studentów. Zaproszono studentów ze wszystkich stan świata.

Juliusz Petry – jeden z pierwszych szefów telewizji. 1890-1961r. Przede wszystkim działalność radiowa we Lwowie przed wojną, jednocześnie pisarz, poeta. Później po wojnie władza ludowa mimo, ze był sanacyjnym dyrektorem . Pierwsze lata Petry spędza lata w Radiu Polskim. To on wprowadził wesołą lwowską falę. Słynął z akcji społecznych, już wtedy zrozumiał zasadę wychodzenia poza studio radiowe, tzn. że dzięki niemu liczba korespondencji była imponująca, ustępowała tylko korespondencją centrali w Warszawie, w czasie wojny ukrywał się przed Niemcami w szczególności, później został skierowany do działalności radiowej. W czerwcu 1952r. powstaje w strukturze telewizyjnej 3 osobowy zespół, w którym znalazł się Juliusz Petry. Zespół ten był bezpośrednią reakcją na zainteresowanie telewizją w czasie przeglądu radiowego. prace badawcze nad stanem współczesnych programów telewizyjnych. Przygotowanie podstaw polskiego programu telewizyjnego. Romuald Gadomski, 2 stycznia ówczesny przewodniczący do spraw komitetu Radio Polskie powołuje do życia samodzielną redakcję programu telewizyjnego. Juliusz Petry zostaje pierwszym kierownikiem tej samodzielnej redakcji i tym samym pierwszym faktycznym szefem telewizji Polskiej. W tych czasach, kiedy program TV był rachityczny. Funkcję tą pełnił przez następne dwa lata.

24 kwietnia 1956r. ówczesny prezez Rady Ministrów – Józef Cyrankiewicz powierzył kierowanie Komitetem do Spraw Radiofonii Włodzimierzowi Sokorskiemu. Można porównać tę postać w Wilhelmem Billigiem, który miał za sobą przeszłość partyjną tak samo jak Billig był członkiem KPP. Stworzono ZPP. Billig został naczelnym Radia. Sokorski został Ministrem Kultury i Sztuki. Zatem trzeba było mieć przeszłość albo wojenną albo związanym być z KPP. 1956-1972r. najdłużej panujący prezes. Za czasów Cyrankiewicza dokonało się wiele przełomowych wydarzeń. Powstaje w 1956r. za czasów Sokorskiego doświadczalny ośrodek telewizyjny przemieniony w Warszawski Ośrodek Telewizyjny (WOT). 1 maja 1956r. uruchomiono telewizyjny ośrodek transmisyjny telewizji, stację badawczą uruchomiono. Była tam pierwsza relacja z poza studia telewizyjnego. Transmitowano wtedy defiladę z przed Pałacu Kultury i Nauki. W 1956r. również za sprawą Sokorskiego rozpoczęła się w Polsce masowa produkcja telewizorów wzorowanych na radzieckich telewizorach. Rozpoczyna wtedy pracę pierwszy regionalny ośrodek telewizyny poza Warszawą – w Łodzi. Zatem reklamy wprowadzono pierwszy raz w sierpniu 1956r. dopuszczano, że czas emisji reklam w stacji radiowej nie mógł przekraczać 15 minut tygodniowo. Struktura tej reklamy: była wzorowana na krótkich tekstach kabaretowych w formie skeczów przeplatane muzyką. Pierwsza reklama reklamowała płyn do prania „kokosal”. Bogdan Tomaszewski był odpowiedzialny za telewizję za tenis, lekkoatletykę. Ośrodki telewizyjne powstały w: Wrocłąw, Gdańsk, Szczecin. W marcu 1956r. pierwszy raz emitowany był program „Tele echo”. Był to pierwszy w Polsce komercyjny talk-show. Był to program Ireny Dziedzic. Była to postać dobrze usytuowana. Program ten przetrwał 25 lat. Było ponad 800 edycji. 12 tysięcy osób przepytała Irena Dziedzic.

Pierwszy serial TV nosił tytuł „Sprawy Państwa Kardasiów”. Był to październik 1956r. autorką była Stefania Godzieńska. Tematyka była typowo PRL-owska. Występowali aktorzy: Irena Kwiatkowska i Kazimierz Brusikiewicz. „Eureka” był to program popularno-naukowy, program pojawił się 4 września 1956r. celem audycji była popularyzacja, tłumaczenie największych osiągnięć naukowych. Zatem w 1958r. pojawił się w TV Kabaret Starszych Panów prowadzony przez Jerzego Wassowskiego i Jeremiego Przyborę. Stworzyli program niecodzienny. W 1958r. powstała decyzja aby utworzyć Ośrodek Badania Opinii Publicznej (OBOP). Pierwsza tego typu instytucja w socjalizmie. Miała informować społeczność telwizyjną o reakcjach na poszczególne programy. Obok zaczął badać referencje, oceny radiosłuchaczy i telewidzów. Do 1989r. miało miejsce takie oto najważniejsze wydarzenia telewizji: w 1974r. początek Rozwoju telewizji w Polsce za sprawą nowego prezesa Macieja Szczepańskiego. Maciej Szczepański za pieniąze gierkowskie oddał do użytku Nowoczesne Centrum Radiowo-Telewizyjne w Warszawie przy ul. Woronicza. Dzięki temu centrum został znacznie rozbudowany program. W tym roku w Konstantynowie k. Gąbina Szczepański oddał do użytku najsilniejszą wówczas radiostację o mocy 2 tyś kW. Najpopularniejsze audycje radiowe „Sygnały Dnia”, „Cztery Pory Roku”, „Lato z radiem”. Telewizja wyszła po za studio telewizyjno-radiowe. Pojawiły się też akcenty polityczne: w 1976r. po rozruchach w Radomiu i powstaniu KOR-u. Telewizja włączyła się do czynnej działalności politycznej. Pojawił się też „Wieczór z dziennikiem”. Pojawiło się hasło „Telewizja Kłamie”. Jak wiemy dzisiaj stan wojenny przygotowywano od roku 1980. W TV trwały przygotowania zakulisowe do objęcia władzy. 31 sierpnia władza ludowa podpisała umowy co oznaczało dla TV i Radia, że po raz pierwszy po 1945r. wróciły programy i relacje katolickie. 13 grudnia w momencie wprowadzenia stanu wojennego zmieniło się kierownictwo TV, Szczepański musiał odejść. Decyzja o ogłoszeniu stanu wojenngo oznaczała zawieszenie programu, ograniczenie emisji czasu programu I przez kilkanaście miesięcy nie działało TVP2. Część dziennikarzy internowano, część musiało się przyznać, że akceptują stan wojenny. 1986r. ruszył „Teleekspres”. Była to pierwsza próba zatarcia oblicza stanu wojennego, lżejsza próba audycji informacyjnej. W 1988r. w Telewizji odbyła się debata – Lech Wałęsa – Alfred Miodowicz. Spotkało się 2 szefów Związków Zawodowych. W 1982r. na przestrzeni 3 miesięcy od lutego do kwietnia toczyły się obrady tzw. okrągłego stołu. Ostatnim prezzem Komitetu Radia i Telewizji – był Jerzy Urban ( w 1989rr. Ostatni w PRL). W koeljnosci chronologicznej: od Sokolskiego do Urbana –

Włodzimierz Sokolski – 1956-1972r.

Maciej Szczepański – 1972-1980r.

Józef Barecki – 1980r.

Zdzisław Balicki – 1980-1981r.

Władysław Loranc – 1981-1982r.

Mirosław Wojciechowski – 1983-1986r.

Janusz Roszkowski – 1986-1989r.

Jerzy Urban – 1989r.

Pierwszy Solidarnościowy Prezez Radia i Telewizji mianowany przez Tadeusza Mazowieckiego:

Andrzej Drawicz – 1989r-1991r.

Pozdr,

miro