Krajowa Rada Sądownictwa
Projekt dotyczący utworzenia Krajowej Rady Sądownictwa powstał w wyniku porozumienia politycznego zawartego podczas obrad „okrągłego stołu” którego celem było powstanie organu konstytucyjnego, składającego się z przedstawicieli wszystkich trzech władz – ustawodawczej, wykonawczej oraz sądowniczej. Owa koncepcja była wzorowana na doświadczeniach państw Europy Zachodniej. Uchwalona w dniu 20 grudnia 1989 roku, ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa stwierdzała, że Rada strzeże niezawisłości sędziów i niezależności sądów. Pierwszy skład Krajowej Rady Sądownictwa ukonstytuował się na posiedzeniu, które odbyło się w dniu 23 lutego 1990 roku.
Obecny ustrój, zakres działania i tryb pracy Rady określa Konstytucja oraz ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. 2001 nr 100, poz. 1082 wraz ze zmianami). W art. 186 ust. 1 Ustawy Zasadniczej stwierdzenie, że Rada strzeże niezawisłości sędziów i niezależności sądów podniesione zostało do rangi zasady konstytucyjnej. Nie bez znaczenia dla zakresu kompetencji Krajowej Rady Sądownictwa było także orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. W swoich trzech orzeczeniach z dnia 29 listopada 2007 r. , 16 kwietnia 2008 r. i 27 maja 2008 r. Trybunał znacząco wpłynął na ich zakres, czyniąc je odpowiednimi do realizowania konstytucyjnego obowiązku stania na straży niezawisłości sędziów i niezależności sądów.
Krajowa Rada Sądownictwa jest organem kolegialnym. Składa się z 25 członków (art. 187 ust. 1 Konstytucji):
Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz i osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej,
piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,
czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów.
Przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących, Krajowa rada sądownictwa wybiera spośród swoich członków
Kadencja wybieranych członków KRS wynosi 4 lata (art. 187 ust. 3 Konstytucji). Rada obraduje na posiedzeniach, a jej uchwały zapadają bezwzględną większością głosów w głosowaniu jawnym. Obsługę Rady realizuje i finansuje Kancelaria Prezydenta.
Do najistotniejszych zadań Rady należy:
opiniowanie aktów normatywnych dotyczących sądownictwa i sędziów oraz podejmowanie uchwał w sprawach wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie ich zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów,
rozpatrywanie i ocena kandydatur do pełnienia urzędu sędziowskiego oraz przedstawianie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wniosków o powołanie sędziów w Sądzie Najwyższym, Naczelnym Sądzie Administracyjnym, sądach powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i sądach wojskowych,
rozpatrywanie wniosków o przeniesienie sędziów w stan spoczynku, wyrażanie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziów, którzy ukończyli 65 rok życia,
rozpatrywanie wystąpień sędziów w stanie spoczynku o powrót na stanowiska sędziowskie,
uchwalanie zbioru zasad etyki zawodowej sędziów i czuwanie nad ich przestrzeganiem,
wybór Rzecznika Dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych, występowanie z żądaniami wszczynania postępowań dyscyplinarnych w stosunku do sędziów oraz odwoływanie się od wyroków sądów dyscyplinarnych pierwszej instancji,
przeprowadzanie wizytacji sądu lub lustracji pracy sędziego, którego indywidualna sprawa podlega rozpatrzeniu przez Radę,
wyrażanie opinii w sprawie powołania i odwołania prezesów i wiceprezesów sądów powszechnych i sądów wojskowych.
Warto nadmienić, że ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o Krajowej Radzie Sądownictwa, dostosowująca stan prawny do Konstytucji przewidywała wprowadzenie samodzielności budżetowej Rady od 1 stycznia 2004 r. Data ta została następnie zmieniona na 1 stycznia 2007 r. Wprowadzenie z dniem 1 stycznia 2007 r. samodzielności budżetowej Krajowej Rady Sądownictwa pozwoliło na większe uniezależnienie się tego konstytucyjnego organu i tym samym wzmocniło jego pozycję w Państwie. Krajowa Rada Sądownictwa, obsługiwana uprzednio przez Kancelarię Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ma obecnie własne Biuro, które jest urzędem służącym pomocą przy wykonywaniu jej zadań w zakresie administracyjnym, organizacyjnym, prawnym i finansowym.
Siedziba Krajowej Rady Sądownictwa znajduje się w Warszawie przy ul. Rakowieckiej 30.