NAUKA O SPOŁECZEŃSTWIE 11.03.2010
Przejście ze społeczeństwa przednowoczesnego do nowoczesnego
SYSTEM KAPITALISTYCZNY
Max Weber , Werner Sombart – na przełomie XVIII i XIX wieku sformułowali pewien punkt odniesienia, który jest aktualny dla dzisiejszych zjawisk. Pokazali na czym polega pewien istotny element społeczeństwa, które odnosi się do sfer ekonomicznych. Sprawą kluczową było to, że było to społeczeństwo kapitalistyczne – cechowało się kilkoma specyficznymi właściwościami:
Społeczeństwo kapitalistyczne to takie, w którym środki produkcji pozostają w prywatnych rękach – czyli prywatna własność ziemi, przedsiębiorstw
Społeczeństwo kapitalistyczne to takie, w którym istnieje wolna siła robocza – wykonywana praca nie jest oparta na niewolnictwie, a podstawową siłą roboczą są osoby sprzedające swoją pracę
Jedynym z podstawowych elementów systemu kapitalistycznego są przedsiębiorstwa, które zostały uruchomione dla osiągnięcia zysku z wymiany rynkowej
Nowoczesne formy organizacyjne szukające zysku konkurują ze sobą – zbliżają się do typu idealnego wolnego rynku
Pojawienie się racjonalnego systemu rachunkowości, tzw. podwójnego systemu księgowania – możliwe było racjonalne kalkulowanie zysków i strat
System kapitalistyczny był jednoznacznie powiązany z racjonalizacją systemu prawnego, czyli z sytuacją kiedy system prawny zaczął się opierać na założeniach racjonalnych
Wykorzystanie systemów technologicznych do zwiększania produktywności – determinizm ekonomiczny Karol Marks – przejście do pracy w manufakturach. Zmiana technologiczna doprowadziła do powstania nowych grup społecznych
Kapitalizm stanowi wyjaśnienie na czym polegało nowatorstwo tego systemu
Zmiana społeczna zaczęła być dostrzegana w kontekście lat
Pojawienie się kapitalizmu było zjawiskiem historycznym
Dokonała się tu rewolucja – społeczeństwo nowoczesne okazało się skuteczniejsze niż wszystkie inne typy społeczeństw historycznych
Charakterystyka cech społecznych systemu kapitalistycznego, które spowodowały, że był on bardzo specyficzny i udało mu się osiągnąć sukces
System, w którym produkcja gospodarcza wkroczyła na poziom dotąd nieznany – radykalny wzrost produkcyjności
Żaden inny system społeczno-gospodarczy nie był w stanie wyzwolić porównywalnych mocy produkcyjnych
W systemie kapitalistyczny, w momencie jego powstawania, nierówności społeczne się zwiększyły, ale z czasem zaczęły się zmniejszać – w początkowych fazach radykalnie rosły, a w pewnym momencie to się zatrzymało i nastąpiło zmniejszanie tych nierówności
W warunkach kapitalizmu w XIX wieku, nierówności społeczne zostały zastąpione przez układ klasowy – przynależność do klasy społecznej jest determinowana przez urodzenie, są pewnymi całościami, które są otwarte w pewnym sensie – nie są pod względem formalnym tak zamknięte jak stany, rasy czy kasty;
W społeczeństwie kapitalistycznym zaczęła się zwiększać liczba osób awansujących
Kluczową klasą społeczną stałą się klasa średnia – w przeciwieństwa do społeczeństwa tradycyjnego klasą dominującą nie była klasa najwyższa a średnia, bo na niej opierał się cały system kapitalistyczny
Pojawienie się społeczeństwa kapitalistycznego było związane ze zjawiskiem indywidualizacji – cechą społeczeństwa nowoczesnego było to, że mieliśmy do czynienia z bardzo silną emancypacją jednostek – zbiorowość dominowała nad jednostką.
MAX WEBER – standardowa wizja powstania systemu kapitalistycznego – społeczeństwo europejskie od końca średniowiecza w skutek kilku specyficznych czynników dokonało akumulacji pierwotnej kapitału – z jednej strony były do podboje kolonialne.
Relacja między systemami etycznymi a gospodarką – kapitalizm nowoczesny rozwinął się w Anglii i Niderlandach, tam pojawił się najszybciej. Te kraje stały się potem mocarstwami kolonialnymi – nastąpiły przemiany dotyczące postaw – pojawili się ludzie zachowujący się w sposób inny niż wcześniej – zamiast wydawać pieniądze zaczęli oszczędzać. Pieniądze były wydawane na 3 sposoby:
Zakup pozycji społecznej – na zostanie szlachcicem
Utrzymanie własnego prestiżu – zakup zamków, pałaców
Starano sobie kupić życie wieczne – kupowanie odpustów
Sprawą kluczową zaprzestania wydawania pieniędzy stała się reformacja – dzięki niej pojawiła się możliwość pojawienia się społeczeństwa kapitalistycznego – jedną z istotnych elementów ruchu reformacyjnego w kontekście religijnym było:
pojawienie się przekonania o predestynacji – z góry jest określone kto jest zbawiony a kto potępiony
przekonanie, że kościół rzymsko-katolicki popadł w kult materializmu; reformacja była ruchem niematerialnym
pojawiło się pytanie: w jaki sposób poznać, że bóg wybrał kogoś do zbawienia a kogoś do potępienia? – ten kto został wybrany do zbawienia musi być przez boga widziany i naznaczony, a to utożsamiano z sukcesem; jeśli komuś się w życiu powodzi to będzie zbawiony, a ten komu się nie układa będzie potępiony
Nagle pojawiły się osoby dążące do pomnażania swoich dóbr
Pojawili się ludzie, którzy zaczęli zachowywać się jak biznesmani
Protestanci pod względem gospodarczym zaczęli dominować nad katolikami
Podziałem ważnym staje się podział na osoby, które są w stanie pomnożyć swoje dobra a na takie, które nie są w stanie tego zrobić
„Etyka protestancka według kapitalizmu” Max Weber – czynnik religijny nie wyjaśnia wszystkiego, bo nie mówi nam w jaki sposób pojawiły się czynniki kapitalizmu nie będące typowymi czynnikami kapitalistycznymi
Pozycja miast w społeczeństwie europejskim - największe miasta nie leżały w Europie w XVII wieku. Najistotniejsza dla kapitalizmu były miasta stosunkowo niewielkie, np. Florencja, Amsterdam, Lubeka(były miastami konsumenckimi), Londyn, Wenecja. To właśnie sytuacja miasta w europie spowodowała , że kapitalizm mógł się rozwinąć:
system kapitalistyczny i społeczeństwo nowoczesne mogło się pojawić wtedy, gdy miasta były miastami producentów
produkcja z terenów wiejskich zaczęła wychodzić z terenów miejskich
W europie od XVI wieku pewne miasta stały się centrami producenckimi – miasta musiały być silne by ochronić swoją autonomię, ale nie mogły być na tyle silne by podporządkować sobie tereny wiejskie
Weber za najważniejszą uważał przemianę wojskową, militarną – dominującą na polu walki stała się konnica. W europie zapanowała równowaga – miasta nie mogły się rozwijać militarnie, wychodzić poza obszar murów; osoby sprawujące władze na danym obszarze musiały liczyć się z autonomią miast
DOUGLASS NORTH – zajmował się analizą emocjonalną. Zwrócił uwagę na kwestię praw własności odróżniającą europejczyków od reszty świata. Społeczeństwo europejskie odchodzące od systemu feudalnego. Własność ziemska na szeroką skalę została przypisana do konkretnych osób. Własność ziemska jest przypisana do konkretnych osób i te osoby mogą tą własnością dysponować.
Zaczęto patrzeć na rozmaite typy zjawisk i rzeczy w kategoriach kalkulacji. Prawo zaczęło być konstrukcją racjonalną – w sposób racjonalny miało traktować relacje międzyludzkie.
Zaczęto organizować organizacje – minimalizować nakłady, a zwiększać korzyści
Zaczęto patrzeć na kwest religijne poprzez kategorie kalkulacji
Te procesy doprowadziły do tego, że między XVI i XVIII wieku został przygotowany grunt dla systemu kapitalistycznego. Zdarzyła się również w tym okresie rewolucja przemysłowa – była związana z pojawieniem się maszyny parowej itd. nastąpiło pojawianie się nowego społeczeństwa. Wszystko to doprowadziło do REWOLUCJI. Nastąpiła migracja ze wsi do miast. Kontrolę nad społeczeństwem zaczęli sprawować posiadacze środków produkcji, stary świat zostaje postawiony do góry nogami
Przez cały wiek XIX kapitalizm stał się wzorem dla reszty świata.
W poł XIX wieku pojawia się Antropologia społeczna – badanie społeczeństw tradycyjnych, prymitywnych, pierwotnych
Współcześnie izolatów kulturowych nie ma!