Typy użytkowe i rasy świń KRAJOWE RASY ŚWIŃ Polskie szlachetne i uszlachetnione rasy świń zostały wytworzone przez celowe i przemyślane krzyżowanie pogłowia miejscowego z importowanymi ż zagranicy rasami o wysokiej użytkowości mięsnej. Praca nad doskonaleniem naszych świń i przystosowaniem ich do potrzeb rynku krajowego i zagranicznego jest nadał .prowadzona przez polskich zootechników. Obecnie hodowane są w Polsce trzy rasy świń białych: wielka biała polska, polska biała zwisłoucha oraz złotnicka biała, i dwie rasy o łaciatym umaszczeniu: puławska złotnicka pstra. Te dwie ostatnie rasy z powodu ciemnego umaszczenia skóry i skłonności do otłuszczenia są mało rozpowszechnione. RASA WIELKA BIAŁA POLSKA (w.b,p.). Świnie tej rasy stanowią obecnie ponad 60% kijowego pogłowia trzody chlewnej. Reprezentują typ świni mięsnej, odznaczającej się szybkim wzrostem i późnym dojrzewaniem. Dzięki tym cechom i białemu umaszczeniu nadają się do produkcji bekonu oraz lekkich tuczników mięsnych. Rasa wielka biała polska powstała pod wpływem niemieckiej świni białej ostrouchej i wielkiej białej angielskiej na podłożu wytworzonej przed II wojną światową rasy pomorskiej. Prowadzona przez wiele lat selekcja w kierunku cech mięsnych spowodowała, że nastąpiło dość duże ujednolicenie pogłowia świni wielkiej białej. W celu podkreślenia twórczej pracy polskich zootechników w uformowaniu tej rasy w 1962 r. nadano jej nazwę wielkiej białej polskiej. Są to świnie duże: prawidłowo żywione tuczniki w wieku 7-8 mieś. osiągają ciężar100-120 kg, a dorosłe świnie 300 kg i więcej. Szybsze osadzanie tłuszczu w tuszy następuje dopiero po przekroczeniu ciężaru 100 kg. Lochy tej rasy odznaczają dobrą płodnością. W ramach rasy w.b.p. można rozróżnić dwa podtypy użytkowe: bekonowy i ogólnoużytkowy. Podtyp bekonowy reprezentują świnie wybitnie mięsne, o lekkiej budowie, długim tułowiu i dość dobrze umięśnionym zadzie. Jak wskazuje nazwa, świnie te przeznaczane są głównie do produkcji lekkich tuczników bekonowych. Podtyp ogólnoużytkowy, nazwany także szynkowym lub konserwowym, charakteryzuje równomierne umięśnienie całego ciała, a szczególnie łopatki, polędwicy i szranki. Przeznaczany jest głównie do produkcji szynki i innych konserw mięsnych. Obecnie prowadzona selekcja w kierunku poprawy cech mięsnych tej rasy. RASA POLSKA BIAŁA ZWISŁOUCHA (p.b.z.). Hodowane obecnie świnie tej rasy stanowią ponad 35% pogłowia trzody chlewnej w kraju. Odznaczała się takimi samymi cechami użytkowymi i rozpłodowymi co świnie w.b.p. Wyhodowane zostały przez krzyżowanie krajowych świń zwisłouchych z importowanymi knurami rasy niemieckiej białej uszlachetnionej oraz po II wojnie światowej — ze szwedzkimi landrase. Dolew krwi świni landrase zwłaszcza norweskiej i prowadzona praca hodowlana wpłynęły bardzo korzystnie na uszlachetnienie tej świni na poprawę cech mięsnych RASA PUŁAWSKA. Wytworzono ją na terenie Lubelszczyzny, w pobliżu Puław, na początku bieżącego stulecia przez krzyżowanie miejscowych prymitywnych świń ostrouchych ze sprowadzanymi z Anglii berkszyrami. Świnie te, nazywane czasem także gołębskimi, reprezentowały typ tłuszczowo miesny. Odznaczały się dużą odpornością na niekorzystne warunki środowiskowe, dobrą zdrowotnością i dobrym wykorzystywaniem paszy . Ujemną ich cechą była niezbyt wysoka- płodność oraz czaro-białe umaszczenie, a także zbyt wczesne dojrzewanie i tym samym skłonność do osadzania tłuszczu. Zalety użytkowe świń rasy puławskiej spowodowały jednak, że po II wojnie światowej wzrosło zainteresowanie nią i zwiększył się rejon jej występowania. Wznowiona została praca hodowlana nad dalszym jej uszlachetnianiem w kierunku opóźnienia dojrzewania, poprawy mięsności i płodności. RASY ZŁOTNICKIE. Najmłodszymi rasami świń krajowych, wyhodowanymi dopiero po II wojnie światowej, są rasa złotnicka biała i rasa złotnicka pstra Pracę hodowlaną nad nimi rozpoczęto w 1949 r. Materiałem wyjściowym były mieszańce dość prymitywnych świń, przywiezionych przez repatriantów z Wileńszczyzny i Nowogródczyzny na teren woj. olsztyńskiego. Do uszlachetnienia tego pogłowia użyto świń ras w.b.a. oraz szwedzkiej landrase. Przez intensywną pracę hodowlaną i ostrą selekcję wytworzono z tego pogłowia rasę złotnicka białą podtypu bekonowego oraz rasę złotnicka pstrą podtypu ogólnoużytkowego. Świnie obydwu tych ras odznaczają się dobrą odpornością na gorsze warunki środowiska, zdrowotnością oraz dość wysoką płodnością. ZAGRANICZNE RASY ŚWIŃ UŻYWANE DO KRZYŻOWANIA TOWAROWEGO Belgijska zwisłoucha (Landrace Belgique) Została wyhodowana w Belgii w wyniku krzyżowania świń krajowych — początkowo z rasami: duńską, holenderską i niemiecką, a następnie “dolewano krew" rasy wielkiej białej angielskiej i pietraine. Świnie tej rasy charakteryzują się długim i szerokim tułowiem. Umaszczenie skóry i szczeciny jest białe. Uszy są stosunkowo małe, pochylone ku przodowi. Szynki są dobrze uformowane i umięśnione. Rasa ta charakteryzuje się dobrą wartością tuczną oraz bardzo dobrymi wskaźnikami rzeźnymi. Tusze ich odznaczają się dużą zawartością mięsa, optymalnym stosunkiem mięsno-tłuszczowym i dobrym umięśnieniem szynek oraz dużą powierzchnią “oka" polędwicy. W okresie tuczu ich przyrosty dobowe wynoszą około 759 g, a masę końcową (95-100 kg) osiągają w średnim wieku 176 dni. Do wad tej rasy należy zaliczyć występujące białe i wodniste mięso. Rasa tych świń stanowi doskonały komponent męski do krzyżowania towarowego. W Polsce brała udział w tworzeniu linii 990 Duroc (czyt. diurok) Podstawową bazę do tworzonej rasy stanowiły dwie odmiany czerwonych świń — Jersey i duroc. Wzorzec rasowy ustalono w roku 1885. Świnie tej rasy mają umaszczenie czerwone, którego odcień waha się od jasnozłotego do bardzo ciemnoczerwonego, zbliżonego do mahoniowego. Świnie tej rasy odznaczają się średnią wielkością. Ich tułów jest długi, grzbiet łukowaty, nogi są mocne i wysokie, a uszy małe i obwisłe. Rasa ta nie charakteryzuje się szczególnie jakąkolwiek cechą, jednak zachowuje pewną równowagę. Plenność loch wynosi średnio 9,5 prosiąt żywo urodzonych w miocie. Lochy odznaczają się dobrym instynktem macierzyńskim i dobrą mlecznością. Stanowią doskonały komponent w krzyżowaniu towarowym. Rasa ta znalazła zastosowanie w wielu programach hybrydyzacji na świecie, między innymi również w Polsce. Rasa ta odznacza się dużymi zdolnościami przystosowawczymi, jest odporna na stres. Hampshire (czyt. hemszajr) Została wyhodowana w USA w drugiej połowie wieku XIX. Świnie rasy hampshire odznaczają się średnią wielkością, czarnym umaszczeniem, z charakterystycznym białym pasem przechodzącym przez łopatki, przednie kończyny i brzuch. Głowa jest lekka, z długim, lekko wklęsłym ryjem. Uszy są krótkie i stojące. Tułów jest średniej długości, grzbiet i szynka są dobrze umięśnione. Kończyny są krótkie, stromo ustawione. Jest jedną z najbardziej cenionych ras świń w USA. Uznanie i dużą popularność zdobyła dzięki wyrównaniu i zrównoważeniu wszystkich cech użytkowych oraz dobrym wynikom uzyskiwanym w krzyżowaniu. Według wyników kontroli użytkowości rozpłodowej prowadzonej w USA plenność ich jest wysoka — 11,4-11,8 prosiąt żywo urodzonych i 8,9-10,3 odchowanych do 56. dnia. Odznaczają się dobrą wartością tuczną i wydajnością rzeźną; dojrzewają średnio wcześnie. Dzięki dużej zdolności przystosowawczej, plenności i dobrej jakości mięsa są używane do krzyżowania towarowego. Pietrain (czyt. pietrę) Rasa ta została wyhodowana w Belgii po l wojnie światowej, a uznana za rasę w roku 1956. Co do jej genezy istnieje kilka hipotez. Umaszczenie jest szarobiałe z nieregularnymi plamami czarnymi i rudymi. Zwierzęta są średniej wielkości. Plenność loch wynosi średnio 9,8 prosiąt w miocie. Dojrzałość somatyczną świnie te osiągają w wieku 4 lat. Odznaczają się szybkim wzrostem do momentu uzyskania masy ciała 75 kg, później przyrosty są coraz mniejsze, a wykorzystanie paszy pogarsza się. Dobowe przyrosty w okresie tuczu wynoszą około 700 g. Masę ciała 90-95 kg świnie osiągają w wieku 180 dni. Tusze zwierząt tej rasy odznaczają się bardzo dużym udziałem mięsa, lecz jest ono blade i bardzo wodniste. Wadą tej rasy jest duża podatność na stresy. Ze względu na dużą wydajność mięsa rasa ma znaczenie międzynarodowe. W tuczu używana jest jako komponent ojcowski w wielu europejskich programach krzyżowania towarowego świń