INSTYTUCJE EUROPEJSKIE

Organizacja międzynarodowa- zrzeszenie państw lub innych osób prawnych najczęściej krajowych związków lub stowarzyszeń lub osób fizycznych z różnych krajów, powołane do życia dla realizowania zadań określonych w statucie.

Podział organizacji międzynarodowych ze względu na członkowstwo

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE
Zrzeszające państwa = organizacje międzyrządowe GO (governmental organisations)
Członkami są państwa reprezentowane przez własne rządy
Definicja organizacji międzyrządowej o rządowym charakterze: organizacja międzyrządowa stanowi formę współpracy między państwami, opartą na porozumieniu międzynarodowym tworzącym co najmniej jeden organ posiadający autonomię działania utworzoną na podstawie prawa międzynarodowego Elementy składające się na definicję GO: 1.sposób powoływania organizacji (porozumienie międzynarodowe) Nazwy umów stanowiących podstawę GO: -statut (np. Rada Europy) -karta (np. ONZ) -konstytucja (np. Międzynarodowa organizacja pracy) -pakt (np. NATO) -układ (np. Układ Warszawski) -traktat (np. Unia Europejska) Umowy te co do zasady zawierane są przez 3 państwa, wyjątkiem jest Holenderska Unia Językowa (Holandia i Belgia). Stronami traktatów są państwa lub inne organizacje międzynarodowe np. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju powstał przy udziale innej organizacji międzynarodowej Celem umowy jest nadanie organizacji podmiotowości prawnej 2.wymaganie aby organizacja miała co najmniej jeden autonomiczny od państw członkowskich organ 3.koniecznośc utworzenia organizacji w oparciu o przepisy prawa międzynarodowego
Działają na podstawie przepisów prawa międzynarodowego
Liczna organizacji GO to ok. 6 tys.

Podział organizacji międzynarodowych ze względu na funkcje.

Organizacje, które powstają na podstawie ściślejszej współpracy między państwami członkowskimi

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE
Organizacje uniwersalne (powszechne)
Jej członkowstwo i odpowiedzialność posiada zasięg światowy (członkiem może być każde zainteresowane państwo). Kryteria członkowstwa musza być zgodne z uniwersalnym charakterem. Mają bardzo zróżnicowany skład członkowski Np. w skład wchodzą państwa o wysokim poziomie gospodarczym i niskim; państwa z różnych końców świata (o odmiennych kulturach i poziomie rozwoju) dlatego mamy do nich ograniczone zaufanie (z reguły dlatego posiadają niewiele kompetencji)

Podział organizacji ze względu na zakres celów jakie organizacja ma zrealizować

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE
Wyspecjalizowane (=funkcjonalne)
Maja wąsko określony zakres celów (często cele widać już w nazwie) np. Europejska Wspólnota Energii Atomowej lub Międzynarodowa Organizacja Pracy

Podział ze względu na zakres władzy, która przysługuje organizacjom wobec państw członkowskich

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE
Ponadnarodowe
Przejmują od państw członkowskich szereg kompetencji i mogą wykonywać szeroki zakres władzy wobec państw członkowskich np. UE
Cechy: 1.możliwość podejmowania przez organizację decyzji wiążących państwa członkowskie Przynajmniej niektóre z decyzji mogą być podejmowane większością głosów (niekoniecznie jednomyślnie) – element ponadnarodowości Decyzje nie są podejmowane w drodze umów lecz uchwał (państwa członkowskie nie mogą do nich składać zastrzeżeń) 2.niezależność organów organizacji od państw członkowskich Może mieć dwojaki charakter Może polegać na obsadzeniu przez państwa członkowskie składu niektórych organów przez osoby niebędące ich przedstawicielami np. Komisja Europejska (członkowie to nie przedstawiciele państw lecz UE), Trybunał Obrachunkowy Może polegać na wyborze członków tych organów bez udziału i wpływu państw członkowskich Np. Parlament Europejski 3.możliwość podejmowania przez organizację międzynarodową decyzji wiążących mieszkańców państw członkowskich Jest to jedna z najistotniejszych cech organizacji ponadnarodowych. Organizacja ponadnarodowa może stanowić bezpośrednio do mieszkańców państw członkowskich (a nie za pośrednictwem państwa). Przy kolizji prawa państwa i prawa organizacji międzynarodowej istnieje prymat prawa organizacji międzynarodowej (np. UE) Kolejność obowiązywania: 1.Konstytucja 2.Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą ustawy 3.Ustawy 4.Umowy międzynarodowe ratyfikowane 5.rozporządzenia 6.akty prawa miejscowego 4.mają kompetencje organizacji do wykonywania jej decyzji nawet przy braku współpracy ze strony państw członkowskich Wygaśniecie/sankcje dla państwa członkowskiego uchylającego się od obowiązków związanych z należeniem do organizacji 5.posiadają pewien zakres autonomii finansowej uniezależniającej organizację od państw członkowskich Część budżetu UE finansowana jest przez tzw. zasoby własne (przez co państwa nie mają całkowicie wpływu na budżet Unii i można zapobiec groźbą z ich strony niepłacenia składek gdy jakieś decyzje UE im się nie podobają)

Rada Europy

• Powstała 5.5.1949 r. na podstawie statutu podpisanego przez 10 państw w Londynie

• 3 przesłanki powstania Rady Europy (integracji państw) po II wojnie światowej:

1. chęć odbudowy pozycji gospodarczej Europy

2. obawa przed światowym komunizmem i ZSRR

3. obawa przed Niemcami (chęć kontroli na nimi)

• Obecnie do Rady Europy należy 47 państw europejskich

• Polska przystąpiła do Rady Europy jako ostatnie państwo Europy środkowej 11.1991 r.

• Członkowstwo: jest to organizacja otwarta o charakterze regionalnym – państwo członkowskie musi być państwem Europejskim (ale nie jest to restrykcyjnie przestrzegane, np. członkowstwo Turcji)

• Inny ważny warunek członkowstwa artykuł 3 statutu:
  Każdy członek Rady Europy uznaje zasadę praworządności oraz zasadę iż wszystkie osoby pozostające pod jego jurysdykcją korzystają z praw człowieka i podstawowych wolności.

• Każde państwo europejskie uznające powyższą zasadę może zostać członkiem Rady Europy

• Białoruś nie należy do Rady Europy jako jedyne państwo europejskie (ponieważ naruszane są tam podstawowe prawa człowieka oraz zasada praworządności)

• Tryb powoływania:
  Komitet Ministrów zaprasza państwo spełniające dwa wymogi członkowstwa. Państwo to staję się członkiem z chwilą założenia Sekretarzowi Generalnemu dokumentu przystąpienia do statutu Rady Europy.
  Wybór odbywa się na podstawie 2/3 głosów członków na zlecenie Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy.

• Członkowstwo stowarzyszone- dotyczy państw, które w przyszłości mają uzyskać status członka (takie państwa nie mają prawa do brania udziału w głosowaniu)

• Gość specjalny- państwo, które może brać udział w posiedzeniach Zgromadzenia Parlamentarnego

• Wystąpienie z Rady Europy:
  Państwo chcące wystąpić musi ratyfikować swój zamiar Sekretarzowi Generalnemu i jest skuteczne z końcem roku budżetowego, w którym zostało złożone.
  1969 Grecja wystąpiła z Rady Europy (ponownie przystąpiła w 1971r.)

• Wykluczenie członka- każdy członek Rady Europy, który poważnie naruszył postanowienia artykułu 3, może zostać zawieszony w swym prawie reprezentacji i wezwany przez Komitet Ministrów do wystąpienia, w przypadku niezastosowania się członka do takiego wezwania Komitet może postanowić, że przestał on być członkiem Rady poczynając od daty określonej przez Komitet.

• Zawieszenie praw członkowskich- zawieszenie prawa do reprezentacji gdy państwo nie reguluje swoich zobowiązań finansowych wobec Rady Europy

• Struktura wewnętrzna

ORGANY RADY EUROPY
Organy statutowe
Ich funkcjonowanie jest przewidziane w statucie Rady Europy
1.Komitet Ministrów 2.Zgromadzenie Parlamentarne (Doradcze) 3.Sekretariat Rady Europy Są to główne organy Rady Europy

Komitet Ministrów

-najważniejszy organ decyzyjny, który działa w imieniu Rady Europy
-każde państwo członkowskie ma w nim swojego jednego przedstawiciela i jest nim Minister Spraw Zagranicznych (który może być zastępowany przez ambasadora państwa członkowskiego)
-każdy członek Komitetu Ministrów ma 1 głos
-przedmiot obrad: sprawy wniesione przez członków Rady Europy oraz sprawy polecone przez Zgromadzenie Parlamentarne
-rezultat: zalecenia kierowane do rządów państw członkowskich (nie są one wiążące pod względem prawnym, gdyż Rada Europy nie jest organizacją o charakterze ponadnarodowym)
-struktura wewnętrzna: funkcjonuje szereg organów pomocniczych występujących pod nazwą Komitetów Ekspertów Rządowych, które przygotowują decyzje dla Komitetu Ministrów i są powoływane ad hoc
- decyzje zapadają zwykłą większością głosów, niektóre 2/3 (np. zaproszenie państwa), a niektóre jednomyślnie (np. decyzja o tym że obrady mają się odbyć poza Strasburgiem)

Zgromadzenie Parlamentarne

-jest jednym z pierwszych organów parlamentarnych w organizacjach międzynarodowych
-składa się z 318 członków i 318 zastępców
- liczba miejsc przysługująca na państwo członkowskie zależy od liczby mieszkańców danego państwa (najludniejsze mają 18 przedstawicieli, najmniej 2, Polska ma 12)
-przedstawicielami są członkowie parlamentów narodowych (u nas posłowie i senatorowie)
-rola: reprezentowanie opinii obywateli państw członkowskich
-członkowie Zgromadzenia Parlamentarnego głosują indywidualnie wg własnego uznania, nie są przed nikim odpowiedzialni z tytułu swej działalności. Mogą być odwołani tylko przez ten organ, który ich do składu mianował. Członkowie zasiadają wg alfabetu francuskiego
-frakcje polityczne (odpowiednik klubów parlamentarnych w parlamentach narodowych)
-Zgromadzenie Parlamentarne powinno się zbierać raz w roku na sesję zwyczajną (która nie powinna trwać więcej niż miesiąc). W praktyce Zgromadzenie Parlamentarne odbywa się 3 razy w roku (sesja zwyczajna rozbita na trzy podsesje)
-organ deliberujący- może omawiać wszystkie sprawy wchodzące w zakres celów Rady Europy
-rezultat: kierowanie zaleceń do państw członkowskich lub KM
-funkcja kreacyjna – Zgromadzenie Parlamentarne decyduje o obsadzie organów wewnętrznych Rady Europy mianuje Sekretarza Generalnego tej organizacji, sędziów Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Komisarza Praw Człowieka Rady Europy

Sekretariat Rady Europy

-w przeciwieństwie do Komitetu Ministrów i Zgromadzenia Parlamentarnego ma charakter stały
-zajmuje się obsługą administracyjną funkcjonowania Rady Europy
-ma swoją siedzibę w Strasburgu
-na jego czele stoi Sekretarz Generalny mianowany większością głosów przez Zgromadzenie Parlamentarne
-przygotowuje posiedzenia, dokumenty

Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy

-działa na podstawie decyzji statutowej podjętej przez Komitet Ministrów Rady Europy
-organ konsultacyjny władz lokalnych i regionalnych
-został powołany w 1994 roku
-skład wzorowany na Zgromadzeniu Parlamentarnym : 318 członków i ich 318 zastępców
-działa w ramach dwóch izb: Izba Władz Lokalnych i Izba Regionów; każda z izb wybiera przewodniczącego i sekretariat na 2 lata
-członkowie: pochodzą z bezpośrednich wyborów przedstawicieli władz lokalnych lub regionalnych i urzędników którzy są odpowiedzialni przed nimi
-zadanie: zapewnienie władzom lokalnym i regionalnym uczestnictwa w procesie tworzenia jedności europejskiej (w praktyce kongres jest konsultowany)

Działalność Rady Europy

Cele Rady Europy (art. 1 statutu RE):

• osiągnięcie większej jedności między jej członkami aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny; cel ten będzie urzeczywistniony za pomocą organów Rady

• omawianie wspólnych problemów

• zawieranie porozumień

• wspólne działanie

• w sprawach gospodarczych, społecznych i kulturalnych i przestrzeganie i rozwój praw człowieka

Rada Europy jest organizacją o celach ogólnych z wyjątkiem spraw dotyczących obrony narodowej, które nie wchodzą w zakres kompetencji Rady Europy

Działalność Rady Europy w dziedzinie Praw Człowieka:

1. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka
   postanowienia o charakterze materialnym (katalog praw i wolności człowieka)
   kto może korzystać z tych praw: każdy człowiek podlegający jurysdykcji państwa członkowskiego (tzn. że nawet niekoniecznie obywatele, a ludzie zamieszkujący Polskę i podlegający jej prawu)(ekstra terytorialne [pozaterytorialne] stosowanie konwencji osoby podlegają prawom nawet nie będąc na terenie państwa [np. na pokładzie statków wodnych i powietrznych])

2. część proceduralna zawierająca postanowienia mówiące o tym jak kontrolować państwa pod kątem przestrzegania tych praw i wolności
   -system skarg indywidualnych składanych do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka- mogą być składane przeciw państwom które należą do RE

-4 listopada 1950 r. został wystawiony w Rzymie projekt konwencji do podpisu
-3 wrzesień 1953 r.- konwencja weszła w życie
-cel konwencji: podjąć działania dotyczące przestrzegania praw i wolności zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka

-od 1998r. wszystkie skargi składane są bezpośrednio do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
-konwencja jest dokumentem żywym- są do niej dodawane protokoły dodatkowe (do dziś dodano 14 protokołów dodatkowych) np. protokół dodatkowy 6 wprowadza zakaz wykonywania kary śmierci
-konwencja + 14 protokołów dodatkowych
-Polska jest 4tym z 47 krajów, przeciwko któremu było złożonych najwięcej skarg obywatelskich
-katalog praw:

1. ART. 2 prawo do życia- nie ma charakteru bezwzględnego, tzn. że są od niego wyjątki
   1986 r. – protokół dodatkowy nr 6 wprowadził zakaz wykonywania kary śmierci (ale nie w sposób bezwzględny, bo wyjątkiem jest wojna i stan zagrożenia wojną)
   protokół dodatkowy nr 13 wprowadził absolutny zakaz wykonywania kary śmierci (nieprzyjęty przez Polskę)
   w ramach prawa do życia konwencja nie omawia spraw aborcji

2. ART. 3 zakaz niehumanitarnego traktowania (=zakaz tortur) jest prawem bezwzględnym, nie ma od niego żadnych odstępstw i wyjątków

3. ART. 4 zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej- nie ma charakteru bezwzględnego

4. ART. 5 prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (w sensie fizycznym)- nie ma charakteru bezwzględnego (bo można kogoś pozbawić wolności w trybie ustalonym przez prawo)

5. ART. 6 prawo do rzetelnego procesu sądowego- chodzi o proces karny i cywilny (a nie administracyjny); odzwierciedlenie zasady rządów prawa:

• prawo do sądu w rozsądnym terminie (długość terminu uzależniona od złożoności sprawy)

• zasada domniemania niewinności,

• prawo do informacji o zarzutach,

• prawo do obrony i obrońcy,

• zasada równości broni,

• bezpłatna pomoc tłumacza (jeżeli strona nie rozumie i nie mówi językiem używanym w sądzie)

1. ART. 7 prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego

2. ART. 8 prawo do małżeństwa (jako związek kobiety i mężczyzny ART. 12)

3. ART. 9 wolność myśli, sumienia i wyznania

4. ART. 10 prawo do swobodnego wyrażania opinii- nie ma charakteru bezwzględnego, może być ograniczone tylko ustawą (np. aby chronić zdrowie, bezpieczeństwo, moralność)

5. ART.11 prawo do zgromadzania się i stowarzyszania- nie ma charakteru bezwzględnego, absolutnego

6. ART. 13 prawo do skutecznego środka odwoławczego

7. ART. 14 zakaz dyskryminacji- dotyczy tylko praw i wolności określonych w konwencji; protokół dodatkowy nr 12 wprowadza całkowity zakaz dyskryminacji

8. Protokół dodatkowy 1 poszanowanie mienia- obejmuje również prawo własności intelektualnej

9. Prawo do nauki

10. Prawo do wolnych wyborów

-część formalna konwencji (system kontroli)

1. Europejska Komisja Ochrony Praw Człowieka (pozasądowa procedura kontrolna) została zintegrowana w 1994r.

2. Europejski Trybunał Ochrony Praw Człowieka
   -47 sędziów (po 1 przedstawicielu na każde państwo członkowskie) mianowanych przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy
   -istnieje możliwość wnoszenia skarg do Trybunału
   art. 35 Konwencji – wymogi dopuszczalności skargi indywidualnej- jeżeli nie zostaną spełnione, skarga nie zostanie rozpatrzona pod względem merytorycznym. Skargę mogą wnieść nie tylko obywatele państw członkowskich ale też osoby fizyczne i prawne podlegające jurysdykcji danego państwa członkowskiego w postaci listu. Kryteria dopuszczalności wniesienia skargi:

1. skarżącym może być tylko osoba, która padła ofiarą pogwałcenia zagwarantowanych w Konwencji praw i wolności (tzw. bezpośrednio poszkodowany)
   odrzucana jest skarga pisana w czyimś imieniu (wyjątek: gdy zatrzymana osoba przebywa w więzieni u lub jest nieletnia)
   skarga może być wniesiona dopiero gdy jest się już pokrzywdzonym lub należy się do grupy potencjalnie narażonej na pokrzywdzenie

2. wykorzystanie wszystkich środków odwoławczych przewidzianych w prawie wewnętrznym

3. Trybunał nie rozpatruje skargi jeśli została ona wniesiona po upływie 6 miesięcy od podjęcia ostatecznej decyzji w sprawie

4. skarga nie może być anonimowa (aby nie rozpatrywać skarg politycznych, propagandowych)
   ale można wnieść o utajnienie swoich danych

5. skarżący nie może nadużyć prawa do wniesienia skargi

6. skarga nie może być w sposób oczywisty nieuzasadniona

7. Trybunał nie rozpatruje skargi identycznej z już rozpatrzoną przez Trybunał

8. Trybunał nie rozpatruje skargi, która została poddana innej międzynarodowej procedurze dochodzenia lub rozstrzygnięcia

9. nowa przesłanka dodana przez protokół nr 14: znaczący uszczerbek jakiego doznał pokrzywdzony
   „Trybunał uznaje za niedopuszczalną każdą skargę, w której wnoszący nie doznał znaczącego uszczerbku, chyba że poszanowanie praw człowieka w rozumieniu konwencji wymaga rozpatrzenia przedmiotu skargi”

Skarga może być wniesiona w każdym z języków państw będących stroną konwencji.

Przed protokołem 14 o tym, że skarga jest niedopuszczalna stwierdzał Komitet 3 sędziów, po wprowadzeniu 14 protokołu stwierdza o tym 1 sędzia.
Sędzia może skierować skargę do Komitetu (w skład którego wchodzi 3 sędziów), który wydaje wyrok (lub uznaje skargę za niedopuszczalną) lub do Izby składającej się z 7 sędziów. Komitet lub Izba mogą podjąć decyzję o przedstawieniu skargi do rozpatrzenia Wielkiej Izbie (składającej się z 17 sędziów). Odwołanie od wyroku Komitetu lub Izby kieruje się do Wielkiej Izby.

-inne organizacje międzynarodowe, które w ramach Rady Europy chronią prawa człowieka: Europejska Karta Socjalna,
Konwencja o Zakazie Tortur, Ramowa Konwencja w Sprawie Mniejszości Ras Narodowych

Unia Europejska

• Proces powstania i rozwoju

-4.1951r.-podpisanie traktatu w Paryżu – Europejska Wspólnota Węgla i Stali – pierwsza ze wspólnot europejskich, charakter ponadnarodowy. Powstała na podstawie deklaracji Roberta Schumana dotyczącej utworzenia organizacji narodowej, na rzecz której państwa narodowe zrzekłyby się kontroli nad wydobyciem węgla i stali aby wyeliminować kontrolę nad produkcją zbrojeniową i zapewnić pokój między Francją a Niemcami)
-lipiec 1952- wchodzi w życie traktat o EWWiS. Traktat ten został zawarty na 50 lat. Wspólnota ta już nie istnieje. Ale organy tej wspólnoty funkcjonują do dziś
4 główne organy EWWiS:

1. Specjalna Rada Ministrów

2. Wysoka Władza

3. Wspólne Zgromadzenie

4. Trybunał Sprawiedliwości

-6 krajów wchodzących w skład EWWiS: Francja, Niemcy, Włochy, BENELUX (Holandia, Luksemburg, Belgia)
-Rzym marzec 1957 podpisanie 3 traktatów (które weszły w życie 01.01.1958)

1. Traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej

2. Europejska Wspólnota Energii Atomowej

3. Konwencja o Niektórych Wspólnych Instytucjach Wspólnot (połączyła Wspólne zgromadzenie i Trybunał Sprawiedliwości

-1965-podpisanie traktatu o Fuzji (który stworzył wspólną Komisję i Radę)
-Rozwój wspólnot:
ETAP I (1958-1968)

• weszły w życie traktaty

• lipiec 1968- Unia Celna między państwami członkowskimi,

• Traktat fuzyjny (Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich) – zawarty 8 kwietnia 1965 roku w Brukseli traktat scalający instytucje trzech wspólnot: utworzono jedną Komisję Wspólnot Europejskich (z Wysokiej Władzy EWWiS oraz Komisji EWG i Euratomu) i jedną Radę Ministrów dla wszystkich trzech Wspólnot Europejskich

ETAP II (1969-1986)

• gwałtowny rozwój wspólnot, 3 płaszczyzna rozwoju:

1. rozwój instytucjonalny (powstały nowe organy we wspólnotach np. Trybunał Obrachunkowy, Rada Europejska ’74; nastąpiło wzmocnienie pozycji organów już istniejących; 1979- pierwsze wybory bezpośrednie posłów)

2. rozwój terytorialny wspólnot (przystępowanie do wspólnot nowych krajów; 73- Wlk. Brytania, Irlandia, Dania; 81- Grecja; 86- Hiszpania, Portugalia; 95- Szwecja, Austria, Finlandia (od ’95 już się wstępowało do UE)

3. rozwój prawny (prace nad ustanowieniem rynku wewnętrznego)

ETAP III (1987-1992)
1987- wszedł w życie Jednolity Akt Europejski w jednej umowie międzynarodowej znalazły się postanowienia dwojakiego rodzaju:

1. postanowienia zmieniające dotychczasowe traktaty

2. postanowienia dotyczące współpracy politycznej między państwami członkowskimi (wcześniej była tylko współpraca gospodarcza)

Jakie zmiany do EWG dodał Jednolity Akt Europejski?

• Dodał nowe dziedziny współpracy pomiędzy państwami członkowskimi (np. ochrona środowiska naturalnego, spójność gospodarcza i społeczna)

• Zwiększył kompetencje Parlamentu Europejskiego (m.in. wprowadzając procedurę współpracy, prawo weta zawieszającego)

• Zdecydował o tym, że niektóre z decyzji podejmowanych dotąd jednomyślnie mogły być podejmowane kwalifikowaną większością głosów (odchodzenie od zasady jednomyślności w podejmowaniu decyzji w kierunku kwalifikowanej większości głosów)

1987-1992- zaszły zmiany instytucjonalne; był to okres przyspieszenia prac nad stworzeniem UE (prace te uległy przyspieszeniu zwłaszcza po zjednoczeniu Niemiec, chciano by Niemcy nie mogły wystąpić ze wspólnoty)
1989- Sąd Pierwszej Instancji rozpoczął swoją działalność (instytucja wprowadzona przez Jednolity Akt Europejski). SPI miał odciążyć Trybunał Sprawiedliwości

7.2.1992- podpisanie traktatu w Maastricht; na jego podstawie powstała UE. 1.11.1993 traktat wszedł w życie i od tego momentu funkcjonuje UE (UE nie zlikwidowała Wspólnot, stworzyła z nich I filar)

-1999- traktat powstania UE
1 maja 2004 r. – Polska wstępuje do UE (wraz z innymi 9 państwami: Cyprem, Czechami, Estonią, Litwą, Łotwą, Maltą, Słowacją, Słowenią i Węgrami)
2007 r.- Bułgaria i Rumunia przystępują do UE (w tym momencie UE liczy 27 państw członkowskich)

Podmioty prawa międzynarodowego tzw. 1 filar UE :
EWWiS
EWG WE (Wspólnota Europejska)
EWEA

Kwestionowano podmiotowość UE

2 filar UE:
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (wywodząca się z Jednolitego Aktu Europejskiego)

3 filar UE:
Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych UE

UNIA EUROPEJSKA
1 filar

Sama Unia nie miała odrębnych organów politycznych
Umowy musiały zawierać wspólnoty europejskie.

17.6.1997- podpisanie Traktatu Amsterdamskiego, który wszedł w życie 1.5.1999 (nie została zmieniona struktura trójfilarowa)
12.2000- podpisanie Traktatu w Nicei
1.2.2003-Traktat nicejski wchodzi w życie (ma na celu przygotowanie Unii do przystąpienia do niej nowych państw [10 państw w 2004 r.] miał zreformować instytucje i organy unijne; nie zmienił struktury trójfilarowej
2004- podpisano w Rzymie projekt traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy (Traktat Konstytucyjny- umowa międzynarodowa). Traktat ten proponował zniesienie struktury trójfilarowej- przekształcenie Unii w jednolitą organizację; został ratyfikowany przez 18 krajów członkowskich. Obywatele Francji i Holandii opowiedzieli się w referendach przeciwko i projekt upadł.
Cechy Traktatu Konstytucyjnego:

• został przygotowany w oparciu o metodę konwencji a nie przez konferencje międzynarodowe (jak to było dotychczas). Konwent Europejski składał się z: przedstawicieli rządów państw członkowskich, instytucji, parlamentów krajowych. Brano również pod uwagę opinię organizacji pozarządowych i grup społecznych.

• cel Traktatu Konstytucyjnego: zniesienie 3 filarów i powstanie jednolitej UE

• podział kompetencji pomiędzy UE a członków

• wprowadzenie nowej typologii aktów prawnych

• zastępuje wszystkie dotychczasowe traktaty (wchodzące w skład filarów)

Po upadku projektu:
27.07.2007-konferencja międzyrządowa przygotowująca Traktat Lizboński – powrót do starej techniki przygotowywania traktatu (tzn. przygotowanie przez konferencje międzynarodowe). Niemcy miały duży wkład w powstanie Traktatu Lizbońskiego
13.12.2007- podpisanie Traktatu na szczycie w Lizbonie. Traktat lizboński jest traktatem rewizyjnym, zmieniającym, wprowadzającym poprawki do traktatów już istniejących. Składa się z 7 artykułów (w tym 2 wnoszące zmiany do traktatów już istniejących).

Zmiany które wprowadza Traktat Lizboński:

• TWE (Traktat o Wspólnocie Europejskiej) zmienia swoją nazwę na TFUE (Traktat o Funkcjonowaniu UE).
  TFUE i TUE stanowią podstawę prawną stanowiącą UE. Oba traktaty mają tą samą moc prawną.
  Zmieniła się tylko nomenklatura.

• Zachowane zostało wprowadzone przez Traktat Konstytucyjny stanowisko Przewodniczącego Rady Europejskiej.

• stanowi o przekształceniu UE w jedną jednolitą organizację międzyrządową.

• WE (Wspólnota Europejska) zostaje zlikwidowana. Nadal istnieje niezależnie EWEA (jedyny wyłom od zasady jednolitości).

• art. 46 TUE stanowi, że Unia ma osobowość prawną (ma osobowość prawa krajowego i międzynarodowego).

• art. 1 TUE mówi o nowym etapie coraz ściślejszego związku między krajami (nowy przepis dotyczący wartości Unii)

• Wymień wartości, na których opiera się Unia Europejska:

• Poszanowanie godności osoby ludzkiej

• Wolność

• Demokracja

• Równość

• Zasada państwa prawnego

• Poszanowanie praw człowieka w tym praw osób należących do mniejszości

• Można zastosować sankcje (art. 7 TUE) wobec państw naruszających te wartości.

1. PROCEDURA OSTRZEGAWCZA: 4/5 członków Rady stwierdza ryzyko naruszania przez państwo członkowskie wartości, na których się Unia opiera. Jest to tylko ostrzeżenie bez konsekwencji.

2. STWIERDZENIE NARUSZANIA WARTOŚCI, na których opiera się UE przez państwo. Jeszcze się to w historii nie zdarzyło. Wtedy Rada może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających z traktatu. (np. zawieszenie prawa do głosowania, sankcje finansowe).

• Postanowienia o zasadach demokratycznych:

• we wszystkich swoich działaniach Unia przestrzega zasady równości swoich obywateli, którzy traktowani są z jednakową uwagą przez ich instytucje

• podstawą działania Unii jest demokracja przedstawicielska. Na szczeblu Unii przedstawicielstwo nie jest ograniczone tylko do organu o charakterze parlamentarnym. Obejmuje także poza Parlamentem Europejskim Radę Europejską oraz Radę. Demokracji strzegą szefowie państw lub rządów (Rada Europejska) i ministrowie rządów państw członkowskich (Rada)

Obywatelem Unii jest każda osoba posiadająca obywatelstwo państwa członkowskiego

Obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa krajowego i nie zastępuje go (charakter dodatkowy, uzupełniający, akcesoryjny). Obywatelstwo Unii nie istnieje samodzielnie.

KATALOG PRAW OBYWATELA UE (zawarty w TFUE, sformułowany w Maastricht’93)

1. Prawo swobodnego poruszania się i pobytu na terytoriach państw członkowskich (ograniczenie dotyczy tego, że osoba taka nie może stać się obciążeniem dla opieki społecznej państwa, na terenie którego przebywa)

2. Czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego i do władz lokalnych i regionalnych, w państwie na którego terytorium przebywa na stałe

3. Obywatel UE ma prawo opieki dyplomatycznej i konsularnej na terytoriach państw trzecich (nienależących do UE), na których nie ma jego placówki ojczystej. Aby z tego prawa korzystać wymagana jest dwustronna umowa.

4. Prawo petycji do Parlamentu Europejskiego (może dotyczyć wszystkich kwestii regulowanych prawem unijnym)

5. Nowe prawo dodane przez Traktat z Lizbony: obywatele Unii w liczbie nie mniejszej niż 1 mln mający obywatelstwo znacznej liczby państw członkowskich, mogą podjąć inicjatywę zwrócenia się do Komisji Europejskiej o przygotowanie projektu aktu prawnego pośrednia inicjatywa ludowa.

Ten katalog nie jest zamknięty raz na zawsze.

• Traktat z Lizbony skorygował zakres celów UE (art. 3 TUE):

1. Cele o charakterze politycznym

2. Cele o charakterze gospodarczym (np. ustanowienie rynku wewnętrznego)

3. Cele o charakterze społecznym (np. równość kobiet i mężczyzn)

Rozdzielenie kompetencji państw członkowskich i Unii Europejskiej

• Art. 4 TUE generalna zasada (zasada przyznania): wszelkie kompetencje nie przyznane Unii w traktatach nie należą do kompetencji państw członkowskich

• Art. 5 TUE granice kompetencji UE wyznacza zasada przyznania. Unia działa wyłącznie w granicach kompetencji przyznanych jej przez państwa członkowskie w traktatach dla osiągnięcia określonych w nich celów (nie ma domniemania kompetencji na rzecz UE)

• Art. 2 TFUE Unia ma trzy rodzaje kompetencji:
  -kompetencje wyłączne
  -kompetencje (dzielone z państwami członkowskimi)
  -kompetencje w zakresie prowadzenia działań w celu wspierania, koordynowania lub uzupełniania działań państw członkowskich (kompetencje wspierające- supporting)

KOMETENCJE WYŁĄCZNE
Obejmują dziedziny, w których traktaty przyznają Unii wyłączność stanowienia prawa oraz przyjmowania aktów prawnie wiążących. Państwa członkowskie mogą to natomiast czynić tylko wtedy, gdy mają upoważnienie Unii lub w celu wykonania aktów Unii.
Do kompetencji wyłącznych należą takie dziedziny jak:
-Unia celna
-ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego
-polityka pieniężna w odniesieniu do państw, których walutą jest euro
-zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa
-wspólna polityka handlowa

KOMPETENCJE DZIELONE Z PAŃSTWAMI CZŁONKOWSKIMI:
Obejmują dziedziny, w których Unia i jej państwa członkowskie mogą stanowić prawo i przyjmować akty prawnie wiążące w tej dziedzinie. Państwa członkowskie wykonują swą kompetencję w zakresie w jakim Unia nie wykonała swej kompetencji (doktryna zajętego pola).
Dodane przez traktat lizboński: Unia może zaprzestać dokonywać swoich kompetencji i państwa członkowskie mogą wtedy ponownie w tym zakresie dokonywać swych kompetencji.
Przykłady dziedzin należących do kompetencji Unii dzielonych z państwami członkowskimi:
-rynek wewnętrzny
-spójność gospodarcza i społeczna
-rolnictwo i rybołówstwo
-środowisko naturalne
-ochrona konsumentów
-transport
-sieci transeuropejskie
-energia

KOMPETENCJE WSPIERAJĄCE
Kompetencje Unii nie zastępują kompetencji państw członkowskich. Traktaty stanowią również wyraźnie, że grupa kompetencji nie pozwala Unii przyjmować aktów wiążących prawnie, które prowadziłyby do harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych państw członkowskich.
Dziedziny kompetencji wspierających Unii:
-ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego
-turystyka
-kształcenie zawodowe
-młodzież i sport
-ochrona ludności
-współpraca administracyjna

ZASADA POMOCNICZOŚCI (subsydiarności) znana w traktatach od 1993 r. (Traktat z Maastricht). Zgodnie z tą zasadą, w dziedzinach, które nie należą do wyłącznych kompetencji Unia podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, zarówno na poziomie centralnym jak i regionalnym oraz lokalnym.
Przestrzeganie tej zasady jest kontrolowane:
1)ex post (po wprowadzeniu aktu prawnego) – przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości
2)ex ante (zanim akt prawny zostanie wprowadzony)- wszystkie projekty aktów UE muszą być przestawione przez parlament krajowy, który ma 8 tygodni od uzyskania projektu do wyrażenia sprzeciwu. Jeżeli 1/3 parlamentów krajowych wyrazi sprzeciw to projekt musi być przejrzany ponownie. Jest to tzw. procedura żółtych kartek, która odzwierciedla przekonanie, że lepiej będzie realizowana zasada pomocniczości przy kontroli uprzedniej. Procedury czerwonych kartek (czyli, że projekt upada) nie wprowadzono.

Przystąpienie do UE art. 49 TUE – do Unii może przystąpić 1) każde państwo europejskie, które 2) szanuje wartości UE i 3) zobowiązuje się je wspierać. (trzy warunki).
Procedura przystąpienia: O wniosku o przystąpienie informuje się Parlament Europejski i parlamenty narodowe. Wniosek kierowany jest do Rady, która jednomyślnie podejmuje decyzje o zasięgnięciu opinii Komisji i uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego. Po uzyskaniu takiej zgody jest traktat akcesyjny.

Wystąpienie z Unii art. 50 TUE – Każde państwo członkowskie może zgodnie z postanowieniami własnej Konstytucji wystąpić z Unii.
Procedura wystąpienia: Należy notyfikować zamiar wystąpienia Radzie Europejskiej. Unia prowadzi negocjacje z państwem występującym dotyczące zawarcia umowy w sprawie wystąpienia (określa zobowiązania do zrealizowania wobec Unii przez państwo występujące). Rada większością kwalifikowaną zawiera umowę. Gdy nie ma porozumienia co do treści umowy, państwo występuje z UE po upływie 2 lat od złożenia notyfikacji o wystąpienie z UE.

Zmiany traktatów mogą być wprowadzone zgodnie z procedurą zwykłą oraz zgodnie z tzw. procedurami uproszczonymi.
Zwykła procedura zmiany- jej celem jest rozszerzenie lub ograniczenie kompetencji UE
Uproszczone procedury zmian – dotyczą postanowień części trzeciej TFUE (zawierającej szczegółowe podstawy prawne dla prowadzenia unijnych polityk).

POJĘCIE PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ (prawo wspólnotowe, tworzone w ramach UE)

1. Podział prawa UE ze względu na to, kto jest autorem określonej normy prawa unijnego

Prawo pierwotne	Prawo wtórne
Autorzy: państwa członkowskie	Autorzy: organy unijne (instytucje UE)
-zbiór norm, który stoi na szczycie całego systemu prawnego UE (porównuje się je do prawa konstytucyjnego) Wszystkie tworzone prawa muszą być zgodne z prawem pierwotnym. Trybunał Sprawiedliwości UE bada zgodność. Nie ma jednego traktatu skupiającego wszystkie normy prawa pierwotnego	Jest to prawo pochodne, bo pochodzi od pierwotnego Jest to upoważnienie wynikające z traktatów 2 reformy wprowadzone przez traktat Lizboński: ujednolicenie katalogu aktów prawnych. Podzielenie aktów Unii na akty prawodawcze Unii i akty nie prawodawcze. Katalog aktów prawnych jest przeniesiony z dawnego pierwszego filara. Zawiera on akty wiążące i niewiążące
Normy prawa pierwotnego pisanego	Niepisane prawo pierwotne
Zaliczamy tu: -traktaty założycielskie (traktaty stanowiące podstawę UE) 1.TUE (1993 Maastricht) 2. Traktaty Akcesyjne 3.TFUE -karta praw podstawowych (ma tą samą wagę co traktaty) jest to porozumienie między instytucjami a nie traktat. Karta ma chronić obywateli przed postanowieniami UE	Zaliczamy tu: -zwyczaj międzynarodowy (b. małe znaczenie) Np. w Radzie UE zamiast ministrów mogą zasiadać urzędnicy niższego szczebla -ogólne zasady prawa (prawa podstawowe zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych państwom członkowskim). Twórcą ogólnych zasad prawa jest Europejski Trybunał Sprawiedliwości (przykład prawa sędziowskiego)

Opinia- skierowana do państwa członkowskiego, niewiążąca.

Zalecenie- skierowane np. do Rady UE, niewiążące

1. Podział prawa UE według procedury uchwałodawczej, które traktaty przewidują dla uchwalenia danych aktów prawnych

Konsekwencje tego podziału:

1. Udział parlamentów narodowych polegający na możliwości sprzeciwienia się projektowi aktu Unii w oparciu o zarzut jego niezgodności z zasadą pomocniczości (procedura żółtych kartek) dotyczy tylko projektów aktów prawodawczych

2. Obowiązek Rady polegający na zapewnieniu jawności jej posiedzeń istnieje tylko wtedy gdy Rada obraduje i głosuje nad projektem aktu prawodawczego

3. Czynna legitymacja procesowa tylko w odniesieniu do aktów prawodawczych

Akty prawodawcze

Akty nieprawodawcze

Procedura uchwalania: -o ile traktaty nie stanowią inaczej akty ustawodawcze Unii mogą zostać przyjęte na wniosek Komisji -UE posiada podwójną legitymację swoich działań: a)zwykła procedura prawodawcza (procedura współdecyzji). Uchwalenie aktu prawnego dokonywane jest przez Parlament Europejski i Radę. Procedura ta może odbywać się w 3 czytaniach. Możliwość powołania specjalnego Komitetu pojednawczego doprowadzenie do porozumienia przy uchwalaniu aktu (kompromis między Parlamentem a Radą). Zwykła procedura ustawodawcza znajduje zastosowanie w obszarach dawnego 3 filaru: wolność, bezpieczeństwo, sprawiedliwość Istota: Parlament i Rada mają równy głos Specjalne procedury ustawodawcze dotyczą Rady (najczęściej akt przyjmuje Rada), w niektórych przypadkach po konsultacji z Parlamentem Europejskim

Wymień 3 kategorie aktów nieprawodawczych w ramach Traktatów UE: Przyjęte bezpośrednio na podstawie traktatów, jeżeli wynika to ze szczegółowej podstawy prawnej Akty delegowane przyjmowane w sytuacjach, w których Komisja uzyskała upoważnienie do uzupełnienia lub poprawienia elementów innych niż istotne aktu prawodawczego. Akty wykonawcze (implementujące) przyjmowane przez Komisję lub Radę jeżeli jest to wymagane dla jednolitego stosowania prawa UE

3. Podział prawa UE ze względu na przedmiot (ze względu na to, czego norma prawna dotyczy)

Instytucjonalne	Materialne
Dotyczy funkcjonowania instytucji i organów Unii Są to te normy, które dotyczą np. składu, kompetencji poszczególnych instytucji, trybu zawierania umów przez UE	Normy dotyczące dziedzin, w których Unia podejmuje działalność Znajdują się one w części 3 TFUE

PRAWO INSTYTUCJONALNE

Instytucje UE (organy główne UE)
1. Parlament Europejski
2. Rada Europejska
3. Rada (Unii Europejskiej)
4.Komisja Europejska (zwana dalej Komisją)
5. Trybunał Sprawiedliwości UE
6.Europejski Bank Centralny
7.Trybunał Obrachunkowy

Rada Europy organizacja międzynarodowa (47 członków)
Rada Europejska jedna z instytucji Unii
Rada (Ministrów= Rada UE) jedna z instytucji Unii
Różnica między Radą Europejską a Radą polega na składzie. W Radzie Europejskiej zasiadają szefowie państw lub rządów, a w Radzie ministrowie, członkowie rządów (lub urzędnicy niższego szczebla)

Organy doradcze(konsultacyjne):
1.Komitet ekonomiczno-społeczny
2.Komitet regionów

Organy finansowe: (autonomiczne- maja odrębną od Unii podmiotowość prawną)
1.Europejski Bank Inwestycyjny (forma protokołu dołączonego do traktatu)

Organy międzyinstytucjonalne (świadczą usługi dla kilku instytucji UE)
1.Urząd Publikacji UE
2.Europejski Urząd Doboru Kadr
3.Europejska Szkoła Administracji
4.Zespół reagowania na incydenty komputerowe

Agencje i organy regulacyjne UE organy działające w zakresie różnych dziedzin funkcjonowania UE dla realizacji bardziej szczegółowych zadań o charakterze technicznym, naukowym lub administracyjnym określonych w aktach, które je powołują; dysponują odrębną osobowością prawną
1.Agencje zajmujące się poszczególnymi politykami Unii (dawny I filar)
2.Agencje do spraw wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (dawny II filar)
3.Agencje do spraw współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych (dawny III filar)

Zasady określające sposób funkcjonowania systemu instytucjonalnego UE

1.ZASADA RÓWNOWAGI INSTYTUCJONALNEJ
Kompetencje poszczególnych instytucji wzajemnie się znoszą. Wynika z tego obowiązek udziału w procesie stanowienia prawa, obowiązek poddania się kontroli budżetowej (a instytucje muszą współpracować przy jej organizacji), system skarg, które mogą być wnoszone do Trybunału Sprawiedliwości (np. skarga, unieważnienie aktu)

2.ZASADA JEDNOLITYCH RAM INTYTUCJONALNYCH
Unia dysponuje jednolitymi ramami instytucjonalnymi, które mają na celu propagowanie jej wartości, realizację jej celów, służenie jej interesom, interesom jej obywateli oraz interesom państw członkowskich. Musi również zapewnić spójność, skuteczność i ciągłość jej polityk oraz działań UE. Z tej zasady wynika, że niektóre z instytucji UE są równocześnie instytucjami EWEA.

3.ZASADY AUTONOMII INSTYTUCJONALNEJ
Każda z instytucji dysponuje niezbędną niezależnością oraz posiada pewien zakres przywilejów i immunitetów umożliwiających jej nieskrępowane działanie. Z zasady tej wynika, że pomieszczenia instytucji są nietykalne (immunitet nietykalności) oraz każda z instytucji ma swobodę w zakresie ustalania własnego regulaminu wewnętrznego.

Parlament Europejski

Skład wybierany w drodze bezpośrednich i powszechnych wyborów przeprowadzonych w państwach członkowskich UE. Zasady prawa wyborczego ustalane są na szczeblu krajowym (W Polsce reguluje to Kodeks Wyborczy). Na szczeblu Unijnym istnieje akt dotyczący wyboru członków Parlamentu Europejskiego w drodze powszechnych i bezpośrednich wyborów (państwa członkowskie muszą ten akt respektować)
Skład parlamentu Europejskiego to 750 + przewodniczący

Na czym polega zasada degresywnej proporcjonalności?

Oznacza, że liczba posłów nie odzwierciedla liczby mieszkańców krajów członkowskich. Im więcej mieszkańców liczy państwo tym mniej posłów. Skutkiem tej zasady jest to, że mniejsze kraje są nadreprezentowane. Im większy kraj (jeżeli chodzi o liczbę mieszkańców) tym mniejsza liczba mandatów. Np. Luxemburg 6 miejsc, a Niemcy 96.

• Członkowie parlamentu są przedstawicielami obywateli Unii

• Charakter mandatu poselskiego:

• mandat wolny

• członkowie parlamentu nie są związani instrukcjami

• posłowie wykonują swój mandat w sposób niezależny od partii politycznych, dzięki którym zostali wybrani

• posłowie są odpowiedzialni politycznie jedynie w kontekście wyborczym (mogą w kolejnych wyborach nie zostać wybrani)

• Statut posła

• wszelkie porozumienia w sprawie wykonywania mandatu, jak i wcześniejsze założenia są nieważne

• posłowie posiadają pewien zakres przywilejów:

• immunitet formalny- chroni posła w zakresie słów wypowiedzianych i czynności wykonanych w trakcie mandatu poselskiego; ma charakter bezterminowy (chroni posła po kadencji, ale tylko odnoście słów, które wypowiedział pełniąc kadencję)

• immunitet jurysdykcyjny- chroni posła przed procesami sądowymi; ten immunitet musi być potwierdzony i przegłosowany przez parlament

• przywileje finansowe:

• Jednolite uposażenie posłów- 38,5% uposażenia sędziego Trybunału Sprawiedliwości (ok. 6,5 tys. Euro) + dieta dzienna za prace w parlamencie (304 euro/ dzień)

• dodatek senatorski

• 4299 euro- ryczałt za pokrycie kosztów funkcjonowania biur poselskich

• zwrot kosztów podróży do miejsc gdzie parlament obraduje i powrotem (do wysokości 4200 euro/miesiąc)

• każdy poseł dostaje dietę asystencką- aby mógł zatrudnić osoby, które dla niego pracują (asystenci)- do 19 tys. Euro miesięcznie (opłacani przez Sekretariat Generalny

STRUKTURA WEWNĘTRZNA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

1. Urzędnicy Parlamentu Europejskiego

• przewodniczący parlamentu (kompetencje o charakterze reprezentatywnym- kierowanie tokiem obrad parlamentu, podpisuje akty prawne)

• 14 wiceprzewodniczących (zastępują przewodniczącego w trakcie obrad pod jego nieobecność)

• 5 kwestorów (są odpowiedzialni za kwestie administracyjne i finansowe dotyczące bezpośrednio członków parlamentu np. podpisują wypłatę diet)

1. Organy polityczne

• grupy polityczne (frakcje)- odpowiedniki klubów poselskich w parlamentach narodowych; w bardzo znaczący sposób wpływają na głosowanie; 2 największe frakcje: Grupa Europejskiej Partii Ludowej, Europejska Partia Socjalistyczna

• konferencja przewodniczących delegacji (delegacje wysyłane do państw nienależących do UE)

• konferencja przewodniczących (przewodniczący parlamentu + szefowie grup politycznych)

1. Orany funkcjonalne

• komisje (stałe i tymczasowe- powoływane do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy, mogą mieć charakter komisji dochodzeniowej, śledczej itd.)

Kompetencje Parlamentu Europejskiego:

FUNKJA KREACYJNA

• Parlament obsadza składy innych instytucji i organów

• uczestniczy w procesie mianowania uczestników Komisji Europejskiej

• opiniuje kandydatów na członków Trybunału Obrachunkowego

• mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich

• opiniuje kandydatów na prezesa i członków zarządu Europejskiego Banku Centralnego

FUNKCJA USTAWODAWCZA

• Parlament współuczestniczy wraz z Radą w uchwalaniu aktów (co do zasady zwykła procedura ustawodawcza)

• Parlament może samodzielnie stanowić prawo uchwalając posła do Parlamentu Europejskiego

• ma prawo do przygotowania projektu jednolitej ordynacji wyborczej

• pośrednia inicjatywa ustawodawcza (która oprócz tego, że przysługuje parlamentowi to jeszcze milionowi obywateli)- parlament może zarządzić, aby Komisja wystąpiła z odpowiednim projektem aktu prawnego

FUNKCJA KONTROLNA

• możliwość tworzenia tymczasowych komisji śledczych dla zbadania zarzutów o nieprawidłowym stosowaniu prawa unijnego

• przyjmowanie petycji składanych przez osoby prawne i fizyczne przebywające na terytorium któregoś z państw członkowskich

• udzielanie Komisji wotum nieufności ze względu na jej działalność

• możliwość przesłuchania prezesa zarządu Europejskiego Banku Centralnego przez właściwe komisje

• funkcje kontrolne wobec Rady Europejskiej (która składa sprawozdanie Parlamentowi po każdym posiedzeniu)

FUNKCJA BUDZETOWA
Parlament wraz z Radą uchwala budżet Unii Europejskiej. Parlament może sprawować kontrolę polityczną nad wykonaniem budżetu- udziela Komisji absolutorium z wykonania budżetu.

FUNKCJA WEWNĄTRZOGRANIZACYJNA

• Parlament uchwala własny regulamin wewnętrzny

• uchwala statut posła do Parlamentu Europejskiego

FUNKCJA MIĘDZYNARODOWA

Parlament wyraża zgodę na zawarcie niektórych umów międzynarodowych (np. umowy stowarzyszeniowe, umowy w sprawie przystąpienia Unii do konwencji o prawa człowieka itd.), umowy mające skutki finansowe dla budżetu Unii, umowy ustanawiające specyficzne ramy instytucjonalne (np. ACTA)

Rada Europejska

-nie było jej w założeniach traktatów UE
-przez długi czas działała bez wyraźnej podstawy prawnej

-podstawą jego funkcjonowania stała się praktyka (okresowe spotkania szefów państwa lub rządów krajów członkowskich- pierwsze spotkanie w Paryżu 1961r.)

-1974 r. wydana została deklaracja (komunikat ten nie miał podstaw prawnych), że szefowie rządów państw członkowskich mają się spotykać jako Rada Europejska, a spotkania te mają się odbywać co najmniej 3 razy w roku

-1986 r. w związku z podpisaniem Jednolitego Aktu Europejskiego Rada Europejska otrzymała wiążącą pod względem prawnym podstawę swojego działania art. 2 JAE stanowił o składzie Rady Europejskiej, o częstotliwości spotkań (zwyczajne posiedzenia co najmniej 2 razy w roku)
-Skład Rady Europejskiej:

• Szefowie państw lub rządów krajów członkowskich

• Przewodniczący Rady Europejskiej

• Przewodniczący Komisji Europejskiej

-W pracach Rady Europejskiej uczestniczy Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa (ale nie jest on członkiem Rady Europejskiej)

-Członkowie mogą decydować aby w obradach mógł towarzyszyć minister (w przypadku szefów państw lub rządów), lub jeden z komisarzy (jeżeli chodzi o Przewodniczących Komisji Europejskiej). W sumie liczba ich nie może przekraczać liczby 20

-W Polsce prezydent może brać udział w posiedzeniach Rady Europejskiej, jeżeli jest to uzasadnione (chodzi o kwestie, za które odpowiedzialny jest prezydent i są one zawarte w Konstytucji- np. sprawy dot. suwerenności kraju) lub jeżeli jest to uzgodnione z Radą Ministrów- obowiązek współdziałania (chodzi o to aby prezydent i premier prezentowali jedno stanowisko na posiedzeniu Rady Europejskiej)

-Rada Europejska zbiera się 2 razy w ciągu jednego półrocza. Posiedzenia zwoływane są przez przewodniczącego Rady Europejskiej. Są to tzw. posiedzenia zwyczajne.
Przewodniczący może także zwołać nadzwyczajne posiedzenia, jeżeli sytuacja tego wymaga. Wszystkie posiedzenia co do zasady odbywają się w Brukseli. Jednak w wyjątkowych decyzjach posiedzenie może odbyć się w innym miejscu (z reguły dotyczy to posiedzeń nadzwyczajnych). Zwykłe posiedzenia Rady Europejskiej trwają 2 dni. Posiedzenia Rady Europejskiej są tajne.

-Traktat z Lizbony wprowadził pewne zmiany: kończy z dotychczasowym sprawowaniem rotacyjnej prezydencji w Radzie Europejskiej

-Przewodniczący Rady Europejskiej jest mianowany na okres 2,5 roku

-Kompetencje Przewodniczącego Rady Europejskiej:

• jest odpowiedzialny za przewodniczenie Radzie Europejskiej oraz prowadzenie jej prac

• zapewnianie przygotowania i ciągłości prac Rady Europejskiej we współpracy z przewodniczącym komisji

• wspomaganie osiągania spójności i konsensusu w Radzie Europejskiej

• przedstawianie Parlamentowi Europejskiemu sprawozdania z każdego posiedzenia Rady Europejskiej

• reprezentuje Unię Europejską na zewnątrz w sprawach dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

-Kompetencji Rady Europejskiej:

• Powinna nadawać Unii impulsy niezbędne dla jej rozwoju oraz określać ogólne kierunki i priorytety polityczne.

• Rada Europejska nie pełni funkcji prawodawczej (tą funkcję pełni Rada i Parlament), ale może podejmować decyzje wiążące pod względem prawnym (decyzje quasi konstytucyjne):

• dotyczą one konfiguracji i systemów rotacji prezydencji w Radzie

• proponowanie kandydata na przewodniczącego Komisji Europejskiej

• decyzja w sprawie mianowania składu Komisji Europejskiej

• decyzja w sprawie mianowania przewodniczącego Rady Europejskiej

• mianowanie Wysokiego Przedstawiciela do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa

• Rada Europejska stanowiąc jednomyślnie możne na wniosek 1/3 państw członkowskich lub Komisji Europejskiej i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego stwierdzić poważne i stałe naruszenie przez państwo członkowskie wartości, na których opiera się Unia Europejska (członek tego państwa nie bierze wtedy udziału w głosowaniu)

-Sposoby podejmowania decyzji:

O ile traktaty nie stanowią inaczej, Rada Europejska podejmuje decyzje w drodze konsensusu (konsensus stosowany jest co do zasady). Konsensus jako sposób podejmowania decyzji charakteryzuje się tym, że nie jest związany z głosowaniem. Polega na tym, że daną kwestię dyskutuje się tak długo, aż wszyscy będą się z nią zgadać. Przy konsensusie nie zarządzamy głosowania (a przy jednomyślności tak- przy jednomyślności mamy projekt który albo przyjmujemy, albo odrzucamy). Przy konsensusie mamy projekt wyjściowy, który może być inny od decyzji końcowej. Projekt możemy zmieniać, dyskutować tak długo, aż wszyscy się z nim będą zgadzali. Konsensus jest bardziej elastyczny niż głosowanie jednomyślne.

W szczególnych przypadkach może być:
*głosowanie jednomyślne
*kwalifikowana większość głosów (np. wybór przewodniczącego) definicja ta jest oparta na definicji która znajduje zastosowanie w Radzie.

Rada (= Rada Unii Europejskiej)

-powstała na mocy traktatu o Fuzji 1965 r.- połączono 3 organy i powstała Rada

-wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – drugi filar wchodzi w skład kompetencji

-Skład rady:
Rada składa się z przedstawicieli szczebla ministerialnego z każdego państwa członkowskiego, którzy upoważnieni są do zaciągania zobowiązań w imieniu rządu państwa, który reprezentują oraz do wykonywania prawa głosu. (w praktyce ministrowie mogą być zastępowani urzędnikami niższego szczebla – bo nie zawsze minister może brać udział w posiedzeniu jest to przykład prawa zwyczajowego)

Rada zbiera się na posiedzenia w różnych składach (konfiguracjach Rady) w zależności od przedmiotu obrad.

-Jakie konfiguracje są zawarte w TUE?
a) Rada ds. Ogólnych

b) Rada ds. Zagranicznych

-państwa członkowskie posiadają swobodę w określeniu tego, którzy ich członkowie będą zasiadać w Radzie

-ad a) Rada ds. Ogólnych ma kompetencje wynikające z TUE: zapewnienie spójności prac pozostałych składów Rady; przygotowywanie posiedzeń Rady Europejskiej; zapewnienie ciągłości praw Rady Europejskiej w powiązaniu z jej przewodniczącym; ogólna koordynacja kierunków działania

-ad b) Rada ds. Zagranicznych opracowuje działania zewnętrzne Unii, ale musi opierać się na wytycznych określonych przez Radę Europejską (nie ma całkowitej dowolności); odpowiedzialna jest za prowadzenie całości zewnętrznych działań Unii co obejmuje wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa, wspólną politykę bezpieczeństwa i obrony, handlową, współpracę w zakresie rozwoju i pomocy humanitarnej.

Cechą specyficzną Rady ds. Zagranicznych jest to, że przewodniczy jej zawsze Wysoki Przedstawiciel Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa.

Prezydencję pozostałych składów Rady sprawują na zasadzie równej rotacji przedstawiciele państw członkowskich w Radzie. Kolejność rotacji określona jest w decyzji przyjętej przez Radę Europejską. Kraje zmieniają się co pół roku. Są grupy składające się z 3 państw członkowskich i jedna grupa sprawuje prezydencję przez 18 miesięcy. W tej grupie znajdują się przedstawiciele państw małych i dużych (pod względem ludności), a ich terytoria znajdują się w różnych częściach UE. Członkowie grupy muszą się wspierać wzajemnie na podstawie wspólnego programu.

-Kompetencje przewodniczącego Rady mają charakter porządkowy:

• zwoływanie obrad Rady

• przygotowywanie prowizorycznego programu spotkań Rady

• podpisuje akty prawne uchwalone przez Radę

• organizowanie posiedzeń i grup roboczych Rady

• reprezentowanie Rady przed Parlamentem Europejskim oraz jego komisjami

-Coreper- Komitet Stałych Przedstawicieli- jest organem pomocniczym Rady; odpowiada za przygotowanie prac Rady; członkami Coreper są ambasadorzy państw członkowskich akredytowani przy Unii; Coreper jako organ pomocniczy ma stały charakter; ambasadorzy bardzo często są zastępowani przez swoich zastępców

-Kompetencje Coreper:

*przygotowywanie prac Rady

*wykonywanie prac przez nią zleconych

Kto wchodzi w skład Koreper?

Ambasadorzy państw członkowskich akredytowani przy Unii i ich zastępcy

Na egzamin:
W jakim mieście podpisano jakiś traktat lub konwencję

Coreper dokonuje selekcji spraw mających się pojawić przed Radą. Wyróżnia decyzje, które nie wzbudzają kontrowersji (są one podejmowane w całości przez Radę) oraz takie, które są podmiotem kontrowersji i one omawiane są na posiedzeniu Rady. W ramach Coreper można podjąć decyzje o odbyciu się posiedzeń Rady w innym mieście niż Bruksela czy Luxemburg.

-organ administracyjny Rady: Sekretariat Generalny odpowiedzialny za przesyłanie dokumentów członkom Rady, przygotowywanie protokołów z posiedzeń. Sekretarz Generalny może być depozytariuszem umów międzynarodowych zawartych między Unią a stroną trzecią.

-ZADANIA (FUNKCJE) RADY:
1.funkcja prawodawcza (uchwalanie prawa w zwykłej procedurze uchwałodawczej; Rada nie ma prawa inicjatywy ustawodawczej- podobnie jak Parlament Europejski; Rada może zażądać od Komisji podjęcia wszelkich działań uznawanych przez Radę za niezbędne do realizacji wspólnych celów- pośrednia inicjatywa ustawodawcza)

2.funkcja kreacyjna (aktywny udział w mianowaniu składów innych instytucji i organów; Rada mianuje członków Trybunału Obrachunkowego- kwalifikowaną większością głosów, mianuje członków Komitetu Ekonomicznego i Społecznego, mianuje członków Komitetu Regionów; przyjmuje listę osób które proponuje mianować członkami Komisji; możliwość określania liczby członków niektórych innych instytucji i organów UE)

3.funkcja kontrolna (wykonywana w ograniczonym zakresie; Rada może kontrolować inne instytucje poprzez system skarg kierowanych do Trybunału Sprawiedliwości; może kontrolować państwa członkowskie z związku z wykonywaniem niektórych postanowień dotyczących unii monetarnej i gospodarczej)

4.funkcja wewnątrzorganizacyjna (Rada uchwala własny regulamin; Rada ma wpływ na funkcjonowanie innych instytucji i organów, bo ustala uposażenia i inne dodatki przysługujące członkom innych instytucji Unii; uchwala statut urzędników UE oraz warunki zatrudnienia innych pracowników)

5.funkcja międzynarodowa (Rada upoważnia Komisję do otwarcia negocjacji prowadzących do zawarcia umów międzynarodowych z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi; Rada powołuje specjalne komitety i ustala wytyczne, które mogą być kierowane do negocjatorów; Rada wyraża zgodę na zatwierdzenie umowy)

6.funkcja koordynacyjna (wykonywana w ograniczonym zakresie; Rada koordynuje działania państw członkowskich w niektórych dziedzinach- *uchwala wytyczne dotyczące sytuacji zatrudnienia w państwach członkowskich * koordynuje ogólne polityki gospodarcze państw członkowskich

7.funkcja budżetowa (Rada wraz z Parlamentem przyjmuje budżet)

-SPOSOBY (TRYBY) PODEJMOWANIA DECYZJI PRZEZ RADĘ:

1. Kwalifikowana większość głosów (co do zasady). 3 fazy przejścia od zasad obowiązujących przed Traktatem Lizbońskim do zasad obowiązujących po Traktacie:

1. 1.12.2009r.- 31.10.2014r.- nie zmieniają się zasady z Traktatu z Nicei. SYSTEM POTRÓJNEJ WIĘKSZOŚCI:

• większość głosów ważonych- bierze się pod uwagę liczbę mieszkańców (mniej mieszkańców- mniej głosów, więcej mieszkańców- więcej głosów; 29 głosów- Niemcy, Wlk. Brytania, Francja,Włochy, a Polska i Hiszpania mają po 27 głosów, a Malta, Luxemburg po 2 głosy); 27 państw członkowskich ma w sumie 345 głosów z 345 głosów trzeba uzyskać 255

• większość państw- przynajmniej połowa państw członkowskich (nie mniej niż 14 państw)

• jeżeli z inicjatywy np. EBC lub ¼ państw członkowskich- musi być przynajmniej 2/3 głosów państw

• państwa które głosują „za” reprezentują co najmniej 62% mieszkańców UE (klauzula weryfikacji demograficznej)

1. 1.11.2014r.- 31.3.2017r.- nowa definicja kwalifikowanej większości głosów (uzgodniona w Traktacie z Lizbony). SYSTEM PODWÓJNEJ WIĘKSZOŚCI:

• kwalifikowaną większość głosów stanowi 55% członków Rady (nie mniej niż 15 państw)

• państwa które głosują „za” reprezentują co najmniej 65% mieszkańców UE

• mniejszość blokująca musi obejmować co najmniej 4 kraje członkowskie

• na żądanie któregokolwiek z państw członkowskich- powrót do zasad z TN

1. 1.4.2017r.- wchodzą w życie zasady z Traktatu z Lizbony (55% państw, nie mniej niż 15 , 65% ogółu populacji UE) wraz z deklaracją nr 7- jeżeli zbierze się 55% mniejszości blokującej (tj. 7 krajów) to zasady trybu podejmowania decyzji ponownie trafią pod obrady Rady

1. Jednomyślność (początkowo był stosowany co do zasady)- wstrzymanie się od głosu nie blokuje podjęcia decyzji; znajduje zastosowanie w niewielu sytuacjach, jednak mających największe znaczenie:

• uchwalanie przepisów uzupełniających uchwalenie praw obywatelskich UE

• harmonizacje podatków obrotowych, akcyzy

• uchwalenie przepisów które harmonizują funkcjonowanie wspólnego rynku

1. Zwykła większość głosów- 1 państwo- 1 głos, znajduje zastosowanie:

• przy uchwalaniu regulaminu wewnętrznego

• w kwestiach proceduralnych (np. ustalenie porządku obrad)

1. 4/5 członków Rady (art. 7 TUE)- Rada może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez państwo członkowskie wartości na których oparta jest UE (procedura ostrzegawcza)- nie została jeszcze zastosowana w praktyce.

Na czym polega klauzula weryfikacji demograficznej w przypadku systemu nicejskiego/lizbońskiego? osiągnięcie 62%/65%

Wymień sposoby głosowania w Radzie

Kiedy Rada podejmuje decyzje 4/5 głosów? Gdy istnieje wyraźne ryzyko, poważnego naruszenia przez państwo członkowskie wartości, na których oparta jest UE. Jest to tzw. procedura ostrzegawcza.

Komisja Europejska

Powstała w 1965r. na podstawie Traktatu o fuzji.

SKŁAD: 1 obywatel każdego państwa członkowskiego (czyli obecnie 27 członków)

Od 1.11.2014 komisja ma składać się z takiej liczby członków, która będzie odpowiadała 2/3 państw członkowskich, chyba, że Rada Europejska jednomyślnie zdecyduje o zmianie tej liczby. (RE chce zostawić tak jak jest)

Tryb wyboru członków Komisji odbywa się ze względu na ogólne kwalifikacje i zaangażowanie w sprawy europejskie + niezależność kandydatów (nie może to budzić żadnych wątpliwości).

Procedura inwestytury (mianowania członków Komisji Europejskiej)

1. ETAP polega na tym, że Rada Europejska działając kwalifikowaną większością głosów przedstawia Parlamentowi kandydata na przewodniczącego Komisji Europejskiej (Rada Europejska działa w składzie bez przewodniczącego Komisji). Kandydat na przewodniczącego musi zostać zatwierdzony przez Parlament. (jak kandydat nie uzyska większości to Rada Europejska ma miesiąc na przedstawienie nowego kandydata)

2. ETAP Rada w porozumieniu z wybranym przewodniczącym przyjmuje listę pozostałych osób, które chce mianować członkami Komisji (kandydatury przedstawiają państwa członkowskie).

3. ETAP Parlament Europejski zatwierdza cały skład Komisji. Rada Europejska formalnie mianuje Komisję działając kwalifikowaną większością głosów. Parlament Europejski nie może odrzucić jednej kandydatury, może odrzucić tylko wszystkie kandydatury.

Kadencja członków Komisji Europejskiej trwa 5 lat

Nie można komisarzy odwołać. Jedynie Parlament może uchwalić wotum nieufności wobec całego składu Komisji. Jedynym sposobem odwołania pojedynczego członka Komisji jest prawomocny wyrok Trybunału Sprawiedliwości, śmierć lub własna dymisja.

Członkowie komisji są NIEZALEŻNI podczas wykonywania swoich funkcji. Nakaz rozważnego przyjmowania funkcji lub korzyści po zakończeniu kadencji (np. nie może się zatrudnić w firmie, którą uprzednio kontrolował jako komisarz).

Członkowie mają zakres przywilejów i immunitetów w czasie piastowania funkcji oraz immunitet jurysdykcyjny po zakończeniu kadencji (dot. czynności służbowych dokonanych w czasie pełnienia kadencji- obejmuje czynności, słowa wypowiedziane i napisane).

Struktura wewnętrzna Komisji Europejskiej:

• PRZEWODNICZĄCY

Kompetencje przewodniczącego Komisji Europejskiej:

• określa wytyczne w ramach których Komisja wykonuje swoje zadania

• posiada kompetencje związane z podziałem zadań pomiędzy poszczególnych komisarzy

• sprawuje polityczne kierownictwo nad działaniami Komisji

• wyposażony jest w prawo do zażądania od komisarza złożenia przez niego rezygnacji

• WYSOKI PRZEDSTAWICIEL (ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa) zajmuje szczególną pozycję dlatego, że jako jedyny na mocy traktatu jest jednym z wiceprzewodniczących komisji. Jest mianowany przez Radę Europejską kwalifikowaną większością głosów. Może zostać odwołany przez Radę Europejską

• SEKRETAZ GENERALNY KOMISJI wspiera przewodniczącego Komisji Europejskiej w przygotowywaniu jej prac, stoi na czele sekretariatu Komisji

Tryby podejmowania decyzji przez Komisję Europejską

1. Procedura ustna- na swoich posiedzeniach

2. Procedura pisemna- można się podpisać pod projektem przygotowanym przez jednego lub kilku komisarzy (ale projekt ten wcześniej musi być pozytywnie oceniony przez służby prawne Komisji Europejskiej)

3. Procedura uprawnienia- polega na tym, że Komisja może upoważnić jednego lub kilku swoich członków do podejmowania decyzji w jej imieniu (tylko dot. środków w zakresie zarządzania lub środków administracyjnych)

4. Procedura delegacji komisja może przekazać dyrektorom generalnym i szefom służb uprawnienia do przyjmowania w jej imieniu środków w zakresie zarządzania i środków administracyjnych

FUNKCJE I ZADANIA (KOMPETENCJE) KOMISJI EUROPEJSKIEJ

• Funkcja kontrolna- Komisja czuwa nad stosowaniem traktatów i środków przyjętych przez instytucje na ich podstawie – kontroluje państwa (naruszenie traktatów) i może wnieść skargę do Trybunału Sprawiedliwości

• Funkcja prawodawcza- Komisja ma wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej, przygotowuje projekty aktów prawnych; możliwość samodzielnego stanowienia prawa w oparciu o kompetencje własne i delegowane na Komisję

• Funkcje wykonawcze i zarządzające (administracyjne)- związane z prowadzeniem bieżącej polityki UE; reprezentacja Unii w obrocie krajowym; Komisja wykonuje akty prawne uchwalone przez Parlament i Radę lub Radę

• Funkcje międzynarodowe- Komisja reprezentuje UE w stosunkach międzynarodowych (z wyjątkiem wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa); negocjowanie umów międzynarodowych działając z upoważnienia Rady

Umieć wymienić te funkcje i scharakteryzować każde z nich z osobna

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Składa się z 3 różnych organów:

• Trybunał Sprawiedliwości sensu stricte

• Sąd (dawniej Sąd I Instancji)

• Sądy wyspecjalizowane

Początkowo istniał tylko Trybunał Sprawiedliwości powołany w 1952r. W 1957 utworzono jednolity Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich. Sąd początkowo nazywał się Sądem I Instancji został powołany na podstawie Jednolitego Aktu Europejskiego, działał on przy Trybunale Sprawiedliwości i odciążał go. Od wyroku tego sądu można było się odwołać do TS. Od 1.12.2009 przy sądzie można tworzyć sądy wyspecjalizowane (chciano odciążyć Sąd).

Sąd ds. Służby Publicznej (2004r.) jedyny do tej pory powołany Sąd wyspecjalizowany.

Traktat z Lizbony wprowadził zmianę- Trybunał Sprawiedliwości UE składa się teraz z 3 organów (już nie instytucji). Jest możliwość odwołania od wyrku Sądu ds. Służby Publicznej (sądu wyspecjalizowanego) do Sądu, a od wyroku Sądu do Trybunału Sprawiedliwości.

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI

Skład TS sensu stricte:

- 1 sędzia z każdego państwa członkowskiego (który nie musi mieć obywatelstwa tego kraju członkowskiego)

-Rzecznicy Generalni w liczbie 8 nie wchodzą w skład samego Trybunału, ale wspomagają go (5 jest stałych a 3 obsadzanych za zasadzie rotacji przez pozostałe kraje członkowskie)

Kwalifikacje na sędziów:

• powoływani są spośród osób, które dają gwarancję niezależności,

• spełniają w swoim państwie warunki wymagane, do sprawowania najwyższych stanowisk sądowniczych lub też są specjalistami o najwyższej randze w zakresie prawa.

Sędziów mianuje się za wspólną zgodą rządów państw członkowskich!! Kandydatów na sędziów konsultuje się ze specjalnym komitetem – tzw. Komitet Osobistości.

Kadencja trwa 6 lat i jest odnawialna. Co 3 lata na przemian wymieniana jest połowa składu sędziowskiego (żeby zachować ciągłość spraw w TS).

Sędziowie i Rzecznicy korzystają z immunitetu

Struktura wewnętrzna TS (odpowiada strukturze wewnętrznej sądu)
1. Prezes wybierany na 3 lata (nadzorowanie administracji Trybunału, przewodniczenie na rozprawach)

2.Sekretarz to nie jest członek Trybunału; nosi togę, zasiada wraz z sędziami; jego rola jest wymieniona w traktacie

Na czym polega rola Rzeczników Generalnych w postępowaniu przez Trybunałem Sprawiedliwości?

• zadaniem rzeczników generalnych jest publiczne przedstawianie w sposób zupełnie bezstronny i niezależny uzasadnionych wniosków w sprawach które zgodnie ze statutem TS wymagają jego zaangażowania.

• nie rozstrzygają spraw

• przygotowują opinie dotyczące spraw, które nie są wiążące dla sędziów (w praktyce sędziowie wydają wyroki zgodne z tymi opiniami).

W jakich składach może orzekać Trybunał Sprawiedliwości?

27-osoby skład dzieli się na izby 3 lub 5-osobowe. Może też działać w składzie Wielkiej Izby składającej się z 13 sędziów (działa tylko na żądanie państwa lub instytucji będących w sporze). Może też działać w pełnym składzie (27 sędziów) w sprawach przewidzianych w statucie (np. w sprawie zwolnienia ze stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich Unii)

SĄD

Wymagania na sędziego Sądu

Kandydaci na sędziów Sądu muszą być niezależni. Wybierani są oni spośród osób mogących zajmować wysokie (a nie najwyższe) stanowiska sądowe. Za wspólną zgodą rządów państw członkowskich za porozumieniem z Komitetem Osobistości.

Nie ma w sądzie Rzeczników Generalnych.

Prezes sądu może zlecić któremuś z sędziów wykonywanie funkcji Rzecznika Generalnego.

27-osoby skład dzieli się na izby 3 lub 5-osobowe. Może też działać w składzie Wielkiej Izby składającej się z 13 sędziów (na żądanie państwa lub instytucji będących w sporze). Statut nie przewiduje funkcjonowania w pełnym składzie.

SĄDY WYSPECJALIZOWANE

Mogą być tworzone przez Parlament i Radę zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą na wniosek Komisji po konsultacji z Trybunałem Sprawiedliwości, albo na wniosek TS po konsultacji z Komisją.

Sąd ds. Służby Publicznej:

-właściwy do rozpoznawania sporów między Unią a jej pracownikami w I instancji (II inst.- Sąd)

-Skład : 7 sędziów, mianowani są przez Radę jednomyślnie na okres 6 lat

Kompetencje TS jako instytucji unijnej:

TS Unii Europejskiej orzeka zgodnie z traktatami w 3 sytuacjach:

1. w zakresie skarg wniesionych przez państwa członkowskie, instytucje, osoby fizyczne lub prawne

2. w trybie prejudycjalnym na wniosek sądów państw członkowskich w sprawie wykładni prawa Unii lub ważności aktów przyjętych przez instytucje.

3. w innych sprawach przewidzianych w traktatach

TS działa jako:

• Sąd międzynarodowy rozpatruje sprawy między państwami członkowskimi oraz państwami a instytucjami

• Sąd administracyjny rozpatruje skargi na legalność lub zaniechanie uchwalania jakiegoś aktu

• Sąd pracy rozpatruje spory miedzy instytucjami/organami Unii a pracownikami unijnymi

• Sąd cywilny orzeka o wysokości odszkodowań za szkody wyrządzone przez instytucje Unii lub jej pracowników

• Sąd konstytucyjny wydaje orzeczenia o zgodności aktów prawnych uchwalonych przez instytucje z aktami prawa pierwotnego. TS orzeka o wykładni prawa unijnego w trybie procedury prejudycjalnej

Procedura prejudycjalna charakteryzuje się tym, że nie jest ona wszczynana w rezultacie skargi, postępowanie wszczyna się na wniosek sądu krajowego. Wynikiem nie jest wydanie wyroku, lecz orzeczenie wstępne, w oparciu o które sąd krajowy wydaje wyrok.

Kto zwraca się do Trybunału o wydanie orzeczenia wstępnego? Sądy krajowe

Europejski Bank Centralny

-siedziba we Frankfurcie nad Menem

-najmłodsza instytucja

-do 1.12.2009 EBC był organem, a po 2009 instytucją europejską (po wejściu w życie Traktatu z Lizbony)

-jako jedyna instytucja ma odrębną podmiotowość prawną- ma podmiotowość prawa międzynarodowego i krajowego

- 1.6.1998r.- powstał w miejsce Europejskiego Instytutu Walutowego

Struktura wewnętrzna EBC:

1. Rada Prezesów EBC

• Członkowie zarządu EBC

• Prezesi banków centralnych tych państw członkowskich, których walutą jest euro (każdy ma 1 głos)

ZADANIA:

• uchwalanie wytycznych i podejmowanie decyzji niezbędnych do zapewnienie wykonania zadań powierzonych wykonaniu EBC

• ustalanie polityki pieniężnej Unii (określanie podstawowych stóp procentowych i wielkości rezerw w EBC)

1. Zarząd EBC

• Prezes

• Wiceprezes

• 4 członków (mianowani kwalifikowaną większością głosów przez Radę Europejską na zlecenie Rady)

ZADANIA: wykonywanie wytycznych przyjętych przez Radę Prezesów

Kto wybiera zarząd EBC? Mianowani są oni przez Radę Europejską większością kwalifikowaną na zlecenie Rady.

Kadencja trwa 8 lat. Członkami mogą być tylko obywatele państw członkowskich o uznanym autorytecie i doświadczeniu zawodowym w dziedzinie pieniądza i bankowości

1. Rada Ogólna

• Prezes zarządu

• Wiceprezes zarządu

• Prezesi krajowych banków centralnych wszystkich państw członkowskich

ZADANIA: gromadzenie informacji statystycznych, wspieranie działalności sprawozdawczej EBC. Uchwalanie warunków zatrudnienia urzędników EBC

Trybunał Obrachunkowy

1. Kompetencje:

Kontroluje rachunki wszystkich ciał Wspólnot. Trybunał przedkłada Parlamentowi i Radzie UE oświadczenia o wiarygodności dokumentów księgowych, a także zgodność z prawem i prawidłowość wszelakich transakcji. Trybunał w każdej chwili może przedstawić uwagi w formie sprawozdań, ma również moc kontroli poszczególnych zrzeszonych członków.

1. Kto i w jakim trybie wybiera członków Trybunały Obrachunkowego?

Składa się z 27 rewidentów powoływanych na okres 6 lat przez Radę UE. Ponowne mianowanie jest możliwe. Członkowie ze swojego składu wybierają Prezesa Trybunału Obrachunkowego na okres 3 lat. Rada określa zasady zatrudniania prezesa i członków. Trybunał mianuje swojego Sekretarza Generalnego.

1. Jakie dwa kryteria stanowią podstawę dokonywania kontroli finansowej Trybunału Obrachunkowego?

1. kryterium legalności (czy jednostka działa zgodnie z przepisami prawa ogólnie obowiązującymi (ustawami, rozporządzeniami odpowiednich organów, a także przepisami prawa lokalnego)

2. kryterium gospodarności (czy jednostka działa zgodnie z zasadą racjonalnego gospodarowania.)