Instytucje Europejskie, INSTYTUCJE EUROPEJSKIE


(na podstawie zagadnień egzaminacyjnych 2004/2005)

  1. Zagadnienia ogólne.

  1. Pojęcie i rodzaje organizacji międzynarodowych.

Organizacja międzynarodowa - pewna forma współpracy zrzeszająca podmioty z różnych państw. Dzieli się je na:

  1. Organizacje „koordynacyjne” i „ponadnarodowe”.

Podział wg stopnia władzy organu międzynarodowego w stosunku do państw członkowskich:

- o charakterze ponadnarodowym (ponadpaństwowym) - organy upoważnione są do nakładania na państwa członkowskie zobowiązań w oparciu o decyzje podejmowane większością głosów; niektóre z jej organów działają niezależnie od państw członkowskich (np. Parlament Europejski); decyzje podejmowane są większością głosów, a prawo w nich stanowione jest stosowane bezpośrednio w państwach członkowskich i w razie konfliktu z prawem krajowym ma pierwszeństwo; np. Wspólnoty Europejskie;

  1. Organizacje o celach specjalnych i celach ogólnych.

Podział wg zakresu kompetencji:

  1. Organizacje powszechne i partykularne.

Podział ze względu na zasięg członkostwa:

  1. Członkostwo w organizacjach międzynarodowych i jego rodzaje.

Członkostwo pełne, i niepełne.

W ramach członkostwa pełnego rozróżnia się:

Najbardziej zaawansowaną członkostwa niepełnego jest członkostwo stowarzyszone. Oznacza ono mniej niż członkostwo pełne, a więcej niż status obserwatora.

  1. Statut organizacji międzynarodowej.

Statut organizacji międzynarodowej stanowi podstawę prawnoorganizacyjną istnienia i funkcjonowania organizacji międzynarodowych, zawartą w umowie międzynarodowej wielostronnej wiążącej wszystkie państwa będące jej członkami. Umowa taka z punktu widzenia prawa międzynarodowego ma charakter konwencji wielostronnej. Konwencjom takim nadano różną nazwę w poszczególnych organizacjach, np.: statut w Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA), konstytucja w Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO), karta w ONZ, traktat w NATO, EWG (WE), układ w Organizacji Układu Warszawskiego.

Statut organizacji jako element trwały i w zasadzie nie zmienny w pewnym okresie, podlega z reguły skomplikowanej procedurze rewizyjnej. Zgodnie z ogólną zasadą prawa międzynarodowego każda zmiana konwencji wymaga zgody wszystkich stron, chyba że konwencja przewiduje inaczej. Jako normy statutowe traktuje się postanowienia umowy, które określają cele i zadania organizacji międzynarodowych oraz jej ramy instytucjonalne.

  1. Organy organizacji międzynarodowych.

Ze względu na charakter członków rozróżniamy następujące rodzaje organów (rodzaje organów organizacji międzynarodowych):

  1. Funkcjonariusze międzynarodowi.

Funkcjonariusze międzynarodowi, to członkowie personelu, którzy służą w jednakowym stopniu wszystkim krajom członkowskim. Wykonują oni swoją funkcję przez cały czas kadencji, funkcja ta ma charakter wyłączny (funkcjonariusz może być zatrudniany tylko przez organizacje międzynarodowe) oraz musi wynikać z umowy międzynarodowej zawartej między organizacją, a funkcjonariuszem. W zakresie swoich funkcji funkcjonariusz korzysta z immunitetu.

  1. Uchwały organizacji międzynarodowych i sposoby ich podejmowania.

Uchwały organizacji międzynarodowych, to:

Mogą one być podejmowane poprzez zastosowanie:

  1. Funkcje organizacji międzynarodowych.

  1. Europejska Komisja Gospodarcza ONZ (Komisja Gospodarcza ONZ dla Europy).

  1. Usytuowanie Komisji w strukturze ONZ.

EKG jest komisją ONZ do spraw europejskich przy Radzie Gospodarczo-Społecznej.

  1. Geneza Komisji.

EKG powstała w maju 1947 roku. Ojcem założycielem i pierwszym sekretarzem wykonawczym był Szwed - Gunnar Myrdal.

  1. Skład członkowski.

EKG skupia aktualnie 55 państw członkowskich nie tylko europejskich (m.in. Stany Zjednoczone, Kanada, Izrael oraz państwa b. ZSRR). Polska należy do EKG od początku jej działalności.

  1. Terytorialny zakres oddziaływania Komisji.

Europa, Ameryka Płn.(USA, Kanada), Azja Zachodnia (np. Kazachstan)

  1. Prawne formy działania Komisji.

  1. Dorobek traktatowy Komisji.

W sumie ok. 80 traktatów.

  1. Działalność EKG w dziedzinie ochrony środowiska.

  1. KBWE/OBWE.

  1. Geneza systemu bezpieczeństwa europejskiego.

Idea zwołania KBWE narodziła się w latach 60-ych w związku z koniecznością przezwyciężenia i osłabienia rywalizacji polityczno - wojskowej między państwami Układu Warszawskiego i NATO. Politycy ówczesnej doby uświadamiali sobie fakt, że niczym nieograniczona konfrontacja niesie szkody dla obu stron i może grozić wybuchem konfliktu. Wśród inicjatorów spotkania była Polska - na forum Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych 14 grudnia 1964 roku minister spraw zagranicznych Adam Rapacki przedstawił propozycję zwołania konferencji ogólnoeuropejskiej w sprawie bezpieczeństwa i współpracy. W 1972 roku odbyło się pierwsze spotkanie przygotowawcze, a w 1973 roku rozpoczął się właściwy proces w postaci dwu- i wielostronnych konsultacji oraz konferencji międzynarodowych, który doprowadził do podpisania 1 sierpnia 1975 roku przez przywódców 35 państw (wszystkich, oprócz Albanii, państw europejskich oraz USA i Kanady) Aktu Końcowego KBWE. Zmiana nazwy nastąpiła podczas spotkania "na szczycie" przywódców państw członków KBWE w Budapeszcie, w dniach 5 - 6 grudnia 1994 roku i obowiązuje od 1 stycznia 1995 roku.

  1. Podstawy prawne systemu bezpieczeństwa europejskiego.

  1. Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (Helsinki).

Akt Końcowy składał się z 3 koszyków:

  1. polityczno-wojskowe aspekty bezpieczeństwa, zasady regulujące stosunki między państwami członkowskimi, określał zasady budowy zaufania militarnego;

  2. dot. współpracy w innych dziedzinach: gospodarka, nauka i technologia, ochrona środowiska naturalnego;

  3. współpraca humanitarna - ochrona praw człowieka, kontakty między ludźmi, dostęp do informacji, kultura, edukacja.

Decyzje były podejmowane na zasadzie consensusu.

  1. Konferencje przeglądowe, czyli od KBWE do OBWE.

Konferencje przeglądowe poprzedzają i przygotowują spotkania na szczycie, a także dokonują przeglądu i oceny realizacji zadań zawartych w Akcie Końcowym.

  1. Paryska Karta Nowej Europy (1990).

21.XI.1990 - początek instytucjonalizacji KBWE, wprowadzenie nowych działów (praw człowieka, zasad wolności i odpowiedzialności gospodarczej, wytycznych na przyszłość).

  1. Proces instytucjonalizacji KBWE.

  1. Powstanie Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

Decyzję o powstaniu OBWE podjęto na szczycie w Budapeszcie w grudniu 1994 roku. Weszła ona w życie w styczniu 1995 roku.

  1. Najważniejsze obecnie priorytety działalności OBWE.

  1. Organy i instytucje OBWE.

  1. Zasięg terytorialny KBWE/OBWE.

Europa, Ameryka Płn. (USA, Kanada) - w sumie 55 państw. Państwami partnerskimi OBWE są Japonia, Korea Płd. oraz kraje Basenu Morza Śródziemnego: Algieria, Egipt, Izrael, Jordania, Maroko i Tunezja.

  1. Rada Europy (RE).

  1. Geneza RE.

Została powołana 5 maja 1949 roku przez 10 państw Europy (Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania, Włochy).

  1. Przyczyny powstania RE.

  1. Podstawa prawna funkcjonowania RE.

Statut Rady Europy podpisany w Londynie 5 maja 1949 roku (tzw. Traktat Londyński), wszedł w życie 3 sierpnia 1949 roku.

  1. Cele i zadania RE.

Są one sformułowane w statucie bardzo ogólnie. Zostały one zdefiniowane w art. 1 oraz art. 3 statutu RE. Rada Europy została utworzona, aby:
- chronić prawa człowieka, bronić demokracji parlamentarnej i rządów prawa,
- rozwijać porozumienia o zasięgu kontynentalnym w celu ujednolicania praktyki społecznej i prawnej poszczególnych państw,
- promować świadomość europejskiej tożsamości opartej na wspólnych wartościach i obecnej w różnych kulturach.

Od 1989 roku główne zadania Rady Europy to:
- działanie jako ostoja demokracji i strażnik praw człowieka w postkomunistycznych demokratycznych państwach Europy,
- pomoc krajom Europy Środkowej i Wschodniej w przeprowadzaniu i umacnianiu reform politycznych, prawnych i konstytucyjnych, wprowadzanych równolegle do reform gospodarczych,
- przekazywanie wiedzy w dziedzinach takich jak prawa człowieka, demokracja lokalna, edukacja, kultura i środowisko.

  1. Kryteria przyjęcia do RE (wykluczenie członka?).

Zgodnie z art. 3 statutu członkiem zwyczajnym może zostać państwo europejskie, które uznaje zasady praworządności i korzystania z podstawowych praw i wolności człowieka, przez wszystkie podlegające jego jurysdykcji osoby. Uzyskanie tego statusu może nastąpić jedynie na zaproszenie Komitetu Ministrów.

Utrata członkostwa może nastąpić w dwóch sytuacjach:

  1. Wejście Polski do RE.

Polska została członkiem Rady Europy 26 listopada 1991 roku.

  1. Charakterystyka aktualnego składu członkowskiego RE.

Aktualnie do RE należy 46 państw. Jako ostatnie przystąpiło Monako w październiku 2004 roku. Należą do niej prawie wszystkie kraje europejskie (wyj. stanowi Białoruś), ale także członkowie spoza Europy (np. Armenia).

  1. Struktura wewnętrzna RE.

Rada Europy działa za pomocą 3 statutowych organów:

Organy te obsługuje Sekretariat Generalny. Pod patronatem RE działa Europejski Trybunał Praw Człowieka.

  1. Zgromadzenie Parlamentarne (skład i zadania).

Skład:

W Zgromadzeniu istnieje pięć grup politycznych: Grupa Socjalistyczna (SOC), Grupa Europejskiej Partii Ludowej (EPP/CD), Europejska Grupa Demokratyczna (EDG), Grupa Liberalno-Demokratyczno-Reformatorska (LDR) i Grupa Zjednoczonej Lewicy Europejskiej (UEL). Niektórzy członkowie Zgromadzenia postanawiają nie przyłączać się do żadnej z grup politycznych. Zgromadzenie spotyka się raz na kwartał na tygodniowych sesjach plenarnych, które odbywają się w sali posiedzeń Zgromadzenia w Pałacu Europy w Strasburgu. Posiedzenia są jawne.

Zadania:

  1. Komitet Ministrów (skład i zadania).

Skład: ministrowie spraw zagranicznych każdego państwa. W 1952 roku Komitet Ministrów zdecydował, że każdy minister może powołać swojego zastępcę. Zastępcy mają taką samą moc decyzyjną jak ministrowie. Zastępca zwykle jest także stałym przedstawicielem państwa członkowskiego.

Zadania:

  1. Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych.

  1. Sekretariat.

Sekretariat Generalny zatrudnia ok. 1300 funkcjonariuszy europejskich. Pracuje on w dwóch językach oficjalnych: angielskim i francuskim. Na jego czele stoi wybierany przez Zgromadzenie Parlamentarne, na 5-letnią kadencję Sekretarz Generalny.

  1. Prawne formy działania RE.

Rekomendacje, konwencje lub porozumienia uchwalane przez Komitet Ministrów - są adresowane do państw członkowskich. Mają moc wiążącą dla państw, które je ratyfikowały. Komitet ministrów uchwala również deklaracje i rezolucje na temat aktualnych problemów politycznych.

  1. Działalność RE w dziedzinie ochrony praw człowieka.

Obejmuje ona:

Zapewnienie skutecznej ochrony praw człowieka jest jednym z podstawowych zadań RE. Wyznaczyła ona sobie w tym zakresie 4 podstawowe kierunki działania:

  1. Podstawy prawne europejskiego systemu ochrony praw człowieka.

  1. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

  1. Europejski Trybunał Praw Człowieka (skład i organizacja wewnętrzna).

  1. Zasady wyboru sędziów do Trybunału.

Kandydaci na sędziów są zgłaszani przez poszczególne rządy. Komitet Ministrów śledzi bardzo uważnie procedurę doboru kandydatów. Następnie sędziowie są wybierani przez Zgromadzenie Parlamentarne na okres 9 lat. Nie reprezentują oni państwa, które zgłosiły ich kandydaturę, korzystając z pełnej niezależności.

  1. Katalog praw i wolności człowieka określonych w Konwencji oraz Protokołach Dodatkowych.

  1. Przesłanki dopuszczalności skargi indywidualnej do Europejskiego Trybunału Spraw Człowieka.

  1. przez jedno z państw-stron zostało naruszone prawo zagwarantowane w Konwencji,

  2. wszystkie dostępne w kraju środki odwoławcze przewidziane przez prawo w sprawach, których dotyczy skarga, zostały wykorzystane,

  3. ze skargą może wystąpić jedynie osoba pokrzywdzona, obywatel państwa, które podpisało Konwencję; nie mogą być rozpatrywane skargi anonimowe,

  4. sprawa identyczna nie była rozpatrywana w Strasburgu, lub w innej międzynarodowej procedurze dochodzenia lub rozstrzygnięcia, np. przez Komitet Praw Człowieka ONZ,

  1. Stosunek RE do kary śmierci.

Protokół nr 6 do EKOPCiPW wprowadza zakaz stosowania kary śmierci. Jednakże czyni to z dwoma wyjątkami. Karę śmierci można stosować za czyny popełnione podczas wojny lub w okresie bezpośredniego zagrożenia wojną.

  1. Ochrona praw socjalnych w systemie RE.

  1. Działalność RE na rzecz edukacji i kultury.

Obejmuje:

organizacje wystaw sztuki europejskiej.

Postulaty te zostały zrealizowane m.in. w: Europejskiej Konwencji Kulturalnej, Konwencji o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy. W 1972 roku powstało w Strasburgu Europejskie Centrum Młodzieży (od 1995 także drugie w Budapeszcie).

  1. Działalność RE na rzecz sportu.

  1. Działalność RE w zakresie ochrony zdrowia i środowiska naturalnego.

  1. Demokracja lokalna i współpraca transgraniczna w działalności RE.

  1. Działalność RE w dziedzinie prawa europejskiego.

RE ogrywa bardzo istotną rolę w kształtowaniu wspólnego ustawodawstwa europejskiego. Odegrała ona ważną rolę w opracowaniu wielu porozumień europejskich i przyczyniła się do harmonizacji europejskich systemów prawnych, używając dwóch form instrumentów prawnych: konwencji oraz rekomendacji.

  1. Współpraca pomiędzy RE a Wspólnotami Europejskimi.

  1. Wspólnoty Europejskie i Unia Europejska.

  1. Przesłanki integracji państw europejskich po II wojnie światowej.

  1. Deklaracja (Plan) Schumana.

Robert Schuman - francuski minister spraw zagranicznych, wystąpił w dniu 9 maja 1950 r. z oświadczeniem, w którym zaproponował połączenie przemysłów węgla i stali Francji i Niemiec (a także innych państw europejskich) oraz podporządkowanie ich organowi ponadnarodowemu.

  1. Powstanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.

18.IV.1951 r. - został w Paryżu podpisany Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS); Traktat został podpisany przez 6 państw: Francję, Belgię, Holandię, Luksemburg, RFN i Włochy. Wszedł w życie 23.VII.1952 r., został zawarty na 50 lat.

  1. Raport Spaaka.

21.IV.1956 r. - belgijski minister spraw zagranicznych Paul Spaak przedstawił plany utworzenia wspólnego rynku i wspólnoty energii atomowej. Na podstawie Raportu Spaaka, uzupełnionego opinią „Trzech Mędrców” odnośnie do wspólnoty atomowej, odbyły się dalsze rokowania, w toku których opracowane zostały teksty odpowiednich traktatów.

  1. Powstanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.

25.III.1957 r. - w Rzymie podpisano Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG, tzw. Wspólny Rynek); podpisany przez te same państwa co Traktat o EWWiS, wszedł w życie od 1.I.1958, zawarty na czas nieokreślony.

  1. Powstanie Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.

25.III.1957 r. - w Rzymie podpisano Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EWEA, tzw. Euroatom); podpisany przez te same państwa co Traktat o EWWiS, wszedł w życie od 1.I.1958, zawarty na czas nieokreślony.

  1. Konwencja o niektórych wspólnych instytucjach Wspólnot.

25.III.1957 r. - przewidywał on utworzenie dla wszystkich 3 Wspólnot jednego, wspólnego organu parlamentarnego (Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne, później Parlament Europejski oraz Trybunału Sprawiedliwości).

  1. Traktat o fuzji instytucji.

8.IV.1965 r. - tzw. Traktat Fuzyjny; ustanowił wspólną Radę oraz Komisję Wspólnot Europejskich (w miejsce Komisji EWG, Komisji Euroatomu i Wysokiej Władzy EWWiS).

  1. Rozwój Wspólnot w latach 1958-1968.

25.III.1957 r. - układ w sprawie wspólnych organów WE,

17.IV.1957 r. - protokół w sprawie statutu Trybunału EWG,

8.IV.1965 r. - Traktat Fuzyjny oraz protokół w sprawie przywilejów i immunitetów WE,

  1. Rozwój Wspólnot w latach 1969-1986.

22.IV.1970 - Traktat Budżetowy,

22.I.1972 - przystąpienie nowych członków,

  1. Kolejne poszerzenia Wspólnot o nowe kraje członkowskie (rozwój terytorialny).

  1. Jednolity Akt Europejski (JAE).

  1. Najważniejsze zmiany wprowadzone do Traktatu o EWG przez JAE.

Traktat o EWG został rozszerzony o nowe rozdziały poświęcone sprawom monetarnym, polityce socjalnej, spójności ekonomicznej i społecznej, badaniom i rozwojowi technologicznemu oraz ochronie środowiska.

  1. Traktat o Utworzeniu Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht).

Tytuł I - postanowienia wspólne,

Tytuł II - zmieniający Traktat o EWG,

Tytuł III - zmieniający Traktat o EWWiS,

Tytuł IV - zmieniający Traktat o EWEA,

Tytuł V - postanowienia w sprawie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa,

Tytuł VI - postanowienia dot. Współpracy w zakresie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych,

Tytuł VII - postanowienia końcowe;

  1. Traktat Amsterdamski.

  1. Traktat Nicejski.

  1. Projekt Traktatu Ustanawiającego Konstytucję dla Europy (najważniejsze założenia).

  1. Pojęcie i cele Unii Europejskiej i Wspólnot Europejskich.

  1. Konstrukcja prawna Unii.

  1. Cele Unii Europejskiej.

określa je art. 2 TUE,

  1. 3 filary UE.

wspólny „dach” - postanowienia wspólne TUE, określające przede wszystkim jej cele i zasady oraz ramy instytucjonalne;

I filar: Wspólnoty Europejskie (EWWiS, EWG, EWEA) - charakter ponadnarodowy;

II filar: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa - charakter międzyrządowy;

III filar: Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych - ------ II ------;

wspólny „fundament” - postanowienia końcowe TUE, regulujące przede wszystkim wprowadzanie zmian do Traktatów oraz przystępowanie państw trzecich do Unii;

  1. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (cele i instrumenty ich realizacji).

Cele:

Instrumenty realizacji:

  1. Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych (cele i instrumenty realizacji).

Celem jest stworzenie obywatelom Unii wyższego poziomu poczucia pewności w ramach obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości poprzez:

Do podejmowania odpowiednich środków upoważniona jest Rada działająca jednomyślnie, z inicjatywy jakiegokolwiek państwa członkowskiego lub Komisji. Prawne formy działania Rady, to:

  1. Obywatelstwo UE (prawa i obowiązki obywateli).

Obywatelstwo Unii zostało ustanowione przez Traktat z Maastricht. Każda osoba posiadająca obywatelstwo państwa członkowskiego staje się obywatelem Unii. Kwestia przynależności państwowej osoby do państwa członkowskiego jest rozstrzygana przez jego prawo wewnętrzne. Obywatelstwo Unii nie znosi obywatelstwa państw członkowskich (jest jego uzupełnieniem - charakter akcesoryjny i niesamoistny), ale także nie prowadzi do podwójnego obywatelstwa w rozumieniu prawa międzynarodowego.

Prawa: do swobodnego poruszania się i przebywania na obszarze państw członkowskich, czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach komunalnych, czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do Parlamentu Europejskiego, prawo do korzystania z opieki dyplomatycznej i konsularnej innego państwa członkowskiego, prawo składania petycji do PE i prawo do występowania ze skargami do RPO.

Obowiązki: Traktat o nich nie wspomina, ale można wywnioskować, że najważniejszym jest przestrzeganie prawa UE. Traktat ponadto zakazuje ubiegania się o status uchodźcy w innym kraju członkowskim.

  1. Ściślejsza (wzmocniona) współpraca państw członkowskich Unii (warunki ustanowienia).

  1. Członkostwo UE (przyjęcie, wstąpienie, wykluczenie).

Przyjęcie: każde państwo europejskie może się ubierać o przyjęcie do UE, pod warunkiem, że przestrzega zasad wynikających z art. 6 ust. 1, a więc zasad: wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych swobód oraz zasady rządów prawa. Państwo przystępujące do Unii musi przyjąć cały dotychczasowy dorobek Wspólnot obejmujący prawo pierwotne i wtórne, a także cele wyznaczone na przyszłość. Wniosek o przyjęcie do Unii państwo składa do Rady, która decyduje o przyjęciu danego państwa jednomyślnie, po zasięgnięciu opinii Komisji i uzyskaniu zgody PE (bezwzględna większość głosów). Dokumenty przystąpienia obejmują: traktat przystąpienia i akt przystąpienia.

Wystąpienie: mimo, że Traktat nie przewiduje takiej możliwości, niewątpliwie państwo ma do tego prawo za zgodą wszystkich pozostałych państw członkowskich.

Wykluczenie: takiej możliwości Traktat także nie przewiduje; ale UE może się powoływać na art. 60 Konwencji Wiedeńskiej o prawie traktatów. Traktat Amsterdamski wprowadził natomiast możliwość zawieszenia państwa członkowskiego w korzystaniu z pewnych praw, w wyniku poważnego i uporczywego naruszenia przez państwo członkowskie zasad wymienionych w art. 6 ust.1.

  1. Cele Wspólnoty Europejskiej.

Art.2 Traktatu o WE:

Zadaniem Wspólnoty jest, poprzez ustanowienie wspólnego rynku i unii gospodarczo-walutowej oraz realizację wspólnych polityk lub działań określonych w art. 3 oraz 4 Traktatu, popieranie w całej Wspólnocie harmonijnego, zrównoważonego rozwoju działań gospodarczych, trwałego i nieinflacyjnego rozwoju z poszanowaniem środowiska naturalnego, wysokiego stopnia zbieżności działań gospodarczych, wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki społecznej, podnoszenia stopy życiowej i jakości życia, spójności ekonomicznej i społecznej oraz solidarności pomiędzy państwami członkowskimi.

  1. Środki realizacji celów Wspólnoty Europejskiej.

Obejmują m.in.:

  1. Pojęcie i rodzaje polityk Wspólnoty Europejskiej.

  1. Prawo Unii Europejskiej i prawo Wspólnot Europejskich.

  1. Pojęcie prawa europejskiego.

  1. Prawo wspólnotowe.

Jest to prawo Wspólnot Europejskich, rdzeń prawa europejskiego w znaczeniu ścisłym i jego najważniejsza część.

  1. Prawo instytucjonalne (formalne) Wspólnot Europejskich.

Część prawa wspólnotowego, która określa strukturę organizacyjną Wspólnot (instytucje Wspólnot, ich skład i kompetencje, postępowania w zakresie stanowienia prawa wspólnego oraz procedury sądowe, a także stosunki zewnętrzne Wspólnot).

  1. Prawo materialne Wspólnot Europejskich.

Określa i reguluje rzeczowy zakres działania Wspólnot.

  1. Prawo pierwotne i prawo pochodne (wtórne) Wspólnot.

  1. Katalog aktów prawa wspólnotowego.

W ramach WE oraz EWEA:

W ramach EWWiS:

  1. Rozporządzenia.

Do wydawania rozporządzeń uprawniony jest PE działający razem z Radą w ramach procedury współdecydowania, Rada oraz Komisja. Rozporządzenie ma zasięg ogólny, tzn. reguluje w sposób abstrakcyjny nieokreśloną liczbę stanów rzeczy.

Kolejną cechą jest to, że rozporządzenie obowiązuje w całości (we wszystkich jego częściach) i ma bezpośrednie zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich (zbędne są jakiekolwiek działania państwowych organów ustawodawczych). Cechuje je bezpośrednie stosowanie i bezpośrednia skuteczność (wypływają z niego wprost prawa i obowiązki dla osób fizycznych i prawnych).

  1. Dyrektywy.

Do ich wydawania upoważnione są: PE działający razem z Radą, Rada oraz Komisja. Mogą one być skierowane, do jednego, kilku lub wszystkich państw członkowskich.

Dyrektywa jest wiążąca, jeżeli chodzi o zamierzony skutek w odniesieniu do każdego państwa członkowskiego, do którego została skierowana, zostawiając jednak władzom tego państwa wybór formy i metody (inaczej: wiąże tylko co do celu, który ma zostać osiągnięty).

Każda dyrektywa wyznacza adresatowi nieprzekraczalny termin dla jej wdrożenia (implementacji, transpozycji). Dyrektywa wywołuje tzw. skutek blokujący. Państwom członkowskim nie wolno stanowić sprzecznych z nią przepisów prawnych.

Dyrektywy są wiążące tylko w odniesieniu do państw członkowskich i nie mają bezpośredniego zastosowania oraz nie wywołują z zasady bezpośrednich skutków.

  1. Decyzje.

Do ich wydawania uprawnione są: PE działający razem z Radą, Rada oraz Komisja. Decyzja obowiązuje w całości tych, do których jest skierowana. Decyzje mogą być skierowane do państw członkowskich oraz do osób fizycznych i prawnych. Adresat decyzji jest indywidualnie oznaczony i indywidualnie związany z decyzją.

Decyzje adresowane do osób fizycznych i prawnych wywołują skutki bezpośrednie. Natomiast te kierowane do państw członkowskich mogą wywoływać skutki bezpośrednie (jeżeli decyzja nakłada na państwo obowiązek, ale z tych obowiązków wypływają uprawnienia dla osób fizycznych i prawnych).

  1. Zalecenia i opinie.

Do ich wydawania upoważnione są: PE działający razem z Radą, Rada oraz Komisja. Zalecenia i opinie mogą być kierowane do państw członkowskich oraz osób fizycznych i prawnych. Nie mają one mocy wiążącej, nie podlegają kontroli sądowej.

  1. Dziennik Urzędowy UE.

Jest to organ publikacyjny aktów wtórnych tworzonych przez organy UE. Publikowane są w nim akty o znaczeniu ogólnym, a więc rozporządzenia i dyrektywy skierowane do wszystkich państw członkowskich, a także decyzje podejmowane w ramach procedury współdecydowania.

  1. Dopełniające prawo wspólnotowe.

Są to umowy międzynarodowe zawierane między państwami członkowskimi i służące wspieraniu realizacji celów Wspólnot.

  1. Zasada autonomii prawa wspólnotowego.

Punktem wyjścia dla tej zasady jest stwierdzenie, że prawo wspólnotowe stanowi nowy, odrębny porządek prawny. Zasada ta głosi, że prawo Wspólnoty jest niezależne od ustaw państwowych. Gwarantuje ona jednolite jego stosowanie na obszarze całej Wspólnoty.

  1. Bezpośrednie stosowanie i bezpośrednia skuteczność prawa wspólnotowego.

Bezpośrednie stosowanie oznacza, że normy prawa wspólnotowego wiążą w państwach członkowskich bez potrzeby wydawania specjalnych przepisów, które wprowadzałyby je do państwowych porządków prawnych. Nie ma nawet potrzeby ogłaszania ich w krajowym organie publikacyjnym, skoro zostały ogłoszone w Dzienniku Urzędowym Wspólnot.

Bezpośrednia skuteczność oznacza, że normy prawa wspólnotowego nie tylko wiążą bezpośrednio organy państw członkowskich, ale że ustanawiają one wprost prawa i obowiązki dla jednostek, które mogą się na nie powoływać przed organami sądowymi i administracyjnymi państwa członkowskiego.

  1. Pierwszeństwo stosowania prawa wspólnotowego.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości stwierdził w sprawie Costa contra Enel (1964 r.), że państwa członkowskie Wspólnoty definitywnie przekazały prawa władcze utworzonemu przez siebie wspólnemu organizmowi prawnemu i nie mogą już ich anulować poprzez późniejsze, jednostronne działania. W razie sprzeczności norm prawa wspólnotowego z normami prawa krajowego, pierwszeństwo mają te pierwsze (nawet w stosunku do norm konstytucyjnych oraz do norm wcześniejszych niż te wspólnotowe).

  1. Ogłoszenie Prezesa Rady Ministrów z dn. 11 maja 2004r., Monitor Polski nr 20 poz. 359).

Jest to ogłoszenie w sprawie stosowania prawa UE. Ogłoszono w nim, że Polska poprzez wstąpienie do UE przyjmuje wszystkie powyżej wymienione zasady, w tym także zasadę pierwszeństwa stosowania prawa wspólnotowego. Wymienia ono także akty prawne tworzone przez Wspólnotę oraz informuje gdzie będą one publikowane.

  1. Terytorialny zakres obowiązywania prawa wspólnotowego.

Traktaty wspólnotowe są umowami międzynarodowymi i jako takie wiążą każdą ich stronę w odniesieniu do całego terytorium, chyba że z samej umowy wynika odmienny zamiar. Przez całe terytorium strony traktatu należy rozumieć jej obszar lądowy, morski i przestrzeń powietrzną.

  1. Zasady stanowienia prawa wspólnotowego.

  1. Zasada subsydiarności.

Została po ona po raz pierwszy wprowadzona przez JAE, jednakże tylko w zakresie ochrony środowiska naturalnego. Na mocy Traktatu z Maastricht została wprowadzona jako ogólna zasada prawa wspólnotowego (art.5).

Zgodnie z tą zasadą podejmowanie działania - a więc stanowienie prawa - powinno mieć miejsce na możliwie jak najniższym szczeblu. Jeżeli więc cele wspólnoty mogą być zrealizowane poprzez stanowienie prawa na szczeblu państw, to wówczas Wspólnota powinna powstrzymać się od stanowienia prawa. Jeżeli zaś określony przepis kompetencyjny zezwala na wybór między dyrektywą a rozporządzeniem, to z zasady subsydiarności wynika nakaz wyboru dyrektywy.

  1. Procedury stanowienia prawa wspólnotowego (tradycyjna, współpracy… itd.).

Procedurę konsultacji stosuje się we wszystkich sprawach, w których traktaty nie określają innego, szczególnego trybu podejmowania decyzji. Inicjatywa prawodawcza należy w tej procedurze do Komisji, która uprawniona jest do złożenia wniosku. Wniesiony projekt aktu prawnego zostaje następnie skierowany do Parlamentu Europejskiego oraz do Komitetu Ekonomicznego i Społecznego (ewentualnie do Komitetu Regionów), celem zaopiniowania. Organem ostatecznie przyjmującym akt jest Rada, która po zapoznaniu się z opiniami podejmuje decyzję w trybie, przewidzianym w danej normie kompetencyjnej (tzn. jednomyślnie albo kwalifikowaną większością głosów). Rada nie jest przy tym związana opiniami Komitetu Ekonomicznego i Społecznego oraz Parlamentu. Pominięcie jednakże tych organów w przypadku konsultacji obligatoryjnej jest naruszeniem istotnego wymogu proceduralnego, które skutkować może stwierdzeniem nieważności danego aktu prawnego. Jeżeli przyjęty ostatecznie przez Radę tekst aktu odbiega od tego, który opiniowany był przez Parlament, to powinna być przeprowadzona ponowna konsultacja. Jeżeli natomiast Rada chce przyjąć akt prawny, który odbiega od projektu Komisji, to może to uczynić tylko jednomyślnie.

Podstawę procedury współpracy stanowi art. 252 TWE. Na mocy postanowień Traktatu Amsterdamskiego zakres stosowania tej procedury został bardzo ograniczony. Obecnie stosowana jest ona tylko do podejmowania decyzji w kwestiach wynikających z tworzenia i funkcjonowania Unii Gospodarczo-Walutowej. Procedura ta przewiduje szereg działań podejmowanych kolejno przez organy Wspólnot. Rozpoczyna się ona od przyjęcia przez Radę kwalifikowaną większością głosów, na wniosek Komisji i po uzyskaniu opinii Parlamentu, tzw. wspólnego stanowiska. Wspólne stanowisko Rady UE jest przekazywane, razem z uzasadnieniem Parlamentowi. Jeżeli w ciągu trzech miesięcy Parlament zatwierdzi wspólne stanowisko lub nie podejmie żadnej decyzji, Rada przyjmuje dany akt w brzmieniu przedstawionym we wspólnym stanowisku. Parlament może jednakże w ciągu trzech miesięcy od przekazania mu wspólnego stanowiska Rady, bezwzględną większością głosów, zaproponować poprawki lub odrzucić projekt w całości. Wyniki prac Parlamentu przekazywane są Radzie i Komisji Europejskiej. Jeśli wspólne stanowisko Rady zostało odrzucone przez Parlament dla uchwalenia aktu potrzebna jest jednomyślność Rady. W przypadku natomiast, gdy Parlament zgłasza poprawki do projektu, Komisja w ciągu miesiąca ponownie bada projekt, tym razem uwzględniając poprawki zgłoszone przez Parlament. Następnie Komisja przekazuje Radzie zweryfikowany projekt. Rada może przyjąć zmieniony wniosek Komisji kwalifikowaną większością głosów. Jeśli chce zaakceptować poprawki Parlamentu, które Komisja Europejska odrzuciła, lub dokonać zmian w propozycji Komisji, musi to uczynić jednomyślnie.

Procedura zgody została wprowadzona przez JAE i polega na uzależnieniu przyjęcia określonych aktów prawnych od zgody Parlamentu Europejskiego. Liczba spraw podlegających tej procedurze została rozszerzone przez TUE. Zgodę Parlament wydaje na podstawie sprawozdania odpowiedniej komisji parlamentarnej, która zaleca przyjęcie aktu, albo jego odrzucenie. Przy zastosowaniu procedury zgody nie jest możliwe wprowadzanie poprawek. Pozytywna opinia Parlamentu jest więc tutaj warunkiem niezbędnym dla podjęcia decyzji. Poza przewidzianymi w postanowieniach traktatowych obowiązkowymi opiniami, które Parlament musi wydawać, korzysta on również z możliwości wyrażania własnego stanowiska wówczas, kiedy nie jest do tego zobligowany. Czyni to w formie różnego rodzaju decyzji sui generis.

Podstawę prawną procedury współdecydowania stanowi art. 251 TWE. Procedura ta jest jeszcze bardziej skomplikowana niż procedura współpracy. Również w tym przypadku początkowa inicjatywa należy do Komisji Europejskiej, która przedstawia swój projekt aktu prawnego Parlamentowi i Radzie UE. Po wydaniu przez Parlament (pierwsze czytanie) opinii, Rada kwalifikowaną większością głosów, może przyjąć akt prawny, w formie proponowanej przez Parlament albo też przyjąć wspólne stanowisko, które kierowane jest znowu do Parlamentu (drugie czytanie). W takiej sytuacji Parlament ma trzy miesiące na podjęcie decyzji. Jeżeli nie podejmie on żadnej decyzji lub akceptuje wspólne stanowisko Rady, to przyjmuje ona dany akt. Jeżeli natomiast, działając bezwzględną większością głosów, odrzuca wspólne stanowisko Rady UE, akt uważa się za nie przyjęty. Wprowadzenie natomiast przez Parlament poprawek do projektu powoduje konieczność zaopiniowania ich przez Radę i Komisję. Jeśli w ciągu kolejnych trzech miesięcy od przekazania jej sprawy Rada UE kwalifikowaną większością głosów przyjmie zmiany wprowadzone przez Parlament, akt prawny uważa się za przyjęty. W przypadku, gdy Rada ustosunkuje się negatywnie do proponowanych przez Parlament poprawek, Przewodniczący Rady, w porozumieniu z Przewodniczącym Parlamentu, zwołuje w ciągu sześciu tygodni posiedzenie Komitetu Pojednawczego. W jego skład wchodzą w równej liczbie przedstawiciele Rady i Parlamentu. Celem tego Komitetu jest wypracowanie porozumienia między Radą i Parlamentem. Jeżeli w ciągu trzech miesięcy od zwołania, Komitet zatwierdzi wspólny tekst, to Parlament bezwzględną większością głosów i Rada UE kwalifikowaną większością głosów przyjmują dany akt. Jeśli któraś z tych instytucji nie zatwierdzi proponowanego aktu w przewidzianym terminie, akt uważa się za nie przyjęty.

  1. Instytucje i organy Unii Europejskiej i Wspólnot Europejskich.

  1. Organy Unii a instytucje Wspólnot.

Unia Europejska - poza Radą Europejską - nie posiada żadnych organów. Rada, Komisja, a także Parlament i Trybunał Sprawiedliwości pozostają organami WE i nie stały się organami UE z chwilą jej utworzenia. Organy te jednak mogą - na podstawie TUE, podejmować działania na rzecz Unii w zakresie II i III filaru. Unia może się więc nimi posługiwać - można powiedzieć, że działają one wówczas jako organy „wypożyczane” Unii przez Wspólnoty.

  1. Organy autonomiczne i doradcze.

organy autonomiczne (główne) - tylko te, które zostały wyraźnie wymienione w art. 7 ust. 1 Traktatu o WE oraz w odpowiadających im postanowieniach Traktatu o EWEA i Traktatu o EWWiS, a więc: Parlament Europejski, Rada, Komisja, Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy;

organy doradcze - te, które zostały wymienione w art. 7 ust. 2 Traktatu o WE (oraz w odpowiednich art. Traktatu o EWEA oraz EWWiS), a więc: Komitet Ekonomiczny i Społeczny, Komitet Doradczy (EWWiS) oraz Komitet Regionów (WE); o ich pozycji decyduje to, że w sprawach określonych przez Traktaty, Rada lub Komisja są zobowiązane zasięgać ich opinii;

  1. Agendy i agencje Wspólnot Europejskich.

Są one tworzone przez poszczególne instytucje Wspólnot. Działają na podstawie przepisów prawa wtórnego WE (np. rozporządzeń, decyzji) i mają charakter zdecentralizowany. Zadaniem ich jest wykonywanie zadań o charakterze administracyjnym, technicznym lub związanych z zarządzaniem. Np. Europejska Agencja Oceny Produktów Medycznych, Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Higieny Pracy, Europejska Agencja Odbudowy.

  1. Urzędnicy i pracownicy Wspólnot.

pracownik - podstawę jego zatrudnienia stanowi kontrakt, jest on zawierany na czas określony; pracownicy są dobierani w drodze konkursu - zajmuje się tym Europejskie Biuro Naboru Personalnego;

urzędnik - jest mianowany na czas nieokreślony;

Zasady zatrudniania urzędników i pracowników oraz inne kwestie z tym związane reguluje Regulamin Pracowniczy.

  1. Rada Europejska (skład, struktura i kompetencje).

Skład: szefowie państw lub rządów, przewodniczący Komisji - są oni wspomagani przez ministrów spraw zagranicznych oraz przez jednego członka Komisji. Zbiera się ona pod przewodnictwem tego szefa państwa lub rządu, które sprawuje przewodnictwo w Radzie 2 razy w roku.

Struktura: Rada Europejska nie została włączona do struktury instytucjonalnej Wspólnot. Ustanowił ją JAE.

Kompetencje:

  1. Rada UE (skład i struktura wewnętrzna).

Zwana także Radą Ministrów lub po prostu Radą.

Skład: po jednym przedstawicielu każdego państwa członkowskiego szczebla ministerialnego, który upoważniony jest do zaciągania zobowiązań w imieniu rządu tego państwa. Wg ustalonej praktyki państwa mogą być w Radzie reprezentowane także przez sekretarzy stanu. Skład Rady nie jest stały. W posiedzeniach mogą uczestniczyć różni ministrowie resortów np. w zależności od tego, co jest przedmiotem posiedzenia.

Posiedzenia Rady są niejawne, a obrady mają charakter poufny. Przewodniczy im przewodniczący Rady. Urząd ten jest piastowany kolejno przez każde państwo członkowskie przez 6 m-cy w porządku ustalonym przez Radę działająca jednomyślnie (obecnie Luksemburg, następnie będzie Wlk. Brytania). Zmiana w przewodniczeniu następuje 1 stycznia i 1 lipca. Z przewodnictwem Rady związane jest przewodnictwo Rady Europejskiej oraz we wszystkich instytucjach z Radą powiązanych (w tym także COREPER). Do uprawnień przewodniczącego należy: zwoływanie posiedzeń Rady, przygotowywanie wstępnego porządku obrad, zarządzanie głosowań.

  1. Zasady podejmowania decyzji w Radzie UE.

Decyzje (uchwały) Rady podejmowane są:

  1. Wysoki Przedstawiciel Unii ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

TUE powierzył Sekretarzowi Generalnemu funkcję Wysokiego Przedstawiciela do spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Jest on mianowany przez Radę działającą kwalifikowaną większością głosów. Obecnie urząd ten pełni Javier Solana. Jego zadaniem jest wspieranie przewodniczącego Rady. Mimo, że nie może bezpośrednio reprezentować Rady na zewnątrz, w praktyce uznaje się go jednak za wyraziciela stanowiska przewodniczącego w sprawach WPZiB.

  1. COREPER.

Prace Rady Unii Europejskiej przygotowuje COREPER - Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich akredytowanych przy Wspólnotach. Dzieli się na COREPER II (złożony z przedstawicieli w randze ambasadorów), zajmujący się przede wszystkim sprawami politycznymi oraz COREPER I (złożony z ich zastępców). Zadaniem COREPER-u jest znalezienie rozwiązania satysfakcjonującego wszystkie państwa członkowskie i doprowadzenie do uchwalenia danego aktu prawnego. Pomagają mu w tym grupy robocze, złożone z ekspertów z państw członkowskich, wspomaganych przez urzędników służby cywilnej zatrudnionych przy stałym przedstawicielstwie danego państwa członkowskiego w Brukseli.

  1. Kompetencje Rady UE.

  1. Parlament Europejski (skład i struktura wewnętrzna).

Skład: przedstawiciele narodów państw złączonych we Wspólnotach, niezależni, niezwiązani żadnymi instrukcjami ze strony rządów; obecnie jest ich 732, w tym 54 z Polski. Najwięcej deputowanych mają Niemcy (99).

Struktura:

  1. Zasady wyboru deputowanych do Parlamentu Europejskiego.

Deputowani są wybierani w wyborach powszechnych i bezpośrednich (od 1979 r.). Wybory parlamentarne odbywają się co 5 lat, ostatnie odbyły się w czerwcu 2004 r. Do głosowania uprawniony jest każdy obywatel UE zarejestrowany jako wyborca. Obywatele UE zamieszkujący w innym państwie członkowskim mogą głosować i kandydować w wyborach na terenie tego państwa (od momentu wejścia w życie Traktatu z Maastricht, 1993 r.). W Polsce zasady wyborów do PE określa Ordynacja wyborcza do PE z 23 stycznia 2004.

  1. Grupy polityczne (frakcje) Parlamentu Europejskiego.

Deputowani w Parlamencie Europejskim zasiadają nie w grupach narodowych, a według ogólnoeuropejskich frakcji politycznych, skupiających główne partie polityczne działające w państwach członkowskich UE.

Grupy polityczne w Parlamencie Europejskim

Skrót

Grupa Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańscy Demokraci) i Europejskich Demokratów

PPE-DE

Grupa Socjalistyczna w Parlamencie Europejskim

PSE

Grupa Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy

ALDE/ADLE

Grupa Zielonych / Wolne Przymierze Europejskie

Verts/ALE

Konfederacyjna Grupa Zjednoczonej Lewicy Europejskiej / Nordycka Zielona Lewica

GUE/NGL

Grupa Niepodległość / Demokracja

IND/DEM

Grupa Unii na rzecz Europy Narodów

UEN

Niezrzeszeni

NI

  1. Kompetencje legislacyjne Parlamentu.

Parlament Europejski uczestniczy w czterech procedurach:

  1. Funkcja kreacyjna Parlamentu.

  1. Funkcje kontrolne Parlamentu.

  1. Prawo do występowania ze skargami do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Traktat Nicejski poszerzył uprawnienia Parlamentu - przyznał mu prawo wnoszenia skargi w sprawie nieważności aktów prawnych organów wspólnotowych. PE może wnosić skargę na takiej same zasadzie jak państwa członkowskie, ma więc pełną legitymację procesową.

  1. Kompetencje budżetowe Parlamentu Europejskiego.

PE posiada uprawnienia budżetowe (wspólnie z Radą Unii Europejskiej). Należy do niego decydujący głos przy uchwalaniu tzw. wydatków nieobligatoryjnych, czyli nie wynikających z dyspozycji traktatowych ani uchwalonych na jego podstawie aktów prawnych. W przypadku wydatków obligatoryjnych może zaproponować zmianę projektu budżetu absolutną wielkością oddanych głosów. Budżet na następny rok jest uchwalany w grudniu, jeżeli PE i Radzie nie uda się uzgodnić wysokości wydatków po dwóch czytaniach projektu budżetu w okresie między majem a grudniem, PE ma prawo do odrzucenia w całości projektu budżetu (z ważnych względów, większością 2/3 oddanych głosów). Budżet nabiera obowiązującej mocy prawnej dopiero po podpisaniu go przez przewodniczącego Parlamentu. PE co roku decyduje, czy zatwierdzić wykonanie budżetu przez Komisję za poprzedni rok obrachunkowy.

  1. Komisja Europejska (skład i struktura wewnętrzna).

Skład: od 1 listopada 2004 roku KE zaczęła urzędować w nowym składzie (25 członków, po jednym z każdego państwa członkowskiego). Polskę reprezentuje Danuta Hübner, która jest Komisarzem ds. polityki regionalnej.

Na czele Komisji stoi przewodniczący oraz 5 wiceprzewodniczących. Przewodniczący jest powoływany, tak jak cała Komisja, na 5 lat, z możliwością odbycia drugiej kadencji. Obecnym przewodniczącym Komisji jest Portugalczyk Jose Manuel Durao Barroso. Ma on za zadanie reprezentowanie Komisji, podejmowanie decyzji dot. jej organizacji wewnętrznej celem zagwarantowania spójności, skuteczności i kolegialności działania; ustala on także zakres obowiązków spoczywających na Komisji i rozdziela obowiązki między jej członków, mianuje on także wiceprzewodniczących; na jego żądanie, po uzyskaniu kolektywnej zgody Komisji, członek składa rezygnację.

  1. Zasady wyboru komisarzy.

Według procedury określonej w Traktacie z Nicei, Rada zbierająca się w składzie głów państw lub rządów i podejmująca decyzje kwalifikowaną większością głosów, wyznacza osobę, którą zamierza mianować przewodniczącym Komisji. Jego nominacja podlega zatwierdzeniu przez PE. Następnie Rada podejmująca decyzje kwalifikowaną większością głosów i w porozumieniu z kandydatem na przewodniczącego, uchwala listę pozostałych osób, które zamierza mianować członkami Komisji. Propozycje kandydatów wysuwają państwa członkowskie. Przewodniczący i pozostali członkowie Komisji, podlegają łącznie zatwierdzeniu przez PE. Po zatwierdzeniu przez PE przewodniczący i pozostali członkowie Komisji zostają mianowani przez Radę, która podejmuje decyzję kwalifikowaną większością głosów.

Członek komisji kończy pełnienie swoich funkcji w przypadku: upływu kadencji, śmierci, dymisji (orzekana przez ETS na wniosek Komisji lub Rady) lub rezygnacji.

  1. Dyrektoriaty (Dyrekcje) Generalne Komisji Europejskiej.

Jest ich 26. Na czele każdej z nich stoi dyrektor generalny. Dzielą się one na Dyrekcje, a te z kolei na Referaty. Np. Dyrekcja Generalna I (zewnętrzne stosunki gospodarcze), Dyrekcja Generalna XII (nauka i badania naukowe).

  1. Służby horyzontalne.

Jest ich kilkanaście, np. Służba Prawna, Służba tłumaczy, Służba Informatyków.

  1. Kompetencje legislacyjne Komisji.

  1. Kompetencje wykonawcze Komisji.

  1. Kompetencje kontrolne Komisji.

  1. Odwoływanie poszczególnych komisarzy a odwołanie całego składu Komisji.

Członek Komisji kończy pełnienie swych funkcji w wypadku śmierci, upływu kadencji, dymisji lub rezygnacji. Dymisja następuje orzeczeniem ETS, na wniosek Rady lub Komisji, w stosunku do członka Komisji, który przestał spełniać warunki konieczne do wykonywania swoich obowiązków lub dopuścił się poważnego uchybienia. Zwolnione stanowisko członka Komisji zajmuje na pozostający okres kadencji nowy członek mianowany za wspólnym porozumieniem rządów państw członkowskich. Rada może jednak jednogłośnie postanowić, że wolne stanowisko nie musi być obsadzone.

Funkcje wszystkich członków Komisji wygasają w wyniku wyrażenia przez PE wotum nieufności w stosunku do całej Komisji.

  1. Przystąpienie Polski a skład Komisji Europejskiej.

Przez pół roku okresu przejściowego, od 1 maja do 1 listopada 2004 roku, KE liczyła 30 członków (20 obecnych i 10 nowych). W tym okresie nowi członkowie Komisji Europejskiej - z państw, które wstąpiły do UE 1 maja 2004 roku - byli "komisarzami bez teki", współpracując z wyznaczonymi członkami KE. Polka Danuta Hübner współpracowała z francuskim komisarzem ds. handlu międzynarodowego Pascalem Lamym, natomiast obecnie już samodzielnie objęła tekę komisarza ds. polityki regionalnej.

  1. Europejski Trybunał Sprawiedliwości (powstanie i skład).

Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich został utworzony na mocy Traktatu paryskiego z 1952 r. Organem orzekającym wszystkich Wspólnot stał się na mocy Umowy w sprawie wspólnych instytucji z 25 marca 1957 r.

Skład: jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego. Sędziowie wyznaczeni są za wspólną zgodą rządów państw członkowskich na powtarzalną sześcioletnią kadencję. Są wybierani spośród ekspertów prawnych, których niezależność nie budzi wątpliwości i którzy mają uprawnienia w swoich krajach do zajmowania najwyższych stanowisk w sądownictwie lub są specjalistami o najwyższej randze w zakresie prawa. Nie mogą oni prowadzić innej aktywności zawodowej oraz działalności politycznej i administracyjnej. Muszą być niezależni, orzekając nie reprezentują swoich państw. W skład Trybunału wchodzi również 8 adwokatów generalnych.

  1. Sąd Pierwszej Instancji (powstanie i skład).

W 1988 r. na podstawie decyzji Rady Unii Europejskiej przy Trybunale Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich utworzono Sąd Pierwszej Instancji. Powołanie tej instytucji przewidywały przepisy Jednolitego Aktu Europejskiego. Rozpoczął pracę w dniu 1 listopada 1989 r.

Skład: 25 sędziów, podobnie jak w przypadku ETS, po jednym z każdego państwa członkowskiego. Sędziowie są mianowani za wspólną zgodą państw członkowskich na powtarzalną sześcioletnią kadencję. Nie ma jednak adwokatów generalnych. Muszą oni spełniać takie same wymagania jak sędziowie ETS. SPI dzieli się na 4 izby. Jego sędziowie orzekają w składach 3 lub 5-osobowych, w niektórych sprawach może orzekać jeden sędzia. W ważnych sprawach Sąd zasiada jako "Wielka Izba" lub w pełnym składzie.

  1. Sędziowie i Rzecznicy (Adwokaci) Generalni.

Muszą oni spełniać te same warunki, co sędziowie ETS, powoływani są także w tym samym trybie na okres 6 lat, przy czym co 3 lata następuje zmiana 4 rzeczników. Liczba rzeczników generalnych może być zwiększona jednomyślną uchwałą Rady na wniosek Trybunału. Ich zadaniem jest przedstawianie bezstronnych i niezależnych opinii na temat spraw, które są stawiane na forum Trybunału.

  1. Skarga o naruszenie Traktatów.

Jest ona wnoszona przez Komisję do ETS przeciwko państwu członkowskiemu, które nie przestrzega prawa wspólnotowego (zarówno traktatowego, jak i niepisanego i wtórnego). W tej sytuacji Komisja najpierw wydaje umotywowaną opinię, w której zawarte jest żądanie usunięcia przez państwo członkowskie ustalonego przez Komisję prawa w wyznaczonym przez nią terminie. Jeżeli państwo się do tej opinii nie dostosuje, to Komisja występuje do ETS. Trybunał orzeka jedynie czy naruszenie miało miejsce, a państwo ma obowiązek samo naruszenie owo usunąć. Dopiero jeżeli państwo nie podjęło działań koniecznych do wykonania orzeczenia, Komisja znowu kieruje do ETS sprawę, w której określa, stosownie do okoliczności wysokość ryczałtu lub kary pieniężnej.

Także każde państwo członkowskie może wnieść taką skargę przeciwko innemu państwu członkowskiemu. Jednakże zanim wniesie skargę musi dać Komisji możliwość polubownego załatwienia sporu. Jeżeli w ciągu 3 m-cy Komisja nie zajmie stanowiska, to państwo może wystąpić bezpośrednio do ETS. Dalsze postępowanie jest takie samo jak w przypadku 1.

  1. Skarga na bezczynność organów.

Może ona być wniesiona przez państwo członkowskie lub przez każdy inny organ wspólnotowy. Skierowana może być przeciwko PE, Radzie lub Komisji, jeżeli z naruszeniem Traktatów zaniechają one wydania decyzji, do wydania której są zobowiązane. Jurysdykcja ETS obejmuje także sprawy wniesione przez EBC - w ramach jego kompetencji oraz w sprawach wszczętych przeciwko niemu. Wniesienie skargi jest możliwe tylko wtedy, kiedy dany organ został uprzednio wezwany do działania. Skarga ta przysługuje także każdej osobie fizycznej i prawnej, jeżeli dany organ zaniecha skierowania do niej aktu innego niż opinia lub zalecenie i jeżeli chodzi o akt, który miał być skierowany do niej samej, a nie do innej osoby.

  1. Skarga o stwierdzenie nieważności wspólnotowych aktów prawnych.

Celem tego postępowania jest poddanie tych aktów kontroli pod względem legalności. Orzeczenie sądu ma charakter konstytutywny - jego efektem jest unieważnienie sprzecznego z prawem wspólnotowym aktu prawnego.

Podstawy unieważnienia: a) brak kompetencji, b) naruszenie istotnego wymogu proceduralnego, c) naruszenie Traktatu lub jakiejkolwiek normy prawnej co do jego stosowania, d) nadużycie władzy.

Legitymacja do wniesienia skargi:

  1. Skarga odszkodowawcza.

Wspólnota pokrywa wszelkie szkody wyrządzone przez jej organy lub funkcjonariuszy podczas wykonywania jej obowiązków. Na tych samych zasadach Wspólnota odpowiada za szkody spowodowane przez Europejski Bank Centralny lub jego funkcjonariuszy podczas wykonywania ich obowiązków. Chodzi tu wyłącznie o odpowiedzialność pozaumowną.

Skarga ta przysługuje wszystkim osobom fizycznym i prawnym. Roszczenie wynikające z pozaumownej odpowiedzialności Wspólnot przedawnia się po upływie 5 lat od wystąpienia zdarzenia będącego jego podstawą.

Ten rodzaj skargi obejmuje także szkody wywołane przez sprzeczne z prawem ogólne akty prawa wtórnego (m.in. rozporządzenia i dyrektywy), przeciwko którym podmiotom prywatnym nie przysługuje żaden środek prawny.

  1. Postępowanie w sprawach orzeczeń wstępnych.

Następuje:

  1. Europejski Trybunał Sprawiedliwości jako sąd pracy.

ETS jest właściwy do orzekania w każdym sporze między Wspólnotą i jej pracownikami, w granicach i na warunkach określonych w regulaminie pracowniczym lub warunkach zatrudnienia

  1. Postępowanie odwoławcze.

Od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji przysługuje odwołanie do ETS, które ograniczone jest do kwestii prawnych. Podstawy odwołania są następujące:

  1. Trybunał Obrachunkowy (powstanie i skład).

Trybunał Audytorów został powołany 22 lipca 1975 r. na mocy traktatu brukselskiego, prace rozpoczął w 1977 r. Do rangi Instytucji Wspólnoty był podniesiony na mocy Traktatu o Unii Europejskiej (Maastricht). Poza tym zwiększono uprawnienia i niezależność Trybunału.

Skład: po jednym obywatelu z każdego kraju członkowskiego (wymagane są odpowiednie kwalifikacje do piastowania tego stanowiska); członkowie są mianowani przez Radę na podstawie kwalifikowanej większości głosów po konsultacji z Parlamentem Europejskim; kadencja trwa 6 lat.

  1. Kompetencje Trybunału Obrachunkowego.

  1. Raporty (sprawozdania) roczne Trybunału Obrachunkowego.

TO sporządza roczne sprawozdania po zamknięciu każdego roku obrachunkowego. Sprawozdanie to zostaje przedstawione innym instytucjom Wspólnot i jest publikowane, razem z odpowiedziami tych instytucji na uwagi TO, w Dzienniku Urzędowym Wspólnot.

  1. Funkcja opiniodawcza Trybunału Obrachunkowego.

Trybunał Rewidentów Księgowych posiada kompetencje doradcze - może przedstawiać swoje uwagi w poszczególnych kwestiach, zwłaszcza w formie sprawozdań specjalnych oraz wydawać opinie na wniosek pozostałych instytucji Wspólnoty. Opinia Trybunału jest obowiązkowa przy przyjmowaniu wszelkich przepisów o charakterze finansowym.

  1. Europejski Bank Inwestycyjny (skład i zadania).

Skład: Rada Gubernatorów składająca się z ministrów finansów wszystkich państw członkowskich, Rada Dyrektorów (Rada Administracyjna, 26 dyrektorów, 13 zastępców (?)), której przewodniczy Prezes Banku oraz Komitet Zarządzający;

Zadania:

  1. Europejski Bank Centralny (skład i zadania).

Skład: Dyrektoriat (organ wykonawczy, zarządza bankiem i przygotowuje posiedzenia Rady Naczelnej; jest złożony z Prezesa EBC, wiceprezesa i 4 pozostałych członków - wszyscy są mianowani na okres 8 lat za wspólną zgodą prezydentów lub premierów państw należących do obszaru euro), Rada Naczelna (najwyższy organem decyzyjnym EBC; należy do niej 6 członków Zarządu oraz prezesi 12 banków centralnych obszaru euro; na jej czele stoi Prezes EBC), Rada Rozszerzona (Prezes EBC, Wiceprezes i prezesi narodowych banków centralnych wszystkich państw członkowskich UE)

Zadania:

  1. Komitet Ekonomiczny i Społeczny (skład i zadania).

Skład: nie może przekroczyć 350 osób; Polsce przyznano 21 miejsc; członkowie Komitetu, nazywani "Doradcami”, są mianowani przez Radę na okres 4 lat; kandydatów przedstawiają państwa członkowskie, po konsultacji z narodowymi organizacjami obywatelskimi.

Zadania: Jego głównym zadaniem jest sprawowanie funkcji doradczej wobec Rady Unii Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej.

  1. Komitet Regionów (skład i zadania).

Skład: nie może przekroczyć 350 osób (obecnie jest 317); Polsce przyznano 21 miejsc; członkowie są wyznaczani przez rządy państw UE spośród polityków z okręgów miejskich lub regionów, reprezentantów władz lokalnych (członkowie KR muszą posiadać mandat od reprezentowanych przez siebie władz lub być przed nimi politycznie odpowiedzialni). Rada UE powołuje ich na 4 lata z możliwością ponownego mianowania.

Zadania: jest organem doradczym Rady UE, Komisji, a także PE; organy te są zobowiązane do konsultacji w odniesieniu do polityki regionalnej, ochrony środowiska, edukacji i transportu; Komitet Regionów może również wyrażać opinie z własnej inicjatywy i przedkładać je Komisji, Radzie i Parlamentowi.

  1. Koordynacja polityki Polski w sprawach związanych z członkostwem w Unii Europejskiej.

  1. Współpraca Rady Ministrów z Sejmem i Senatem (stanowienie prawa UE, tworzenie prawa polskiego wykonującego prawo UE, opiniowanie kandydatów na stanowiska w UE).

  1. Sejmowa Komisja do spraw Unii Europejskiej (skład i zadania).

Skład: obecnie 41 członków - w tym przewodniczący i 7 wiceprzewodniczących.

Zadania: sprawy związane z członkostwem RP w UE, w szczególności: wyrażanie opinii na temat projektów aktów prawnych UE, projektów umów międzynarodowych, których stroną mają być UE, WE lub ich państwa członkowskie, oraz rocznych planów legislacyjnych Komisji Europejskiej, formułowanie zaleceń dla RM co do stanowisk zajmowanych przez RM do projektów aktów prawnych UE oraz zaleceń dotyczących sposobu głosowania w Radzie UE, rozpatrywanie informacji i innych dokumentów przedkładanych przez RM, opiniowanie stanowisk zajmowanych przez RM w sprawach z zakresu polityki zagranicznej, obronnej i bezpieczeństwa UE oraz stanowisk zajmowanych na konferencjach międzyrządowych, a także opiniowanie kandydatów na stanowiska w UE.

  1. Postępowanie z projektami ustaw wykonujących prawo UE.

Rada Ministrów przekazuje projekt aktu wykonawczego do Komisji Sejmowej, która dany akt opiniuje. Komisja może nakazać RM zajęcie określonego stanowiska podczas głosowania nad danym aktem prawnym w Radzie UE.

  1. Komitet Europejski Rady Ministrów (skład i zadania).

Skład: przewodniczący (powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów spośród członków RM), wiceprzewodniczący (powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Przewodniczącego), członkowie (sekretarze lub podsekretarze stanu w ministerstwach, do zakresu działania których należą sprawy integracji europejskiej).

Zadania: przygotowywanie, uzgadnianie lub opiniowanie projektów rozstrzygnięć albo stanowisk RM lub Prezesa RM w sprawach związanych z członkostwem RP w UE; wyrażanie opinii albo udzielanie rekomendacji projektom dokumentów rządowych, które będą przedstawione RM lub Prezesowi RM do rozpatrzenia.

  1. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej (skład i zadania).

Skład: Departamenty (m.in. Departament Prawa Europejskiego, Departament Tłumaczeń), Dyrektor Generalny Urzędu,

Zadania:

- 30 -

- 1 -



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zasada subsydiarności w Unii Europejskiej, instytucje i źródła prawa UE
Instytucje Wspólnot Europejskich
INSTYTUCJONALIZACJA BEZPIECZEŃSTWA EUROPEJSKIEGO NA PRZEŁOMIE XX I XXI w.(1), stosunki międzynarodow
orzeczenia pyt 47, Instytucje i prawo Unii Europejskiej
INSTYTUCJE I ŹRÓDŁA PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ, Administracja
Unia Europejska1, instytucje i źródła prawa UE
5 Miejsce i rola Rady Europejskiej w systemie instytucjonalnym Unii Europejskiej
Instytucje europejskie
Instytucje europejskie2
Instytucje UE-TABELKA, Instytucje i prawo Unii Europejskiej
EWOLUCJA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ, instytucje i źródła prawa UE
RADA EUROPY.Kern, administracja publiczna-ćw, instytucje europejskie
System Instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej semstr I, SPIŻARNIA
Instytucje i procesy decyzyjne w Europie - Bilczak - sciaga (2), europeistyka
prawo instytucjonalne unii europejskiej IYUN5G7R4I2AZP5W73QUZR3G5KXHOHRQZKGGICY
Instytucje i źródła UE, organy UE, Organy Unii Europejskiej
7 Miejsce i rola Komisji Europejskiej w systemie instytucjonalnym Unii Europejskiej
Instytucje i źródła Unii Europejskiej zagadnienia egzaminacyjne
instytucje unii europejskiej, Podstawy Przedsiębiorczości

więcej podobnych podstron