Skrypt z Instytucji Europejskich

Na podstawie zagadnień dr Zielińskiego na rok 2010

Autorstwa Krzyśka, Marcina i Roberta

wersja z poprawkami Mateusza

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE.

Pojęcie organizacji międzynarodowej.

Zrzeszenie państw lub innych osób prawnych (głównie stowarzyszenia lub związki) lub też osób fizycznych z różnych krajów powołane do życia dla realizowania zadań określonych w statucie. Wyróżniamy organizacje międzynarodowe pozarządowe (NGOs) i międzyrządowe (IGOs).

Pojęcie instytucji międzynarodowych.

Pod tym pojęciem, ukutym w nauce francuskiej, rozumie się formy różnego rodzaju współpracy między państwami. Mogą być utożsamiane z organizacjami międzynarodowymi, jednak częściej przyjmuje się, iż instytucja międzynarodowa to organ, część struktury organizacji międzynarodowej.

Pojęcie instytucji europejskich.

Sensu stricto - najważniejsze organy UE, wymienione w art. 13 ust. 1 TUE.

Sensu largo - wszelkie organizacje europejskie.

Pojęcie „instytucji” w Traktacie o Unii Europejskiej.

Są to najważniejsze organy UE, wymienione w art. 13 ust. 1 TUE (Rada Europejska, Rada UE, PE, KE, TS UE, EBC, Trybunał Obrachunkowy).

Elementy składające się na definicję organizacji międzynarodowej.

1. Powołanie na podstawie umowy/porozumienia międzynarodowego.

2. Posiadanie co najmniej jednego autonomicznego organu.

3. Utworzenie na podstawie prawa międzynarodowego.

Pojęcie organizacji międzynarodowej w stanowionym prawie krajowym i międzynarodowym.

Brak konkretnej definicji organizacji międzynarodowej w jakimkolwiek dokumencie.

Konwencja wiedeńska o reprezentacji państw w ich stosunkach z organizacjami międzynarodowymi: "organizacja międzynarodowa oznacza organizację międzyrządową".

Karta Organizacji Państw Ameryki Płd.: "organizacjami wyspecjalizowanymi są o. międzynarodowe".

Konwencja wiedeńska o prawie traktatów: „Organizacja międzynarodowa to organizacja międzyrządowa”.

Konstytucja RP - artykuły 90 ust.1, 91 ust 3 i 89 mówią o org. międzynarodowej, jednak nie precyzują tego pojęcia.

Konstytucja RP a pojęcie organizacji międzynarodowej.

Wedle art. 90 ust. 1 Konstytucji RP, RP może przekazać organizacji międzynarodowej część kompetencji; Konstytucja nie wyjaśnia jednak, co to organizacja międzynarodowa. Można najwyżej domniemywać, że za organizację międzynarodową, której można przekazać kompetencje, uważa ONZ, Radę Europy i UE.

Statut organizacji międzynarodowej i jego cechy szczególne.

Statut to podstawa istnienia i funkcjonowania organizacji międzynarodowej. Jest to umowa w reżimie prawa międzynarodowego o podwójnym charakterze - umowy międzynarodowej i wewnętrznego aktu konstytutywnego organizacji.

Cechy szczególne: akt sztywny, mający prymat nad aktami prawotwórczymi, szczególny tryb dokonywania zmian, zawiera podstawowe cele i wartości, określa prawa podstawowe członków, warunki i tryb przyjmowania nowych, określa funkcje, struktury i kompetencje organów, sposoby prowadzenia działalności finansowej i rozstrzygania sporów.

Różne nazwy statutów organizacji międzynarodowych.

Karta (ONZ), konstytucja (Międzynarodowa Org. Pracy), statut (RE), pakt (NATO), układ (Org. Ukł. Warszawskiego), traktat (UE).

Rodzaje organizacji międzynarodowych.

Korporacje - organizacje powstałe w wyniku zorganizowania się pewnej liczby podmiotów dążących do realizacji wspólnego celu, posiada określony skład, np. ONZ.

Zakłady - w akcie erekcyjnym określono wyraźnie wąski zakres działalności i realizowanych celów, służą zaspokajaniu potrzeb kręgu podmiotów co najmniej szerszego niż ich skład, np. Amnesty International.

Organizacje pozarządowe (cechy charakterystyczne, cele).

Tworzone są przez osoby ze wspólnymi zainteresowaniami, zawodami, które określają ich cele. Członkami są zwykle osoby fizyczne lub prawne z różnych państw, mogą jednak obejmować też państwa. Ustanawiane są na podstawie przepisów krajowych państwa, w którym znajduje się ich siedziba główna. Powstawały już od starożytności, szczególny wysyp nastąpił na przełomie XIX i XX w., jest ich dziś ok. 25-30 tysięcy.

Organizacje o celach ogólnych a organizacje funkcjonalne.

Ogólne: nie mają ściśle wyznaczonych celów działalności, np. ONZ, Rada Europy.

Funkcjonalne: skupiają się na głównych domenach swojej działalności, np. EWWiS.

Organizacje powszechne a organizacje grupowe (partykularne).

Organizacje powszechne - wszelkie organizacje, których zasięg i odpowiedzialność mają zasięg światowy, zmierzają do objęcia wszystkich państw swym składem, choć status może określać warunki przystąpienia.

Organizacje grupowe mają ograniczony skład członkostwa do pewnej grupy państw - np. wedle kryterium regionalnego, gospodarczego, etnicznego lub religijnego.

Organizacje międzyrządowe (koordynacyjne) a organizacje ponadnarodowe.

Koordynacyjne - państwa muszą wyrazić zgodę na podjęcie uchwały prawodawczej jednomyślnie, uzgadnianie działań poszczególnych krajów w procesie realizacji celów organizacji w ramach prowadzonych przez państwa członkowskie konsultacji oraz przez wykonywanie zaleceń wydawanych przez organy tej organizacji. Organy autonomiczne mają jedynie funkcje doradcze.

Ponadnarodowe - organy upoważnione są do nakładania na państwa członkowskie zobowiązań w oparciu o decyzje podejmowane większością głosów; niektóre z jej organów działają niezależnie od państw członkowskich (np. Parlament Europejski); decyzje podejmowane są większością głosów, a prawo w nich stanowione jest stosowane bezpośrednio w państwach członkowskich i w razie konfliktu z prawem krajowym ma pierwszeństwo; np. Unia Europejska.

Cechy organizacji międzynarodowych o ponadnarodowym charakterze.

• Mogą podejmować decyzje wiążące państwa członkowskie i ich mieszkańców

• Posiadają kompetencje do wykonywania ich decyzji, nawet przy braku współpracy ze strony państw członkowskich

• Niezależność organów organizacji podejmujących decyzje od państw członkowskich

• Posiadają zakres autonomii finansowej

Na czym polega niezależność organów organizacji ponadnarodowej od jej państw członkowskich?

• Posiadają kompetencje domniemane

• Obsadzanie organizacji osobami nie będącymi przedstawicielami państw (np. KE) lub członkowie organu są wybierani przez obywateli, niezależnie od państw członkowskich (np. PE)

• Wyłączne prawo organu do wszczęcia procedury zmiany traktatów

Prawo stanowione przez organizacje międzynarodowe (uchwały organizacji międzynarodowych).

Uchwały to wszystkie formalnie podjęte akty woli org. międzynarodowych, wydane przez ich statutowo upoważnione organy o char. kolegialnym. Mogą mieć różne nazwy i charakter - należą do nich np. zalecenia, rekomendacje, akty prawotwórcze, ale też uchwały okolicznościowe.

Sposoby uchwalania: jednomyślnie, milcząca zgoda (consensus), jednomyślność względna, większość absolutna/kwalifikowana/zwykła, głosy ważone.

Konstytucja RP a prawo stanowione przez organizacje międzynarodowe.

Art. 90 ust. 1 - RP może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach;

Art. 91 ust. 2 - Ratyfikowana umowa międzynarodowa ma pierwszeństwo przed polską ustawą;

Art. 91 ust. 3 - prawo stanowione przez organizację międzynarodową ma pierwszeństwo przed ustawami, jeśli wynika to z umowy konstytuującej organizację międzynarodową;

Art. 87 ust. 1 - ratyfikowane umowy międzynarodowe są źródłami prawa polskiego;

Art. 9 - RP przestrzega wiążących ją umów międzynarodowych (co należy rozumieć, że przestrzega też prawa stanowionego przez organizacje międzynarodowe, a także prawa zwyczajowego).

RADA EUROPY.

Geneza.

1947 r. - na Kongresie Europejskim w Hadze postanowiono powołać do życia RE - mającą być zalążkiem instytucjonalnym do stworzenia rządu europejskiego (co nie doszło do skutku w związku z protestem Wielkiej Brytanii i krajów skandynawskich).

Przyczyny powstania.

• Odbudowanie pozycji Europy na świecie

• Problem niemiecki

• Problem ZSRR i komunizm

• Utrzymywanie pokoju w Europie

Podstawa prawna funkcjonowania.

Traktat z 5 V 1949 r. (Statut Rady Europy).

Poszerzanie składu członkowskiego.

Początkowo w skład RE wchodziło 10 krajów Europy Zachodniej. W 1989 r. było ich już 23, a prawdziwy "boom" nastąpił po upadku "Żelaznej Kurtyny". Obecnie w skład RE wchodzi 47 państw, a ostatnim przyjętym jest Czarnogóra (maj 2007).

Nabycie członkostwa następuje na zaproszenie Komitetu Ministrów, za zgodą 2/3 jego członków, po uzyskaniu opinii Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy.

Kryteria nabycia statusu członka.

Zgodnie z art. 3 Statutu, państwo musi uznać zasadę praworządności i zasady ochrony praw człowieka i demokracji parlamentarnej (stwierdzane jest to na podstawie zdolności państwa do przyjęcia EKPCz). Państwo musi być z szeroko rozumianej (polityczno-etnicznie, nie geograficznie) Europy.

Wykluczenie, zawieszenie, wystąpienie.

Zawieszenie: państwo które nie uregulowało kwestii finansowych decyzją Komitetu Ministrów (2/3 głosów) na okres, w którym zobowiązania te pozostają nieuzupełnione, może być zawieszone w prawach reprezentacji w ZgrPar i KomMin.

Wykluczenie: państwo naruszające przepisy art. 3 Statutu zostaje zawieszone w prawach i wezwane przed KM do wystąpienia z Rady Europy (zgodnie z artykułem 8 Statutu).

Wystąpienie: po upływie roku finansowego, jeśli zawiadomienie złożone Sekretarzowi Generalnemu w pierwszych 9 miesiącach tego roku. Jeśli w ostatnich 3, to z upływem następnego roku finansowego. Na wniosek państwa.

Przystąpienie Polski.

26.XI.1991 - jako 25 państwo w RE. Jest stroną 54 konwencji.

Cele.

Osiąganie związku między jej członkami dla ochrony i popierania ideałów i zasad, które stanowią ich wspólne dziedzictwo, oraz dla przychylenia się do ich postępu gospodarczego i społecznego, co następuje poprzez wspólne działania, zawieranie umów (porozumień) między członkami RE i omawianie wspólnych problemów.

Instrumenty prawne realizacji celów.

RE to org. koordynacyjna - nie może nic narzucić państwu członkowskiemu bez jego woli. Realizuje cele poprzez wydawane przez KM rekomendacje adresowane do rządów państw członkowskich oraz konwencje, które stają się wiążące po ich podpisaniu i ratyfikacji przez państwa członkowskie.

Struktura wewnętrzna.

Organy statutowe: Komitet Ministrów, Zgromadzenie Parlamentarne (w Statucie: Zgr. Doradcze), Sekretariat.

Organy pozastatutowe: Europejski Trybunał Praw Człowieka, Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy, Komisarz Praw Człowieka Rady Europy.

Komitet Ministrów (skład, struktura wewnętrzna, kompetencje, sposoby podejmowania decyzji).

Skład: Ministrowie Spraw Zagranicznych państw członkowskich lub ich delegaci.

Struktura wewnętrzna: zebrania 2 razy do roku na szczeblu ministrów, 2 razy na miesiąc na szczeblu ambasadorów, obok tego zebrania stałych przedstawicieli i spotkania grup sprawozdawczych.

Kompetencje:

- odpowiedzialny za wprowadzanie w życie porozumień i konwencji i kontrolę ich przestrzegania;

- czuwa nad wykonywaniem przez państwa wyroków ETPCz

- zaprasza państwa kandydujące do wstąpienia do RE

- podejmuje decyzje w sprawach wewnętrznych RE (uchwalanie budżetu).

Sposoby podejmowania decyzji: większość decyzji większością 2/3 głosów, w niektórych sprawach jednomyślność. Każdy członek KM ma 1 głos.

Zgromadzenie Parlamentarne (skład, struktura wewnętrzna, kompetencje, sposoby podejmowania decyzji).

Skład: 636 członków - 318 przedstawicieli i ich zastępcy z 47 parlamentów krajowych oraz goście specjalni i obserwatorzy. Ilość przedstawicieli z poszczególnych państw uzależniona jest od liczby ich ludności (6-18 na państwo, 12 z Polski).

Struktura wewnętrzna: zbiera się cztery razy do roku na tydzień, wybiera przewodniczącego na 3 lata, przewodniczący i wiceprzewodniczący oraz szefowie pięciu ugrupowań politycznych tworzą Biuro Zgromadzenia, dodatkowo w ZP jest 14 komisji.

Kompetencje: wybór Sekretarza Generalnego, jego zastępcę, szefa Sekretariatu Zgromadzenia, sędziów ETPC, stanowi forum plenarne dla różnych decyzji jak akcesja nowych członków. Organ głównie deliberujący.

Sposoby podejmowania decyzji: Zalecenia (rekomendacje) - propozycje kierowane do KM; Uchwały (rezolucje) - decyzje i opinie Zgromadzenia w sprawach, których załatwienie należy do jego kompetencji; Opinie - formułowane przez Zgromadzenie w sprawach wnioskowanych przez KM (jak akcesja nowego państwa, budżet czy projekty konwencji); Wytyczne - instrukcje kierowane przez Zgromadzenie do jednej lub kilku komisji Zgromadzenia.

Sekretariat.

Sekretarz generalny (mianowany na 5-letnią kadencję z możliwością reelekcji), jego zastępca i 1800 osób personelu. Mianowani przez ZP, spoczywa na nich pełna odpowiedzialność za wykonywanie budżetu i codzienne funkcjonowanie RE.

Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych.

Powołany został w 1994 r., w celu zapewnienia wł. lokalnym i regionalnym udziału w procesie budowania jedności w Europie. Dzieli się na Izbę Władz Lokalnych i Izbę Regionów, 318 członków i 318 zastępców (przedstawicieli krajowych władz lokalnych i regionalnych), posiedzenie plenarne raz do roku w Strasburgu, przewodniczący wybierany na 2 letnią kadencję, jest organem opiniodawczym i konsolidującym demokratyczne instytucje na szczeblu lokalnym.

Komisarz Praw Człowieka.

- Wybrany przez Zgromadzenie Parlamentarne na wniosek KM na 6 lat, bez prawa reelekcji;

- Wydaje opinie i zalecenia;

- Kieruje swoje raporty do Komitetu Ministrów lub Zgromadzenia Parlamentarnego;

- Przygotowuje roczne raporty dla KM i ZP;

- Sprawdza, jak przestrzegane są prawa człowieka w państwach członkowskich RE;

- Ustala braki w prawodawstwie, wspiera ochronę praw człowieka w edukacji.

System ochrony praw człowieka.

Europejska Konwencja o ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności - podpisana 4 IX 1950 r. w Rzymie, w życie weszła we wrześniu 1953 r.

Przystępując do konwencji państwo zobowiązuje się do przestrzegania jej postanowień, i gwarantowania wymienionych w niej praw (ochrona podstawowych praw człowieka, przyspieszenie procedur sądowych, ochrona mniejszości narodowych). Uzyskanie przez jednostkę prawnej podmiotowości międzynarodowej. Spisanie katalogu praw podstawowych każdego człowieka: zakazu tortur, poniżającego tratowania, niewolnictwa, pracy przymusowej, prawa do życia, wolności, bezpieczeństwa osobistego, własności, zbiorowej działalności, itp.

Najważniejsze konwencje dotyczące ochrony praw człowieka.

• Europejska Konwencja o ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (1950 r.)

• Europejska Karta Społeczna (1969 r.)

• Europejska konwencja o zapobieganiu torturom (1989 r.)

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (katalog praw, protokoły dodatkowe).

Daje prawo jednostce do zaskarżania państwa na forum międzynarodowym - mogą z tego prawa korzystać wszystkie osoby będące pod jurysdykcją państwa - strony EKPCz (nie tylko na jego terytorium, ale też np. na pokładzie statku czy samolotu bądź znajdujące się pod kontrolą misji wojskowej).

Katalog praw: zakaz tortur, zakaz niewolnictwa, poddaństwa, pracy przymusowej, prawo do życia, prawo do wolności, do poszanowania życia prywatnego, do zbiorowej działalności.

1 - prawo do nauki i wolnych wyborów;

4 - prawo do swobodnego poruszania się, zakaz wydalania własnych obywateli;

6 - zakaz kary śmierci w czasie pokoju;

11 - powołanie jednolitego i stałego Trybunału Praw Człowieka;

12 - ogólny zakaz dyskryminacji;

13 - ogólny zakaz kary śmierci.

Europejski Trybunał Praw Człowieka (skład, kompetencje).

W obecnym (jednolitym) kształcie istnieje od 1998 r.

Skład: 47 sędziów (jeden z każdego państwa), wybierani przez ZP na 6-letnią kadencję z możliwością reelekcji.

Orzeczenia Trybunału są ostateczne i obligatoryjne dla zainteresowanych stron. Orzeka w sprawach dotyczących interpretacji i stosowania EKPCz, wydaje opinie doradcze na wniosek KM.

Przesłanki wniesienia skargi indywidualnej do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Ze skargą może wystąpić jedynie osoba (os. fizyczna, prawna, grupa jednostek) pokrzywdzona, jedynie po wyczerpaniu środków odwoławczych w kraju. Skarga nie może być anonimowa ani bezpodstawna. Musi być wniesiona w terminie 6 mies. od ostatecznej krajowej decyzji w sprawie. Skarga musi dotyczyć naruszenia praw gwarantowanych przez EKPCz lub jej protokoły dodatkowe, a naruszenia musi dokonać władza publiczna państwa-strony. Nie są rozpatrywane sprawy ponownie, ani te, które zostały rozpatrzone przez Komitet Praw Człowieka ONZ czy Trybunał Sprawiedliwości UE.

Zasady postępowania ze skargami złożonymi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Skład sędziów decyduje o nadaniu biegu sprawie (skład 3 sędziów - Komitet Trybunału). Następnie Izba zachęca strony do polubownego załatwienia sprawy - jeśli dojdzie do rozprawy, w większości spraw orzeka w składzie 7 sędziów na posiedzeniu Izby Trybunału, w wyjątkowych sytuacjach Wielka Izba (17 sędziów). Nad wykonaniem wyroku czuwa Komitet Ministrów RE.

Postępowanie przed tzw. Wielką Izbą ETPCz (w jakich sytuacjach ma miejsce).

W wyjątkowych przypadkach, gdy sprawa porusza poważne kwestie dotyczące interpretacji lub stosowania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka a także w przypadku odwołań od orzeczeń ETPCz.

Działalność Rady Europy w zakresie samorządu terytorialnego.

- Działalność organu doradczo-konsultacyjnego jakim jest Kongres Władz Regionalnych i Lokalnych;

- Europejska Karta z 1985 roku - podstawy konstytucyjne i prawne samorządu terytorialnego;

- Konwencja ramowa z 1980 roku - dotyczy współpracy ponadgranicznej;

- Europejska karta języków regionalnych i mniejszościowych z 1992 roku;

- Karta o udziale młodych ludzi w samorządzie i przedsięwzięciach regionalnych.

UNIA EUROPEJSKA.

Geneza Wspólnot Europejskich.

Zagrożenie ze strony ZSRR i komunizmu, potrzeba wprowadzenia nowego ładu po II WŚ, odbudowa gospodarcza kontynentu, problem odbudowy Niemiec.

Unia Zachodnia.

17 III 1948 roku - Beneluks, Francja, Anglia - Pakt brukselski - sojusz wojskowy, jednak przewidujący możliwość współpracy politycznej, gospodarczej i kulturalnej.

1954 rok - przekształcenie w Unię Zachodnioeuropejską (Układy Paryskie) - włączenie Włoch i RFN.

Europejska Wspólnota Węgla i Stali (powstanie, cele, struktura wewnętrzna).

9 V 1950 - deklaracja Roberta Schumanna (propozycja powołania org., która przejęłaby część kompetencji od państw członkowskich w zakresie produkcji węgla i stali.

18 IV 1951 - Traktat Paryski - 6 państw: Beneluks + RFN, Francja, Włochy, powstanie EWWiS.

Cele: tworzenie i regulowanie wspólnego rynku węgla, stali i żelaza poprzez ustalanie wielkości produkcji oraz warunków pracy i płacy, a także nadzór nad produkcją prywatną.

Struktura: Wysoka władza (wykonawcza), Rada ministrów EWWiS, Zgromadzenie EWWiS, Trybunał Sprawiedliwości.

Traktat Paryski wszedł w życie w 1952 r., zawarty był na 50 lat -> wygasł w 2002 r., kompetencje EWWiS przejęła WE.

Europejska Wspólnota Gospodarcza, Europejska Wspólnota Energii Atomowej (powstanie, cele, struktura wewnętrzna).

1957 rok - traktaty rzymskie -> weszły w życie 1 I 1958 r., zawarte na czas nieokreślony.

EWG - cele: równomierny rozwój gospodarczy państw członkowskich, spójność ekonomiczna, wzrost stopy życiowej, utworzenie wspólnego rynku europejskiego.

EuroAtom - cele: pokojowe wykorzystanie energii jądrowej.

Struktura wewnętrzna: Rada Ministrów, Trybunał sprawiedliwości, Zgromadzenie.

Rozwój Wspólnot w latach 1958-1986 (terytorialny, prawny, instytucjonalny)

Terytorialny: 1973 - GBR, Irlandia, Dania, 1981 - Grecja, 1986 - Portugalia i Hiszpania.

Prawny: Traktat Fuzyjny (1965), Unia Celna (1968), Układ z Schengen (1985).

Instytucjonalny: 1974 - Rada Europejska (nieformalne powstanie), 1977 - Trybunał Obrachunkowy, 1979 - I bezpośrednie wybory do PE.

Jednolity Akt Europejski (najważniejsze zmiany dotyczące działalności Wspólnot).

Podpisany w lutym 1986 r., w życie wszedł 1 VII 1987 r., wprowadził podwaliny prawne pod II filar, pierwsze postanowienia odnośnie wspólnoty politycznej, formalnie ustanowił Radę Europejską, wprowadził procedurę współpracy,przewidywał utworzenie Sądu I Instancji, wprowadził fundamenty prawne pod utworzenie rynku wewnętrznego do XII 1992 r. Rozszerzał również o nowe rozdziały Traktat o EWG.

Traktat z Maastricht i powstanie Unii Europejskiej.

Podpisany 7 II 1992 roku - EWG przemianowana na Wspólnotę Europejską, utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej, utworzenie Unii Europejskiej opartej na trzech filarach, wprowadzenie obywatelstwa UE i procedury współdecydowania, dodanie nowych "polityk" do zakresu kompetencji WE. Wszedł w życie w listopadzie 1993 r.

Charakter i istota Unii Europejskiej po Traktacie z Maastricht.

UE jako wspólnota gospodarcza i polityczna o char. zdecentralizowanym (struktura filarowa), jednak posiadająca jednolite ramy instytucjonalne. Niejasny status prawny (TUE nie mówił, czym jest UE).

„Trzy filary” Unii Europejskiej.

• wspólny „dach” - postanowienia wspólne TUE, określające przede wszystkim jej cele i zasady oraz ramy instytucjonalne;

• I filar: Wspólnoty Europejskie (EWWiS, EWG, EWEA) - charakter ponadnarodowy;

• II filar: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa - charakter międzyrządowy;

• III filar: Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych - charakter międzyrządowy;

• wspólny „fundament” - postanowienia końcowe TUE, regulujące przede wszystkim wprowadzanie zmian do Traktatów oraz przystępowanie państw trzecich do Unii.

Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (cele - instrumenty prawne ich realizacji).

Cel - umocnienie pozycji UE na arenie międzynarodowej, umacnianie bezpieczeństwa UE, popieranie współpracy międzynarodowej, ochrona wspólnych wartości i podstawowych interesów, umacnianie demokracji i rządów prawa.

Instrumenty prawne - określenie zasad i ogólnych wytycznych Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, podejmowanie decyzji o wspólnych strategiach, wspólne działania, wspólne stanowiska.

Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych (cele - instrumenty prawne ich realizacji)

Cele: utrzymywanie i rozwój UE jako przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości poprzez współpracę organów policyjnych, celnych i sądowych państw członkowskich (także za pośrednictwem EuroJustu i EuroPolu) oraz zbliżanie przepisów karnych.

Instrumenty prawne: przyjmowane przez Radę UE decyzje, decyzje ramowe, wspólne stanowiska oraz konwencje.

Rozwój Unii Europejskiej w latach 1993-2009 (terytorialny, prawny, instytucjonalny).

Terytorialny - 1993 - Szwecja, Finlandia, Austria, 2004 - 10 państw - „sojusz biedaków”, 2007 - Rumunia i Bułgaria.

Instytucjonalny - 1994 - Komitet Regionów, 1995 - europejski RPO, 1998 - EBC.

Prawny - 1997 - Traktat Amsterdamski, 2001 - Traktat z Nicei, 2007 - Traktat z Lizbony.

Traktat Konstytucyjny (najważniejsze cele).

Przekształcenie UE w jednolitą organizację międzynarodową, nadanie UE osobowości prawnej, umocnienie katalogu wspólnych wartości, reforma instytucji mająca na celu podniesienie efektywności UE, jasny podział kompetencji między UE a państwa członkowskie.

Wejście w życie Traktatu z Lizbony - najważniejsze zmiany.

- Ujednolicenie struktury UE (zniesienie struktury filarowej);

- UE zyskuje podmiotowość prawną;

- Nadanie mocy wiążącej Karcie Praw Podstawowych, przystąpienie UE do EKPCz;

- Ujednolicenie systemu aktów prawa wtórnego;

- Postanowienia o zasadach demokratycznych;

- Zmiana systemu głosowania w Radzie Unii Europejskiej;

- umocnienie pozycji parlamentów narodowych.

Struktura Traktatu z Lizbony.

Traktat rewizyjny (klasyczny modyfikujący), składający się z 7 artykułów - najważniejsze pierwsze 2, wprowadzające zmiany do TUE i TWE.

Charakter prawny Unii Europejskiej po Traktacie z Lizbony.

- Jednolita organizacja (zniesienie struktury filarowej) - nadal jednak działać ma EuroAtom;

- Nadanie UE podmiotowości prawnej (UE sukcesorką WE);

- Podstawą prawną - TUE + TFUE.

Traktat o Unii Europejskiej (TUE) a Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

Traktat z Lizbony zmienia nazwę TWE na TFUE. Od momentu wejścia w życie TL, TUE i TFUE stanowią podstawę prawną UE - oba traktaty mają taką samą moc prawną, w wielu przypadkach poruszają zresztą tę samą materię (przepisy TFUE często dookreślają, precyzują postanowienia TUE mające charakter ogólny).

Charakter prawny Karty Praw Podstawowych.

KPP uzyskała moc wiążącą (art. 6TUE) po wejściu w życie Traktatu z Lizbony, choć nie zostaje włączona do traktatów ma taką samą moc prawną, nie może poszerzać kompetencji UE zawartych w traktatach.

Członkostwo w Unii Europejskiej (przystąpienie, zawieszenie, wykluczenie, wystąpienie).

Przystąpienie: państwo musi przystąpić do całości UE, a więc przyjąć postanowienia wszystkich trzech filarów, cały dorobek prawa pierwotnego i wtórnego UE, musi być państwem europejskim, przestrzegać demokratycznego systemu rządów i szanować prawa człowieka, wniosek o przyjęcie państwo składa do Rady, która decyduje o przyjęciu państwa jednomyślnie po zasięgnięciu opinii Komisji i uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego (bezwzględna większość głosów), dokumenty obejmują: traktat przystąpienia i akt przystąpienia.

Wystąpienie - państwo notyfikuje Radzie Europejskiej zamiar wystąpienia z UE. Rada zawiera umowę z państwem o wystąpienie w imieniu UE, którą zatwierdza PE. Traktaty tracą moc prawną z chwilą wejścia w życie umowy.

Zawieszenie - na uzasadniony wniosek 1/3 państw członkowskich, PE lub komisji, Rada większością 4/5 członków po uzyskaniu zgody PE i wysłuchaniu obrony danego państwa może skierować do państwa naruszającego zasady Unii odpowiednie zalecenia. Następnie większością kwalifikowaną może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw dla tego państwa.

Wykluczenie - zasadniczo nie jest możliwe, a już na pewno nie jest przewidziane w Traktatach.

Cele Unii Europejskiej.

Wspieranie pokoju, wartości UE, dobrobytu jej narodów, postępu naukowo-technicznego, spójności społecznej, gospodarczej, terytorialnej, wewnętrznego rynku, dążenie do pełnego zatrudnienia, umacnianie praw obywateli państw członkowskich, wzmocnienie pozycji UE na arenie międzynarodowej, czuwanie nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego UE.

Wartości Unii Europejskiej.

Poszanowanie godności ludzkiej, wolności, demokracji, zasady demokratycznego państwa prawnego i praw człowieka.

Przestrzeganie praw człowieka przez Unię Europejską.

- Nadanie mocy prawnej Karcie Praw Podstawowych;

- Przystąpienie UE do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka;

- Prawa podstawowe zawarte w EKPCz stanowią część prawa UE jako tzw. zasady ogólne prawa.

Kompetencje Unii Europejskiej.

Wszystkie kompetencje nieprzypisane UE należą do państw członkowskich. Granice kompetencji wyznacza zasada przyznania: UE działa w granicach przypisanych jej w traktatach dla osiągnięcia wspólnych celów. Istnieją jednak też tzw. kompetencje dookreślone (pełzające) - UE może rozszerzyć swoje kompetencje, jeżeli Traktaty nie przewidują koniecznych środków do osiągnięcia celów przewidzianych w Traktatach.

Kategorie kompetencji (art. 2 TFUE).

• Kompetencje wyłączne

• Kompetencje dzielone z państwami członkowskimi

• Kompetencje wspierające

Kompetencje wyłączne (art. 3 TFUE).

Dziedziny, w których UE ma wyłączność stanowienia prawa lub przyjmowania aktów prawnie wiążących. Należą do nich: Unia celna, reguły konkurencji niezbędne do funkcjonowania rynku wewnętrznego, polityka pieniężna w ramach strefy Euro, dążenie do zachowania zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa, wspólna polityka handlowa, umowy międzynarodowe przewidziane w Traktatach lub niezbędne do wykonywania przez UE jej kompetencji.

Kompetencje dzielone (art. 4 TFUE).

Dziedziny, w których UE i jej państwa członkowskie mogą stanowić prawo, pierwszeństwo jednak należy do UE - państwo może to prawo stanowić tylko wtedy, gdy UE nie wykonało swoich kompetencji lub przestało je wykonywać. Należą do nich np. rynek wewnętrzny, polityka społeczna, środowisko naturalne, rolnictwo i rybołówstwo, sprawiedliwość, wolność, bezpieczeństwo, polityka energetyczna, badania kosmiczne, ochrona konsumentów.

Kompetencje „wspierające” (art. 6 TFUE).

Grupa kompetencji pozwalających UE na prowadzenie działań mających na celu wspieranie, koordynacje lub uzupełnianie działań państw członkowskich. Należą do nich np. przemysł, zdrowie ludzkiego, kultura, turystyka, młodzież, sport, edukacja i kształcenie zawodowe, ochrona ludności, współpraca administracyjna.

Zasady pomocniczości i proporcjonalności (art. 5 TUE).

Zasada pomocniczości - Unia ma działać tylko wówczas i w zakresie w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie.

Zasada proporcjonalności - Zakres i forma działania UE nie wykraczają poza to co jest konieczne do osiągnięcia celów traktatowych.

Monitorowanie przestrzegania zasad pomocniczości i proporcjonalności (rola parlamentów narodowych - procedura „żółtych kartek”).

Każdy parlament narodowy ma możliwość wnoszenia sprzeciwu (w formie uzasadnionej opinii) wobec wszystkich aktów prawodawczych UE, jeżeli w ich opinii naruszają one zasadę proporcjonalności i pomocniczości. Mają one na to 8 tygodni. Sprzeciw zostaje przekazany do odpowiednich instytucji UE, które ten projekt stworzyły, mają rozważyć zastrzeżenia parlamentów narodowych. Każdy parlament posiada 2 głosy. Jeśli 1/3 głosów parlamentów narodowych wystosuje sprzeciw, to projekt poddawany jest ponownej analizie. Następnie instytucja UE, która ten akt wydała, może projekt podtrzymać, zmienić lub wycofać, zawsze z uzasadnieniem.

Obywatelstwo Unii Europejskiej (art. 9 TUE).

Wprowadzone przez traktat z Maastricht, obywatelem UE jest każdy obywatel państwa członkowskiego, obywatelstwo UE ma charakter dodatkowy względem obywatelstwa krajowego.

Katalog praw obywateli Unii (art. 20-24 TFUE).

- Prawo do swobodnego przemieszczania się i zamieszkiwania na terytorium UE;

- Prawo do głosowania i kandydowania do PE i w wyborach lokalnych w państwie, w którym zamieszkują, na prawach ich obywateli;

- Prawo do wystąpienia z inicjatywą obywatelską przez grupę co najmniej 1 miliona obywateli UE;

- Odwoływanie do ERPO i innych instytucji doradczych UE, petycja do PE;

- Ochrona dyplomatyczna i konsularna obywateli UE w krajach trzecich;

- Nieskrępowany dostęp do dokumentów UE.

Zasady demokratyczne Unii (art. 9-12 TUE).

Zasada demokracji przedstawicielskiej - obywatele są reprezentowani, na poziomie UE, w PE, działania rządów w RE i Radzie są kontrolowane przez parlamenty narodowe.

Zasada demokracji uczestniczącej - instytucje UE umożliwiają obywatelom uczestniczenie w wyborach, wypowiadania się w kwestiach dotyczących działania UE, prowadzenie dialogu z organizacjami społecznymi i obywatelskimi, możliwość podjęcia inicjatywy prawodawczej.

Zasada demokratycznej równości - Instytucje UE w równy sposób traktują wszystkich obywateli UE.

Prawo Unii Europejskiej.

Całość dorobku prawnego UE, łącznie z np. orzeczeniami ETS -> tzw. acquis communautaire (dorobek wspólnotowy).

Prawo pierwotne a prawo wtórne (pochodne)

Prawo pierwotne - stoi na szczycie systemu prawa, prawo traktatowe, autorami państwa członkowskie; zalicza się do niego również prawo zwyczajowe oraz zasady ogólne prawa.

Prawo wtórne - tworzone w oparciu o przepisy prawa pierwotnego, autorami są instytucje UE.

Pierwotne „prawo pisane”.

Traktaty - podstawa funkcjonowania UE (TUE, TFUE).

Karta Praw Podstawowych - (ma moc jak Traktaty).

Protokoły dodatkowe do traktatów.

Zakres mocy obowiązującej Karty Praw Podstawowych względem Polski.

Deklaracja nr 61 - zastrzeżenie kompetencji państw członkowskich do stanowienia prawa w zakresie moralności publicznej, prawa rodzinnego, ochrony godności ludzkiej i poszanowania fizycznej i moralnej integralności człowieka.

Deklaracja nr 62 - Polska ze względu na tradycje ruchu „Solidarność” i jego wkład w walkę o prawa społeczne i pracownicze w pełni szanuje prawa społeczne i pracownicze ustanawiane prawem UE.

Zasady ogólne prawa (art. 6 ust. 3 TUE).

Prawa podstawowe, zagwarantowane w EKPCz oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych Państwom Członkowskim, stanowią część prawa UE jako zasady ogólne prawa. Tkwią one immanentnie w traktatach i zapewniają demokratyczny i praworządny charakter UE.

Katalog aktów prawa wtórnego (pochodnego).

1. Akty prawnie wiążące:

a) Akty prawodawcze: Rozporządzenia, Dyrektywy, Decyzje.

b) Akty nieprawodawcze: akty delegowane, akty wykonawcze, akty „bez przymiotnika”, porozumienia międzyinstytucjonalne

2. Akty niewiążące: Opinie (niewiążące, zawierają określone oceny), Zalecenia (niewiążące, sugerują podjęcie określonych zadań).

Rozporządzenie - definicja, cechy szczególne.

Rozporządzenia - wiążące w całości, odpowiednik polskich ustaw, ujednolicają przepisy prawa w UE, mają zasięg i charakter ogólny, podlegają ogłoszeniu w dzienniku urzędowym UE, regulują nieograniczoną ilość sytuacji na przyszłość, stosowane bezpośrednio, w razie kolizji z ustawą krajową mogą być stosowane z pierwszeństwem.

Dyrektywa - definicja, cechy szczególne.

Dyrektywy - wiążące, adresatami są wyłącznie państwa członkowskie UE, wiążą jedynie co do rezultatu, środki i formę wykonania wybiera państwo, podlegają ogłoszeniu w dzienniku urzędowym UE. Nie są stosowane bezpośrednio, chyba że: państwo nie implikowało ich na czas, w sposób wystarczający określa indywidualne uprawnienia jednostki, istnieje związek przyczynowo-skutkowy między nie wdrożeniem dyrektywy przez państwo a szkodą jednostki. Są środkiem harmonizacji przepisów państw członkowskich.

Decyzja - definicja, cechy szczególne.

Decyzje - wiążące ogólnie, a gdy są skierowane do konkretnych adresatów to tylko ich, charakter wykonawczy, administracyjny. Co do zasady nie może być bezpośrednio stosowana, chyba że daje jednostkom określone uprawnienia indywidualne.

Akty prawodawcze a akty nieprawodawcze (kryteria podziału, konsekwencje z niego wynikające).

Kryterium względem procedury przyjęcia:

Prawodawcze: zwykła lub specjalna procedura prawodawcza

Nieprawodawcze: przyjmowane przez poszczególne organy na podstawie upoważnienia, delegacji lub na podstawie traktatów.

Konsekwencje:

a) posiedzenia Rady dotyczące aktów prawodawczych są jawne;
b)tylko akty prawodawcze gwarantują jednostkom czynną legitymację procesową;
c) instrumenty służące parlamentom sprzeciwianiu się aktom dotyczą tylko prawodawczych.

Zwykła procedura prawodawcza (art. 294 TFUE).

KE przedstawia projekt Radzie UE i PE. Parlament po pierwszym czytaniu uchwala stanowisko i przekazuje je Radzie. Rada UE może kwalifikowaną większością głosów w pierwszym czytaniu: przyjąć stanowisko PE, przyjąć własne stanowisko. PE ma trzy miesiące na podjęcie decyzji:

- niepodjęcie decyzji lub akceptacja stanowiska Rady UE oznacza przyjęcie aktu;

- może większością głosów odrzucić stanowisko Rady, tym samym akt jest nieprzyjęty;

- zgłoszenie większością głosów poprawek do stanowiska UE - projekt przekazywany Radzie i Komisji.

Kolejne trzy miesiące:

- Rada kwalifikowaną większością głosów przyjmuje zmiany proponowane przez parlament;

- Odrzucić poprawki proponowane przez PE - powołanie komitetu pojednawczego.

Jeśli Komitet Pojednawczy w sześć tygodni zatwierdzi wspólny tekst, to PE większością, a Rada UE kwalifikowaną większością głosów  Akt przyjęty.

Szczególne (specjalne) procedury prawodawcze.

Jednomyślnie uchwalane przez Radę (nie ma 3 czytań):

- po konsultacji z PE (np. sprawy dotyczące opieki socjalnej), opinia nie ma mocy prawnej;

- za zgodą PE (np. dotyczące dyskryminacji), zgoda większością zwykłą (tylko w jednym głosowaniu, PE nie może negocjować zmian).

Uchwalanie aktów nieprawodawczych.

• Przyjmowane bezpośrednio na podstawie traktatu

• Akty nieprawodawcze przyjęte jako akty delegowane

• Akty nieprawodawcze uchwalone jako akty wykonawcze

Akty nieprawodawcze przyjęte bezpośrednio na podstawie Traktatów.

• Decyzje Rady i RE w ramach WPZiB

• Decyzje wewnątrzorganizacyjne Rady i RE

• Akty Rady przyjmowane bez udziału PE

• Decyzje i rozporządzenia EBC

• Decyzje KE przyjmowane na podstawie TFUE

Akty nieprawodawcze przyjęte jak akty delegowane (art.290 TFUE).

Rozporządzenia Delegowane, Dyrektywa Delegowana, Decyzja Delegowana

Aktami delegowanymi są akty o zasięgu ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż istotne elementy aktu prawodawczego. Przyjmowane są one wyłącznie przez komisje Europejską na postawie upoważnienia ujętego w akcie prawodawczym (musi on określać cele, treść, zakres i czas obowiązywania uprawnień). Rada i PE mogą: a) cofnąć delegowane kompetencje b) zablokować wejście w życie danego aktu delegowanego.

Akty nieprawodawcze uchwalone jako akty wykonawcze (art. 291 TFUE).

Rozporządzenie Wykonawcze, Dyrektywa Wykonawcza, Decyzja Wykonawcza

Działalność wykonawcza organów wspólnotowych ma wyłącznie charakter posiłkowy i jest podejmowana w dziedzinach, w których konieczne jest zapewnienie jednolitości stosowania traktatów i aktów legislacyjnych. Przyjmowane są one przez Komisje Europejską lub Radę na podstawie delegacji w akcie prawnie wiążącym (w ramach WPZiB tylko Rady).

Zasada pierwszeństwa prawa unijnego.

W razie kolizji z prawem krajowym, prawo UE ma nad nim pierwszeństwo.

Nie włączono tej zasady do Traktatów, choć planowane było jej włączenie do Traktatu Konstytucyjnego. Przyjęto jedynie deklarację, że zgodnie z orzecznictwem TS prawo pochodne ma pierwszeństwo przed prawem państw. Powoływano się na precedensowy wyrok z 15 VII 1964 w sprawie Costa vs. ENEL.

Instytucje Unii Europejskiej (art. 13-19 TUE).

Parlament Europejski, Rada Europejska, Rada, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości UE, Europejski Bank Centralny, Trybunał Obrachunkowy.

Organy pomocnicze oraz agencje Unii Europejskiej.

Komitet Ekonomiczno-Społeczny - skład określa Rada stanowiąc jednomyślnie na wniosek KE, członkowie mianowani na 5 lat, przewodniczący i prezydium na 2,5 roku, składa się z 6 sekcji wyspecjalizowanych. Jest zwoływany przez przewodniczącego na żądanie rady lub KE, albo z inicjatywy własnej. Jest organem pomocniczym PE, KE i Rady, wydaje opinie na żądanie KE lub Rady, może też wydawać opinie z własnej inicjatywy, wszelkie opinie przyjmuje zwykłą większością głosów.

Komitet Regionów - organ doradczy Rady, KE i PE. Posiada możliwość składania skarg do TS. Jego skład określa Rada jednomyślnie na wniosek KE spośród przedstawicieli wspólnot lokalnych i regionalnych posiadających mandat wyborczy społeczności bądź odpowiedzialnych politycznie przed wybranym zgromadzeniem , kadencja KR trwa 5 lat, przewodniczącego i prezydium KR 2,5 roku. Jest konsultowany przez PE, Radę i KE we wszelkich przypadkach, które zostaną uznane za stosowne, wydaje Komitet opinie, raporty i rezolucje nie posiadające prawnej mocy wiążącej, wydaje je w sprawach polityki regionalnej, środowiska, edukacji i transportu.

Parlament Europejski - skład, struktura wewnętrzna, kompetencje (art. 223-234 TFUE).

Skład: obecnie - 736 deputowanych; od 2014 r. - 751 deputowanych + przewodniczący, wybieranych na 5 letnią kadencję w powszechnych wyborach, mandaty dzielone w oparciu o degresywną proporcjonalność, na kraj max. 96, min. 6 członków.

Struktura wewnętrzna:

1. Organy polityczne:

- Przewodniczący - 2,5 letnia kadencja, kierowanie całością prac parlamentu, reprezentowanie PE, 14 v-ce przewodniczących

- Prezydium - przewodniczący, 14 v-ce, 5 kwestorów z głosem doradczym; odpowiedzialne za sprawy finansowe, organizacyjne i administracyjne dotyczące posłów oraz za wewnętrzną organizację parlamentu

- Konferencja przewodniczących - przewodniczący PE oraz grupy politycznych, decydują o organizacji prac Parlamentu

- Komisje - stałe lub tymczasowe

- Konferencja Przewodniczących Komisji - przewodniczący wszystkich komisji, przekazują Konferencji Przewodniczących zalecenia dotyczących prac komisji

- Delegacje - utrzymują stosunku z parlamentami państw spoza UE

- Konferencja Przewodniczących Delegacji - przewodniczący wszystkich delegacji - przekazują konferencji przewodniczących zalecenia związane z pracami delegacji

- Grupy polityczne - zrzeszają posłów wedle ich poglądów

2. Organy administracyjne:

- Kolegium kwestorów - 5 kwestorów, kadencja 2,5 roku, odpowiedzialni za sprawy administracyjne oraz finansowe

- Sekretariat plenarny - zapewnia obsługę administracyjną, koordynuje prace legislacyjne, organizuje sesje plenarne PE i inne posiedzenia, dba o tłumaczenia

Kompetencje:

• Prawodawcza - stanowienie prawa pochodnego wraz z Radą (sam może tylko kwestie dotyczące spraw PE), brak inicjatywy ustawodawczej (ma ją tylko przy Ordynacji wyborczej)

• Budżetowa - uchwalanie budżetu i wieloletnich ram finansowych

• Kontroli politycznej - uchwalanie wotum nieufności dla KE, ustanawianie tymczasowych komisji śledczych, mianowanie Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, prawo interpelacji członków KE, zadawanie pytań członkom Rady, wysłuchiwanie sprawozdań przewodniczącego RE

• Konsultacyjna - wydawanie opinii

• Kreacyjna - powoływanie niektórych organów UE (członkowie KE, ERPO)

Rada Europejska - skład, struktura wewnętrzna, kompetencje (art. 235-236 TFUE).

Skład: szefowie państw lub rządów państw członkowskich UE oraz przewodniczący Rady Europejskiej, przewodniczący KE. W pracach uczestniczy też Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i bezpieczeństwa. Jeśli zajdzie taka potrzeba - również ministrowie spraw zagranicznych poszczególnych krajów lub członek KE, może też zostać zaproszony przewodniczący PE.

Szczególny wariant Rady: w składzie tylko szefowie państw lub rządów.

Zbiera się dwa razy w ciągu półrocza zwoływana przez przewodniczącego, w razie potrzeby można zwołać nadzwyczajne posiedzenie.

Struktura wewnętrzna: przewodniczący wybierany przez samą Radę Europejską na 2,5 roku z jednokrotną możliwością odnowienia kadencji.

Sposób podejmowania decyzji - zwykłą większością w kwestiach proceduralnych lub większością kwalifikowaną w przypadku decyzji ustanawiającej wykaz składów Rady lub decyzji dotyczącej prezydencji składów Rady.

Kompetencje: nadawanie UE impulsów niezbędnych do jej rozwoju i określanie w tej mierze ogólnych kierunków politycznych, współuczestniczenie w akcesji nowych państw do UE, nakładanie sankcji na państwa członkowskie, Rada Europejska nie pełni funkcji prawodawczej.

Kompetencje przewodniczącego: prowadzenie pracy RE, zapewnia przygotowanie i ciągłość pracy RE, wspomaga osiąganie spójności i konsensusu w RE, przedstawia PE sprawozdanie z każdego posiedzenia RE.

Rada - skład, struktura wewnętrzna, kompetencje, zasady podejmowania decyzji (art. 237-243 TFUE).

Przedstawiciele państw członkowskich (po jednym z każdego państwa) szczebla ministerialnego upoważnieni do zaciągania zobowiązań w imieniu rządów, w praktyce również sekretarze stanu w ministerstwach. Jednolita Rada ds. Ogólnych (zapewnia spójność prac różnych składów Rady) i Rada ds. Zagranicznych. Wykaz pozostałych składów Rady ma być przyjęty przez Radę Europejską większością kwalifikowaną.

Przewodniczy każde państwo według ustalonego porządku, za wyjątkiem Rady ds. Zagranicznych, której przewodniczy Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Kompetencje:

1. Prawodawcze: funkcje tę dzieli z PE, dominująca w obszarze WPZiB;

2. Budżetowa - uchwalanie wspólnie z PE;

3. Określanie polityki i koordynacji - forum, na którym państwa uzgadniają swoją działalność w UE;

4. Kreacyjna - mianowanie członków Trybunału Obrachunkowego oraz organów doradczych, ustalanie uposażeń, dodatków i emerytur dla najwyższych urzędników UE;

5. Kontrolna - może kontrolować działanie niektórych instytucji europejskich;

6. W sferze zewnętrznej - zawieranie umów międzynarodowych w imieniu UE.

Tryb działania:

1. Zwykła większość - organizacja Sekretariatu Generalnego, kwestie proceduralne i regulaminowe;

2. Większość kwalifikowana - podwójna większość traktatu lizbońskiego:

- Jeżeli decyzja zapada na wniosek KE lub Wysokiego Przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa: 55% głosów członków rady, nie mniej niż 15 z nich, którzy reprezentują co najmniej 65% ludności Unii;

- Jeżeli nie - co najmniej 72% głosów członków rady reprezentujących co najmniej 65% ludności UE;

3. Jednomyślność - stosowany, gdy przewidują go konkretne postanowienia traktatowe;

4. Większość 4/5 - głosowanie w kwestii art. 7 TUE.

Komisja - skład, struktura wewnętrzna, kompetencje (art. 244-250 TFUE).

Skład: 27 członków, po jednym na każde państwo członkowskie. Od 2014 roku ma się składać z takiej liczby członków (w tym przewodniczący i Wysoki Przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa), która odpowiada 2/3 liczby państw członkowskich, chyba że RE zadecyduje jednomyślnie o zmianie tej liczby.

Procedura powoływania wedle TL:

RE większością kwalifikowaną przedstawia kandydata na funkcję przewodniczącego KE.  Większością głosów członków wybiera PE kandydata RE, jeżeli nie, to do miesiąca przedstawia nowego kandydata wybieranego przez PE z tą samą procedurą.  Rada przyjmuje listę pozostałych osób, które proponuje mianować członkami KE.  Przewodniczący, Wysoki przedstawiciel…, pozostali członkowie KE podlegają kolegialnie zatwierdzeniu w drodze głosowania przez PE  RE mianuje komisję większością kwalifikowaną.

Kadencja: 5 lat, wielokrotnie odnawialna.

Struktura wewnętrzna:

Kolegium - ogół komisarzy na czele z Przewodniczącym KE.

Służby administracyjne - wśród których kluczową rolę pełni Sekretariat Generalny KE.

Dyrekcje generalne: dzielą się na dyrekcje, te na referaty (wydziały). Podlegają poszczególnym komisarzom.

Kompetencje:

1. Kompetencje w zakresie stanowienia prawa wspólnotowego - inicjatywa prawodawcza, stanowi prawo pochodne samoistnie albo na mocy upoważnienia udzielonego przez Radę;

2. Kontrolne - KE jest strażniczką traktatów, posiada czynną legitymację procesową przed ETS;

3. W sferze zewnętrznej - np. reprezentowanie UE na konferencjach, negocjowanie umów.
   

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej - struktura wewnętrzna, skład, zakres jurysdykcji (art. 251-281 TFUE).

Struktura wewnętrzna: Trójstopniowa struktura:

Trybunał Sprawiedliwości UE obejmuje:

Trybunał Sprawiedliwości - jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, 8 rzeczników generalnych, kadencja 6 letnia, odnawialna. Prezes Trybunału 3 letnia kadencja, odnawialna.

Sąd Pierwszej Instancji - powołany na mocy decyzji Rady. W jego skład wchodzi jeden sędzia z każdego kraju członkowskiego, którzy są mianowani w porozumieniu z państwem na okres 6 lat. Brak rzeczników generalnych. 3-letnia kadencja prezesa, mandaty odnawialne. Sąd ten rozpatruje skargi w sprawie orzeczeń Sądów Wyspecjalizowanych, odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości, ograniczone wyłącznie do kwestii prawnych.

Sądy wyspecjalizowane - tworzone przez Radę jednomyślnie na wniosek KE po konsultacji z PE i ETS, lub na żądanie ETS po konsultacji z PE i KE. Uchwalają własny regulamin. Rozpatrują niektóre kategorie spraw w pierwszej instancji, odwołanie do Sądu I Instancji. Kadencja sędziego - 6 lat. Obecnie jedynym sądem wyspecjalizowanym jest Sąd ds. Służby Publicznej UE.

Zakres jurysdykcji: połączenie cech sądu:

• Konstytucyjnego - wykładnia prawa wspólnotowego;

• Administracyjnego - kontrola legalności decyzji wydawanych przez organy Wspólnoty;

• Cywilnego - rozpatrywanie spraw o odszkodowania;

• Pracy - orzekanie w II instancji w sprawie sporów pracowniczych między funkcjonariuszami a WE; niezależnie od tego jest sądem międzynarodowym, arbitrażowym.

Sprawy rozpatrywane dzielą się na:

Sporne - postępowania skargowe;

Niesporne - dotyczące wykładni prawa wspólnotowego.

Europejski Bank Centralny - skład, kompetencje (art. 282-284 TFUE).

Skład: Rada Prezesów: 6 członków EBC + 16 prezesów banków centralnych, które przyjęły euro

Zarząd: 6 członków: Prezes EBC, v-ce prezes, 4 członków mianowanych przez rządy euro systemu w porozumieniu z PE i Radą Prezesów

Rada Ogólna: Prezes EBC, v-ce prezes, 27 prezesów banków centralnych państw członkowskich UE

Kadencja: 8-letnia, nieodnawialna.

Kompetencje: emitowanie waluty €uro, prowadzenie polityki monetarnej w strefie €uro, nadzorowanie systemów bankowych w krajach Unii, zapobieganie fałszerstwom, współpraca z innymi organami w zakresie regulacji rynków finansowych, zbieranie danych statystycznych niezbędnych do realizowania polityki monetarnej.

Trybunał Obrachunkowy - skład, struktura wewnętrzna, kompetencje (art. 285-287 TFUE).

Skład: jeden obywatel z każdego państwa członkowskiego, warunki: w swoim kraju członek organów kontroli zewnętrznej, szczególne kwalifikacje, niezależność niekwestionowana.

6 letnia kadencja, mandat odnawialny, członków Trybunału mianuje Rada stanowiąc większością kwalifikowaną po konsultacji PE. Prezes jest wybierany przez członków TO z ich grona na okres 3 lat, mandat odnawialny.

Struktura wewnętrzna: kolegialny organ kontroli skarbowej, w którym zatrudnione jest około 760 osób ze wszystkich państw członkowskich. TO może stanowić izby wewnętrzne w celu przyjmowania pewnych kategorii sprawozdań lub opinii.

W skład TO wchodzą grupy kontroli składające się z wyspecjalizowanych departamentów, które zajmują się różnymi obszarami budżetu. Członkowie grupy kontroli wyznaczają spośród siebie przewodniczącego na odnawialny okres 2 lat.

Kompetencje: kontroluje rachunki wszystkich dochodów i wydatków Wspólnoty i jej organizacji. Kontrola rozliczeń oraz wykonania budżetu UE. Sporządza sprawozdanie roczne po zamknięciu roku budżetowego. Sporządza uwagi w poszczególnych kwestiach w formie specjalnych sprawozdań oraz wydawać opinie na żądanie pozostałych instytucji Unii.

21

---