Opracowanie – Instytucje Europejskie by foxntimes

Instytucje Europejskie.

Skrypt na podstawie zagadnień egzaminacyjnych (dr M. Zieliński)

Literatura:

J. Menkes, A. Wasilkowski: Organizacje międzynarodowe. Prawo instytucjonalne, Warszawa 2006 (wybrane części).

E. Latoszek, M. Proczek: Organizacje międzynarodowe, Warszawa 2006, (rozdział dotyczący Rady Europy).

J. Barcz (red.): Traktat z Lizbony. Główne reformy ustrojowe Unii Europejskiej, Warszawa 2008, (s. 53-97, s. 111-157).

J. Barcik, A. Wentkowska: Prawo Unii Europejskiej (z uwzględnieniem Traktatu z Lizbony) Warszawa 2008 (wybrane części).

Akty prawne:

Traktat o Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), Dz. Urz. UE, 2008 C115 (wybrane artykuły).

Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), Dz. Urz. UE, 2008 C 115 (wybrane artykuły).

Zagadnienia egzaminacyjne z instytucji europejskich.

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE.

1. Pojęcie organizacji międzynarodowej.

2. Pojęcie instytucji międzynarodowych.

3. Pojęcie instytucji europejskich.

4. Pojęcie „instytucji” w Traktacie o Unii Europejskiej.

5. Elementy składające się na definicję organizacji międzynarodowej.

6. Pojęcie organizacji międzynarodowej w stanowionym prawie krajowym i międzynarodowym.

7. Konstytucja RP a pojęcie organizacji międzynarodowej.

8. Statut organizacji międzynarodowej i jego cechy szczególne.

9. Różne nazwy statutów organizacji międzynarodowych.

10. Rodzaje organizacji międzynarodowych.

11. Organizacje pozarządowe (cechy charakterystyczne, cele).

12. Organizacje o celach ogólnych a organizacje funkcjonalne.

13. Organizacje powszechne a organizacje grupowe (partykularne).

14. Organizacje międzyrządowe (koordynacyjne) a organizacje ponadnarodowe.

15. Cechy organizacji międzynarodowych o ponadnarodowym charakterze.

16. Na czym polega niezależność organów organizacji ponadnarodowej od jej państw członkowskich?

17. Prawo stanowione przez organizacje międzynarodowe (uchwały organizacji międzynarodowych).

18. Konstytucja RP a prawo stanowione przez organizacje międzynarodowe.

RADA EUROPY.

19. Geneza.

20. Przyczyny powstania.

21. Podstawa prawna funkcjonowania.

22. Poszerzanie składu członkowskiego.

23. Kryteria nabycia statusu członka.

24. Wykluczenie, zawieszenie, wystąpienie.

25. Przystąpienie Polski.

26. Cele.

27. Instrumenty prawne realizacji celów.

28. Struktura wewnętrzna.

29. Organy statutowe.

30. Komitet Ministrów (skład, struktura wewnętrzna, kompetencje, sposoby podejmowania decyzji).

31. Zgromadzenie Parlamentarne (skład, struktura wewnętrzna, kompetencje, sposoby podejmowania decyzji).

32. Sekretariat.

33. Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych.

34. Komisarz Praw Człowieka.

35. System ochrony praw człowieka.

36. Najważniejsze konwencje dotyczące ochrony praw człowieka.

37. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (katalog praw, protokoły dodatkowe).

38. Europejski Trybunał Praw Człowieka (skład, kompetencje).

39. Przesłanki wniesienia skargi indywidualnej do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

40. Zasady postępowania ze skargami złożonymi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

41. Postępowanie przed tzw. Wielką Izbą ETPCz (w jakich sytuacjach ma miejsce).

42. Działalność Rady Europy w zakresie samorządu terytorialnego.

UNIA EUROPEJSKA.

43. Geneza Wspólnot Europejskich.

44. Unia Zachodnia.

45. Europejska Wspólnota Węgla i Stali (powstanie, cele, struktura wewnętrzna).

46. Europejska Wspólnota Gospodarcza, Europejska Wspólnota Energii Atomowej (powstanie, cele, struktura wewnętrzna).

47. Rozwój Wspólnot w latach 1958-1986 (terytorialny, prawny, instytucjonalny)

48. Jednolity Akt Europejski (najważniejsze zmiany dotyczące działalności Wspólnot).

49. Traktat z Maastricht i powstanie Unii Europejskiej.

50. Charakter i istota Unii Europejskiej po Traktacie z Maastricht.

51. „Trzy filary” Unii Europejskiej.

52. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (cele - instrumenty prawne ich realizacji).

53. Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych (cele – instrumenty prawne ich realizacji)

54. Rozwój Unii Europejskiej w latach 1993-2009 (terytorialny, prawny, instytucjonalny).

55. Traktat Konstytucyjny (najważniejsze cele).

56. Wejście w życie Traktatu z Lizbony – najważniejsze zmiany.

57. Struktura Traktatu z Lizbony.

58. Charakter prawny Unii Europejskiej po Traktacie z Lizbony.

59. Traktat o Unii Europejskiej (TUE) a Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

60. Charakter prawny Karty Praw Podstawowych.

61. Członkostwo w Unii Europejskiej (przystąpienie, zawieszenie, wykluczenie, wystąpienie).

62. Cele Unii Europejskiej.

63. Wartości Unii Europejskiej.

64. Przestrzeganie praw człowieka przez Unię Europejską.

65. Kompetencje Unii Europejskiej.

66. Kategorie kompetencji (art. 2 TFUE).

67. Kompetencje wyłączne (art. 3 TFUE).

68. Kompetencje dzielone (art. 4 TFUE).

69. Kompetencje „wspierające” (art. 6 TFUE).

70. Zasady pomocniczości i proporcjonalności (art. 5 TUE).

71. Monitorowanie przestrzegania zasad pomocniczości i proporcjonalności (rola parlamentów narodowych – procedura „żółtych kartek”).

72. Obywatelstwo Unii Europejskiej (art. 9 TUE).

73. Katalog praw obywateli Unii (art. 20-24 TFUE).

74. Zasady demokratyczne Unii (art. 9-12 TUE).

75. Prawo Unii Europejskiej.

76. Prawo pierwotne a prawo wtórne (pochodne)

77. Pierwotne „prawo pisane”.

78. Zakres mocy obowiązującej Karty Praw Podstawowych względem Polski.

79. Zasady ogólne prawa (art. 6 ust. 3 TUE).

80. Katalog aktów prawa wtórnego (pochodnego).

81. Rozporządzenie – definicja, cechy szczególne.

82. Dyrektywa – definicja, cechy szczególne.

83. Decyzja – definicja, cechy szczególne.

84. Akty prawodawcze a akty nieprawodawcze (kryteria podziału, konsekwencje z niego wynikające).

85. Tryb uchwalania aktów prawodawczych.

86. Zwykła procedura prawodawcza (art. 294 TFUE).

87. Szczególne (specjalne) procedury prawodawcze.

88. Uchwalanie aktów nieprawodawczych.

89. Akty nieprawodawcze przyjęte bezpośrednio na podstawie Traktatów.

90. Akty nieprawodawcze przyjęte jak akty delegowane.

91. Akty nieprawodawcze uchwalone, jako akty wykonawcze.

92. Zasada pierwszeństwa prawa unijnego.

93. Instytucje Unii Europejskiej (art. 13-19 TUE).

94. Organy pomocnicze oraz agencje Unii Europejskiej.

95. Parlament Europejski – skład, struktura wewnętrzna, kompetencje (art. 223-234 TFUE).

96. Rada Europejska – skład, struktura wewnętrzna, kompetencje (art. 235-236 TFUE).

97. Rada – skład, struktura wewnętrzna, kompetencje, zasady podejmowania decyzji (art. 237-243 TFUE).

98. Komisja – skład, struktura wewnętrzna, kompetencje (art. 244-250 TFUE).

99. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej – struktura wewnętrzna, skład, zakres jurysdykcji (art. 251-281 TFUE).

100. Europejski Bank Centralny – skład, kompetencje (art. 282-284 TFUE).

101. Trybunał Obrachunkowy – skład, struktura wewnętrzna, kompetencje (art. 285-287 TFUE).

1. ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE

1.Pojęcie organizacji międzynarodowej.

W prawie międzynarodowym nie istnieje legalna definicja organizacji międzynarodowej. Podejmuje się próby konstruowania definicji w oparciu o wyliczenie cech charakterystycznych organizacji.

Celowy związek państw utworzony na podstawie zawartej między nimi umowy międzynarodowej (mający charakter statutu organizacji) i wyposażony w system stałych organów.

Posiadają również osobowość prawną różną od osobowości towarzyszących jej państw.

Analiza powyższej definicji pozwala stwierdzić, że organizacja międzynarodowa cechuje się:

1. Zasadniczo dla powstania organizacji konieczny jest udział, co najmniej 3 państw.

1. Wyjątkowo może istnieć organizacja złożona tylko z 2 państw. Sytuacja taka miałaby miejsce, gdyby po utworzeniu organizacji jedno z państw zdecydowałoby się z niej wystąpić i liczba członków spadłaby do dwóch. Wówczas organizacja istniałaby nadal, chyba, że państwa przewidując taką możliwość zamieszczą w umowie tworzącej organizację postanowienie, zgodnie, z którym w rzeczonej sytuacji organizacja ulega automatycznie rozwiązaniu.

Przykładem organizacji składającej się z dwóch państw podaje się Belgijsko-Luksemburską Unię Gospodarczą oraz Unię Celną Czech i Słowacji.

2. Celowością istnienia tzn. państwa tworzą organizację dla realizacji określonych celów, których osiągnięciem zainteresowane są wszystkie uczestniczące państwa.

3. Zawarciem przez państwa umowy międzynarodowej, zwanej statutem organizacji, w której wyszczególnione zostaną przede wszystkim cele, funkcje, struktura organizacyjna i zasady funkcjonowania.

Np. Statutem ONZ jest Karta Narodów Zjednoczonych, a statutem NATO jest Traktat Północnoatlantycki zwany także Traktatem Waszyngtońskim.

4. Musi posiadać zinstytucjonalizowaną strukturę. W jej ramach funkcjonują organy stałe, a nie tylko powołane tymczasowo.

Powyżej przedstawiona definicja i jej cechy odnoszą się do międzynarodowych organizacji rządowych [ IGOs ], czyli takich, których członkami są państwa. Wyróżniamy również międzynarodowe organizacje pozarządowe [INGOs ].

Definicje organizacji międzynarodowej podane na wykładzie:

1. Zrzeszenie państw bądź innych osób prawnych (głównie związki krajowe lub stowarzyszenia) lub osób fizycznych z różnych krajów powołane do życia dla realizowania zadań określonych w statucie.

2. Stanowi formę współpracy między państwami, oparta na porozumieniach międzynarodowych, tworzącą, co najmniej jeden organ posiadający autonomię działania, utworzony na podstawie prawa międzynarodowego. (Schelmers, Blocker)

2.Pojęcie instytucji międzynarodowych.

Formy różnego rodzaju współpracy między państwami. Mogą być utożsamiane z organizacjami międzynarodowymi, jednak częściej przyjmuje się, iż instytucja międzynarodowa to organ, część struktury organizacji międzynarodowej.

3.Pojęcie instytucji europejskich.

Instytucje – łac. institutio – urządzenie.

Organ zajmujący się określonym zakresem spraw, działający w pewnej dziedzinie, jak i zespół norm prawnych dotyczących organizacji jakiejś sfery życia. Organizacja międzynarodowa może tylko wtedy działać sprawnie, jeśli jest wyposażona w instytucje, które mają odpowiednie uprawnienia i aparat wykonawczy.

Instytucje funkcjonujące na kontynencie europejskim można pojmować w znaczeniu szerokim i wąskim.

1. znaczenie szerokie – ogół ciał funkcjonujących w ramach wszystkich europejskich organizacji międzynarodowych i płaszczyzn współpracy. Nie ogranicza się tylko do Unii Europejskiej.

np. Rada Europy, Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), Inicjatywa Środkowoeuropejska.

2. znaczenie wąskie – utożsamia instytucje europejskie ze strukturą instytucjonalną Unii Europejskiej, na którą składa się pewien układ organów w ramach UE oraz specyficzne zasady postępowania wyznaczające relacje między nimi.

Przedmiot „Instytucje Europejskie” dotyczy organizacji międzynarodowych rządowych. Sporadycznie używa się terminu, jako takiego instytucje europejskie, gdyż najczęściej chodzi o organizacje międzynarodowe, ponieważ oby dwa słowa są synonimami. Jednak sam termin instytucje europejskie jest używany w celu wskazania najważniejszych organów organizacji międzynarodowych.

Sensu stricte (w szerokim znaczeniu) – najważniejsze organy UE, wymienione w art. 13 ust. 1 TUE.

Sensu largo (w ścisłym znaczeniu) – wszelkie organizacje europejskie.

4.Pojęcie „instytucji” w Traktacie o Unii Europejskiej.

Są to najważniejsze organy UE, wymienione w art. 13 ust. 1 TUE (Rada Europejska, Rada UE, Parlament Europejski, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości UE, Europejski Bank Centralny, Trybunał Obrachunkowy).

5.Elementy składające się na definicję organizacji międzynarodowej.

Organizacja międzynarodowa – stanowi formę współpracy między państwami, oparta na porozumieniach międzynarodowych, tworzącą, co najmniej jeden organ posiadający autonomię działania, utworzony na podstawie prawa międzynarodowego. (Schelmers, Blocker)

Z definicji tej wynikają trzy elementy:

1.Szczególny sposób powoływania na podstawie umowy/porozumienia międzynarodowego.

Do powstania organizacji konieczne jest zawarcie przez państwa umowy międzynarodowej, zwanej statutem organizacyjnym, w którym wyszczególnione zostaną przede wszystkim cele, funkcje, struktura organizacyjna i zasady funkcjonowania.

Np. Statutem ONZ jest Karta Narodów Zjednoczonych, a statutem NATO jest traktat Północnoatlantycki zwany także Traktatem Waszyngtońskim.

Aby organizacja powstała na podstawie jakiejś umowy międzynarodowej, należy jej nadać podmiotowość prawną. Podmiotowość w prawie międzynarodowym oznacza możliwość samodzielnego, niezależnego od państw członkowskich, występowania przez organizację w płaszczyźnie międzynarodowej tzn. dokonywania takich czynności jak:

- prawo zawierania umów międzynarodowych ( ius tractatuum)

- prawo legacji (ius legationis) – prawo wysyłania własnych (czynne prawo legacji) i przyjmowania obcych (bierne prawo legacji) przedstawicieli dyplomatycznych (ambasadorów).

- prawo występowania z roszczeniami międzynarodowymi (ius standi), z czym wiąże się także ponoszenie odpowiedzialności międzynarodowej

Rodzaje podmiotowość:

- pierwotna (z faktu suwerenności państwa same sobie nadają podmiotowość, mają prawo legacji)

- wtórna/pochodna (organizacje międzynarodowe, podmiotowość została im nadana, nie mają prawa legacji)

- ograniczona (zakres podmiotowości uzależniony jest od celów i funkcji spełnianych przez organizację)

Zasadniczo dla powstania organizacji konieczny jest udział, co najmniej trzech państw.

Jednak wyjątkowo może istnieć organizacja złożona tylko z dwóch państw.

2.Posiadanie, co najmniej jednego autonomicznego organu, niezależnego od państw członkowskich.

Organ powinien składać się, z co najmniej dwóch lub większej liczby państw, a państwa te powinny być całkowicie niezależne od tego organu.

3.Konieczność utworzenia w oparciu o przepisy prawa międzynarodowego.

Organizacje międzynarodowe nie mogłyby występować w stosunkach międzynarodowych, jeśli nie byłyby uzależnione od przepisów prawa międzynarodowego.

Organizacje międzynarodowe pozarządowe są zależne TYLKO od prawa krajowego.

6.Pojęcie organizacji międzynarodowej w stanowionym prawie krajowym i międzynarodowym.

1. Organizacja międzynarodowa w prawie międzynarodowym.

W prawie międzynarodowym nie ma konkretnej definicji organizacji międzynarodowej. Posługuje się znaczeniem ogólnym, co najwyżej wskazuje zespół desygnatów nazwy, a nie określa sposobu jego rozumowania.

Np. konwencja wiedeńska (dot. reprezentacji państw w ich stosunkach z OM, mająca charakter uniwersalny (światowy)) zawiera w art. 1 stwierdzenie:

- „organizacja międzynarodowa” oznacza organizację międzyrządową”

- „organizacja międzynarodowa o charakterze uniwersalnym” oznacza ONZ i jej organy wyspecjalizowane, Międzynarodową Agencję Energii Atomowej i każdą podobną organizację, której członkowstwo i odpowiedzialność posiada zasięg światowy

Według deklaratoryjnego uznania w stosunkach międzynarodowych uczestniczą organizacje międzynarodowe i inne, a także, ze względu na zasięg istnieją organizacje uniwersalne (światowe) i organizacje o mniejszym zasięgu.

W rozumieniu konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów używane wyrażenie „organizacje międzynarodowe” oznacza organizację rządową.

2. Organizacja międzynarodowa w prawie krajowym.

Również prawo krajowe nie ustala sposobu rozumienia terminu „organizacja międzynarodowa”. Dzieje się tak, mimo to, że terminem tym posługują się w wielu przypadkach konstytucje. Dodatkowo kwestie związane z członkowstwem państwa i ich działaniem w takiej organizacji międzynarodowej dotyczą materii konstytucyjnej sensu strico (w ścisłym znaczeniu).

Prawo krajowe stanowi wyłącznie normy odnoszące się do niepublicznych organizacji międzynarodowych. Normy regulują sposób ich powoływania, ich funkcje i kompetencje.

Przykładem takiego postępowania jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Dopuszcza w art. 90 ust. 1 przekazanie „organizacji międzynarodowej […] kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach”.

7.Konstytucja RP a pojęcie organizacji międzynarodowej.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej określa w art. 87 źródła prawa powszechnie obowiązującego.

1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

art. 89

Ratyfikacja przez rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga niekiedy uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeśli dotyczy pewnych kwestii.

art. 89 ust. 1

Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:

1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

O zamiarze przedłożenia Prezydentowi RP do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie zawiadamia Sejm – Prezes Rady Ministrów (art. 89 ust. 2).

Obecna Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z roku 1997 roku dopuszcza również w art. 90 ust. 1 na podstawie umowy międzynarodowej przekazanie „organizacji międzynarodowej […] kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach”.

1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

Nie definiuje jednak ani pojęcia „organizacji międzynarodowej”, nie określa katalogu organizacji na rzecz, którego przekazanie kompetencji jest prawnie dopuszczalne, ani nie wskazuje przedmiotowego katalogu spraw podlegających przekazaniu.

Można się jedynie domyślać odwołując się do intencji ustawodawcy, że do tej szczególnej kategorii „organizacji międzynarodowych” w rozumienie artykułów Konstytucji RP należą Unia Europejska wraz ze Wspólnotą, Rada Europy i organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (ONZ).

Ustawa, wyrażająca taką zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Wyrażenie takiej zgody może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym. Zarządza je Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Jeśli w referendum wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący. Ważność referendum stwierdza Sąd Najwyższy.

art. 91

1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

8.Statut organizacji międzynarodowej i jego cechy szczególne.

Statut to podstawa istnienia i funkcjonowania organizacji międzynarodowej. Jest to umowa w reżimie prawa międzynarodowego o podwójnym charakterze – umowy międzynarodowej i wewnętrznego aktu konstytutywnego organizacji.

Cechy szczególne.

1. Akt sztywny, mający prymat nad aktami prawotwórczymi.

2. Szczególny tryb dokonywania zmian.

3. Zawiera podstawowe cele i wartości.

4. Określa prawa podstawowe członków, warunki i tryb przyjmowania nowych.

5. Określa funkcje, struktury i kompetencje organów, sposoby prowadzenia działalności finansowej i rozstrzygania sporów.

9.Różne nazwy statutów organizacji międzynarodowych.

Karta (ONZ), konstytucja (Międzynarodowa Organizacja Pracy), statut (RE), pakt (NATO), układ (Organizacja Układu Warszawskiego), traktat (UE).

10.Rodzaje organizacji międzynarodowych.

1. kryterium podmiotowe, czyli członkowstwa w organizacji

1. MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE RZĄDOWE [ IGOs ]

ang. International Governments Organizatons

skład członkowski: Tworzą je państwa.

sposób powstania: Konstytuowane są w oparciu o umowę międzynarodową, która zarazem reguluje sposób ich funkcjonowania.

kwestia podmiotowości prawno-międzynarodowej: Tylko one są podmiotami prawa międzynarodowego.

Muszą być one związkiem minimum 3 suwerennych państw, posiadać zdefiniowany cel i być powołane z mocy umowy międzynarodowej, która jest ich podstawą prawną. Członkami są państwa reprezentowane przez przedstawicieli mianowanych przez rządy oraz otrzymujących od nich pełnomocnictwa i instrukcje. Posiadają stałe organy (co najmniej biuro/sekretariat).

np. ONZ, Wspólnoty Europejskie, Środkowoeuropejska Strefa Wolnego Handlu (CEFTA)

2. MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE POZARZĄDOWE [INGOs ]

ang. International Non-Government Organizatons

skład członkowski: Członkami są osoby fizyczne i osoby prawne z różnych państw, a także grupy tych osób.

sposób powstania: Nie istnieje stosowna umowa międzynarodowa. Organizacja jest tworzona i działa w oparciu o wewnętrzne prawo krajowe.

kwestia podmiotowości prawno-międzynarodowej: Nie są podmiotami prawa międzynarodowego, nie posiadają takiego statutu.

Organizacje działające w sferze stosunków międzynarodowych, które nie zostały utworzone na podstawie umowy międzynarodowej. Działają na podstawie przepisów prawa wewnętrznego lub porozumień nieformalnych. Członkostwo w tych organizacjach jest otwarte dla zainteresowanych stron, a ich działalność opiera się na statutach i regulaminach, czyli aktach o charakterze wewnętrznym. Członkami są osoby prawa krajowego(osoby fizyczne lub prawne) np. stowarzyszenia. Ich celem jest realizacja określonych zadań w sferze społecznej, kulturalnej czy gospodarczej.

np. Międzynarodowy Czerwony Krzyż, Amnesty International, Międzynarodowa Izba Handlowa, Greenpeace

międzynarodowa organizacja rządowa ≠ międzynarodowa organizacja pozarządowa

r ozróżnieniem jest kryterium podstawy prawnej i funkcjonowania

akt prawa międzynarodowego

(najczęściej umowa międzynarodowa)

akt wynikający z prawa krajowego

2. kryterium przedmiotowe, czyli zakres zagadnień, jakimi zajmuje się organizacja

1. WSZECHSTRONNE (O KOMPETENCJACH OGÓLNYCH)

Obejmuje wszystkie ważne sfery współpracy międzynarodowej.

np. ONZ, Organizacja Państw Amerykańskich

2. WYSPECJALIZOWANE (O KOMPETENCJACH SZCZEGÓLNYCH/FUNKCJONALNE)

Jej kompetencje są ograniczone wyłącznie do określonych dziedzin współpracy.

np. Wspólnota Europejska, NATO, a także liczne organizacje wyspecjalizowane ONZ: WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) czy Międzynarodowa Organizacja Morska

3. kryterium terytorialne, czyli zakres terytorialnego działania organizacji

1. POWSZECHNE (UNIWERSALNE)

Z założenia są dostępne dla wszystkich państw, a ich działalność może pokryć cały glob ziemski (zasięg światowy). np. ONZ

2. REGIONALNE (PARTYKULARNE/GRUPOWE)

Funkcjonują tylko w określonym regionie lub subregionie.

np. Rada Europy, NATO, Unia Afrykańska, Wspólnota Europejska

4. kryterium możliwości przystąpienia do organizacji

1. OTWARTE

Każde państwo może dobrowolnie i za notyfikacją przystąpić do organizacji bez spełnienia szczególnych dodatkowych warunków.

2. PÓŁOTWARTE

Państwo kandydujące do akcesji zobowiązane jest wypełnić określone warunki członkowstwa. Mogą mieć charakter geograficzny, gospodarczy lub polityczny. Np. Unia Europejska

3. ZAMKNIĘTE

Organizacja ma charakter zamkniętego klubu państw.

5. kryterium kompetencji organizacji względem państw członkowskich

1. KOORDYNACYJNE (MIĘDZYRZĄDOWE)

Oparte na klasycznej międzyrządowej współpracy państw, w toku, której organizacja nie może narzucić państwom decyzji bez ich woli, zaś system podejmowania decyzji w organizacji oparty jest o zasadę jednomyślności. Członkowie są wyznaczani przez państwa członkowskie, a decyzje podejmowane jednomyślnie.

2. PONADNARODOWE (FEDERACYJNE)

Organizacja na rzecz, której państwa członkowskie przeniosły wykonywanie części swoich praw suwerennych. Państwa przekazują szeroki zakres kompetencji na organizacje międzynarodowe (art. 90 ust. 1 Konst.). Podział ten jest niezwykle istotny w przypadku Wspólnoty Europejskiej, często określanej, jako organizacja ponadnarodowa (supranacjonalna).

11.Organizacje pozarządowe (cechy charakterystyczne, cele).

MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE POZARZĄDOWE [INGOs ]

ang. International Non-Government Organizatons

Termin ten stosunkowo późno, bo dopiero w trakcie prac nad powołaniem ONZ wprowadził dopiero art. 71 Karty Narodów Zjednoczonych. Definicję sformułowała Rada Gospodarcza i Społeczna ONZ w 1950r., uznając, że organizacją taką jest organizacja nieutworzona na podstawie umowy międzynarodowej.

Artykuł 34 Konwencji Rady Europy o ochronie praw człowieka i obywatela i podstawowych wolności przyznaje tym organizacją czynną legitymację procesową do występowania ze skarga indywidualną na naruszenie praw zawartych w Konwencji lub protokołach do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

skład członkowski: Członkami są osoby fizyczne i osoby prawne z różnych państw, a także grupy tych osób

sposób powstania: Nie istnieje stosowna umowa międzynarodowa. Organizacja jest tworzona i działa w oparciu o wewnętrzne prawo krajowe.

kwestia podmiotowości prawno-międzynarodowej: Nie są podmiotami prawa międzynarodowego, nie posiadają takiego statutu.

Organizacje działające w sferze stosunków międzynarodowych, które nie zostały utworzone na podstawie umowy międzynarodowej, lecz umowy cywilno – prawnej. Działają na podstawie przepisów prawa wewnętrznego lub porozumień nieformalnych. Są prywatne, bo powstają z własnej inicjatywy ich założycieli (osób prywatnych), ale działają na rzecz wybranego interesu publicznego, a nie prywatnego. Nie działają dla zysku. Członkostwo w tych organizacjach jest otwarte dla zainteresowanych stron, a ich działalność opiera się na statutach i regulaminach, czyli aktach o charakterze wewnętrznym. Nie grupują państw, bo członkami są osoby prawa krajowego(osoby fizyczne lub prawne) np. stowarzyszenia.

Ich celem jest realizacja określonych zadań w sferze społecznej, kulturalnej czy gospodarczej.

Pełnią ważną rolę komunikacyjną między państwem a społeczeństwem. Rozwiązują trudne problemy społeczne, zmniejszają napięcia i sytuacje konfliktów w społeczeństwie. Obywatele mają dzięki nim możliwość wyrażania swoich opinii i działania na rzecz jakiegoś konkretnego interesu. Wykonuje obowiązki nakładane na władzę publiczną przez społeczeństwo obywatelskie. Także prowadzi działania w ramach i na rzecz społeczności międzynarodowej.

np. Międzynarodowy Czerwony Krzyż, Amnesty International, Międzynarodowa Izba Handlowa, Greenpeace

12.Organizacje o celach ogólnych a organizacje funkcjonalne.

Podział ze względu na kryterium przedmiotowe, czyli zakres zagadnień, jakimi zajmuje się organizacja.

- WSZECHSTRONNE (O KOMPETENCJACH OGÓLNYCH)

Obejmuje wszystkie ważne sfery współpracy międzynarodowej. Zakres ich celów nie jest wyraźnie ograniczony i mogą zajmować się wszystkim (każdą działalnością). Nie mają ściśle wyznaczonych celów działalności.

np. ONZ, Organizacja Państw Amerykańskich, Unia Europejska

- WYSPECJALIZOWANE (O KOMPETENCJACH SZCZEGÓLNYCH/FUNKCJONALNE)

Jej kompetencje są ograniczone wyłącznie do określonych dziedzin współpracy. Mają wyraźnie wyodrębniony zakres celów, odzwierciedla się to w nazwie organizacji.

np. Wspólnota Europejska, NATO, a także liczne organizacje wyspecjalizowane ONZ: WHO (Światowa Organizacja Zdrowia), WTO (Światowa Organizacja Handlu) czy Międzynarodowa Organizacja Morska

13.Organizacje powszechne a organizacje grupowe (partykularne).

Podział ze względu na kryterium terytorialne, czyli zakres terytorialnego działania organizacji.

- POWSZECHNE (UNIWERSALNE)

Z założenia są dostępne dla wszystkich państw, a ich działalność może pokryć cały glob ziemski (zasięg światowy). Członkiem może zostać każde państwo zdolne i pragnące wypełniać warunki członkowstwa.

Definicję formułuje konwencja wiedeńska, że organizacją międzynarodową o charakterze uniwersalnym uznaje się ONZ i jej organy wyspecjalizowane, Międzynarodową Organizację Energii Atomowej i każdą podobną organizację, której członkowstwo i odpowiedzialność posiada zasięg światowy.

np. ONZ

- REGIONALNE (PARTYKULARNE/GRUPOWE)

Funkcjonują tylko w określonym regionie lub subregionie. Członkostwo w nich w założeniu ograniczone jest tylko do określonej grupy państw, a warunki przystąpienia do danej organizacji określa statut. Organizacja będąca porozumieniem regionalnym.

np. Rada Europy, NATO, Unia Afrykańska, Wspólnota Europejska

Organizacje, w których zasięg członkowstwa jest statutowo ograniczony na podstawie wyraźnie sformułowanych kryteriów:

1.kryterium geograficzne (najczęstsze) – sąsiedzka bliskość jest podstawą praktyki opartej na zasadzie „dobrego sąsiedztwa”. Podobieństwo warunków i problemów ułatwia grupową współpracę, ale i skłania do niej państwa. [Rada Europy, Unia Afrykańska, NATO]

2.kryterium etniczne – np. W skład Ligi Państw Arabskich wchodzą niepodległe państwa arabskie.

3.kryterium religijne – np. Organizacja Konferencji Państw Islamskich.

4.kryterium etyczne – Odwołanie się do takich wartości, którym nadano charakter prawny.

5.kryterium ustroju społeczno – gospodarczego

6.kryterium historyczno – personalne – kryterium w interakcji z czynnikami społecznymi, gospodarczymi i politycznymi

14.Organizacje międzyrządowe (koordynacyjne) a organizacje ponadnarodowe.

Podział ze względu na kryterium kompetencji organizacji względem państw członkowskich

- KOORDYNACYJNE (MIĘDZYRZĄDOWE)

Oparte na klasycznej międzyrządowej współpracy państw, w toku, której organizacja nie może narzucić państwom decyzji bez ich woli, zaś system podejmowania decyzji w organizacji oparty jest o zasadę jednomyślności. Członkowie są wyznaczani przez państwa członkowskie, a decyzje podejmowane jednomyślnie. Organizują współpracę państw prowadzącą do wytworzenia wspólnej polityki. Państwa członkowskie, nawet nie zgadzając się we wszystkim potrafią zająć „wspólne stanowisko”.

Uzgadnianie działań poszczególnych krajów w procesie realizacji celów organizacji w ramach prowadzonych przez państwa członkowskie konsultacji oraz przez wykonywanie zaleceń wydawanych przez organy tej organizacji. Organy autonomiczne mają jedynie funkcje doradcze.

- PONADNARODOWE (FEDERACYJNE)

Organizacja na rzecz, której państwa członkowskie przeniosły wykonywanie części swoich praw suwerennych. Państwa przekazują szeroki zakres kompetencji na organizacje międzynarodowe (art. 90 ust. 1 Konst.). Podział ten jest niezwykle istotny w przypadku Wspólnoty Europejskiej, często określanej, jako organizacja ponadnarodowa (supranacjonalna).

Związek państw suwerennych, współpracujących przede wszystkim na szczeblu międzyrządowym, respektujących tożsamość państw członkowskich, ale mający również na podstawie własnej konstytucji kompetencje prawotwórcze w stosunku do państw – członków. Zadania państw są realizowane wspólnie, a państwa te tworzą wspólnoty.

Organy upoważnione są do nakładania na państwa członkowskie zobowiązań w oparciu o decyzje podejmowane większością głosów; niektóre z jej organów działają niezależnie od państw członkowskich (np. Parlament Europejski); decyzje podejmowane są większością głosów, a prawo w nich stanowione jest stosowane bezpośrednio w państwach członkowskich i w razie konfliktu z prawem krajowym ma pierwszeństwo; np. Unia Europejska.

15.Cechy organizacji międzynarodowych o ponadnarodowym charakterze.

organizacja ponadnarodowa (federacyjna)

Ponadnarodowość.

Pojęcie związane z Friedrichem Nietsche i jego dziełem z 1885r. „Der Wille zur Macht”.

Organizacja, na rzecz, której państwa członkowskie przeniosły wykonywanie części swoich praw suwerennych.

Cechuje ją:

KSIĄŻKA

- Prawo do stanowienia aktów prawnych wiążących zarówno dla państw członkowskich, jak i osób fizycznych i osób prawnych. Akty te mogą korzystać z podmiotu bezpośredniej skuteczności, posiadają także pierwszeństwo stosowania prawa w stosunku do wszystkich państw członkowskich organizacji, włączająca także normy konstytucyjne – zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego.

Decyzje w organizacji podejmowane są większością głosów, wiążą także państwa, które głosowały przeciwko decyzji.

- Autonomia sądowa. Wszelkie spory dotyczące stosowania i wykładni prawa organizacji mogą być rozstrzygane wyłącznie przed specjalnym organem sądowym organizacji (np. Europejski Trybunał Sprawiedliwości). Jurysdykcja tego organu jest obowiązkowa i nie podlega wyłączeniu.

- Autonomia finansowa. Rozumie się prze nią fakt, że organizacja oprócz składek państw członkowskich posiada własne źródła dochodów.

WYKŁAD

1.Możliwość podejmowania decyzji wiążących państwa członkowskie.

Państwa nie mogą być związane uchwałami organizacji międzynarodowej, które zostały podjęte wbrew ich woli. Pojawia się tutaj wyjątek, gdyż wiąże kraje, które głosowały za przyjęciem uchwały, ale także te głosujące przeciwko.

2.Niezależność organów organizacji od państw członkowskich.

Obsadzenie przez państwa członkowskie składów niektórych organów przez osoby niebędące ich przedstawicielami. Państwa wyznaczają kandydatów, ale działają w interesie organizacji, a nie państw, przez które zostały powołane. Charakter bezstronny. (np. Komisja Europejska – przedstawiciel Polski Janusz Lewandowski)

Są także organy wybierane bez udziału państw członkowskich tj. Parlament Europejski wybierany w wyborach bezpośrednich.

3.Możliwość podejmowania decyzji wiążących mieszkańców państw.

W 1963/4 roku Trybunał Sprawiedliwości zatwierdził prawo międzynarodowe bezpośrednio, jako część prawa krajowego. Jest ono stosowane np. w Polsce z pierwszeństwem przed ustawą.

4.Posiada kompetencje do wykonywania decyzji organizacji nawet przy braku współpracy ze strony państw członkowskich.

Państwa członkowskie zobowiązane są do wykonania wszelkich zobowiązań wynikających z traktatów. Występuje tak zwana zasada solidarności oraz mają kompetencję szczególnego nadzoru i nakładania sankcji finansowych na państw w związku z niewykonaniem zobowiązania.

5.Pewien zakres autonomii finansowej, który ma uniezależniać organizacje międzynarodowe od państw członkowskich.

Środki pochodzące ze składek państw członkowskich, które mogą ją wpłacić lub nie muszą.

16.Na czym polega niezależność organów organizacji ponadnarodowej od jej państw członkowskich?

1. Posiadają kompetencje domniemane.

2. Obsadzanie organizacji osobami niebędącymi przedstawicielami państw (np. Komisja Europejska) lub członkowie organu są wybierani przez obywateli, niezależnie od państw członkowskich (np. Parlament Europejski)

3. Wyłączne prawo organu do wszczęcia procedury zmiany traktatów.

17.Prawo stanowione przez organizacje międzynarodowe (uchwały organizacji międzynarodowych).

Uchwały to wszystkie formalnie podjęte akty woli organizacji międzynarodowych, wydane przez ich statutowo upoważnione organy o chararakterze kolegialnym. Mogą mieć różne nazwy i charakter - należą do nich np. zalecenia, rekomendacje, akty prawotwórcze, ale też uchwały okolicznościowe.

Sposoby uchwalania: jednomyślnie, milcząca zgoda (consensus), jednomyślność względna, większość absolutna/kwalifikowana/zwykła, głosy ważone.

18.Konstytucja RP a prawo stanowione przez organizacje międzynarodowe.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej określa w art. 87 źródła prawa powszechnie obowiązującego.

3. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

4. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

art. 89

Ratyfikacja przez rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga niekiedy uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeśli dotyczy pewnych kwestii.

art. 89 ust. 1

Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:

1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

O zamiarze przedłożenia Prezydentowi RP do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie zawiadamia Sejm – Prezes Rady Ministrów (art. 89 ust. 2).

Obecna Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z roku 1997 roku dopuszcza również w art. 90 ust. 1 na podstawie umowy międzynarodowej przekazanie „organizacji międzynarodowej […] kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach”.

2. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

Ustawa, wyrażająca taką zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Wyrażenie takiej zgody może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym. Zarządza je Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Jeśli w referendum wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący. Ważność referendum stwierdza Sąd Najwyższy.

art. 91

4. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

5. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

6. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

art. 9 – Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążących ją umów międzynarodowych (co należy rozumieć, że przestrzega też prawa stanowionego przez organizacje międzynarodowe, a także prawa zwyczajowego).

2. RADA EUROPY

19. Geneza.

Rada Europy została powołana 5 maja 1949 roku przez 10 państw Europy: Belgię, Danię, Francję, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Norwegię, Szwecję, Wielką Brytanię i Włochy w wyniku podpisania Traktatu Londyńskiego.

W latach 1949 – 2007 kolejne państwa wstąpiły do Rady Europy. Obecnie skupia 47 państw.

Jest pierwszą utworzoną po wojnie organizacją zajmującą się wspieraniem jedności i współpracy w Europie.

Stała siedziba znajduje się w Pałacu Europy w Strasburgu we Francji.

19. Przyczyny powstania.

W okresie powojennym w Europie Zachodniej zaczęły powstawać koncepcje integracyjne i federalistyczne.

Winston Churchill: „Musimy zbudować pewnego rodzaju Stany Zjednoczone Europy” (1946).

1. Dążono do zabiegania odrodzeniu się w przyszłości militaryzmu niemieckiego i wybuchu nowej wojny w Europie.

2. Dążenie krajów europejskich do przełamania trwającego od kilkudziesięciu lat procesu zmniejszania się w świecie ich gospodarczej i politycznej pozycji, która Europa Zachodnia utraciła na rzecz USA.

3. Ekspansja ZSRR na kraje Europy Środkowej oraz umocnienie się sił komunistycznych we Francji i Włoszech.

Realizacja koncepcji miała na celu:

- Zapobieganie konfliktów europejskich przez wciągnięcie Niemiec do zintegrowanych struktur.

- Modernizację gospodarki państw zachodnioeuropejskich, by zmniejszyć dystans gospodarczy i polityczny dzielący Europę Zachodnią od USA.

- Obronić wewnętrzną strukturę społeczną prze wewnętrznym zagrożeniem ze strony komunistów.

- Zapobiec militarnemu zagrożeniu ze strony ZSRR.

W grudniu 1947 roku stowarzyszenia na rzecz federalizmu utworzyły Międzynarodowy Komitet Ruchów Jedności Europejskiej, jako organ koordynujący ich działalność.

Komitet ten zwołał do Hagi w dniach 8-10 maja 1948 Kongres Europejski, poświęcony problemom integracji europejskiej, na którym postanowiono powołać do życia Radę Europy.

Zmierzenia tego jednak nie udało się dokonać, z powodu sprzeciwu Wielkiej Brytanii i krajów skandynawskich.

19. Podstawa prawna funkcjonowania.

Traktat o powołaniu Rady Europy podpisano 5 stycznia 1949 roku w pałacu St. James w Londynie (Traktat Londyński). Wszedł w życie 3 m-ce później 5 maja 1949 roku.

Statut rady Europy, zwany także Traktatem Londyńskim jest podstawą prawną funkcjonowania (umową międzynarodową powołującą do życia) Rady(ę) Europy.

Na jego mocy utworzono Radę Europy w ramach, której powstały organy:

- organ międzyrządowy Komitet Ministrów

- po raz pierwszy w historii organizacji międzynarodowych powołano do życia organ parlamentarny Zgromadzenie Doradcze

W celu opracowania szczegółowych postanowień o funkcjach i strukturze organizacji zwołano w marcu 1949 roku do Londynu konferencję ambasadorów. Zaproszono państwa Paktu Brukselskiego (podpisany 17 marca 1948 roku) przez Belgię, Holandię, Francję, Luksemburg i Wielką Brytanię oraz zaproszono Danię, Irlandię, Norwegię, Szwecję i Włochy. Jest to pierwsze 10 państw, które utworzyły tą organizację międzynarodową.

W latach 1949 – 2007 kolejne państwa wstąpiły do Rady Europy. Obecnie skupia 47 państw.

Stała siedziba znajduje się w Pałacu Europy w Strasburgu we Francji.

W latach późniejszych uformowała się struktura i podstawowe instytucje.

1960 rok – odbyła się pierwsza rozprawa sądowa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

1961 rok – w Rzymie podpisano Europejską Kartę Społeczną, była odpowiednikiem Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

19. Poszerzanie składu członkowskiego.

Uzyskanie statutu może nastąpić jedynie na zaproszenie Komitetu Ministrów. Decyzja zostaje podjęta większością 2/3 głosów wszystkich państw członkowskich.

05 maj 1949 – 10 państw.

Państwa Paktu Brukselskiego (podpisanego 17 marca 1948 roku): Belgia, Holandia, Francja, Luksemburg, Wielka Brytania oraz Dania, Irlandia, Norwegia, Szwecja i Włochy.

sierpień 1949 – Grecja, Turcja

*Grecja w 1967 roku greccy pułkownicy obalili legalnie wybrany rząd i wprowadzili autokratyczny reżim naruszając tym podstawowe Statut Rady Europy. Grecja wystąpiła z rady Europy w 1969, a po obaleniu juty wojskowej i upadku dyktatury ponownie wstąpiła do organizacji w roku 1974.

*W 1981 roku zbrojny zamach stanu w Turcji i objęcie władzy przez Generałów. Zawieszono prawo Turcji do reprezentacji w Zgromadzeniu Parlamentarnym. Ponownie zasiadła w zgromadzeniu po przeprowadzeniu wolnych wyborów w 1984 roku.

1950 – Islandia, Niemcy

1956 – Austria

1961 – Cypr

*W 1974 roku wybuchł tzw. kryzys cypryjski. W wyniku zbrojnej interwencji Turcji doszło do posziały wyspy na turecką i grecką.

1963 – Szwajcaria

1965 – Malta

1976 – Portugalia

1977 - Hiszpania

*Koniec dyktatury i śmierć Generała Franco

1989 – Finlandia

1990 – Węgry

26 stycznia 1991 – Polska

1993 – Słowenia, Słowacja, Czechy, Rumunia

1995 – Ukraina

1996 – Rosja, Chorwacja

*W 1992 roku rozpoczęła się procedura przyjęcia Rosji do RE. Uzyskała status „gościa specjalnego”. W 1995 roku w związku z interwencją zbrojną w Czeczenii odbyła się debata Zgromadzenia, w wyniku, której zawieszono postępowanie w sprawie przyjęcia. Ostatecznie przyjęto Rosję do organizacji w 1996 roku.

2001 – Armenia, Azerbejdżan

(państwa członkowskie niebędące w geograficznych granicach Europy, tak samo jak:

Cypr, Gruzja, Rosja oraz Turcja).

ostatnio dołączyły:

2003 – Serbia

2004 – Monako

2007 – Chorwacja

Rada Europy obecnie skupia 47 państw.

19. Kryteria nabycia statusu członka.

Każde państwo europejskie może ubiegać się o członkostwo w Radzie Europy pod warunkiem, że akceptuje zasadę państwa prawa.

Członkiem zwyczajnym tej organizacji może zostać każde państwo europejskie, które uznaje zasadę praworządności i korzystania z podstawowych praw i wolności człowieka, przez wszelkie podlegające jego jurysdykcji osoby (art. 3 statutu Rady Europy).

Uzyskanie statutu może nastąpić jedynie na zaproszenie Komitetu Ministrów. Decyzja zostaje podjęta większością 2/3 głosów wszystkich państw członkowskich.

19. Wykluczenie, zawieszenie, wystąpienie.

Utrata członkowstwa może nastąpić w dwóch sytuacjach oraz istniej możliwość zawieszenia momencie nie popełnienia zobowiązań finansowych.

WYSTĄPIENIE.

Wystąpienie zainteresowanego państwa, co zależy wyłącznie od jego woli.

Każdy członek rady Europy może z niej wystąpić, zawiadamiając Sekretarza Generalnego o swym zamiarze. Wystąpienie następuje po upływie danego roku finansowego, jeśli zawiadomienie zostało złożone w czasie ostatnich trzech miesięcy roku finansowego. Wystąpienie następuje z upływem następnego roku finansowego.

ZAWIESZENIE.

Państwo członkowskie, które nie dopełniło zobowiązań finansowych wobec Rady Europy, może być zawieszone przez Komitet Ministrów większością 2/3 głosów wszystkich członków w prawach reprezentacji w Komitecie Ministrów oraz Zgromadzeniu Parlamentarnym na okres, w którym zobowiązania te pozostają nieuzupełnione.

WYKLUCZENIE.

Procedura zostaje oparta na decyzjach Rady Europy i może znaleźć zastosowanie tylko wobec państwa, które „ponownie naruszyło przepis artykułu 3 statutu Rady Europy, czyli odeszło od zasad rządów prawa i ochrony praw człowieka. Zgodnie z artykułem 8 statutu Rady Europy członek, który poważnie naruszył postanowienia statutu, może być zwieszony w prawach i wezwany przed Komitet Ministrów do wystąpienia z niej.

19. Przystąpienie Polski.

Polska przystapiła do Rady Europy 26 listopada 1991 - jako 25 państwo w RE.

Jest stroną 54 konwencji.

19. Cele.

Zasady.

Zasady, jakimi kieruje się Rada Europy zostały określone w art. 3 statutu: „Wszyscy członkowie Rady Europy uznają zasadę praworządności, a także, iż z reguły każda osoba podlegająca jurysdykcji Rady ma korzystać z praw człowieka i podstawowych wolności”.

Cele i zadania.

Cele i zadania Rady są sformułowane w statucie bardzo ogólnie. Jej głównym celem jest "osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny" (art. 1a Statutu Rady Europy). Cel ten ma być osiągany „w drodze porozumień i wspólnego działania […] oraz przez utrzymanie i dalszą realizację praw i podstawowych wolności człowieka”. Przedmiotem działalności Rady są sprawy gospodarcze, kulturalne, naukowe, prawne i administracyjne.

Sprawy dotyczące obrony nie wchodzą w zakres kompetencji Rady.

Od połowy lat 80tych w związku ze zmianami zachodzącymi w Europie Środkowej i Wschodniej (Polska, Rumunia i Związek Radziecki, gdzie właśnie doszedł do władzy M. Gorbaczow), Rada Europy zaczęła działalność na rzecz wsparcia procesu demokratyzacji, reform gospodarczych i socjalnych.

9 września 1989 roku M. Gorbaczow ogłosił upadek muru berlińskiego, a 23 listopada 1989 roku Sekretarz Generalny Rady Europy w swoim przemówieniu stwierdził, że: „Rada Europy jest jedyną organizacją mogącą objąć wszystkie kraje Europy, które przyjęły i przestrzegają zasad demokratycznych”.

8-9 października 1993 roku zorganizowano tzw. Szczyt Wiedeński z udziałem głów państw i szefów rządów państw członkowskich. Określono 3 priorytety Rady Europy:

- reforma mechanizmu Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

- ochrona mniejszości narodowych

- walka z nietolerancją

Po przyjęciu do Rady Europy w roku 1996 Rosji. Zaczęły się wyłaniać nowe zadania i priorytety takie jak: migracja, korupcja czy prawo do przyznania obywatelstwa. Na drugim szczycie Rady Europy w 1997 roku wprowadzono zakaz klonowania istot ludzkich.

19. Instrumenty prawne realizacji celów.

Rada Europy to organizacja koordynacyjna - nie może nic narzucić państwu członkowskiemu bez jego woli. Realizuje cele poprzez wydawane przez Komitet Ministrów rekomendacji adresowanych do rządów państw członkowskich oraz konwencje, które stają się wiążące po ich podpisaniu i ratyfikacji przez państwa członkowskie

19. Struktura wewnętrzna.

Rada Europy działa za pośrednictwem trzech statutowych organów.

- Komitet Ministrów (organ międzyrządowy)

- Zgromadzenie Parlamentarne (złożony z parlamentarzystów państw członkowskich, w statucie określane, jako Zgromadzenie Doradcze)

- Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy

- Sekretariat

Organy te obsługuje Sekretariat Generalny, zatrudniający około 1300 funkcjonariuszy europejskich. Pracuje w dwóch językach oficjalnych: angielski i francuskim. Na czele stoi wybierany przez Zgromadzenie Parlamentarne, na kadencję 5-letnią Sekretarz Generalny.

Pod patronem rady Europy działa Europejski Trybunał Praw Człowieka i Komisja Praw Człowieka, zastąpiony obecnie przez Jednolity Trybunał.

19. Organy statutowe.

Rada Europy działa za pośrednictwem trzech statutowych organów (art. 10 Statutu Rady Europy).

1. Komitet Ministrów

2. Zgromadzenie Parlamentarne ( w statucie określone, jako Zgromadzenie Doradcze)

3. Oba organy są obsługiwane przez Sekretariat Rady Europy.

19. Komitet Ministrów (skład, struktura wewnętrzna, kompetencje, sposoby podejmowania decyzji).

Organ decyzyjny reprezentujący rządy państw członkowskich.

Skład.

Ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich lub ich delegaci.

Struktura wewnętrzna.

1.Komitet zbiera się 2 razy do roku na sesjach zwyczajnych, na szczeblu ministrów (w kwietniu lub maju i listopadzie).

2.Zastępcy ministrów są praktycznie stałymi przedstawicielami rządów (państwa członkowskiego) przy Radzie Europy, mają takie same uprawnienia decyzyjna i obradują 2 razy w miesiącu na szczeblu ambasadorów. (szczebel A)

Posiedzenia ambasadorów są uzupełniane przez spotkania stałych przedstawicieli oraz spotkania grup sprawozdawczych, które analizują szczegółowo niektóre kwestie, zanim zostaną podjęte ostateczne decyzje. (szczebel B)

Sesje odbywają się zazwyczaj w Strasburgu i trwają jeden lub dwa dni. Poświęcone głównie dialogom politycznym, jednak ministrowie mogą poruszać wszelkie problemy będące w kręgu ich zainteresowań, oczywiście poza sprawami obronnymi.

Protokoły z sesji są tajne, ale pod koniec każdego spotkania jest sporządzany komunikat końcowy. Ministrowie mogą wydawać deklaracje.

Przewodniczący zmienia się, co 6 m-cy zgodnie z alfabetycznym porządkiem państw członkowskich.

3. Od 1995 roku wprowadzono trzecią kategorię spotkań tzw. spotkania poświęcone Prawom Człowieka.

Kompetencje.

- zajmuje się wszystkimi sprawami, poza obroną narodową

- podejmuje decyzje o kierunkach działania Rady Europy

- ustanawia budżet

- decyduje o przyjęciu nowych członków

- podejmuje decyzje, co do dalszych losów zaleceń Zgromadzenia Parlamentarnego oraz Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych

- podejmuje również decyzje, co do dalszych zaleceń specjalnych ministerialnych konferencji

- przy współpracy ze Zgromadzeniem Parlamentarnym czuwa nad przestrzeganiem przez państwa członkowskie przyjętych przez nie zobowiązań

- uchwala deklaracje i rezolucje na temat aktualnych problemów politycznych

Sposób podejmowania decyzji.

Decyzje podejmowane są w formie rekomendacji adresowanych do państw członkowskich konwencji, porozumień.

Komitet Ministrów jest ciałem rządowym (na zasadzie równości wyrażane są stanowiska rządów wobec problemów nurtujących europejskie społeczeństwo) oraz organem kolegialnym.

Do podjęcia większości decyzji wymagana jest większość 2/3 oddanych głosów.

Statut Rady Europy w art. 20 zawiera wykaz typów decyzji, co, do których uchwalenia wymagana jest jednomyślność np. zalecenia dla rządów, pytania dotyczące tajności debat ministerialnych i inne kwestie, które Komitet uważa za dostatecznie ważne.

Każdy członek Komitetu ma jeden głos.

19. Zgromadzenie Parlamentarne (skład, struktura wewnętrzna, kompetencje, sposoby podejmowania decyzji).

Pierwsze posiedzenie odbyło się 10 sierpnia 1949 roku. Pierwszym przewodniczącym był Paul – Henri Spaak. Zgromadzenie Parlamentarne pełni funkcję organu „obradującego”, w którym zasiadają przedstawiciele parlamentów krajowych państw członkowskich. Jest siłą napędową Rady.

Skład.

Zgromadzenie składa się z przedstawicieli parlamentów państw członkowskich i zastępców wybieranych przez parlamenty krajowe. Ogólnie liczy 636 członków (318 parlamentarzystów i 318 zastępców) oraz goście specjalni i obserwatorzy.

Liczba ich mandatów, a zarazem i głosów zależy od liczy ludności danego państwa. Najwyższa wynosi 18, a najniższa 2. Polska ma 12.

Struktura wewnętrzna.

Zbiera się 4 razy do roku, na okres jednego tygodnia w sali posiedzeń Pałacu Europy, na publiczne posiedzenie plenarne. Reguła jest traktowanie posiedzeń rannych i popołudniowych, jako odrębne. Dzięki temu członkowie mogą być reprezentowani przez swoich zastępców.

Organem Zgromadzenia jest Biuro Zgromadzenia w skład, którego wchodzi przewodniczący, wiceprzewodniczący oraz szefowie 5 ugrupowań politycznych(socjaliści, grupa europejskiej partii ludowej, grupa demokratów europejskich, grupa liberalno -demokratyczno -reformatorska, grupa na rzecz jedności lewicy europejskiej i jeden przedstawiciel nienależący do żadnego ugrupowania).

Zgodnie z regulaminem ma 14 komisji o różnej liczbie miejsc, od 45 do 65.

W czasie każdej sesji odbywa się debata na temat aktualnych wydarzeń w Europie i na świecie.

Kompetencje.

- wybiera spośród członków Przewodniczącego na okres 3 lat.

- Wybiera również Sekretarza Generalnego i jego zastępcę

- wybiera szefa Sekretariatu Zgromadzenia i sędziów Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

- odgrywa kluczową rolę w procesie przystępowania nowych członków i monitorowania podjętych zobowiązań związanych z członkowstwem

- stanowi forum, gdzie delegaci dyskutują o problemach będących przedmiotem opinii publicznej i polityki międzynarodowej

- jego prace wpływają na kierunki działania Komitetu Ministrów

- poprzez rekomendacje adresowane do Komitetu jest inicjatorem wielu działań Rady Europy

- żadne nowe państwo nie może być przyjęte do Rady Europy bez jego aprobaty

- stanowi również forum parlamentarne dla innych organizacji międzynarodowych tj. Organizacja Współpracy i Rozwoju Gospodarczego (OECD), Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR), Europejska Agencja Przestrzeni Powietrznej (ESA) i wiele innych wyspecjalizowanych agencji ONZ.

- organizuje regularnie z udziałem specjalistów konferencje, sympozja i publiczne debaty parlamentarne poświęcone problemom naszych czasów

Sposób podejmowanie decyzji.

Przyjmuje 4 rodzaje aktów:

- zalecenia – zawierają propozycje kierowane do Komitetu Ministrów, a ich wykonanie należy do kompetencji rządów

-uchwały (rezolucje) – wyrażają decyzje Zgromadzenia w sprawach, których załatwienie należy do jego kompetencji lub zawierają opinie, za które Zgromadzenie przyjmuje wyłączną odpowiedzialność

- opinie – formułowane przez Zgromadzenie w sprawach wnioskowanych przez Komitet Ministrów

- wytyczne – instrukcje kierowane przez Zgromadzenie do jednej lub kilku komisji Zgromadzenia

19. Sekretariat.

Mieści się w siedzibie Rady Europy w Strasburgu.

Składa się z Sekretarza Generalnego, zastępcy (mianowani przez Zgromadzenie Parlamentarne na wniosek komitetu Ministrów) oraz personelu liczącego 1800 osób. Członków personelu mianuje Sekretarz Generalny.

Żaden z członków personelu nie może wykonywać pracy odpłatnej przez rząd, nie może być członkiem Zgromadzenia Parlamentarnego ani parlamentu krajowego.

Każdy członek Sekretariatu składa uroczyste potwierdzenie swojego przywiązania do organizacji i zobowiązuje się sumiennie wypełniać swe obowiązki, nie ulegając żadnym wpływom narodowym.

Nie może podejmować żadnej działalności, która wpływałaby na jego status urzędnika międzynarodowego.

Członkowie Sekretariatu są odpowiedzialni jedynie przed Radą Europejską.

Sekretarz Generalny wybierany jest przez Zgromadzenie Parlamentarne na 5-letnią kadencję.

Spoczywa na nim pełna odpowiedzialność za strategiczny kierunek działalności i budżet organizacji. Uczestniczy we wszystkich obradach, posiada głos doradczy w Komitecie Ministrów i w Zgromadzeniu Parlamentarnym. Odpowiada za pracę Sekretariatu przed Komitetem Ministrów.

Obecnie funkcje tą sprawuje Thorbjorn Jagland - Norwegia.

Każde państwo-strona może przekazać Europejskiej Komisji Praw Człowieka, za pośrednictwem Sekretarza Generalnego Rady Europy, skargę dotyczącą naruszenia postanowień Konwencji lub jej protokołów przez inne państwo. Może to uczynić jedynie, jeśli wyczerpała wszystkie wewnętrzne środki odwoławcze.

19. Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych.

ang. The Congress of Local and Regional Authorities of Europe (CLRAE)

W 1994 roku powołano Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych w miejsce Stałej Konferencji Władz Lokalnych i Regionalnych.

Jeden z głównych organów doradczych.

Składa się z Izby Władz Lokalnych i Izby Regionów.

W Kongresie zasiada 636 osób ( 318 członków i 318 zastępców) – przedstawiciele reprezentujący ponad 200 000 lokalnych i regionalnych władz lub funkcjonariusze pochodzący bezpośrednio z wyborów.

Posiedzenie plenarne odbywa się raz do roku w Strasburgu. Przewodniczy mu prezes wybierany przez Izby na 2-letnią kadencję.

Szef Sekretariatu Kongresu odpowiedzialny jest za zarządzanie bieżącymi sprawami Kongresu, pomagają mu w tym funkcjonariusze Rady Europy.

Główne funkcje to

- konsolidacja podstawowych struktur demokratycznych

- umocnienie instytucji demokratycznych na szczeblu lokalnym

- niesienie pomocy nowym demokracjom Europy Środkowej i Wschodniej

Kompetencje.

- stanowi forum europejskie, na którym poruszane są różne problemy

- informuje Komitet Ministrów i Zgromadzenie Parlamentarne o aspektach prowadzonej polityki regionalnej i lokalnej

- ściśle współpracuje z narodowymi i międzynarodowymi organizacjami reprezentującymi regionalne i lokalne rządy

- organizuje na swoim szczeblu regionalno – lokalnym konferencje

- zajmuje się także zagadnieniami politycznymi tj. autonomia lokalna i regionalna, rozwój wsi i miast, ochrona środowiska naturalnego, kultura, edukacja, zdrowie

- efektywne struktury rządowe

- reprezentacja rządów interesów władz regionalnych i lokalnych

- udział w tworzeniu polityki europejskiej

- integracja imigrantów

- regionalna i trans graniczna kooperacja na rzecz pokoju, tolerancji i wzrostu gospodarczego

- obserwowanie regionalnych i lokalnych wyborów

Kongres przyjął w formie projektu konwencji Europejska Kartę Samorządu Terytorialnego. Zgodnie z nią dla realizacji zadań bez uzasadnionej interwencji państwa, władze regionalne powinny dysponować własnymi kompetencjami, swobodą podejmowania decyzji, demokratycznymi strukturami oraz odpowiednim personelem i środkami finansowymi.

19. Komisarz Praw Człowieka.

Niesądowa instytucja, która ma za zadanie wspierać promocję praw człowieka w edukacji, wspomagać ombudsmanów, ustalać braki w prawodawstwie, dostarczać informacji w zakresie praw człowieka.

Głównymi partnerami Komisarza są: Organizacja Narodów Zjednoczonych i jej wyspecjalizowane agendy, Unia Europejska oraz Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

Wybrany przez Zgromadzenie Parlamentarne na wniosek Komitetu Ministrów na 6 lat, bez prawa reelekcji.

- Wydaje opinie i zalecenia.

- Kieruje swoje raporty do Komitetu Ministrów lub Zgromadzenia Parlamentarnego.

- Przygotowuje roczne raporty dla Komitetu Ministrów i Zgromadzenia Parlamentarnego.

- Sprawdza, jak przestrzegane są prawa człowieka w państwach członkowskich RE.

- Ustala braki w prawodawstwie, wspiera ochronę praw człowieka w edukacji.

19. System ochrony praw człowieka.

Prawa człowieka to zespół praw i wolności, które przysługują każdemu człowiekowi bez względu na rasę, płeć, język, wyznanie, przekonanie polityczne, pochodzenie narodowe i społeczne czy majątek.

Mają charakter moralny, są zbiorem wartości najcenniejszych dla człowieka, takich jak Zycie, godność i wolność.

Działalność Rady Europy ma wpływ na wszystkie aspekty życia mieszkańców państw członkowskich. Spełnia wielorakie funkcje, posiada obszerne spektrum działalności, ale głównie jest skoncentrowana na następujących kwestiach:

1.Prawa człowieka. Ochrona praw człowieka i demokracji. Przestrzeganie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (pełna nazwa: Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności).

2.Kultura i dziedzictwo kulturowe. Rozwój europejskiej tożsamości kulturowej.

3.Problemy społeczne. Poszukiwanie sposobu rozwiązywania problemów tj. ksenofobia, nietolerancja, AIDS, korupcja, narkomania.

4. Środki masowego przekazu. Swoboda odbierania i retransmisji programów telewizyjnych. Zachęcanie do wolności słowa i swobodnego obiegu informacji.

5.Edukacja. Przekazywanie wartości demokratycznych i przygotowanie do życia w Europie. Także rozwój sztuki.

6.Sport. Promocja sportu dostępnego dla wszystkich. Ustalenie przepisów o antydopingu.

7. Środowisko. Celem jest ochrona przyrody, zwłaszcza rzadkich, zagrożonych wyginięciem gatunków.

Zapewnienie skutecznej ochrony praw człowieka jest jednym z podstawowych zadań Rady Europy. Wyznaczyła ona 4 podstawowe kierunki działania:

- skuteczne systemy kontroli i ochrony prawa i podstawowych wolności

- wykrywanie nowych zagrożeń dotyczących praw człowieka i godności ludzkiej

- uświadamianie opinii publicznej, jakie znaczenie mają prawa człowieka

- popieranie edukacji i szkolenia zawodowego w dziedzinie praw człowieka

19. Najważniejsze konwencje dotyczące ochrony praw człowieka.

1. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności

1. Europejska Komisja Praw Człowieka

2. Europejski Trybunał Praw Człowieka

3. Punkt 1a i 1b zostały zlikwidowane i w ich miejsce powstał nowy organ – Jednolity Trybunał Praw Człowieka

4. Europejska Komisja do spraw Efektywności Wymiaru Sprawiedliwości

2. Europejska Karta Społeczna

3. Europejska konwencja o zapobieganiu torturom

19. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (katalog praw, protokoły dodatkowe).

skrót Europejska Konwencja Praw Człowieka (EKPC) lub „Konwencja Europejska”

Podpisana w Rzymie 4 listopada 1950 roku, weszła w życie 3 września 1953 roku.

Jeden z podstawowych dokumentów służący ochronie godności ludzkiej. Ustanowiła system kontroli i ochrony praw człowieka. Konwencję ratyfikowały wszystkie państwa członkowskie Rady Europy.

- Organ sądowniczy.

Europejska Konwencja Praw Człowieka stanowi wyłom w klasycznym prawie międzynarodowym, gdyż przyznaje jednostce prawo do zaskarżania państw na forum międzynarodowym. Określa to niezbywalne prawa i wolności, na które każdy z nas może się powołać oraz zobowiązuje państwo do ich przestrzegania w stosunku do każdej osoby, podlegającej jej jurysdykcji.

- Aspekt teoretyczny.

Jednostka uzyskuje prawnie podmiotowość prawną. Podmiotem długo było tylko państwo (władca), po II wojnie światowej dołączyła organizacja międzynarodowa i wreszcie – jednostka.

Na mocy art. 1 Konwencja Europejska Wysokie Umawiające się strony przyznają każdej osobie podlegającej ich jurysdykcji prawa i wolności określone w Konwencji. Strony przyjmują podwójny obowiązek:

- zapewnienia zgodności swojego ustawodawstwa wewnętrznego z Konwencją

- zapobieżenia wszelkim naruszeniom praw i wolności chronionych przez Konwencję

KATALOG PRAW.

Prawo do życia. (art.2)

Ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Poza przypadkami dokładnie w prawie określonymi np. kara śmierci czy aborcja. Według Konwencji we wczesnym stadium aborcja jest dopuszczalna przy zagrożeniu życia lub zdrowia matki. Natomiast dopiero 6 protokół do Konwencji z 1983 roku zabrania kary śmierci. Życie ludzkie jest chronione przez ustawę. Nikt nie może arbitralnie być pozbawiony życia.

Zakaz tortur. (art.3)

Tortury to umyślne, nieludzkie traktowanie powodujące bardzo poważny, dotkliwy ból lub cierpienie. Nikt nie może zostać poddany torturom albo okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu, nie wskazuje jednak okoliczności, w jakich godność ludzka mogłaby zostać naruszona.

Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej. (art.4)

Niewola jest przeciwieństwem wolności, poddaństwo jest stanem zbliżonym do niewolnictwa, a praca przymusowa czymś zbliżonym do poddaństwa.

Niewolnik to człowiek, który jest we władaniu innego człowieka lub jakiejś instytucji.

Zakazane jest niewolnictwo i poddaństwo. Od nikogo też nie będzie wymagane świadczenie pracy przymusowej lub obowiązkowej. Zjawisko to jest rzadkie w europie, dlatego orzecznictwo w tych kwestiach jest skromne i dotyczy sytuacji marginalnych.

Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. (art.5)

Zawiera zasadę poszanowania wolności i bezpieczeństwa osobistego. Określa okoliczności, w jakich może dojść do zgodnego z prawem pozbawienia wolności oraz wskazuje obowiązki, jakie muszą zostać spełnione w momencie dokonania zatrzymania.

Prawo do rzetelnego procesu sądowego. (art.6)

Pozbawienie wolności powinno być następstwem skazującego wyroku sądu. Konwencja określa minimalne standardy sprawiedliwego i rzetelnego procesu sądowego: „każda osoba uprawniona jest do rzetelnego procesu sądowego, aby jego sprawa została rozpatrzona publicznie, w warunkach pełnej równości przez niezawisły i bezstronny sąd.

Rozprawa jest publiczna, również dla środków masowego przekazu.

Pojawia się zasada domniemania niewinności i równości broni (równość stron) oznaczająca dostęp oskarżonego do całości akt prokuratora i policji, nawet tych materiałów, które nie zostały wykorzystane przez prokuraturę.

Z Konwencji wynika również gwarancja praw oskarżonego do odmowy składania zeznać przeciwko sobie oraz nie zmusza do przyznania się do winy.

Zakaz karania bez podstawy prawnej. (art.7)

Prawo karne musi być powszechnie znane i pewne oraz aby nie podlegało koniunkturalnym zmianom. Musi być tak znane przez społeczeństwo, aby wiedzieli, co jest legalnym a co bezprawnym zachowaniem. Prawo nie może działać retrospekcyjnie (wstecz) i karać za czyny, które w trakcie popełnienie nie były zabronione.

Nikt nie może zostać skazany na karę wyższą niż obowiązująca w chwili popełnienia przestępstwa lub zostać oskarżony o popełnienie czynu, który został wprowadzony ustawą późniejszą.

Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. (art.8)

Człowiek chroniony jest przed arbitralnym wkraczaniem w jego życie prywatne i rodzinne, naruszaniem prywatności mieszkania i korespondencji. Obejmuje szeroki zakres praw chroniących prywatność osobistą, prywatność rodzinną oraz integralność fizyczną i psychiczną każdej osoby.

Łączy się z prawem do wolności i bezpieczeństwem osobistym (art.5) oraz z prawem do zawierania związków małżeńskich i ochrony rodziny (art.12).

Wolność myśli, sumienia i wyznania. (art.9)

Zapewnienie wolności myśli, sumienia i wyznania, czyli wolności, które powinny być gwarantowane w społeczeństwie demokratycznym. Nie może mieć miejsca dyskryminacja albo karanie za przynależność do sekt, społeczności lub kościołów.

Zapewnia wyznawcą swobody w przestrzeganiu wymogów nakazanych przez ich religie, dotyczących np. ubioru, zasad odżywiania się czy obchodów świąt.

PROTOKOŁY DODATKOWE.

Prawo do życia.

- Szósty Protokół do Konwencji Europejskiej (Strasburg, 1983 r.) – prawo do życia to także kwestie związane z karą śmierci. Uważa się, że zniesienie tejże kary to przejaw postępu w korzystaniu z prawa do życia. Protokół dopuszcza jedynie zastosowanie kary śmierci podczas wojny za przestępstwo o charakterze wojskowy.

Zakaz tortur.

- Dla wzmocnienia i uzupełnienia art.3 Konwencji Europejskiej została stworzona Konwencja o Zapobieganiu Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu lub Karaniu podpisana w Strasburgu 26 listopada 1987 roku.

Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.

- Nie jest to zakaz bezwzględny, gdyż art.8 ust.2 Konwencji przewiduje przypadki, w których zgodna z prawem ingerencja w życie prywatne jest konieczna ze względu na interes bezpieczeństwa narodowego, publicznego lub dobrobytu gospodarczego kraju.

Protokół 1 – prawo do nauki i wolnych wyborów.

Protokół 4 – prawo do swobodnego poruszania się, zakaz wydalania własnych obywateli.

Protokół 6 – zakaz kary śmierci w czasie pokoju.

Protokół 11 – powołanie jednolitego i stałego Trybunału Praw Człowieka.

Protokół 12 – ogólny zakaz dyskryminacji.

Protokół 13 – ogólny zakaz kary śmierci.

19. Europejski Trybunał Praw Człowieka (skład, kompetencje).

Rada Europy ustanowiła procedurę sądową, unikalna na świecie, która pozwala podejmować jednostkom o wniesienie pozwu przeciwko rządom, jeśli uznają, że są ofiarami przemocy.

Dawniej.

Pierwsze stadium rozpatrywania skarg toczyło się przed Europejską Komisją Praw Człowieka. Jeśli Komisja uznała ewentualne naruszenie Konwencji w danej sprawie wówczas sprawa była przekazywana sądowemu organowi decyzyjnemu – Europejskiemu Trybunałowi Praw Człowieka.

Trybunał wydawał wiążące orzeczenia, co do naruszenia Konwencji w danej sprawie i w niektórych przypadkach zasądził tzw. słuszne zadośćuczynienie. Orzeczenia Trybunału były ostateczne i obligatoryjne dla zainteresowanych stron.

Dzisiaj.

ang. European Court of Human Rights

Na miejsce Europejskiej Komisji Praw Człowieka i Trybunału Praw Człowieka powołano w 1998 roku

Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu. Powstał Jednolity Trybunał Praw Człowieka utworzony na mocy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Skład.

W skład wchodzi 47 sędziów (jeden z każdego państwa).

Składy sędziów: 3 osobowy komitet, 7 osobowa Izba Trybunału i 17 osobowa Wielka Izba Trybunału.

Kandydaci na sędziów są zgłaszani przez poszczególne rządy, a następnie wybierani przez Zgromadzenie Parlamentarne na 6-letnią kadencję z możliwością reelekcji.

Sędzią wybranym z Polski jest Leszek Garlicki.

Kompetencje.

- rozpatruje sprawy dotyczące interpretacji i stosowania Konwencji wniesionych na podstawie skarg indywidualnych lub międzypaństwowych

- mam uprawnienia do wydawania opinii doradczych na wniosek Komitetu Ministrów

- wydają ostateczne orzeczenia, wiążące zainteresowane państwa, a sędzia może przyznać odszkodowanie i zwrot kosztów skarżącemu, który wygra proces

19. Przesłanki wniesienia skargi indywidualnej do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Aby Trybunał mógł zająć się sprawą, państwo broniące się powinno uznać jego jurysdykcję, w myśl art. 46 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Orzeczenia Trybunału są ostateczne i obligatoryjne dla zainteresowanych stron.

Jeśli sprawa nie została przedłożona Trybunałowi, wówczas Komitet Ministrów okresla, czy naruszenie Konwencji miało miejsce. Decyzja ta jest również definitywna i ostateczna dla państw członkowskich.

Ze skargą może wystąpić każda osoba, organizacja pozarządowa lub grupa osób, która uważa, że stała się ofiarą naruszenia przez jedno z państw-stron praw zagwarantowanych w Konwencji lub w protokołach dodatkowych, ale jedynie po wcześniejszym wyczerpaniu środków odwoławczych w kraju. Musi być wniesiona w terminie 6 m-cy od ostatecznej krajowej decyzji w sprawie.

Skarga nie może być anonimowa ani bezpodstawna. Nie mogą być rozpatrywane skargi identyczne, co do istoty ze sprawą już wcześniej rozpatrywaną w Strasburgu lub sprawą, która została poddana innej międzynarodowej procedurze dochodzenia lub rozstrzygnięcia.

Sprawę do Trybunału wnosi się w celu ostatecznego rozstrzygnięcia.

19. Zasady postępowania ze skargami złożonymi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Organem odpowiedzialnym za wykonanie orzeczeń Trybunału jest Komitet Ministrów Rady Europy.

Skład sędziów decyduje o nadaniu biegu sprawie. Nie oznacza to jednak, że cały skład trybunału zajmuje się każdą sprawą. Wręcz przeciwnie, rozpatrując skargę indywidualną trybunał nigdy nie działa in pleno, lecz zajmuje się nią w węższym składzie.

Składy sędziów: 3 osobowy komitet, 7 osobowa Izba Trybunału i 17 osobowa Wielka Izba Trybunału.

Początkowo Izba zachęca strony do polubownego załatwienia sprawy. Jeśli dojdzie do rozprawy, w większości spraw orzeka w składzie 7 sędziów na posiedzeniu Izby Trybunału. W przypadku braku polubownego uregulowania sprawy, Izba wydaje orzeczenie. W wyjątkowych przypadkach, gdy sprawa porusza poważne kwestie dotyczące interpretacji lub stosowania Konwencji, strony mogą wnieść o jej rozpoznanie przez Wielką Izbę.

Orzeczenia Trybunału będą ostatecznie wiążące dla państw.

Trybunał wydaje ostateczne orzeczenia, wiążące zainteresowane państwa, a sędzia może przyznać odszkodowanie i zwrot kosztów skarżącemu, który wygra proces

19. Postępowanie przed tzw. Wielką Izbą ETPCz (w jakich sytuacjach ma miejsce).

Składy sędziów: 3 osobowy komitet, 7 osobowa Izba Trybunału i 17 osobowa Wielka Izba Trybunału.

Początkowo Izba zachęca strony do polubownego załatwienia sprawy. Jeśli dojdzie do rozprawy, w większości spraw orzeka w składzie 7 sędziów na posiedzeniu Izby Trybunału. W przypadku braku polubownego uregulowania sprawy, Izba wydaje orzeczenie.

W wyjątkowych przypadkach, gdy sprawa porusza poważne kwestie dotyczące interpretacji lub stosowania Konwencji, a także w przypadku odwołań od orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, strony mogą wnieść o jej rozpoznanie przez Wielką Izbę.

Orzeczenia Trybunału będą ostatecznie wiążące dla państw.

19. Działalność Rady Europy w zakresie samorządu terytorialnego.

- Europejska karta języków regionalnych i mniejszościowych z 1992 roku, ustanawia system kontroli na podstawie dwuletnich raportów, jakie będą opracowywane przez Komitet Ekspertów Rządowych, powołany przez Komitet Ministrów.

Wyjątkowo ustanawia możliwość, aby niezależnie od informacji dostarczanych przez rząd, by każda organizacja lub stowarzyszenie legalnie ustanowione w państwie –stronie zwracały uwagę Komitetowi Ekspertów na nieprzepisowe sytuacje dotyczące treści Karty.

- Kongres Władz Regionalnych i Lokalnych, działalność tego organu jest doradczo – konsultacyjna.

- Europejska Karta z 1985 roku – podstawy konstytucyjne i prawne samorządu terytorialnego.

- Konwencja ramowa z 1980 roku – dotyczy współpracy ponad granicznej.

- Karta o udziale młodych ludzi w samorządzie i przedsięwzięciach regionalnych.

3. UNIA EUROPEJSKA

19. Geneza Wspólnot Europejskich.

Dopiero po II wojnie światowej wystąpiły czynniki, które umożliwiły integrację kontynentu.

1. Powojenna ruina gospodarcza i związana z tym konieczność odbudowy gospodarczej. Uznano, że odbudowa będzie łatwiejsza wspólnie.

2. Czynnik zagrożenia ze strony ZSRR. Wymuszał integrację polityczną i w sferze bezpieczeństwa.

3. Czynnik strachu przed odradzającymi się Niemcami.

4. Niewypowiadana głośno, chęć zmniejszenia zależności państw europejskich od Stanów Zjednoczonych.

Za umowną datę pojawienia się powojennej inicjatywy integracyjnej Europy uważa się przemówienie Winstona Churchilla w Zurychu: „Musimy zbudować pewnego rodzaju Stany Zjednoczone Europy” – 1946r.

Duże znaczenie miał także amerykański Plan Pomocy Europie – Plan Marshalla. Przewidywał udzielenie pomocy finansowej i technicznej państwom europy pod warunkiem przedstawienia przez nie wspólnego planu odbudowy i liberalizacji swoich gospodarek, a także powołania instytucji do podziału pomocy.

Ostatecznie państwa Europy Zachodniej w kwietniu 1948r. stworzyły Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC), która została przekształcona konwencją paryską z grudnia 1960r. w Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

19. Unia Zachodnia.

17 marca 1948r. zawarto Traktat o współpracy w dziedzinie gospodarczej, społecznej i kulturalnej oraz o zbiorowej samoobronie, zwanego Traktatem Brukselskim.

Podpisany przez 5 państw europejskich: Belgię, Francję, Luksemburg i Wielką Brytanię.

Utworzył on Unię Zachodnią.

W październiku 1954r. na podstawie Układów paryskich zmieniono jej nazwę na Unię Zachodnioeuropejską.

19. Europejska Wspólnota Węgla i Stali (powstanie, cele, struktura wewnętrzna).

Powstanie.

Francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman zaproponował pewne ponadnarodowe rozwiązanie i w maju 1950r. wystąpił z tzw. Deklaracją Schumana. Skierował do rządu RFN propozycję połączenia przemysłów węglowo – stalowego Francji i Niemiec i poddania ich kontroli ponadnarodowemu organowi.

Pomysł narodził się, bo Niemcy w tym czasie chciały włączyć do swojego terytorium przemysłowy region Zagłębia Saary, jednak Francja obawiała się wzmocnienia tym potencjału przemysłowego Niemiec.

Deklaracja Schumana doprowadziła do podpisania w Paryżu w kwietniu 1951r. Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (od miejsca podpisania nazwana traktatem paryskim). Wszedł w życie w lipcu 1952r.

Zawarło go 6 państw: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy.

Ta ponadnarodowa organizacja wspólnotowa posiadała osobowość prawną.

Była przykładem integracji sektoralnej – jednoczeniu podlegał ściśle wydzielony obszar (przemysł węglowo – stalowy).

Cele.

Tworzenie wspólnego rynku węgla, żelaza i stali pomiędzy umawiającymi się państwami poprzez ustalanie wielkości produkcji oraz warunków pracy i płacy, a także nadzór nad produkcją prywatną.

Struktura wewnętrzna.

Wysoka Władza, Wspólne Zgromadzenie, Specjalna Rada Ministrów i Trybunał Sprawiedliwości.

Traktat zawarty był na 50 lat. Wygasł w 2002 r., a kompetencje EWWiS przejęła Unia Europejska.

19. Europejska Wspólnota Gospodarcza, Europejska Wspólnota Energii Atomowej (powstanie, cele, struktura wewnętrzna). EWG + EuroAtom

Powstanie.

Na konferencji szefów Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) w Messynie w czerwcu 1955r. zdecydowano o przygotowaniu planu gospodarczego integracji Europy.

Powołano Komitet Spaaka pod kierunkiem belgijskiego ministra spraw zagranicznych – Paula Spaaka.

W kwietniu 1956r. przedstawił on Raport Spaaka w sprawie utworzenia wspólnego rynku i wspólnej energii atomowej.

W marcu 1957r. w Rzymie doszło do podpisania dwóch umów międzynarodowych: Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą oraz Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (od miejsca podpisania nazwane traktatami rzymskimi).

Weszły w życie w styczniu 1958r. i zostały zawarte na czas nieograniczony.

Wraz z tym wydarzeniem w marcu 1957r. przyjęto także Konwencję o niektórych organach wspólnych Wspólnot Europejskich. Utworzyła ona jedno Zgromadzenie Parlamentarne i Trybunał Sprawiedliwości dla trzech wspólnot.

Cele.

EWG: poprze ustanowienie wspólnego rynku i unii gospodarczo – walutowej oraz prowadzenie wspólnych polityk i działań, przyczynienie się w całej Wspólnocie do:

- harmonijnego i zrównoważonego rozwoju działań gospodarczych

- trwałego i nieinflacyjnego wzrostu

- z poszanowaniem środowiska naturalnego, wysokiego stopnia zbieżności funkcjonowania gospodarek

- wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki społecznej

- podnoszenia stopy życiowej i jakości życia

- spójności ekonomicznej i społecznej

- solidarności pomiędzy państwami członkowskimi

EuroAtom: przyczynienie się poprzez stworzenie niezbędnych warunków do:

- powstania i szybkiego rozwoju przemysłu jądrowego

- do podniesienia stopy życiowej w państwach członkowskich

- rozwoju wymiany z innymi państwami

Struktura wewnętrzna.

Rada Ministrów, Trybunał sprawiedliwości, Zgromadzenie Parlamentarne.

19. Rozwój Wspólnot w latach 1958-1986 (terytorialny, prawny, instytucjonalny)

Nie zawierano w latach 1958 – 1986 traktatów istotnych dla integracji europejskiej. Z dwoma wyjątkami:

1. Traktatu fuzyjnego – Traktatu ustanawiającego jednolita Radę i jednolitą Komisję Wspólnot Europejskich podpisanego dnia 8 kwietnia 1965r., a wszedł w życie w lipcu 1967r.

2. Protokołu o przywilejach i immunitetach Wspólnot Europejskich – podpisanego tego samego dnia 8 kwietnia 1965r.

Rozwój w sferze instytucjonalnej.

- Utworzenie Rady Europejskiej – 1974r. (nieformalne powstanie).

- Powstanie Trybunału Obrachunkowego – 1977r.

- Przeprowadzenie pierwszych bezpośrednich wyborów do Parlamentu Europejskiego – 1979r.

Rozwój w sferze prawnej.

- Zaczęto prowadzić wspólna politykę rolną.

- Opracowano wspólnotowy kodeks celny.

- Wypracowano orzeczeniami Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości zasady prawa wspólnotowego.

- Zainaugurowano działalność Europejskiej Wspólnoty Politycznej polegającej na konsultacjach państw członkowskich w zakresie polityki zagranicznej.

Traktat Fuzyjny (1965), Unia Celna (1968), Układ z Schengen (1985).

Rozwój w sferze terytorialnej.

- Terytorialne rozszerzenie zakresu obowiązywania prawa wspólnotowego poprzez roszczenia Wspólnot

1937r. – Anglia, Irlandia, Dania

1986r – Portugalia i Hiszpania

1981r. – Grecja

19. Jednolity Akt Europejski (najważniejsze zmiany dotyczące działalności Wspólnot).

1975r. – raport w sprawie utworzenia Unii Europejskiej – Raport Tindemansa

styczeń 1981r. – niemiecko – włoska propozycja – Inicjatywa Genschera – Colombo (nazwa od nazwisk ministrów zagranicznych obu państw)

czerwiec 1983r. – spotkanie Rady Europejskiej w Stuttgarcie i przyjecie Uroczystej Deklaracji o Unii Europejskiej

czerwiec 1985r. – na spotkaniu Rady Europejskiej w Mediolanie postanowiono zwołać Konferencję Międzyrządową tzw. Raport Dooge’a

Konferencja rozpoczęła prace we wrześniu 1985r. i doprowadziła do przyjęcia Jednolitego Aktu Europejskiego. Podpisany w Luksemburgu dnia 17 lutego 1986r. przez przedstawicieli 9 państw i w Hadze dnia 28 lutego 1986r. przez pełnomocników 3 pozostałych państw.

Łącznie podpisany przez 12 państw, wszedł w życie w lipcu 1987r.

Najważniejsze zmiany dotyczące działalności Wspólnot.

1. zmiany materialne

1. ustanowienie rynku wewnętrznego

2. rozszerzenie zakresu polityki socjalnej

3. włączenie do kompetencji Wspólnot spójności polityki gospodarczej i socjalnej, badań naukowych i rozwoju technologicznego oraz ochrony środowiska

2. zmiany instytucjonalne

1. nadanie podstaw traktatowanych Radzie Europejskiej

2. zwiększenie kompetencji Parlamentu Europejskiego w zakresie stanowienia prawa

3. wzmocnienie Komisji Europejskiej

4. zapowiedź stworzenia Sądu Pierwszej Instancji

Jednolity Akt Europejski już w preambule zapowiadał utworzenie w przyszłości Unii Europejskiej.

Położono w ten sposób podwaliny pod przyszły II filar UE.

19. Traktat z Maastricht i powstanie Unii Europejskiej.

Rada Europejska w Dublinie w czerwcu 1990r. podjęła decyzję o zorganizowaniu dwóch konferencji, które rozpoczęły się w Rzymie w grudniu 1990r. Toczyły się przez cały 1991r.

W ich efekcie doszło do podpisania 7 lutego 1992r. Traktatu o Unii Europejskiej – Traktat z Maastricht. Wszedł w życie w listopadzie 1993r.

Unia Europejska składa się z obecnie z 27 państw członkowskich.

1957r.: Włochy, Niemcy, Luksemburg, Belgia, Francja, Holandia

1973r.: Dania, Irlandia, Wielka Brytania

1981r.: Grecja

1986r.: Hiszpania, Portugalia

1995r.: Austria, Finlandia, Szwecja

2004r.: Czechy, Słowacja, Estonia, Litwa, Łotwa, Cypr, Malta, Słowenia, Węgry, Polska

Twórcy: Jean Monnet, Robert Schuman, Konrad Adenauer, Alcide De Gasperi.

19. Charakter i istota Unii Europejskiej po Traktacie z Maastricht.

Utworzenie Unii Europejskiej, jako wspólnoty gospodarczej i politycznej, opartej na trzech filarach (charakter zdecentralizowany), jednak posiadająca jednolite ramy instytucjonalne.

Wprowadzenie obywatelstwa UE i procedury współdecydowania, poszerzono zakres materialny kompetencji.

Zachowano dotychczasowe Wspólnoty Europejskie (Europejska Wspólnota Gospodarcza – EWG, zmieniono nazwę na Wspólnotę Europejską).

Podstawowe znaczenie miało ustanowienie Unii Gospodarczej i Walutowej.

Niejasny status prawny (TUE nie mówił, czym jest UE).

19. „Trzy filary” Unii Europejskiej.

Dach – postanowienia wspólne

(art. 1-7 TUE)

I FILAR II FILAR III FILAR

Wspólnota Wspólna Polityka Współpraca

Europejska Zagraniczna Policyjna i Sądowa

EWEA i Bezpieczeństwa w

Sprawach Karnych

Fundament

(art. 43-53 TUE)

FILAR I – „Wspólnotowy”

Skład: Wspólnota Europejska i Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EuroAtom).

Filar ten obejmował także Europejską Wspólnotę Węgla i Stali do 2002r. (została zlikwidowana).

Te dwie wspólnoty funkcjonują samodzielnie, posiadają własne kompetencje i nie zostały wchłonięte przez UE. Nie należy też mylić terminu UE z terminem Wspólnota Europejska. Jest podstawą współpracy w ramach UE, powstała w miejsce Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG). Nazwę zmieniła w 2009r.

FILAR II

Skład: obejmuje Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa UE uregulowaną w art. 11-28 TUE.

FILAR III

Skład: Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych uregulowana w art. 29-42 TUE.

Wymienione trzy filary spajają w jedną Unię Europejską postanowienia TUE zaliczane do „dachu świątyni” i jej podstawy.

DACH.

Obejmuje cele UE, jednolite ramy instytucjonalne i unormowania dotyczące Rady Europejskiej, zasady UE, postanowienia na wypadek poważnego naruszenia zasad UE przez państwo członkowskie

FUNDAMENTY.

Tworzy unormowania dotyczące wzmocnienia współpracy, końcowe przepisy TUE: procedury zmiany traktatów, uzyskania członkowstwa w UE i czasu obowiązywania TFU.

19. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (cele - instrumenty prawne ich realizacji).

Centrum Satelitarne Unii Europejskiej (EUSC) - Hiszpania

Europejska Agencja Obrony (EDA)- Belgia

Instytut Unii Europejskiej Studiów nad Bezpieczeństwem (ISS) - Francja

Cele.

Umocnienie pozycji UE na arenie międzynarodowej, umacnianie bezpieczeństwa UE, popieranie współpracy międzynarodowej, ochrona wspólnych wartości i podstawowych interesów, umacnianie demokracji i rządów prawa.

Instrumenty prawne.

Określenie zasad i ogólnych wytycznych Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, podejmowanie decyzji o wspólnych strategiach, wspólne działania, wspólne stanowiska.

19. Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych (cele – instrumenty prawne ich realizacji)

Europejskie Kolegium Policyjne (CEPOL) – Wielka Brytania

Europejski Urząd Policji (EUROPOL) - Haga

Zespół ds. Współpracy Sądowej w Unii Europejskiej (EUROJUST) - Haga

Cele.

Utrzymywanie i rozwój UE jako przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości poprzez współpracę organów policyjnych, celnych i sądowych państw członkowskich (także za pośrednictwem EuroJustu i EuroPolu) oraz zbliżanie przepisów karnych.

Instrumenty prawne.

Przyjmowane przez Radę UE decyzje, decyzje ramowe, wspólne stanowiska oraz konwencje.

19. Rozwój Unii Europejskiej w latach 1993-2009 (terytorialny, prawny, instytucjonalny).

Rozwój prawny.

1. Traktat Amsterdamski – ustanowiony na posiedzeniu Rady Europejskiej w czerwcu 1997r. zmieniający Traktat o UE. Nie sprostał zasadniczemu wyzwaniu.

Zmiany instytucjonalne były nieznaczne: ustalenia liczby posłów do Parlamentu Europejskiego, dodanie nowych kompetencji ETS i Komitetowi Regionów. Zmieniono numerację artykułów z literowej na cyfrową.

2. Traktat z Nicei – podpisany w lutym 2001r., wszedł w życie w lutym 2003r. Miał uregulować kwestie, które nie zostały rozstrzygnięte przez Traktat Amsterdamski, zwany był „pozostałością po Amsterdamie”. Spełnił swoje zadanie.

Zmiany instytucjonalne: reforma składu Komisji Europejskiej, ustalenie zasady podziału głosów w Radzie UE (nicejski system głosowania), reforma organów sądowych.

3. Traktat z Lizbony – 2007r.

Rozwój terytorialny.

1995r. – Szwecja, Finlandia, Austria

2004r. – 10 państw - „sojusz biedaków”: Czechy, Słowacja, Estonia, Litwa, Łotwa, Cypr, Malta, Słowenia, Węgry, Polska

2007r. – Rumunia i Bułgaria

Rozwój instytucjonalny. Powstają instytucje UE tj.:

- 1994 – Komitet Regionów

- 1995 - Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

- 1998 – Europejski Bank Centralny

19. Traktat Konstytucyjny (najważniejsze cele).

Umowa międzynarodowa, która miała być ratyfikowana przez wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej i wejść w życie 1 listopada 2006r. W związku z brakiem ratyfikacji przez wszystkie strony umowa nie weszła w życie. Zastępował dotychczas funkcjonujące Traktaty.

Cele.

1. przekształcenie UE w jednolitą organizację międzynarodową

2. nadanie UE osobowości prawnej

3. umocnienie katalogu wspólnych wartości

4. reforma instytucji mająca na celu podniesienie efektywności UE

5. jasny podział kompetencji między UE a państwa członkowskie.

Traktat składa się z 4 części.

Konstytucja dla Europy miała wejść w życie zamiast dotychczasowych praw pierwotnych Unii. Uchylone miały zostać traktat rzymski (TWE) i traktat z Maastricht oraz wszystkie traktaty i akty je zmieniające i uzupełniające. Jednocześnie Unia Europejska miałaby uzyskać osobowość prawną. Ponadto w konstytucji dokonano wyraźnego podziału na kompetencje Unii.

Projekt miał prowadzić do wzmocnienia współpracy w sprawach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa m.in. projekt zakładał powołanie europejskiego Ministra Spraw Zagranicznych. Poza tym przepisy konstytucji znosiły wymóg jednomyślności przy głosowaniach w sprawach dotyczących większości dziedzin wspólnej polityki unijnej.

19. Wejście w życie Traktatu z Lizbony – najważniejsze zmiany.

Szefowie państw i rządów na szczycie w Lizbonie w październiku 2007r. przyjęli tekst projektu Traktatu zmieniającego Traktat o UE i Traktat ustawiający Wspólnotę Europejską. Zwany również Traktatem Reformującym. Podpisanie traktatu nastąpiło w grudniu 2007r. na szczycie Rady Europejskiej w Lizbonie. Miał wejść w życie 1 stycznia 2009r. !

Zmiany.

1. Traktat o Unii Europejskiej (TUE) i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE) nadal pozostają w mocy, jedynie TWE zmienia nazwę na Traktat o funkcjonowaniu UE (TFUE). Oznacza to likwidację Wspólnoty Europejskiej, a jej kompetencje przejmuje UE.

2. Likwidacja dotychczasowej konstrukcji filarowej UE (jednolita Unia o osobowości prawnej).

Co za tym idzie następuje likwidacja Wspólnoty Europejskiej (WE).

3. Opiera się w głównej mierze na Traktacie Konstytucyjnym.

Do TUE ma zostać włączona znaczna część postanowień części I Traktatu Konstytucyjnego, a do TFUE części III Traktatu Konstytucyjnego.

W porównaniu do Traktatu Konstytucyjnego usunięto postanowienia mogące świadczyć o konstytucyjnym charakterze tego aktu.

Między innymi dotyczyło to:

4. uśnięcia z nazwy umowy terminu „konstytucja”

5. wykreślenia postanowień symboli UE (flagi, hymnu i dewizy Unii)

6. usunięcie zasady pierwszeństwa prawa Unii przed prawem krajowym państw członkowskich

7. rezygnacja z nazewnictwa źródeł prawa: ustawa europejska, europejska ustawa ramowa, które za bardzo kojarzyły się z państwem – utrzymuje tradycyjne nazwy (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje)

19. Struktura Traktatu z Lizbony.

Traktat rewizyjny (klasyczny modyfikujący), składający się z 7 artykułów i 6 rozdziałów.

Najważniejszy jest art.1 i art. 2, wprowadzające zmiany do TUE i (TWE) TFUE.

1. Preambuła.

2. Protokoły do dołączenia do Traktatu o Unii Europejskiej (TUE).

3. Protokoły do dołączenia do traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TFUE).

4. Ustalenia końcowe (art. 3 – 7).

5. Protokoły.

6. Objaśnienia.

19. Charakter prawny Unii Europejskiej po Traktacie z Lizbony.

1. Jednolita organizacja UE (zniesienie struktury filarowej) - nadal jednak działać ma EuroAtom.

2. Podstawią prawną TUE + TFUE.

Traktat o Unii Europejskiej (TUE) i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE) nadal pozostają w mocy, jedynie TWE zmienia nazwę na Traktat o funkcjonowaniu UE (TFUE).

3. Likwidacja Wspólnoty Europejskiej, a jej kompetencje przejmuje UE.

4. Nadanie UE podmiotowości prawnej.

5. Opiera się w głównej mierze na Traktacie Konstytucyjnym.

Do TUE ma zostać włączona znaczna część postanowień części I Traktatu Konstytucyjnego, a do TFUE części III Traktatu Konstytucyjnego.

19. Traktat o Unii Europejskiej (TUE) a Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

Traktat z Lizbony zmienia nazwę Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE) na Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

Od momentu wejścia w życie Traktatu Lizbońskiego, TUE i TFUE stanowią podstawę prawną UE.

Oba traktaty mają taką samą moc prawną, w wielu przypadkach poruszają zresztą tę samą materię Przepisy TFUE często dookreślają, precyzują postanowienia TUE mające charakter ogólny.

19. Charakter prawny Karty Praw Podstawowych.

KPP uzyskała moc wiążącą (art. 6TUE) po wejściu w życie Traktatu z Lizbony, choć nie zostaje włączona do traktatów ma taką samą moc prawną, nie może poszerzać kompetencji UE zawartych w traktatach.

61. Członkostwo w Unii Europejskiej (przystąpienie, zawieszenie, wykluczenie, wystąpienie).

Przystąpienie.

O członkowstwo do UE może ubiegać się każde państwo

- europejskie (warunek geograficzny)

- które szanuje zasady Unii określone w art. 6 TUE: zasadę wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego (warunek polityczny)

- posiadające sprawną gospodarkę, zdolne do sprostania konkurencji i siłom rynkowym UE oraz zdolne do wywiązania się z zadań wynikających z członkowstwa w UE (warunek ekonomiczny) – są to kryteria kopenhaskie (obrady Rady Europejskiej w 1993 roku w Kopenhadze).

Państwo musi przystąpić do całości UE, a więc przyjąć postanowienia wszystkich trzech filarów, cały dorobek prawa pierwotnego i wtórnego UE. Jednak w toku negocjacji może uzyskać tzw. okres przejściowy – czasowe zwolnienie spod niektórych regulacji prawa unijnego

Etap1

Zainteresowane państwo składa wniosek przewodniczącemu Rady Europejskiej.

Polska złożyła wniosek 8 kwietnia 1994 roku.

Etap 2

Rada Europejska decyduje o przyjęciu państwa jednomyślnie po zasięgnięciu opinii Komisji Europejskiej. Nadaje państwu status kandydata (candidate country). Polska uzyskała ten status na posiedzeniu rady Europejskiej w Luksemburgu w 1997 roku.

Etap3

Toczą się negocjacje akcesyjne między państwami kandydującymi a państwami członkowskimi UE.

1.screening – przegląd ustawodawstwa państwa kandydującego, czy zgadza się z prawodawstwem UE

2.negocjacje merytoryczne – przestawienie wspólnych stanowisk negocjacyjnych państwa kandydującego i państw członkowskich UE, toczą się w ramach Międzynarodowej Komisji Akcesyjnej – osobno z każdym państwem kandydującym (zasada dyferencjacji)

Negocjacje kończą się wprowadzeniem projektu traktatu akcesyjnego.

Polska negocjacje rozpoczęła w 1998r., a zakończyła w 2002r. w Kopenhadze.

Etap 5

Wymagane uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego bezwzględną większością głosów.

Później Rada Europejska jednogłośnie podejmuje decyzję akceptującą trakt.

Dokumenty składa się z aktu o przystąpieniu, aktu o warunkach przystąpienia i aktu końcowego do traktatu o przystąpienie.

Etap 6

Uroczyste podpisanie traktatu przez przedstawicieli państw członkowskich UE i państwa przystępującego.

Polska podpisała traktat w Salonikach w kwietniu 2003r.

Etap 7

Procedury ratyfikacji traktatu. Wszystkie państwa muszą wyrazić zgodę na roszczenie. Można przeprowadzić referendum ratyfikacyjne w kraju.

Referendum odbyło się w Polsce w dniach 7-8 maj 2003r.

Etap 8

Po zakończeniu procedury ratyfikacyjnej traktat akcesyjny wchodzi w życie we wszystkich państwach, a państwo kandydujące staje się oficjalnie członkiem UE.

Polska przystąpiła 1 maja 2004 r.

Wykluczenie.

Na gruncie TUE i TWE wykluczenie jest niemożliwe. Możliwe jednie w przypadku wygaśnięcia umowy oznacza to wówczas faktyczne wykluczeni z UE.

Natomiast art. 60 konwencji wiedeńskiej przewiduje możliwość wygaśnięcia lub zawieszenia działania traktatu w stosunku do danego państwa, które dopuściło się istotnego naruszenia jego postanowień.

Wystąpienie.

Państwo notyfikuje Radzie Europejskiej zamiar wystąpienia z UE. Rada zawiera umowę z państwem o wystąpienie w imieniu UE, którą zatwierdza PE. Traktaty tracą moc prawną z chwilą wejścia w życie umowy.

Zawieszenie.

Na uzasadniony wniosek 1/3 państw członkowskich, PE lub komisji, Rada większością 4/5 członków po uzyskaniu zgody PE i wysłuchaniu obrony danego państwa może skierować do państwa naruszającego zasady Unii odpowiednie zalecenia. Następnie większością kwalifikowaną może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw dla tego państwa.

62. Cele Unii Europejskiej.

Cele Unii Europejskiej wymienia artykuł 2 TUE:

1. wspiera pokoju, wartości Unii i dobrobytu jej narodów

2. zapewnia przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych (swoboda przepływu osób w odniesieniu do kontroli granic, azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości)

3. działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy, stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia (zwalczenie bezrobocia)

4. zapewnia wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego

5. wspiera postęp naukowo – techniczny

6. zwalcza wyłączenie społeczne i dyskryminację

7. wspiera sprawiedliwość i ochronę socjalną

8. wspiera solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka

9. wspiera solidarność między Państwami Członkowskimi

10. czuwa nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy

11. ustanawia unię gospodarczą i unię walutową, której walutą jest Euro

12. przyczynia się do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi, do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami, do swobodnego i uczciwego handlu, do wyeliminowania ubóstwa i rozwoju prawa międzynarodowego ( według zasad Karty Narodów Zjednoczonych)

13. przyczynia się do ochrony praw człowieka, w tym szczególnie praw dziecka

14. wolny rynek

Cele powyższe mają być osiągnięte z poszanowaniem zasady pomocniczości (subsydiarności), sprecyzowanej w art. 5 TUE. Są to zbiorcze cele całej UE, gdyż każdy z trzech filarów UE posiada, także własne cele szczególne.

63. Wartości Unii Europejskiej.

Poszanowanie godności ludzkiej, wolności, demokracji, zasady demokratycznego państwa prawnego i praw człowieka.

64. Przestrzeganie praw człowieka przez Unię Europejską.

1. Nadanie mocy prawnej Karcie Praw Podstawowych

2. Przystąpienie UE do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka;

3. Prawa podstawowe zawarte w EKPCz stanowią część prawac UE jako tzw. zasady ogólne prawa.

65. Kompetencje Unii Europejskiej.

Wszystkie kompetencje nieprzypisane UE w Traktatach należą do państw członkowskich.

Traktat z Lizbony przewiduje w TFUE zasadę przyznania, która wyznacza granice kompetencji: UE działa w granicach przypisanych jej w traktatach dla osiągnięcia wspólnych celów.

Wykonywanie tych kompetencji podlega zasadom pomocniczości i proporcjonalności

Kategorie kompetencji wynikają z istnieją jednak też tzw. kompetencji dookreślonych (pełzające) – UE może rozszerzyć swoje kompetencje, jeżeli Traktaty nie przewidują koniecznych środków do osiągnięcia celów przewidzianych w Traktatach.

66. Kategorie kompetencji (art. 2 TFUE).

1. kompetencja wyłączna w określonej dziedzinie (WYŁĄCZNE)

Jedynie Unia może stanowić prawo oraz przyjmować akty prawne wiążące, natomiast Państwa Członkowskie mogą stanowić prawo jedynie z upoważnienia Unii lub w celu wykonania jej aktów.

2. kompetencja dzielona z Państwami Członkowskimi w określonej dziedzinie (DZIELONE)

Unia i Państwa Członkowskie mogą stanowić prawo i przyjmować akty prawne wiążące w tej dziedzinie. Państwa członkowskie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia nie wykonała swojej kompetencji.

3. kompetencja do określenia przez Unię kompetencji w zakresie koordynowania przez Państwa Członkowskie ich polityki gospodarczej i zatrudnienia

4. kompetencja w zakresie określenia i realizowania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym stopniowego określenia wspólnej polityki obronnej

5. (WSPIERAJĄCE) niekiedy kompetencja w zakresie prowadzenia działań w celu wspierania, koordynowania lub uzupełniania działań Państw Członkowskich, nie zastępując ich kompetencji w tych dziedzinach, czyli nie może prowadzić do harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych tych państw

67. Kompetencje wyłączne (art. 3 TFUE).

Unia ma wyłączne kompetencje w dziedzinach:

- unia celna

- ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego

- polityki pieniężnej w odniesieniu do Państw Członkowskich, których walutą jest Euro

- zachowania morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa

- wspólnej polityki handlu

- zawierania umów międzynarodowych:

1. przewidzianych w akcie prawodawczym Unii

2. jeśli są niezbędne do umożliwienia Unii wykonywania jej wewnętrznych kompetencji

3. w zakresie, w jakim ich zawarcie może wpływać na wspólne zasady lub zmienić ich zakres

68. Kompetencje dzielone (art. 4 TFUE).

Unia dzieli kompetencje z Państwami Członkowskimi (dzielone) w następujących dziedzinach:

- rynku wewnętrznego

- polityki społecznej w odniesieniu do aspektów określonych w TFUE

- spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej

- rolnictwa i rybołówstwa, z wyłączeniem zachowania morskich zasobów biologicznych

- środowiska naturalnego

- ochrony konsumentów

- transportu i energii

- sieci transeuropejskie

- przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości

- wspólnych problemów bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego w odniesieniu do aspektów określonych w TFUE

69. Kompetencje „wspierające” (art. 6 TFUE).

Unia ma kompetencje „wspierające” – prowadzące do działań mających na celu wspieranie, koordynowanie lub uzupełnianie działań Państw Członkowskich. Należą do nich:

- ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego

- przemysł

- kultura i turystyka

- edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport

- ochrona ludności

- współpraca administracyjna

70. Zasady pomocniczości i proporcjonalności (art. 5 TUE).

Zasada pomocniczości – Unia ma działać tylko wówczas i w zakresie, w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie.

Zasada proporcjonalności – zakres i forma działania UE nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów traktatowych.

71. Monitorowanie przestrzegania zasad pomocniczości i proporcjonalności (rola parlamentów narodowych – procedura „żółtych kartek”).

Każdy parlament narodowy ma możliwość wnoszenia sprzeciwu (w formie uzasadnionej opinii) wobec wszystkich aktów prawodawczych UE, jeżeli w ich opinii naruszają one zasadę proporcjonalności i pomocniczości. Mają one na to 8 tygodni. Sprzeciw zostaje przekazany do odpowiednich instytucji UE, które ten projekt stworzyły, mają rozważyć zastrzeżenia parlamentów narodowych. Każdy parlament posiada 2 głosy. Jeśli 1/3 głosów parlamentów narodowych wystosuje sprzeciw, to projekt poddawany jest ponownej analizie. Następnie instytucja UE, która ten akt wydała, może projekt podtrzymać, zmienić lub wycofać, zawsze z uzasadnieniem.

72. Obywatelstwo Unii Europejskiej (art. 9 TUE).

Wprowadzone przez traktat z Maastricht, obywatelem UE jest każdy obywatel państwa członkowskiego, obywatelstwo UE ma charakter dodatkowy względem obywatelstwa krajowego.

Nie zastępuje obywatelstwa narodowego, lecz je uzupełnia. Będąc obywatelem UE, nie traci się obywatelstwa krajowego i nie traci się przysługujących z tego tytułu praw.

Nie można być obywatelom UE, jeśli nie jest się obywatelem któregoś z krajów członkowskich. Obywatelstwa nie można zostać pozbawionym ani samemu się go zrzec.

Daje ono prawo do:

- glosowania i kandydowania w lokalnych wyborach samorządowych w miejscu zamieszkania i wyborach do Parlamentu Europejskiego

- swobodnego przemieszczania się i przebywania na terenie Unii, a w związku z tym zamieszkania, nauki, pracy i podejmowania działalności gospodarczej

- dostępu do posad państwowych we wszystkich krajach UE

- ochrony ze strony placówek dyplomatycznych wszystkich krajów UE

- składanie petycji do Parlamentu Europejskiego lub skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich UE

73. Katalog praw obywateli Unii (art. 20-24 TFUE).

Obywatelem Unii jest każda osoba mająca przynależność Państwa Członkowskiego. Obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa krajowego, nie zastępuje go.

Obywatele korzystają z praw i podlegają obowiązkom przewidzianym w TFUE.

Prawa obywatela Unii.

- prawo swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium Państw Członkowskich

- prawo głosowani i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach lokalnych w Państwie Członkowskim, które zamieszkują na takich samych warunkach jak obywatele tego Państwa

- korzystanie z ochrony dyplomatycznej i konsularnej na terytorium państwa trzeciego, w którym Państwo Członkowskie, którego są obywatelami, nie mają swojego przedstawiciela, także na takich samych warunkach jak obywatele tego Państwa

- kierowanie petycji do Parlamentu Europejskiego

- odwoływanie się do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich

- zwracanie się do instytucji i organów doradczych Unii w jednym z języków TFUE i otrzymywanie odpowiedzi w tym samym języku

- prawo do wystąpienia z inicjatywą obywatelską przez grupę, co najmniej 1 miliona obywateli UE

- nieskrępowany dostęp do dokumentów UE

74. Zasady demokratyczne Unii (art. 9-12 TUE).

Zasada demokracji przedstawicielskiej – obywatele są reprezentowani, na poziomie UE, w PE, działania rządów w RE i Radzie są kontrolowane przez parlamenty narodowe.

Zasada demokracji uczestniczącej – instytucje UE umożliwiają obywatelom uczestniczenie w wyborach, wypowiadania się w kwestiach dotyczących działania UE, prowadzenie dialogu z organizacjami społecznymi i obywatelskimi, możliwość podjęcia inicjatywy prawodawczej.

Zasada demokratycznej równości – Instytucje UE w równy sposób traktują wszystkich obywateli UE.

75. Prawo Unii Europejskiej.

Całość dorobku prawnego UE.

acquis communautaire, czyli dorobek wspólnotowy, na który składa się całe dotychczasowe prawo UE, wraz z ukształtowanymi sposobami jego rozumowania i stosowania, polityki wspólnotowe, orzecznictwo sądowe, zwyczaje, a także wartości tkwiące u podstaw funkcjonowania UE.

76. Prawo pierwotne a prawo wtórne (pochodne)

Prawo pierwotne – stoi na szczycie systemu prawa, prawo traktatowe, autorami państwa członkowskie; zalicza się do niego również prawo zwyczajowe oraz zasady ogólne prawa.

prawo traktatowe, zasady prawa i prawo międzynarodowe

Prawo wtórne – tworzone w oparciu o przepisy prawa pierwotnego, autorami są instytucje UE.

rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie, akty tworzące politykę prawa wspólnotowego, orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji

77. Pierwotne „prawo pisane”.

Podstawowymi źródłami są Traktaty Ustanawiające Wspólnotę Europejską i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej wraz z protokołami i aneksami. Źródłami pisanego prawa są również traktaty uzupełniające i zmieniające jak również traktaty o przystąpieniu nowych państw do Wspólnoty Europejskiej. Z polskiego punktu widzenia istotnym żołdem prawa pisanego jest Traktat Akcesyjny, który stanowi podstawę prawną przystąpienia Polski do UE.

1. Traktaty – podstawa funkcjonowania UE (TUE, TFUE).

2. Karta Praw Podstawowych - (ma moc jak Traktaty).

3. Protokoły dodatkowe do traktatów.

78. Zakres mocy obowiązującej Karty Praw Podstawowych względem Polski.

Deklaracja nr 61 – zastrzeżenie kompetencji państw członkowskich do stanowienia prawa w zakresie moralności publicznej, prawa rodzinnego, ochrony godności ludzkiej i poszanowania fizycznej i moralnej integralności człowieka.

Deklaracja nr 62 – Polska ze względu na tradycje ruchu „Solidarność” i jego wkład w walkę o prawa społeczne i pracownicze w pełni szanuje prawa społeczne i pracownicze ustanawiane prawem UE

79. Zasady ogólne prawa (art. 6 ust. 3 TUE).

Prawa podstawowe, zagwarantowane w Europejskiej Karcie Praw Człowieka i Obywatela oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych Państwom Członkowskim, stanowią część prawa UE jako zasady ogólne prawa. Tkwią one immanentnie w traktatach i zapewniają demokratyczny i praworządny charakter UE.

Prawo traktowane, jako jedyne, podstawowe źródło prawa skodyfikowanego odwołujące się do zasada ogólnych wspólnych dla państw członkowskich.

- ochrona praw podstawowych

- dobre administrowanie

- pewność prawa – zbiór reguł wyodrębniony z podstawowych zasad narodowych porządków prawnych, a w jej skład wchodzą takie normy jak: ochrona praw nabytych, ochrona ekspektatywy prawnej czy zakaz retroakcji

- subsydiarność (zasada pomocniczości) – zakłada istnienie organizacji społeczno – politycznej, w której kompetencje lub zdolność do działania przypisane są w pierwszym rzędzie aktorom społecznym, gdy ich działania okażą się niewystarczające działanie należy do roli państwa

- zasada proporcjonalności – przewiduje, iż środki, które mają być użyte przez UE muszą być proporcjonalne do założonego celu [materialna ( związana z prawami jednostki) i instytucjonalna (związana jest z relacjami UE)].

80. Katalog aktów prawa wtórnego (pochodnego).

Prawo stanowione przez instytucje wspólnotowe, powołane na podstawie prawa pierwotnego.

1. Akty prawnie wiążące:

1. Akty prawodawcze: Rozporządzenia, Dyrektywy, Decyzje.

2. Akty nieprawodawcze: akty delegowane, akty wykonawcze, akty „bez przymiotnika”, porozumienia międzyinstytucjonalne

2. Akty niewiążące: Opinie (niewiążące, zawierają określone oceny), Zalecenia (niewiążące, sugerują podjęcie określonych zadań).

81. Rozporządzenie – definicja, cechy szczególne.

Wiążące w całości, odpowiednik polskich ustaw, ujednolicają przepisy prawa w UE, mają zasięg i charakter ogólny, podlegają ogłoszeniu w dzienniku urzędowym UE, regulują nieograniczoną ilość sytuacji na przyszłość, stosowane bezpośrednio, w razie kolizji z ustawą krajową mogą być stosowane z pierwszeństwem.

Akt o charakterze generalnym, wiążącym w całości i bezpośrednio stosowanym we wszystkich państwach członkowskich,

Jest instrumentem unifikacji prawa, gdyż wydawane jest w celu wprowadzenia jednolitego rozwiązania dla wszystkich państw członkowskich. Ma charakter generalny, abstrakcyjny i normatywny. Wiąże w całości po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym z dniem określonym lub 20 dni od publikacji.

82. Dyrektywa – definicja, cechy szczególne.

Wiążące, adresatami są wyłącznie państwa członkowskie UE, wiążą jedynie, co do rezultatu, środki i formę wykonania wybiera państwo, podlegają ogłoszeniu w dzienniku urzędowym UE. Nie są stosowane bezpośrednio, chyba, że: państwo nie implikowało ich na czas, w sposób wystarczający określa indywidualne uprawnienia jednostki, istnieje związek przyczynowo-skutkowy między nie wdrożeniem dyrektywy przez państwo a szkodą jednostki. Są środkiem harmonizacji przepisów państw członkowskich.

Wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Zobowiązanie rezultatu musi zostać wykonane w terminie

83. Decyzja – definicja, cechy szczególne.

Wiążące ogólnie, a gdy są skierowane do konkretnych adresatów to tylko ich, charakter wykonawczy, administracyjny. Co do zasady nie może być bezpośrednio stosowana, chyba, że daje jednostkom określone uprawnienia indywidualne.

Wiążą w całości podmioty, do których są adresowane.

84. Akty prawodawcze a akty nieprawodawcze (kryteria podziału, konsekwencje z niego wynikające).

Kryterium względem procedury przyjęcia:

1. Prawodawcze: zwykła lub specjalna procedura prawodawcza

2. Nieprawodawcze: przyjmowane przez poszczególne organy na podstawie upoważnienia, delegacji lub na podstawie traktatów.

Konsekwencje.

a) posiedzenia Rady dotyczące aktów prawodawczych są jawne
b)tylko akty prawodawcze gwarantują jednostkom czynną legitymację procesową
c) instrumenty służące parlamentom sprzeciwianiu się aktom dotyczą tylko prawodawczych

85. Tryb uchwalania aktów prawodawczych.

Dwa tryby uchwalania aktów prawodawczych:

1. Zwykła procedura prawodawcza.

2. Szczególne (specjalne) procedury prawodawcze.

86. Zwykła procedura prawodawcza (art. 294 TFUE).

Komisja Europejska przedstawia projekt Radzie Unii Europejskiej i Parlamentowi Europejskiemu.

Pierwsze czytanie.

Parlament Europejski uchwala stanowisko i przekazuje je Radzie.

Rada UE może kwalifikowaną większością głosów w pierwszym czytaniu: przyjąć stanowisko Parlamentu Europejskiego lub przyjąć własne stanowisko (przekazuje je Parlamentowi Europejskiemu, Komisja informuje PE jednocześnie o powodach tej decyzji).

Drugie czytanie.

Parlament Europejski ma trzy miesiące na:

- niepodjęcie decyzji lub akceptacja stanowiska Rady UE w I czytaniu oznacza przyjęcie aktu

- może większością głosów odrzucić stanowisko Rady, tym samym akt jest nieprzyjęty

- zgłoszenie większością głosów poprawek do stanowiska Rady UE – projekt przekazywany Radzie i Komisji.

Kolejne trzy miesiące:

- Rada UE kwalifikowaną większością głosów przyjmuje zmiany proponowane przez Parlament Europejski

- Rada UE może odrzucić poprawki proponowane przez Parlament Europejski, wówczas przewodniczący Rady UE w porozumieniu z przewodniczącym Parlamentu Europejskiego zwołuje komitetu pojednawczego w ciągu 6 tygodni.

Procedura pojednawcza.

Jeśli Komitet Pojednawczy w sześć tygodni zatwierdzi wspólny tekst większością kwalifikowaną członków rady UE lub ich przedstawicieli oraz większością głosów członków reprezentujących Parlament Europejski to akt uważa się za przyjęty. A jeśli nie zostanie osiągnięta wymagana liczba głosów wówczas akt uważa się za nieprzyjęty.

Trzecie czytanie.

Po zatwierdzeniu wspólnego projektu przez Komitet Pojednawczy, w III czytaniu Parlament Europejski i Rada UE dysponują terminem 6 tygodni od zatwierdzenia na przyjęcie danego aktu.

87. Szczególne (specjalne) procedury prawodawcze.

W przypadkach przewidzianych w TFUE, akt prawodawczy z inicjatywy grupy Państw Członkowskich, na zlecenie Europejskiego Banku Centralnego lub na wniosek Trybunału Sprawiedliwości nie stosuje się:

- Komisja Europejska NIE przedstawia projekt Radzie Unii Europejskiej i Parlamentowi Europejskiemu.

- w PIERWSZYM CZYTANIU Komisja NIE informuje w pełni Parlament Europejski o powodach swojego sprzecznego stanowiska, co do aktu

- w DRUGIM CZYTANIU Rada NIE stanowi jednomyślnie w sprawie poprawek

W takich przypadkach parlament Europejski i Rada UE przekazują Komisji projekt aktu oraz swoje stanowisko w pierwszym i drugim czytaniu.

Brak trzeciego czytania.

Jednomyślnie uchwalane przez Radę UE:

- po konsultacji z Parlamentem Europejskim (np. sprawy dotyczące opieki socjalnej) wówczas opinia nie ma mocy prawnej

- za zgodą Parlamentu Europejskiego (np. sprawy dotyczące dyskryminacji) zatwierdzane większością zwykłą głosów tylko w jednym głosowaniu, a Parlament Europejski nie może negocjować zmian

88. Uchwalanie aktów nieprawodawczych.

1. Przyjmowane bezpośrednio na podstawie traktatu

2. Akty nieprawodawcze przyjęte, jako akty delegowane

3. Akty nieprawodawcze uchwalone, jako akty wykonawcze

89. Akty nieprawodawcze przyjęte bezpośrednio na podstawie Traktatów.

1. Decyzje Rady i RE w ramach WPZiB

2. Decyzje wewnątrz organizacyjne Rady i RE

3. Akty Rady przyjmowane bez udziału PE

4. Decyzje i rozporządzenia EBC

5. Decyzje KE przyjmowane na podstawie TFUE

90. Akty nieprawodawcze przyjęte jak akty delegowane.

1. Rozporządzenia Delegowane

2. Dyrektywa Delegowana

3. Decyzja Delegowana

Aktami delegowanymi są akty o zasięgu ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż istotne elementy aktu prawodawczego. Przyjmowane są one wyłącznie przez komisje Europejską na postawie upoważnienia ujętego w akcie prawodawczym (musi on określać cele, treść, zakres i czas obowiązywania uprawnień).

Rada i PE mogą:

a) cofnąć delegowane kompetencje

b) zablokować wejście w życie danego aktu delegowanego.

91. Akty nieprawodawcze uchwalone, jako akty wykonawcze.

1. Rozporządzenie Wykonawcze

2. Dyrektywa Wykonawcza

3. Decyzja Wykonawcza

Działalność wykonawcza organów wspólnotowych ma wyłącznie charakter posiłkowy i jest podejmowana w dziedzinach, w których konieczne jest zapewnienie jednolitości stosowania traktatów i aktów legislacyjnych. Przyjmowane są one przez Komisje Europejską lub Radę na podstawie delegacji w akcie prawnie wiążącym (w ramach WPZiB tylko Rady).

92. Zasada pierwszeństwa prawa unijnego.

Zasada pierwszeństwa prawa unijnego nad prawem krajowym oznacza, że norma prawa wspólnotowego w zakresie swojego działania wywiera pierwszeństwo w przypadku kolizji z normą prawa krajowego, bez względu na hierarchię krajowego aktu prawnego oraz chwilę jego wejścia w życie.

Do tej pory nie wynikała z prawa traktatowego. Została wprowadzona w orzecznictwie ETS na podstawie ogólnych celów oraz Preambuły Traktatu.

Zasada nadrzędności działa bez względu na czas wejścia w życie aktu prawa krajowego, czy też wspólnotowego – w każdej chwili prawo wspólnotowe uzyskuje pierwszeństwo przed prawem krajowym.

Akt prawa wewnętrznego nadal funkcjonuje w wewnętrznym porządku krajowym, lecz jako sprzeczny z aktem prawa wspólnotowego nie jest stosowany.

W razie kolizji z prawem krajowym, prawo UE ma nad nim pierwszeństwo.

Nie włączono tej zasady do Traktatów, choć planowane było jej włączenie do Traktatu Konstytucyjnego. Przyjęto jedynie deklarację, że zgodnie z orzecznictwem TS prawo pochodne ma pierwszeństwo przed prawem państw. Powoływano się na precedensowy wyrok z 15 VII 1964 w sprawie Costa vs. ENEL.

93. Instytucje Unii Europejskiej (art. 13-19 TUE).

Parlament Europejski, Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości UE, Europejski Bank Centralny, Trybunał Obrachunkowy.

94. Organy pomocnicze oraz agencje Unii Europejskiej.

1. Komitet Ekonomiczno – Społeczny.

Powołany przez Traktat Rzymski w 1957r.

Motywem była potrzeba stworzenia zinstytucjonalizowanego ciała, w ramach, którego różne grupy interesów istniejące we Wspólnotach mogłyby wywierać wpływ na wspólnotowe podejmowanie decyzji. Przedstawiciele gospodarczych i społecznych grup.

Łącznie liczy 344 członków, liczba ta nie powinna przekraczać 350. Mandaty są dzielone w stosunku odpowiadającym liczbie ludności.

Niemcy, Francja, Włochy i Wielka Brytania – 24 mandaty

Polska, Hiszpania – 21 mandatów

Kadencja trwa 4 lata, a mandat jest odnawialny.

Kandydatów zgłaszają państwa członkowskie. Wybiera ich Rada, stanowiąca większością kwalifikowaną głosów. Następnie konsultuje się z Komisją Europejską.

Komitet wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i prezydium na okres 2 lat.

Komitet składa się z 6 sekcji wyspecjalizowanych.

2. Komitet Regionów.

Powołany na mocy Traktatu z Maastricht. Działa od marca 1994r.

Składa się z przedstawicieli wspólnot regionalnych i lokalnych.

Liczy 344 członków.

Niemcy, Francja, Włochy i Wielka Brytania – 24 mandaty

Polska, Hiszpania – 21 mandatów

Kadencja trwa 4 lata, a mandat jest odnawialny.

Kandydatów zgłaszają państwa członkowskie. Wybiera ich Rada, stanowiąca większością kwalifikowaną głosów.

Komitet wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i prezydium na okres 2 lat.

Zwoływany na żądanie Rady lub Komisji Europejskiej przez przewodniczącego Komitetu.

3. Agencje Unii Europejskiej.

W ramach UE funkcjonują specjalistyczne, zdecentralizowane ciała pomocnicze – agencje UE.

Zajmują się wydzieloną dziedziną integracji i pełnią funkcje techniczne i doradcze.

1. agencje wspólnotowe (dot. I filaru UE)

2. agencje Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (dot. II filaru UE)

3. agencje ds. Współpracy Policyjnej i Sądowej w Sprawach Karnych (dot. filaru III UE)

4. agencje wykonawcze

95. Parlament Europejski – skład, struktura wewnętrzna, kompetencje (art. 223-234 TFUE).

Instytucja UE, będąca odpowiednikiem jednoizbowego parlamentu reprezentująca obywateli państw należących do UE.

Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg, ale też Bruksela, w której odbywa się większość obrad oraz mieszczą się biura poselskie, komisje parlamentarne i władze klubów.

Sekretariat, biblioteka i część zaplecza technicznego ma zaś swoją siedzibę w Luksemburgu.

Skład.

Członkowie są wybierani w powszechnych wyborach bezpośrednich.

Mandaty dzielone są w oparciu o degresywną proporcjonalność. Na kraj przypada maksymalnie 96, a minimalnie 6 członków.

Obecnie jest 736 deputowanych wybieranych na 5 letnią kadencję w powszechnych wyborach.

Od 2009 roku przewodniczącym Parlamentu Europejskiego jest Jerzy Buzek.

Zbiera się z mocy prawa raz na rok w drugi wtorek marca. Na żądanie większości wchodzących w jego skład członków, Rady UE lub Komisji może zebrać się na miesięcznej sesji nadzwyczajnej.

Stanowi większością oddanych głosów.

Struktura wewnętrzna.

1. Organy polityczne.

1. Przewodniczący.

Powoływany na 2,5 letnia kadencję. Kieruje całością prac parlamentu. Reprezentuje Parlament Europejski. Posiada w swoim składzie 14 wiceprzewodniczących.

2. Prezydium.

Składa się z przewodniczącego, 14 wiceprzewodniczących i 5 kwestorów z głosem doradczym. Odpowiedzialne za sprawy finansowe, organizacyjne i administracyjne dotyczące posłów oraz za wewnętrzną organizację parlamentu

3. Konferencja przewodniczących.

Składa się z przewodniczącego Parlamentu Europejskiego oraz grup politycznych. Decydują o organizacji prac Parlamentu

4. Komisje.

Dwa rodzaje: stałe lub tymczasowe.

5. Konferencja Przewodniczących Komisji.

W składzie zasiadają przewodniczący wszystkich komisji, przekazują Konferencji Przewodniczących zalecenia dotyczących prac komisji.

6. Delegacje.

Utrzymują stosunku z parlamentami państw spoza Unii Europejskiej.

7. Konferencja Przewodniczących Delegacji.

Składa się z przewodniczący wszystkich delegacji. Przekazują Konferencji Przewodniczących zalecenia związane z pracami delegacji.

8. Grupy polityczne.

Zrzeszają posłów wedle ich poglądów

2. Organy administracyjne.

1. Kolegium kwestorów.

Składa się z 5 kwestorów powoływanych na kadencję 2,5 letnią. Odpowiedzialni za sprawy administracyjne oraz finansowe

2. Sekretariat plenarny.

Zapewnia obsługę administracyjną, koordynuje prace legislacyjne, organizuje sesje plenarne PE i inne posiedzenia, dba o tłumaczenia

Kompetencje.

- opracowuje projekty, aby ustanowić przepisy niezbędne do wybierania swoich członków

- wyraża zgodę większością głosów na ustanawianie niezbędnych przepisów przez Radę UE

- brak inicjatywy ustawodawczej, posiada ją tylko przy ordynacji wyborczej

- w drodze rozporządzenia z własnej inicjatywy, po zasięgnięciu opinii Komisji i za zgodą Rady UE, określa statut i ogólne warunki pełnienia funkcji przez swoich członków

- w porozumieniu z Radą UE, w drodze rozporządzenia określa status partii politycznych na poziomie europejskim, w szczególności zasady dotyczące finansowania

- uchwala budżet i wieloletnie ramy finansowe

- uchwala swój regulamin większością głosów

- na żądanie 1/4 swoich członków może ustanowi ć tymczasową komisję śledczą

- przyjmuje petycje w sprawach objętych zakresem działania Unii, które dotyczą ich bezpośrednio

- wybiera Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, po zaksięgowaniu opinii Komisji i za zgodą Rady UE, określa status i ogólne warunki pełnienia przez ERPO jego funkcji

- na posiedzeniu jawnym rozpatruje ogólne sprawozdanie roczne przedstawione mu przez Komisję UE

- wpływają do niego wnioski w sprawie wotum nieufności związanego z działalnością Komisji, w sprawie, których może głosować najwcześniej 3 dni po jego złożeniu w głosowaniu jawnym (większością 2/3 głosów zatwierdza to wotum nieufności)

- zadaje pytania członkom Rady UE

96. Rada Europejska – skład, struktura wewnętrzna, kompetencje (art. 235-236 TFUE).

ang. European Council

Instytucja (na mocy Traktatu z Lizbony) Unii Europejskiej mająca za zadanie wyznaczenie ogólnych kierunków rozwoju Unii i jej priorytetów politycznych.

Skład.

Szefowie państw lub rządów państw członkowskich UE oraz przewodniczący Rady Europejskiej, przewodniczący Komisji Europejskiej. W pracach uczestniczy też Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i bezpieczeństwa.

Jeśli zajdzie taka potrzeba – również ministrowie spraw zagranicznych poszczególnych krajów lub członek Komisji Europejskiej, może też zostać zaproszony przewodniczący Parlamentu Europejskiego.

Szczególny wariant Rady: w składzie tylko szefowie państw lub rządów.

Zbiera się 2 razy w ciągu pół roku, zwoływana przez przewodniczącego, w razie potrzeby można zwołać nadzwyczajne posiedzenie.

Struktura wewnętrzna.

Przewodniczący wybierany przez samą Radę Europejską na 2,5 roku z jednokrotną możliwością odnowienia kadencji.

Decyzje zapadają zwykłą większością głosów w kwestiach proceduralnych lub większością kwalifikowaną w przypadku decyzji ustanawiającej wykaz składów Rady lub decyzji dotyczącej prezydencji składów Rady.

Radę Europejską wspomaga Sekretariat Generalny Rady.

Kompetencje.

- nadaje Unii Europejskiej impulsy niezbędne do jej rozwoju

- określa ogólne kierunki polityczne

- współuczestniczy w akcesji nowych państw do UE

- nakłada sankcji na państwa członkowskie

Rada Europejska nie pełni funkcji prawodawczej.

- przyjmuje swój własny regulamin i stanowi w kwestiach proceduralnych zwykłą większością głosów

- ustanawia większością kwalifikowaną skład Rady Europejskiej, oprócz składu do takich organów jak: Rada do Spraw Ogólnych i Rada do Spraw Zagranicznych

- ustanawia większością kwalifikowaną okres trwania kadencji członków Rady Europejskiej, z wyjątkiem Rady do Spraw Zagranicznych

Kompetencje przewodniczącego.

- prowadzi prace Rady Europejskiej

- zapewnia przygotowanie i ciągłość jej pracy

- wspomaga osiąganie spójności i konsensusu w Radzie Europejskiej

- przedstawia Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z każdego posiedzenia Rady Europejskiej

97. Rada – skład, struktura wewnętrzna, kompetencje, zasady podejmowania decyzji (art. 237-243 TFUE).

ang. Council of the European Union

Główny organ decyzyjny Unii Europejskiej, posiada siedzibę w Brukseli, a jedynie w kwietniu, czerwcu i październiku spotkania mają miejsce w Luksemburgu. 

Skład.

Przedstawiciele państw członkowskich (po jednym z każdego państwa) szczebla ministerialnego upoważnieni do zaciągania zobowiązań w imieniu rządów, w praktyce również sekretarze stanu w ministerstwach.

Struktura wewnętrzna.

- Jednolita Rada do spraw Ogólnych.

Zapewnia spójność prac różnych składów Rady. Przewodniczy każde państwo według ustalonego porządku.

- Rada do spraw Zagranicznych.

Przewodniczy Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Wykaz pozostałych składów Rady ma być przyjęty przez Radę Europejską większością kwalifikowaną.

Radę wspomaga Sekretariat Generalny, działający pod kierunkiem Sekretarza Generalnego.

Kompetencje.

1. prawodawcza: funkcje tę dzieli z Parlamentem Europejskim, dominująca w obszarze Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa

- stanowi w kwestiach proceduralnych i w celu przyjęcia swojego regulaminu wewnętrznego zwykłą większością głosów

2. budżetowa – uchwalanie budżetu wspólnie z Parlamentem Europejskim

3. określanie polityki i koordynacji – forum, na którym państwa uzgadniają swoją działalność w UE

4. kreacyjna

- mianowanie członków Trybunału Obrachunkowego oraz organów doradczych

- ustalanie uposażeń, dodatków i emerytur dla najwyższych urzędników UE (przewodniczącego Rady Europejskiej, przewodniczącego komisji, wysokiego przedstawiciela do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, członków Komisji, prezesów, członków i sekretarzy Trybunału Sprawiedliwości UE oraz sekretarza generalnego Rady)

- mianowanie Sekretarza Generalnego

5. kontrolna – może kontrolować działanie niektórych instytucji europejskich

- może kierować skargi do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości  o stwierdzenie nieważności aktów prawa wspólnotowego oraz skargi na bezczynność organów

6. w sferze zewnętrznej – zawieranie umów międzynarodowych w imieniu UE

7. decyzyjna – decyduje o organizacji Sekretariatu generalnego zwykłą większością głosów

8. może żądać od Komisji przeprowadzenia wszelkich analiz potrzebny do realizacji wspólnych celów i przedłożenia jej właściwych proporcji

9. po konsultacji z Komisją, zwykłą większością głosów określa status komitetów

10. ustala także wszelkie należności płatne zamiast wynagrodzenia

Zasady podejmowania decyzji.

Posiedzenie Rady zwołuje jej przewodniczący, z własnej inicjatywy lub na wniosek jednego z członków Rady albo Komisji.

- zwykła większość głosów – organizacja Sekretariatu Generalnego, kwestie proceduralne i regulaminowe

- większość kwalifikowana – podwójna większość traktatu lizbońskiego:

1. Jeżeli decyzja zapada na wniosek Komisji Europejskiej lub Wysokiego Przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa: 55% głosów członków rady, nie mniej niż 15 z nich, którzy reprezentują, co najmniej 65% ludności Unii

2. Jeżeli NIE na wniosek Komisji Europejskiej lub Wysokiego Przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa: 72% głosów członków Rady reprezentujących, co najmniej 65% ludności UE

- jednomyślność – stosowany, gdy przewidują go konkretne postanowienia traktatowe

- większość 4/5 głosów - głosowanie w kwestii art. 7 TUE, naruszenia poważnych zasad UE przez Państwa Członkowskie

98. Komisja – skład, struktura wewnętrzna, kompetencje (art. 244-250 TFUE).

ang. European Commission

Organ wykonawczy Unii Europejskiej. Jej główną siedzibą jest Bruksela.

Skład.

Liczy 27 członków, po jednym na każde państwo członkowskie.

Od 2014 roku ma się składać z takiej liczby członków (w tym przewodniczący i Wysoki Przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa), która odpowiada 2/3 liczby państw członkowskich, chyba, że Rada Europejska zadecyduje jednomyślnie o zmianie tej liczby.

Kadencja przewodniczącego trwa 5 lat, wielokrotnie odnawialna.

Obecnie przewodniczącym Komisji jest już drugą kadencję Jose Manuel Barroso.

Tryb powoływania.

Procedura powoływania wedle Traktatu Lizbońskiego:

Rada Europejska większością kwalifikowaną przedstawia kandydata na funkcję przewodniczącego Komisji Europejskiej. Większością głosów członków Parlament Europejski wybiera kandydata przedstawionego przez Rade Europejską na przewodniczącego Komisji.

Jeżeli Parlament Europejski nie zatwierdzi tego kandydata, to do miesiąca przedstawia nowego kandydata, którego już wskazuje Parlament z tą samą procedurą.

Rada Europejska przyjmuje listę pozostałych osób, które proponuje mianować członkami Komisji Europejskiej.

Przewodniczący, wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa i pozostali członkowie Komisji Europejskiej podlegają kolegialnie zatwierdzeniu w drodze głosowania przez Parlament Europejski.

Rada Europejska mianuje komisję większością kwalifikowaną.

Tryb odwoływania.

W przypadku naruszenia zobowiązań przez członka Komisji na wniosek Rady stanowiącej zwykłą większością głosów lub Komisji, Trybunał Sprawiedliwości może orzec o jego dymisji, pozbawić go praw do emerytury lub innych podobnych korzyści.

Struktura wewnętrzna.

- Kolegium - ogół komisarzy na czele z Przewodniczącym Komisji Europejskiej

- służby administracyjne - wśród których kluczową rolę pełni Sekretariat Generalny Komisji Europejskiej

- dyrekcje generalne – dzielą się na dyrekcje, te na referaty (wydziały). Podlegają poszczególnym komisarzom.

Kompetencje.

- w zakresie stanowienia prawa wspólnotowego – inicjatywa prawodawcza, stanowi prawo pochodne samoistnie albo na mocy upoważnienia udzielonego przez Radę

- kontrolna – Komisja Europejska jest strażniczką traktatów, posiada czynną legitymację procesową przed Europejskim trybunałem Sprawiedliwości

- w sferze zewnętrznej - np. reprezentowanie UE na konferencjach, negocjowanie umów
Przewodniczący Komisji Europejskiej jest oficjalną "głową" Unii, reprezentując ją w kontaktach międzynarodowych

- członkowie nie mogą podczas pełnienia swoich funkcji, wykonywać żadnej innej zarobkowej lub niezarobkowej działalności zawodowej

- obowiązek roztropności i uczciwości

- uchwala i publikuje swój regulamin wewnętrzny

- publikuje, co roku, nie później niż na dwa miesiące przed otwarciem sesji Parlamentu Europejskiego, ogólne sprawozdanie z działania Unii Europejskiej

99. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej – struktura wewnętrzna, skład, zakres jurysdykcji (art. 251-281 TFUE).

ang. Court of Justice of the European Union

Skład.

W skład Trybunału Sprawiedliwości i Sądu wchodzi po 27 sędziów, mianowanych przez każde państwo członkowskie. Przy Trybunale Sprawiedliwości działa także 8 rzeczników generalnych. W skład Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej wchodzi siedmiu sędziów, mianowanych przez Radę Unii Europejskiej na okres sześciu lat.

Obraduje w izbach lub w składzie wielkiej izby.

Z pośród składu Sędziów, wybierają oni prezesa Trybunału Sprawiedliwości na kadencję 3 lat. Jego mandat jest odnawialny.

Siedziba trybunału Sprawiedliwości mieści się w Luksemburgu.

Struktura wewnętrzna.

Trójstopniowa struktura. Trybunał Sprawiedliwości UE obejmuje:

1. Trybunał Sprawiedliwości

Jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, 8 rzeczników generalnych.

Kadencja członków trwa 6 lat i jest odnawialna. Kadencja Prezesa Trybunału trwa 3 lata i jest również odnawialna.

2. Sąd Pierwszej Instancji

Powołany na mocy decyzji Rady. W jego skład wchodzi jeden sędzia z każdego kraju członkowskiego. Są mianowani w porozumieniu z państwem na okres 6 lat. Kadencja prezesa trwa 3 lata. Brak rzeczników generalnych. Mandaty są odnawialne.

Sąd ten rozpatruje skargi w sprawie orzeczeń Sądów Wyspecjalizowanych. Odwołania do Trybunału Sprawiedliwości są ograniczone wyłącznie do kwestii prawnych.

3. Sądy wyspecjalizowane

Tworzone przez Radę jednomyślnie na wniosek Komisji Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości lub na żądanie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Komisją Europejską. Uchwalają własny regulamin. Rozpatrują niektóre kategorie spraw w pierwszej instancji, możliwe wówczas odwołanie do Sądu I Instancji. Kadencja sędziego - 6 lat. Obecnie jedynym sądem wyspecjalizowanym jest Sąd do spraw Służby Publicznej UE.

Zakres jurysdykcji.

Połączenie cech sądu:

- Sądu Konstytucyjnego – wykładnia prawa wspólnotowego

- Sądu Administracyjnego – kontrola legalności decyzji wydawanych przez organy UE

- Sądu Cywilnego – rozpatrywanie spraw o odszkodowania

- Sądu Pracy – orzekanie w II instancji w sprawie sporów pracowniczych między funkcjonariuszami a UE – niezależnie od tego jest sądem międzynarodowym, arbitrażowym

Sprawy rozpatrywane dzielą się na:

- sporne – postępowania skargowe

- niesporne – dotyczące wykładni prawa wspólnotowego

100. Europejski Bank Centralny – skład, kompetencje (art. 282-284 TFUE).

ang. European Central Bank

Bank centralny Unii Europejskiej, a także bank emisyjny w odniesieniu do waluty Euro.

Skład.

- Rada Prezesów: 6 członków Europejskiego Banku centralnego oraz 16 prezesów banków centralnych, które przyjęły euro

- Zarząd: 6 członków – Prezes Europejskiego Banku Centralnego, wiceprezes, 4 członków mianowanych przez rządy euro systemu w porozumieniu z Parlamentem Europejskim i Radą Prezesów

- Rada Ogólna: Prezes Europejskiego Banku Centralnego, wiceprezes, 27 prezesów banków centralnych państw członkowskich UE

Kadencja trwa 8 lat i jest nieodnawialna.

Siedziba jest Frankfurt nad Menem.

Od 2003 roku prezesem Europejskiego Banku Centralnego jest Jean – Claude Trichet.

Kompetencje.

- emitowanie waluty Euro

- prowadzenie polityki monetarnej w strefie Euro

- nadzorowanie systemów bankowych w krajach Unii

- zapobieganie fałszerstwom, współpraca z innymi organami w zakresie regulacji rynków finansowych

- zbieranie danych statystycznych niezbędnych do realizowania polityki monetarnej

101. Trybunał Obrachunkowy – skład, struktura wewnętrzna, kompetencje (art. 285-287 TFUE).

ang. Court of Auditors

Instytucja Unii Europejskiej kontrolująca wykonanie budżetu oraz wpływy i wydatki Wspólnot Europejskich. Siedzibą Trybunału jest Luksemburg.

Polskim audytorem w trybunale Obrachunkowym jest Jacek Uczkiewicz.

Skład.

Jeden obywatel z każdego państwa członkowskiego, który w swoim kraju jest członkiem organów kontroli zewnętrznej o szczególnych kwalifikacjach i ma niezależność niekwestionowana.

Powoływani na 6 letnia kadencja z odnawialnym mandatem.

Członków Trybunału mianuje Rada stanowiąc większością kwalifikowaną po konsultacji z Parlamentem Europejskim.

Prezes jest wybierany przez członków Trybunału Obrachunkowego z ich grona na okres 3 lat również z mandatem odnawialnym.

Struktura wewnętrzna.

Kolegialny organ kontroli skarbowej, w którym zatrudnione jest około 760 osób ze wszystkich państw członkowskich. Może stanowić izby wewnętrzne w celu przyjmowania pewnych kategorii sprawozdań lub opinii.

W skład wchodzą grupy kontroli składające się z wyspecjalizowanych departamentów, które zajmują się różnymi obszarami budżetu. Członkowie grupy kontroli wyznaczają spośród siebie przewodniczącego na odnawialny okres 2 lat.

Kompetencje.

- kontroluje rachunki wszystkich dochodów i wydatków UE i jej organizacji

- kontrola rozliczeń oraz wykonania budżetu UE

- sporządza sprawozdanie roczne po zamknięciu roku budżetowego

- sporządza uwagi w poszczególnych kwestiach w formie specjalnych sprawozdań

- wydaje opinie na żądanie pozostałych instytucji

76