KANT – HEGEL – ESTETYKA

Teoria osądu estetycznego Kanta jest paradoksalna

Teksty istotne z punktu widzenia dyscypliny i tego dlaczego czym i w jaki sposób zajmują się historycy sztuki. Kwestie estetyki. Te zagadnienia nie były wówczas całkiem nowymi ale sposób spojrzenia na to, czym jest piękno były całkiem nowe i zdefiniowały rolę dla naszej dyscypliny. Kant jako pierwszy odchodzi od b. fundamentalnych założeń związanych z jednej strony z myśleniem o tym czym jest piękno a z drugiej od fundamentalnego braku zaufania do tego rodzaju wiedzy, która dostępna jest nam poprzez zmysły, h. sztuki posługują się w swej pracy zmysłami, gdyby nie krytyka władzy sądzenia Kanta nie studiowano by h. sztuki bo kultura taka jaką była w XVIII w. uznawała, że taki przedmiot badań jest nieistotny i z gruntu obciążony pewnymi problemami natury epistemologicznej. Jak Kant dowartościowuje doznanie zmysłowe i poznanie zmysłowe, które jest podstawą dyscypliny jak i sposób myślenia o tym czym jest piękno ? Kant zajmuje się pięknem, Hegel konkretnie sztuką (kwestie związane z logicznym podejściem do dziejów stanowią o atrakcyjności modelu Hegla).

Czym jest poznanie zmysłowe, kwestia sztuki dla Hegla, podobnie dowartościowuje te zagadnienia? Hegel - idealista ontologicznie – prapoczątkiem, pierwsza dla idealistów jest idea/ duch, pierwiastek duch./ Bóg a materia jest wobec niego wtórna, z niego wynika, jest twórcą materii (dla materialistów pierwsza jest materia a duch jest wynikiem tego co dzieje się w świecie materii, tworem jakiejś materialnej struktury). Hegel – pierwszy był duch absolutny, z punktu widzenia heglowskiej ontologii prapoczątki na zasadzie dialektycznej przemiany duch absolutny wygenerował z siebie materię – to pierwsza przemiana dialektyczna – od ducha do materii.

Kant – pomiędzy badania swe nazywa transcendentalnymi – Kant skupia się na poznaniu, nie interesują go rzeczy same w sobie, to pozwala mu na bycie między materialistami i idealistami, interesuje go w jaki sposób podmiot poznanie a nie co było pierwsze (duch/materia), teoria poznania jest teorią transcendentalną

Dlaczego ich poglądy są ważne z punktu widzenia dyscypliny ?

Kant zajmuje się pięknem, czy można o pięknie wydawać osąd.

By zrozumieć innowacyjność teorii Kanta trzeba wyjść od tego, że piękno i formalne podejście do piękna, specyficzne u Kanta jest wynikiem dualizmu w filozofii antycznej, wywodzącego się z dwoistości rozmienia pojęcia formy – morfe forma widzialna a eidos forma pojęciowa – te dwie koncepcje tego czym jest forma dały początek dwóm odmiennym sposobom rozumienia pojęcia piękna – to pojęcie należało do fundamentalnych koncepcji antycznej filoz. Choć to filozofowanie nie miało wiele wspólnego z teorią sztuk pięknych w dobie nowożytnej ale piękno było utożsamiane przez starożytnych z najważniejszymi wartościami. Piękno widzialne zostało b. ściśle zdefiniowane poprzez te zjawiska dostrzegane zmysłami poprzez teorię pitagorejską (t zw. Wielka Teoria, która zakładała, ze to widzialne piękno zależy od należytych proporcji, może być wyrażone w liczbach, matematycznie, z tych idealnych proporcji wywodziło się każde piękno – harmonii w muzyce, jak symetria w arch., sztuce, rzeźbie. Piękno widzialne wedle tej teorii miało charakter racjonalny, normatywny, można był zdefiniować co jest piękne wg tej teorii. Natomiast obok tego istniał inna teoria, która dostrzega to co piękne w świecie idei, to piękno idei jest potem jedynie odnajdywane w przedmiotach widzialnych, w świecie materii – to pojawia się u Hegla – piękny jest duch natomiast to co znajdziemy w świecie materii jest jakimś przebłyskiwanie piękna idei . zarówno to piękno zdefiniowane, racjonalne, normatywne , matematyczne ma swe źródło w teorii antycznej jak i to rozumienie piękna jako duchowego, ideowego też w teorii Platona, Plotyna później Pseudo Dionizego przechodzi do teorii średniowiecznej. Rozumienie piękna jako ideowego, które znajduje swe odzwierciedlenie w niedoskonałym świecie materii jest też fundamentem dla kwestionowania poznania zmysłowego BO zmysłom jest dostępna zewnętrzna, materialna powłoka, natomiast piękno idei nie jest zmysłowo a jedynie poprzez racjonalne zrozumienie, mediacje rozumu. W tak zarysowanej estetyce starożytnej nie istnieje słowo – estetyka (dopiero w XVIII) ale myślenie o pięknie było b. różnorodne – od rozumienia piękna jako pewnej formy ekspresji czy kontemplacji. Z drugiej strony w zasadzie w każdym środowisku w starożytności pojawiały się odmienne sposoby rozumienia tego czym jest piękno i sztuka odrębne kwestie !

Kant – nie identyfikuje piękna ze sztuką, nie pisze o sztuce, piękno jest czymś co rozważa on na abstrakcyjnej płaszczyźnie, zestawiając je z pojęciem dobra, w jakimś stopniu powracając do założeń pseudo estetyki antycznej - jej paradygmaty : co starożytni myśleli o pięknie z jednej strony było ono zależne od układu części, miary, liczby (teoria pitagorejska – można wymierzyć i zdefiniować czy coś jest/ nie jest piękne. Piękno w rozumieniu starożytnych było obiektywną własnością rzeczy – rzecz która miała określone proporcje, posługiwała się określoną miarą była rzeczą piękną, piękno rumiane i widziane jako przymiot, cecha rzeczy, istotą piękna była pewna jedność – połączone z prawdą i dobrem (wlk triada pojęć antycznych) – 3 najwyższe wartości. ich zdaniem piękna można było znaleźć więcej w naturze, przyrodzie niż w sztuce bo natura rozumiana jako dzieło nadprzyrodzone a takie należy uważać za bardziej piękne (też Vasari). Piękno umysłowe postrzegano wyżej od zmysłowego (kwestia eidos – forma niewidzialna, ideowa postrzegana jako bardziej doskonała, to co można wyrazić materia zawsze mniej doskonałe od idei tego przedmiotu). Antyczni rozumieli, że sztuki oparte są na pewnej wiedzy, nie tylko wytwór rąk ale dostrzegali rolę umysłu (vide Vasari i debata na temat statusu artysty i tego w jaki sposób sztuki są projektowe – arti del disegno). Ponieważ są pewną wiedzą, muszą podlegać warunkom i prawidłom – naturalne dla antycznych. Debaty także nad tym, czy sztuka należy do świata realnego czy fikcji – różne opinie ale przyjęło się uważać, że sztuki zależą od świata widzialnego ale są częścią świata fikcyjnego. JUŻ antyczne debaty między fikcją a prawdą w sztuce, naśladowaniem a tworzeniem, rozumieniem tego co jest celem sztuki – piękno/ stosowność.

Co ulega przedefiniowaniu w XVIII i jest punktem wyjścia dla metodologicznych podstwa naszej dyscypliny ?

W estetyce, myśli o pięknie i sztuce antycznej pojawiają się pewne pojęcie, które w mniej/bardziej zmienionej formie pojawiają się też w estetyce tak jak się ona ukształtowała w XVIII w. , pewne się nie zmieniły się np. rozumienie sztuki jako czynności opartej na posługiwaniu się pewnymi regułami. Zmieniło się np. pojęcie stosowności w stosunku do rozumienia antycznych i w wieku nowożytnym ale brak było w starożytności pewnych pojęć którymi potem chętnie posługiwali się krytycy i filozofowie – nie było pojęcia SMAKU (o tym pisał Winckelmann), ESTETYKI ale wiele pojęć jest tożsamych z nowożytnymi – fantazja, harmonia, dzieło sztuki. Najważniejsze pojęcia w antyku – symetria – kluczowe dla rozumienia piękna, jest cecha przedmiotu, potem pojawia się pojęcie eurytmii – pojęcie piękna jako postrzeganego w przedmiocie, pojęcie mimesis- kluczowym pojęciem dla rozumienia roli sztuki dla antycznych – dobra sztuka to skuteczna iluzja (niezmienne do czasów V. i W.). cele sztuki – katarktyczna rola sztuki to część ideału mimetyczno – pragmatycznego, sztuka oczyszcza, uszczęśliwia, jest pożyteczna. W tej dualnej teorii niewiele się zmieniło (dwubiegunowej – wynikającej z rozumienia formy jako widzialnej z drugiej strony jako intelektualnej, idealnej), przeniósł się ten dualizm w prawie niezmienionej formie w średniowiecze (myślenie o sztuce, pięknie mało odkrywcze, zależne od teorii antycznych) – przekonanie, że piękne są te rzeczy, które się podobają przy kontemplacji - dopiero św. Tomasz z Akwinu powielił czytelnie ten antyczny paradygmat . wynikiem tego dualnego rozumienia formy i piękna w antyku było w wiekach średnich powszechne przekonanie że jest piękno o cielesne i duchowe (odzwierciedlenie podziału na formę widzialną i niewidzialną). Piękno jest bliskie pojęciu dobra (antyk), urzeczywistnione w świecie (to kwestia Judeo chrześcijańskiej tradycji), świat jest dziełem Boga doskonały, piękny. W duchu bardziej neoplatońskim – świat widzialny jako odbicie boskiego absolutu. Pseudo Dionizy ‘piękno polega na harmonii i blasku’ (zdanie powielane w średni. ) – próba syntezy między widzialnym (harmonia przymiotem formy widzialnej), niewidzialnym pięknem (blask odbiciem piękna idealnego). Nie zmieniło się też przekonanie, że piękno jest cechą, własnością przedmiotu. Ocena piękna – w średni. – konfuzja czy piękno dobre/ niedobre. Dobre – boskie, idealne, ideowe a zmysłowe ocena bardziej ambiwalentna z racji Judeo chrześcijańskiego przekonania o wyższości dóbr o charakterze duchowym nad materialnymi. Sztuka – nadal ideał moralny, etyczny, każda sztuka dąży do piękna ale ma także cele pragmatyczne ALE zanika nacisk na mimesis, przestaje być istotne dążenie do iluzji za wszelką cenę BO sztuka miała mieć przede wszystkim charakter symboliczny, demonstratywny, ukazywać wieczne prawdy nieziemskie, niebiańskie, boskie piękno, ten dezyderat naśladowania jest nieistotny, iluzja zdominowana przez symbolikę. Pragmatyka nadal – sztuka musi pouczać, dawać wzorce.

Nowe motywy w nowożytności paradygmaty wykute jeszcze w antyku dominują a nowe – sztuka jawi się jako żywiołowa, spontaniczna potrzeba człowiek, może być ekspresja artysty nie tylko aplikacja reguł, sztuka jako ekspresja. W kon. XVIII fundamentalny przełom odejście od ideału mimetyczno – pragmatycznego na rzecz ideału ekspresyjnego, sztuka przestaje zmierzać do iluzji, delektacji, pouczania a staje się kwestia indywidualnej ekspresji artysty – ideał dominujący doi dziś. Sztuka coraz bardziej jawi się jako twórczość a nie odtwórczość, naśladowanie. Nie reguły a ich przełamywanie staje się bardziej istotne bo sztuka się do reguł nie da sprowadzić, ważna jest forma a nie treść – starożytni nie definiowali tak podziału na treść i forma, jako środek artystycznego wyrazu. Sztuka budzi wzruszenia, rosnący nacisk na personalny odbiór sztuki i piękna typowy dla okresu nowożytnego, jawi się rosnące przekonanie że piękno jest indywidualną reakcją na to co piękne co prowadzi do rosnącej relatywizacji z jednej strony (KANT!), piękno występuje w różnych postaciach jest w dużej mierze związane z tym co w teorii tran scen dentalnej zaproponował Kant.

Estetyka odrębną nauką – wynik tego typu ewolucji poglądów w późnej dobie nowożytnej, w której coraz bardziej czytelnie funkcjonowały obok siebie 2 koncepcje estetyczne :1) wywodząca się z wlk pitagorejskiej teorii 2) subiektywna koncepcja, nie ma piękna, które jest przymiotem samej rzeczy ale jest piękno które odczuwamy ta koncepcja ewoluuje w dobie nowożytnej.

Funkcjonuje tzw estetyka racjonalna – piękno można zdefiniować racjonalnie lub emocjonalnie (estetyka emocjonalna – przedmiotem badania estetyk jest odczuwanie piękna nie badanie tego co piękne w przedmiocie)

Estetyka klasyczna, racjonalne, obiektywne piękno, wywodzi się z czasów starożytnych – Arystoteles, Pitagorejczycy – obowiązywała do ok. 1700 , w XVIII pierwsze próby przedefiniowania tego paradygmatu klasycznego. Zmiany pojawiają się 2 teorie : SZTUKI i PIĘKNA, zaczynają funkcjonować jako pewna spójnia bo sztuka jest pojmowana jako coś czego celem jest generowanie piękna co do tej pory nie było takie oczywiste, pojawia się też pogląd że piękno nie da się ująć w reguły i obliczyć (stwierdzenie wynikiem długotrwałych procesów), podobają się rzeczy odbiegające od klasycznego kanonu, monumentalne, przerażające teoria estetyczna związana z tym poglądem teorii malowniczości, rozumienie tego czym jest seblaime jako inny rodzaj piękna, nie musi zaspokajać tylko skłonności do zachwycania się tym co uładzone. Podoba się też to co przemawia nie tylko do rozumu ale i do uczuć. Sztuka może wykraczać poza naturę. Odejście od racjonalizmu i obiektywizmu jest w jakiś sposób skodyfikowane w teorii transcendentalnej Kanta, bez niego może tkwilibyśmy z poglądach z Pitagorasa i Arystotelesa – zmiany podsumowane i spropagowane przez Kanta. Rangę zyskują nowe pojęcia w estetyce jak : dobry smak, inwencja. Powiązany z nowym ideałem sztuki w XVIII był nacisk na inwencję, nowość, oryginalność (w wieku XVI dobry artysta potrafił zastosować zasadę emulatio – twórcze naśladowanie naśladowanie), od XVIII nawet najlepsze naśladowanie nie wystarcza, trzeba być twórczym – pokazać więcej ekspresji, nowości. Sztuka jako wyraz indywidualności artysty do dziś.

Zagadnienia epistemologiczne : istotna kwestii poznania, którą zajmował się Kant – najistotniejsze jest to co Kant wprowadza w zakresie podejścia do poznania zmysłowego ono i jego pozycja w epistemologii ukształtowane zostały od czasów antycznych przede wszystkim przez platońską filozofię idealistyczną, ideał ma wartość nadrzędną, świat zmysłowy jest zniekształconym odbiciem świata idei – zostało to przyjęte w tradycji Judeo chrześcijańskiej jako przełożenie rozumienia świata rzeczywistego jako odbicia świata boskich idei w związku z tym deprecjonowane jest poznanie zmysłowe, zgłębianie tego co widzialne bo badamy zmysłami jedynie to co jest zniekształconym odbiciem idealnego świata poznanie zmysłowe przez wieki nie było doceniane jako narzędzie epistemologiczne. Zmysły oszukują – u wielu filozofów – nie dajmy się oszukać, mamią, nie ma przez nie dostępu do tego co jest faktycznie warte badania – to jest rozumowe. Ten sposób myślenia o poznaniu zmysłowym dominuje do XVIII kiedy następuje po raz 1 próba zrewidowania wartości poznania zmysłowego, zdefiniowania go jako paralelnego, analogicznego do poznania racjonalnego. W związku z tym pojawia się estetyka – 2 pojęcia odpowiadające dwóm niezależnym typom poznania : LOGIKA odpowiedzialna za definiowanie poznania racjonalnego i ESTETYKA zajmująca się poznaniem zmysłowym. Pierwsze opracowanie teorii estetyki, po raz 1 ktoś próbuje systematycznie ująć w ramy filozoficzne zagadnienia związane z poznaniem zmysłowym + pojęcie estetyka - nowe. W Estetyce Baumgartena znajdziemy teorię poznania prawdy przez zmysły rozumianej jako analogię do poznania racjonalnego, nie pisze, że jest lepsze/ gorsze – tak jak umysł jest w stanie zgłębiać jakąś prawdę tak analogicznie do prawdy można dojść poprzez zmysły. Wg Baumgartena poznanie zmysłowe dostępne jest poprzez posługiwanie się wyrafinowaną percepcją zmysłową czyli poprzez kultywowanie w sobie tzw dobrego smaku, który nie potrzebuje nawet mediacji rozumu – koncepcja wówczas nie przyjęta powszechnie.

Najbardziej wyrafinowaną próbę zmierzenia się z tym czym jest piękno, czy można je ocenić przy użyciu dobrego smaku i czy potrzebny jest do tego wkład rozumu podjął Kant – twórca filozofii krytycznej, transcendentalnej – zajmować się miała badaniem procesów poznawczych, nie rzeczy samych w sobie ale procesów poprzez które podmiot badający poznaje otaczający świat. Twierdzi, że poznającemu umysłowi niedostępne są nomeny - rzeczy same w sobie ale wyłącznie fenomeny by nie opowiedzieć się po stronie materializmu/idealizmu (Kant w opozycji do Descartesa i empiryzmu Huma). Balansuje między też między racjonalizmem i empiryzmem, wychodzi z racjonalistycznego przekonania o autonomii rozumu ale później ów sprytny zabieg z fenomenami i badaniem procesu transcendentalnego nie wnikając w zagadnienia- czy czysty rozum czy empiria … te przekonania publikuje w 2 pracach, najważniejsza Krytyka czystego rozumu, Krytyka władzy sądzenia - 1790.

Cała ta teoria oparta jest o b. specyficzne ujęcie formy u Kanta, to pojęcie odbiega zarówno od antycznego rozumienia formy jako morfe jak i jako eidos. Niezwykle twórczy sposób pewnej syntezy – w syntezie różnych wątków filozoficznych celował. Do jego czasów pojawiło się mnóstwo teorii, sposób myślenia o pięknie i sztuce był b. spolaryzowany a Kant próbuje te wątki niejako ze sobą spleść i w związku z tym, że splata ze sobą tak rozbieżne wątki teorii okazuje się na koniec paradoksalna ale niezaprzeczalna zasługą jest to, że wprowadza do epistemologii poznanie zmysłowe dowartościowując je i ukazując jako analogiczne do poznania racjonalnego poprzez użycie tego specyficznego pojęcia formy – FORMY APRIORYCZNEJ na zasadzie użycia tej formy konstruuje teorie aprioryczności sądów, bez tej formy nie byłoby możliwe poznanie rzeczywistości i jej sądzenie. Ta forma to właściwość umysłu powodująca, że umysł umie w jeden, określony, w pewnej określonej formie postrzegać i rozumieć dane doświadczenie. Doświadczenie ma z góry narzuconą, określoną, daną formę, ta forma znajdowana jest w przedmiocie ale ostatecznie narzucona jest przez podmiot badający i ten sposób rozumienia formy jest zależny zarówno od formy platońskiej w jakiś sposób ale z drugiej najbliższa jest tej teorii teoria Mikołaja z Kuzy, który podobnie zakładał wkład umysłu poznającego w rozumienie formy.

Jakie są te formy konieczne, dane, jednoznaczne, które definiują jak poznajemy świat? Te aprioryczne formy doznania : przestrzeń, czas, substancja, przyczynowość – są one stałe, powszechne, konieczne, poza empiryczne. Każdy rodzi się niejako wyposażony w te aprioryczne formy pozwalające nam na zrozumienie świata. Np. percepcja przestrzeni jest narzucona. Ta forma jest taką wypadkową tego co w przedmiocie i podmiocie, wysublimowany sposób łacenia różnych tradycji filozoficznych u Kanta. Bez tych form nie bylibyśmy w stanie racjonalnie poznawać świata i funkcjonować w ogóle.

Oprócz sądów racjonalnych ujętych w formy aprioryczne Kant twierdzi, że są też sądy nie a priori (uprzedzająco zdefiniowane przez formy aprioryczne) a posteriori – empiryczne, wynikające z doświadczenia. Funkcjonowanie jednostki w rozumieniu Kanta wszyscy mamy narzucone formy aprioryczne by funkcjonować racjonalnie, poruszać po świecie, poznanie umysłowe jest od nich uzależnione natomiast nie każde poznanie jest wynikiem tych sądów są także empiryczne.

Krytyka władzy sądzenia tu zajmuje się teoria osądu estetycznego, zadaje sobie pytanie, czy możliwe jest wydanie osądu o tym co piękne? Skoro racjonalne poznanie zdefiniowane jest przez formy aprioryczne są też sądy a posteriori to czym jest osąd o pięknie, z czego wynika? Czy to apriorycznie ktoś narzuca nam stwierdzenie tego co piękne czy to wynik empirii ? te rozważania o estetyce, o relacji piękna do podmiotu są wynikiem gigantycznej syntezy, Kant jest w stanie destylować to co dotychczas najtrafniejsze w filozofii i syntetyzować ten materiał. O innowacyjności tej teorii w dużej mierze zadecydowała duża dawka nowej myśli o pięknie i estetyce, która emanowała z XVIII wiecznej Anglii. Akt sądzenia wg Kanta opiera się na pewnej celowości, która jest zasadą porządkującą dla osądu i ta celowość może być subiektywna, czyli formalna – celowość wyobrażeń i doznań wynikająca z bezpośredniego przedstawienia przedmiotu ale jest też celowość obiektywna – celowość przyrody, jest to teleologiczna władza sądzenia nie dostępna generalnie jednostce sądzącej o pięknie. Osąd estetyczny jest wynikiem tej celowości subiektywnej. Zdaniem Kanta, który zadaje sobie pyt. Jak decydujemy o tym co piękne? Czy mamy narzuconą formę aprioryczna piękna czy nie to osąd estetyczny jest tak czy inaczej poznawczy, można poznać poprzez zmysły . jest to osąd logiczny, racja determinująca jest racją subiektywną ale to więcej niż jedynie przyjemność. Osąd estetyczny zdaniem Kanta lokuje się pomiędzy osądem racjonalnym, zdeterminowanym przez formę aprioryczną (logicznym) a czysta przyjemnością. Osąd estetyczny nie jest tym samym co czysta przyjemność zmysłowa !! kładzie naciska na to by zasygnalizować czytelnikowi, że jego teoria nie jest w jakiejś mierze uzasadnieniem, apologią zmysłowej przyjemności. Próbuje ten osąd estetyczny dowartościować, a jego krytyka jest wymierzona przeciw tym, którzy sugerowali, ze osąd estetyczny to tylko czcza przyjemność zmysłowa.

By mówić o osądzie estetycznym tak rozumianym muszą zostać spełnione pewne warunki :

Kant definiuje 5 warunków fundamentalnych z punktu widzenia tego byśmy mieli do czynienia z osądem estetycznym a nie tylko zmysłową przyjemnością. Musi być to doznanie estetyczne :

-bezinteresowne – niezależne od tego czy przedmiot istniej/ nie, podoba się samo wyobrażenie, sama idea piękna powoduje doznanie estetyczne, w innym rozumieniu nie jest to upodobanie powiązane z żadną korzyścią, Kant definiuje tu w jakiś sposób odbiorcę piękna bo wydawać się może, że nie może wydać osądu estetycznego taka osoba, która dostrzega ten przedmiot przez pryzmat własnej korzyści np. osoba, która pożąda obiektu jako cennego nie wydaje osądu estetycznego, tylko osoby które nie kierują się takimi pobudkami SA w stanie decydować bezstronnie o pięknie, Kant tym sama mym wyklucza mnóstwo ludzi z grupy tych które o pięknie mogą i potrafią decydować bo tylko osoba o pewnym statusie jest w stanie patrzeć na piękny przedmiot nie pożądając go w sposób czysto materialny. Istotne bo w ten sposób Kant wpisuje się w XVIII wieczną debatę wokół dobrego smaku : kto i w jakim stopniu go posiada, by go mieć i kultywować trzeba należeć do tej grupy społ. która nie kieruje się przyziemnymi pobudkami – najniższe grupy społ. są wyłączone z tej która może wyrokować o pięknie bo są skażeni przez pożądanie przedmiotów dla nich samych wynikające z ich upośledzenia społ.

-bez pojęciowe – nie posługuje się pojęciami apriorycznymi, nie istnieje dla piękna forma aprioryczna, nie mamy z góry narzuconej formy dla tego co jest/nie jest piękne

-dotyczy samej formy rzeczy – tym się różni od upodobania zmysłowego, to co je wynosi ponad czyste doznanie zmysłowe i jednocześnie nie dotyczy treści a dotycząc formy odróżnia się w ten sposób od dobra, bo gdybyśmy oceniali treść czegoś jako piękną to nie mówilibyśmy o pięknie, tu włącza się antyczna teoria związków piękna z dobrem, gdybyśmy mówili o treści – mówimy o innych zagadnieniach. Tym różni się piękno od dobra, osąd estetyczny dotyczy formy dlatego jest estetyczny a nie etyczny.

- osąd estetyczny to upodobanie całego umysłu zdaniem XVIII wiecznych badaczy jeśli cały umysł jest zaangażowany wtedy doświadczenie ma kształt i formę odpowiednią dla ludzkiego umysłu.

PODSUMOWANIE tej teorii, która próbując pogodzić z sobą tak rozbieżne wątki wynikające jeszcze z filozofii antycznej, dochodzi do pewnego paradoksu nie ma jednej ogólnej zasady, która definiowałaby o tym co piękne/ nie. Każdy przedmiot trzeba oceniać jednostkowo, każdy osąd o pięknie jest jednostkowy, indywidualny ale ponieważ wszyscy mamy podobnie zbudowane umysł y to co podoba się jednemu powinno podobać się wszystkim – to jest ten aspekt tek teorii, który wymyka się racjonalnemu podejściu, paradoks

To co podoba się jednemu powinno podobać się wszystkim więc wydaje się, że piękno jest powszechne ale ta powszechność osądu nie da się ująć w reguły, każdy osąd o pięknie musi być osądem jednostkowym a z tego wynikać może, że jeśli podoba się jednemu będzie się podobać wszystkim. Nie da się ująć piękna w reguły. Nie ma formy apriorycznej dla piękna.

W filozofii Kanta mamy do czynienia z dowartościowaniem poznania estetycznego, które jawi się jako analogiczny pień poznania dla poznania racjonalnego, mamy po raz 1 tak wyraźnie sformułowaną koncepcję relatywizującą piękną, nie da się ująć w reguły, wymyka się tym zasadom, nie ma jednej formy, zasady decydującej o tym co się podoba/nie.

Z punktu widzenia rozwoju h. sztuki ważne jest to, że z pięknem łączy się uczucie wzniosłości jako wyrażanie czegoś nieskończenie wielkiego/ małego, dynamiczna, matematyczna – te teorie potem łączą się i podbudowują i tworzą nową, ekspresyjną teorie sztuki.

Odrzucenie dawnej koncepcji o uniwersalizmie piękna, o wszystkim decyduje jednostkowy osąd smaku. Norm dla piękna nie ma. Ważne dla h. sztuki możemy ufać zmysłom, stanowią dla nas punkt wyjścia dla refleksji o tym co piękne/ nie ale i mamy się na baczności wiedząc, że nie ma jednej uniwersalnej normy dla tego co jest piękne/ nie.