Psychologia Kliniczna 13.10.2012r.
Psyche – dusza
Logos – nauka
Typy wiedzy psychologicznej
Psychologia : naukowe badanie zachowania jednostek i ich procesów psychicznych.
Psychologia zajmuje się :
Opisem
Wyjaśnianiem
Przewidywaniem
Kierowaniem
Ludzkiego zachowania w taki sposób aby móc :
Polepszyć jakość życia
Czym zajmują się psychologowie
Badania podstawowe w psychologii
Psychologia stosowana
Nieterapeutyczna Terapeutyczna
Dziedziny badań podstawowych
Poznawcza – przetwarzanie informacji przez człowieka wybiórczość uwagi, pamięć
Rozwojowa – rozwój człowieka w ciągu zycia rozwój intelektualny, emocjonalny
Społeczna – stosunki z innymi postawy spostrzeganie innych
Porównawcza – zachowanie zwierząt a ludzi instynkt więzi
Fizjologiczna – mózg a zachowanie się układ nerwowy obszary mózgu
Psychometryczna – różnice indywidualne inteligencja , osobowość.
Działy psychologii
Teoretyczna:
Osobowość i róznice indywidualne , p. rozwoju, p. emocji i motywacji, procesy poznawcze, p społeczna
Stosowana
Kliniczna , wychowawcza , organizacji i zarządzania
… elementy różnych np. p penitencjarna, p sportu, p. kultury, p reklamy, p. marketingu.
Metody badań psychologicznych
Podejście monotematyczne – badania grup
- uogólnienie próby na ogół populacji
- brak możliwości przewidzenia zachowania jednostki.
- jednostka traci indywidualność
Podejście idiograficzne – pogłębienie studia jednostki.
- koncentracja na sobie i poznanie jej indywidualności.
- poznajemy jedna osobę,
Metody badań psychologicznych.
- eksperyment
- obserwacja
- sondaż
- stadium przypadku
- badania psychometryczne.
Eksperyment badacz rozmyślnie izoluje i zmienia jeden czynnik ( zmieniają niezależną) aby móc obserwować wpływ tej zminy na inny czynnik ( zmienna zależną)
Bez zakłócającego wpływu zmiennych ubocznych
Eksperyment laboratoryjny
_’’_ polowy
-”- esperyent naturalny
Obserwacja
Metoda badawcza zakładająca brak manipulacji zmiennych
Obserwacja kontrolowana
Obserwacja naturalna
Obserwacja uczestniczaca
Sondaż
Metoda oparta o szeroki zestaw pytań, które zadaje się reperezentatywnej próbce z właściwej populacji
Stadium przypadku
Zebranie jak najbardziej kompletnego materiału dotyczącego danej jednostki
Jej historii
Pochodzenia
Wyników testów
Wywiadów
Metoda najczęściej stosowana w psychoterapii.
Badania psychometryczne
Opracowanie i stosowanie testów mierzacych własności psychologiczne np. inteligencję temperamentu osobowość , twórczość
Cechy testów
Rzetelność
Trafność
Standaryzacja
Dziedziny psychologii klinicznej
- psychologia kliniczna człowieka dorosłego
- psychologia kliniczna dzieci i młodzieży
- interwencja w sytuacji traumy, katastrofy.
- psychoprofilaktyka
- promocja zdrowia.
Przedmiot psychologii klinicznej
Zaburzenia zdrowia , funkcji psychicznych , somatycznych i zachowania
Przyczyny i mechanizm biopsychospołeczny zdrowia i zaburzeń
Teoretyczno-metodologiczne podstawy diagnozy psychologicznej
Promocja i ochrona zdrowia , prewencja zaburzeń, pomoc psychoterapeutyczna
Psychologia kliniczna
Dziedzina psychologicznych badań i zastosowań , która zajmuje się opisem, wyjaśnianiem zdrowych i zaburzonych form zachowania , przezycia i funkcjonowania somatycznego, określeniem ich przyczyn oraz wypełnianiem zadań praktycznych polegających na diagnozie zdrowia i / lub zaburzeń w celu zastosowania profesjonalnych psychologicznych form pomocy i interwencji.
Norma społeczno – kulturowa
Składają się na nią dwa pojęcia
Normalnie jest to powszechne , typowe dla danej kultury, zgodne ze zwyczajami. – człowiek normalny jest typowy dla danej kultury, odchylenie od wzorców społeczno – kulturowy to dewiacja.
Normalne jest to co zgodne ze skodyfikowanymi normami moralnymi i prywatnymi.
Norma ilościowa
Wynik pomiaru , odzwierciedla rozkład danej cechy w populacji, określaną za pomocą procedur statystycznych
Wynik przeciętny ; uzyskany przez 2/3 osób w badanej w populacji
Dotyczy cech
Biologicznych – wysokość i masa ciała, poziom cukru we krwi, tętno wskaźnik BMI.
Psychologicznych - poziom inteligencji , pojemność pamięci
Norma rozwojowa
Wskaźnik określający poziom rozwoju czynności psychicznych i ruchowych najczęściej spotykany w danej grupie wiekowej.
Norma teoretyczna
- punktem odniesienia s ą ogólne prawidłowości lub twierdzenia naukowe.
- o stanie normalnym wnioskuje się porównując obserwowane wskaźniki z teoretycznymi modelami.
- wzorzec normy jest wzorcem idealnym czyli modelem.
Zdrowie pełny dobrostan fizyczny , psychiczny i społeczny a nie tylko brak choroby lub niedomagania.
Biomedyczny model zdrowia
- rozdzielenia ciała i psychiki.
- zdrowie jest brakiem choroby.
- lekarz jest odpowiedzialny za diagnozę stanu zdrowia i stosowanie form leczenia.
- pacjent poddaje się leczeniu – usuwaniu objawów i niekiedy ich przyczyn.
- od człowieka nie oczekuje się aktywności prozdrowotnej
Holistyczny model zdrowia
Medycyna psychosomatyczna
- powiązanie ciała I psychiki.
- zdrowie to proces stałego dynamicznego równoważenia potrzeb człowieka i wymagań otoczenia.
- świadoma aktywność prozdrowotna.
Socjoekologiczny model zdrowia
Człowiek to całościowy system funkcjonujący, biologicznie, umysłowo i duchowo.
Zdrowie – proces dynamicznej równowagi pomiędzy podsystemami.
Człowiek posiada własne pojęcie zdrowia. Zdrowie – zdolność do osiągania pełni własnych możliwości.
Uwarunkowania zdrowia
- czynniki biologiczne
- zachowania związane ze zdrowiem
- środowisko fizyczne
- środowisko społeczno-kulturowe
Zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym człowieka
Zespół kryteriów zdrowia
- pozytywna postawa wobec samego „ ja”
- zdolność do rozwoju i samoregulacji
- integracja
- realistyczne spostrzeganie rzeczywistości
- radzenie sobie z wymaganiami otoczenia
Dobrostan psychiczny
- rozumienie obiektywne
Zespół warunków życia i działania człowieka
- środowisko fizyczne
- środowisko materialne
- środowisko społeczno – kulturowe
Rozumienie subiektywne.
Wynik oceny i wartościowania życia i jego sfer
- poczucie satysfakcji – ocena poznawcza
- poziom zadowolenia z życia i jego sfer – ocena emocjonalno- przeżyciowa
Podejście etipatogenetyczne
- co jest przyczyna choroby
- poszukiwanie związków czynnika chorobotwórczego z procesem chorobowym
Wieloczynnikowa etiopatogeneza zaburzeń
- czynniki endogenne
* predyspozycja genetyczna
_ czynniki somatogenne
Czynniki toksyczne ( alkohol, leki)
Czynniki infekcyjne
_ czynniki psychogenne
Czynniki sytuacyjno-środowiskowe
Zmienne osobowościowe
Podejście salutogenetyczne
Dlaczego pomimo działania stresorów ( patogenów) zachowujemy zdrowie. Noralnym stanem funkcjonowania człowieka jest brak równowagi. Zdrowie to wykorzystywanie dostępnej energii by sprostać wymaganiom. Wyjaśnienie procesów zachowania rozwoju i przywracania zdrowia.
Czynniki wyznaczające poziom zdrowia:
- uogólnione zasoby odpornościowe
* czynniki społeczno-kulturowe ( wsparcia, religia, sztuka, filozofia, opieka zdrowotna)
- Stresory
Wymagania , dla których nie ma gotowych reakcji adaptacyjnych
- poczucie koherencji
poczucie zrozumiałości
poczucie zaradności
sensowności
- zachowania , styl życia
DSM – IV
Diagnostyczny i Statystyczny Podręcznik Zaburzeń Psychicznych
Oś I – zespoły kliniczne
Zaburzenia nastroju, schizofrenie, zaburzenia urojeniowe, zaburzenia lękowe, ograniczenie zaburzenia psychiczne, zaburzenia spowodowane substancjami psychoaktywnymi.
Os II – zaburzenia rozwojowe , zaburzenia osobowości i upośledzenia umysłowe
Oś III – stany ogólnomedyczne
Główną rolę odgrywa tu czynnik zaburzeń somatycznych – zarówno jakokonsekwencja patogennych mechanizmów , jak i uwarunkowanie zaburzeń psychicznych
Oś IV – problemy społeczne i środowiskowe
Życiowy stres społeczny, obciążenia psychiczne
Oś V – poziom przystosowania
Ocena poziomu zdrowia lub zaburzenia u badanego.
ICD - 10
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych
ograniczenie zaburzenia psychicznie włącznie z zespołami objawowymi
zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych
schizofrenia , zaburzenia typu schizofrenii i zaburzenia ustrojeniowe
zaburzenia nastroju
zaburzenia nerwicowe , związane ze stresem i pod postacią somatyczną
zaburzenia behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi
zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych
upośledzenie umysłowe
zaburzenia rozwoju psychicznego, całościowe zaburzenia rozwoju – autyzm
zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się w dzieciństwie i wieku młodzieńczym.
Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży.
Dzieci to mali dorośli.
- diagnoza ,metodą cofnięcia w czasie. Do lat 50 – tych brak systemu klasyfikacji zaburzeń specyficznych dla dzieci
Pomijanie wpływu czynników środowiskowych. Brak odniesienia zaburzeń do prawidłowości poszczególnych okresów rozwoju.
Szczególna podatność dzieci
- brak całościowego realistycznego poglądu na świat.
- brak ustalonego poczucia tożsamości.
- brak sposobów radzenia sobie sobie z trudnościami.
- brak zrozumienia sytuacji
- brak zrozumienia konsekwencji zachowań
Psychologia Kliniczna Dziecka
Dzieci To mali dorośli
- diagnoza metodą „ cofnięcia w czasie”
- do lat 50 brak systemu kwalifikacji zaburzeń specyficznych dla dzieci
- pomijanie wpływu czynników środowiskowych
- brak odniesienia zaburzeń do prawidłowości poszczególnych okresów rozwoju.
Szczególna podatność dzieci
- brak całkowitego, realistycznego poglądu na świat
- brak ustalonego poczucia tożsamości
- brak sposobów radzenia sobie z trudnościami
-brak zrozumienia sytuacji
- brak zrozumienia konsekwencji zachowań
Metody klasyfikacji zaburzeń okresu dzieciństwa
- określenie kategorii – na podstawie zebranych diagnoz dotyczących zachowania danej klasy dzieci ustala się klasę lub kategorię opisową ( DSM, ICD)
- określenie wymiaru – statystyczna analiza wyznaczająca wymiary szerokiego spektrum objawów manifestowanych
Jednostka nozologiczna
Jednostka chorobowa ściśle określona przez etiologię i patogenezę, którą wywołuje zawsze ta sama przyczyna ( czynnik etiologiczny) , jej przebieg jest z reguły podobny, poza pewnymi odchyleniami wynikającymi z różnic indywidualnych
ICD – 10
Zaburzenia rozwoju psychicznego ( F80-F89)
- specyficzne zaburzenia rozwoju języka i mowy
- specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych
- specyficzne zaburzenia rozwoju funkcji motorycznych
- mieszanie specyficzne zaburzenia rozwojowe
- całościowe zaburzenia rozwojowe
- inne zaburzenia rozwoju psychicznego
- nieokreślone zaburzenia rozwoju psychicznego
ICD – 10
Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym ( F90-F98)
- zespoły nadpobudliwości psychoruchowej
- zaburzenia zachowania
- zaburzenia zachowania i emocji
- mieszanie zaburzenia zachowania i emocji
- zaburzanie emocjonalne rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie
- zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
-tiki
- inne zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
DSM – IV
Zaburzenia diagnozowane w dzieciństwie lub adolescencji
- upośledzenie umysłowe
- zaburzenia uczenia się
- zaburzenia motoryczne
- zaburzenia komunikacji
- uogólnione zaburzenia rozwojowe
- nadpobudliwość psychoruchowa
- zaburzenia jedzenie i odżywiania się
- tiki
- zaburzenia objawowe
- inne zaburzenia diagnozowane w dzieciństwie lub adolescencji
Zaburzenia okresu dzieciństwa
-nadpobudliwość psychoruchowa
-zaburzenia zachowania
-zaburzenia lękowe
- depresja okresu dzieciństwa
- zaburzenia objawowe
-autyzm
Zaburzenia zachowania
Zaburzenia dotyczące stosunku do norm społecznych i reguł zachowywania się
Zaburzenia opozycyjno – buntownicze
- pojawiają się ok. 6r.ż trwają 6 miesięcy
- zachowania negatywistyczne, nieposłuszeństwo, wrogość przeciw autorytetom
Zaburzenia zachowania
- pojawiają się ok 9 r.ż
- powtarzające się łamanie zasad ( wrogość) nieposłuszeństwo, agresja, kłótliwość, kradzieże
- nieliczenie się z prawami innych
Samonapędzający się mechanizm zaburzeń zachowania
Podłoże genetyczne
- niska inteligencja werbalna
- łagodne problemy neuropsychiczne
- trudności tempera mentalne
Czynniki środowiskowe
- kontekst rodzinny – niejasny „obraz” głównego opiekuna, niespójne zasady, brak konsekwencji
- kontekst społeczny – poszukiwanie grupy akceptującej i naśladowanie jej zachowań
Zaburzenia lękowe
Zachowania lękowe w formie skrajnej
Zaburzenia separacyjne
- skrajny lęk przed rozłąką z „ obiektem głównym”
- nieśmiałość, wrażliwość, uległość, płaczliwość
Mutyzm wybiórczy
-niemożność mówienia w specyficznych sytuacjach
- zaburzenia trwa min. Miesiąc i nie jest to pierwszy miesiąc szkoły
Przyczyny zaburzeń lękowych
- wrażliwość konstytucjonalna – łatwe uwarunkowanie się na bodźce awersyjne
- lekowość wywołana przebytymi wcześniej chorobami
- nadmiernie lekowi i nadopiekuńczy rodzice
- obojętność i brak zaangażowania rodziców
-narażenie na przemoc – brak kontroli nad negatywnymi czynnikami środowiskowymi
Depresja okresu dzieciństwa
Objawy
- wycofanie
-płacz
- unikanie kontaktu wzrokowego
-skargi na dolegliwości fizyczne
- brak łaknienia
- zachowania agresywne
- niekiedy samobójczo
Przyczyny depresji okresu dzieciństwa
Czynniki biologiczne
- depresja w rodzinie
Czynniki związane z uczeniem się
Zachowania wyuczone jako efekt złej adaptacji
- wzorzec relacji matka-dziecko
- przypisywanie pozytywnych wydarzeń czynnikom a doświadczeń negatywnych predyspozycjom stałym
Depresja anaklityczna
Faza protestu
- nieustanny płacz
- wzmożona lękliwość – reagowanie lękiem i krzykiem na obce osoby, odmowa jedzenia i płaczu
Faza rozpaczy
- zmniejszenie aktywności izolacja od otoczenia
- dotychczasowa aktywność poznawcza zamiera
- dziecko zaczyna się ruszać stereotypowo – monotonnie ruchy kiwania się, kręcenia głową
Faza odcięcia od związków emocjonalnych
-apatia
-brak odpowiedzi na bodźce zew.
- autyzm
- objawy somatyczne , utrata wagi i łaknienia, bezsenność , wymioty, osłabienie , odporność na zakażenia - śmierć
Zaburzenia objawowe
-zaburzenia wydalania ( moczenie się mimowolne, zanieczyszanie kałem)
- sennowłóctwo
- tiki
Moczenie się mimowolne (enurezja)
Występuje po 5 roku życia, występuje ze zmienną częstotliwością
Przyczyny
Organiczne
- zaburzenia kontroli pęcherza na poziomie mózgu
- zmniejszona pojemność pęcherza
Nieprawidłowo przeprowadzony trening czystości
Niedojrzałość związana z problemami emocjonalnymi
Zaburzenia interakcji w rodzinie
Stresujące wydarzenie
Zanieczyszczanie się kałem (encopresis)
- występuje po 4 roku życia
- często współwystępuje z moczeniem się
- oddawanie stolca w miejscach do tego nieodpowiednich wg norm kulturowych
Przyczyny
- brak lub utrata kontroli nad zwieraczami
-nieprawidłowo przeprowadzony trening czystości
-wynik wali rodzice-dziecko
Sennowłóctwo
-występuje między 6-12 rokiem życia
-opuszczanie łóżka i spacerowanie bez świadomości
-brak pamięci o zachowaniu po przebudzeniu.
- normalne zasypianie i budzenie się około godziny2-4.
- w fazie NERM
Tiki
Uporczywe nieregularne drgania lub skórcze ograniczone zazwyczaj do określonych grup mięśni
Tiki przemijające
-nie trwają dłużej niż 12 miesięcy
-mrugania grymasy twarzy lub drgania głowy
Przewlekłe tiki ruchowe lub głosowe (wokalne)
-trwają dłużej niż rok
-tiki ruchowe lub głosowe
Zespół tików głosowych i ruchowych (zespół Gillesa de la Tourette’a)
-tiki głosowe i ruchowe
-tiki głosowe mają charakter eksplozywny często obscenicznych
-tiki ruchowe mogą mieć charakter wulgarny (kopropraksja)
Całościowe zaburzenia rozwojowe
-autyzm
- zespół Retta
-zespół Aspergera
-dziecięca zaburzenie dezintegracyjne
Autyzm
Całościowe zaburzenia rozwoju, w którym wystepuje nieprawidłowe funkcjonowanie we wszystkich spośród trzech sfer
-interakcje społeczne
-komunikacja
-powtarzający się repertuar zachowań
Ponadto
-występuje 3-5 razy częściej u chłopców
-ujawnia się przed 36 miesiącem
-brak okresu prawidłowego rozwoju.
Interakcje społeczne w autyzmie
-niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, mimiki, postawy ciała , gestów , w celu regulowania interakcji społecznych
- brak kształtowania adekwatnych do wieku związków z rówieśnikami.
- brak reakcji na uczucia innych ludzi, słaba integracja zachowań społecznych
- brak odwzajemnienia społecznego
Komunikacja w autyzmie
-opóźnienie lub całkowity brak rozwoju języka mówionego, pomimo zdolności do mówienia
- osłabienie zdolności nawiązywania i podtrzymywania rozmowy z innymi
- stereotypowe i powtarzające się posługiwanie językiem (np. echolalia)
- brak spontanicznych zabaw symbolicznych („na niby”) lub naśladowczych
Stereotypowe wzorce zachowań w autyzmie
-pochłonięciem jednym lub większą liczbą zachowań stereotypowych i ograniczonych nieprawidłowe pod względem intensywności i stopnia koncentracji.
- kompulsywne przywiązanie do specyficznych niefunkcjonalnych czynności lub rytuałów
-stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe
- uporczywe zafascynowanie częściami przedmiotów.
Przyczyny autyzmu
- biologiczne uwarunkowania nadwrażliwość psychiczna
- czynniki genetyczne
-zespół kruchego chromosomu X
- nieprawidłowości w rozwoju mózgu ok. 30 tygodnia życia głodowego
Zespół Retta
- występuje wyraźny okres prawidłowego rozwoju
-częściowa lub całkowita utrata mowy, umiejętności lokomocyjnych i manipulacyjnych
- zahamowanie wzrostu czaszki pomiędzy 7 a 24 miesiącem życia
- od 4 r.ż pionowa ataksja i apraksja
- prowadzi zawsze do upośledzenia umysłowego
- występuje u dziewczynek
Etapy rozwoju Retta
Etap I
Wczesny początek choroby- -od 6 miesiąca do1,5 roku żcyia
Etap II
Nagły niszczący -od 1,5 do 4
Etap III
Pozornej stagnacji – przedszkolny do szkolnego
Etap IV
Pogorszenie ruchów motorycznych – wiek po III etapie 5-15-25 rok życia
Wczesny początek choroby od 6 miesiąca życia do 1,5r.ż.
- często niezauważalny, ponieważ objawy pojawiają się bardzo niewyraźnie;
- niemowlę może okazywać mniejszy kontakt wzrokowy i słabe zainteresowanie zabawkami
- często określane jako dobre dziecko, cichutkie i spokojne
- mogą wystąpić opóźnienia rozwoju motorycznym
- jeszcze nie pojawiają się oznaki wykręcenia rączek, ale może już następować spowolnienie wzrostu głowy
Etap nagły niszczący – od 1-4 r.ż
-może mieć ostry przebieg na początku, bądź bardziej łagodny
- dziewczynka traci umiejętności całkowitego posługiwania się rączkami i język werbalny
- zaczynają pojawiać się stereotypowe ruchy rąk i często obejmuje to ruch wkładania ręki do ust, jak również wykręcanie mycie…itp.
- stereotypie trwają ciągle po przebudzeniu , a ustają pod czas mu
- zatrzymywanie oddechu i hiperwentylacja, oddychanie jest normalne podczas snu.
- niektóre dziewczynki mają objawy podobne do autystycznych – tracą zainteresowanie otoczeniem i komunikowaniem się
- poruszanie się jest niestabilne
- zaburzenia równowagi i trudności w inicjowaniu, jak również planowaniu ruchów motorycznych
- zmniejszenie obwodu główki jest zwykle zauważalne od 3 miesiąca do 4 roku życia.
Pozorna strategia – wiek przedszkolny do szkolnego
- problemy motoryczne jak również ataki sa bardziej wyraźne , jednakże poprawa jest widoczna w zachowaniu dziecka i następuje mniejsza irytacja, mniej płaczu i cech autystycznych
- dziewczynka wykazuje większe zainteresowanie otoczeniem, poprawia się jej gotowość do porozumiewania się z otoczeniem i koncentracja uwagi
- wiele dziewczynek z RS pozostaje na III etapie przez większość czasu.
Pogorszenie ruchów motorycznych
- zwykle zaczyna się po 10 roku życia i charakteryzuje się zmniejszoną stabilnością
- niektóre dziewczynki przestają chodzić (podczas gdy inne nie chodziły)
- nie ma zmniejszenia umiejętności poznawczych, komunikowania się i poruszaniu rękami
- ruchy powtarzające dłoni mogą się zmniejszyć
- decydującą główną cechą jest skolioza
- kontakt wzrokowy i spojrzenie zwykle się poprawia
- charakterystyczna jest szczytność i dystonia mięśni
* dystonia – zwiększenie napięcia mięśni z nietypowymi pozycjami ciała
- okres dojrzewania zaczyna się w oczekiwanym wieku.
Zespół Aspergera
- znacznie i długotrwałe zaburzenia w zakresie interakcji społecznych
- powtarzające się wzorce zachowań
- brak opóźnienia mowy
- brak upośledzenia rozwoju poznawczego
- wstępuje u chłopców.
Dziecięce zaburzenia dezintegracyjne
- wystepuje wyraźny okres prawidłowego rozwoju.
- utrata nabytych umiejętności w ciągu kilku miesięcy i rozwiniecie się pełnych objawów autyzmu.
- deficyty społeczne
- deficyty porozumiewanie się
- znaczne upośledzenie umysłowe
- występuje częściej u chłopców
Nadpobudliwość psychoruchowa wśród dzieci i młodzieży
Różnorodność terminologiczna
-zespół nadpobudliwości psychoruchowej
- zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi
- zespół hiperkinetyczny mózgu
- zespół minimalnego uszkodzenia mózgu
- zespół minimalnej dysfunkcji mózgu
- zespół zaburzeń hiperkinetyczno-odruchowych
- zaburzenie z deficytem uwagi i hiperaktywnością
-nadpobudliwość psychoruchowa z deficytem uwagi
-lekka encefalopatia
-wczesnodziecięcy zespół psychoorganiczny
-ZDUN- zespół deficytu uwagi i nadruchliwości
DSM-IV (314.01)
Zespół zaburzeń uwagi z nadaktywnością
Attention deficyt / hyperactivity disorder – AD/HD
Zaburzenie cechujące się trudnościami z koncentracją uwagi, nadruchliwością I impulsywnością w stopniu utrudniającym funkcjonowanie dziecka, bądź w stopniu niewspółmiernym do jego rozwoju.
Sześć lub więcej objawów zaburzeń koncentracji uwagi oraz sześć lub więcej objawów nadruchliwości impulsywności musi utrzymać się przez przynajmniej 6 miesięcy.
GRUPY OBJAWÓW ADHD
-Zaburzenia uwagi
-Nadmierna impulsywność
-nadruchliwość
Zaburzenia koncentracji uwagi DSM – IV TR (1)
Dziecko nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć szkolnych, pracy lub podczas wykonywania innych czynności. Popełnia błędy wynikające z niedbałości.
Dziecko ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach i grach.
Często wydaje się, że dziecko nie słucha tego, co się do niego mówi.
Nadruchliwość i impulsywność DSM –IV TR (1)
Nadruchliwość
Dziecko ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp bądź nie jest w stanie usiedzieć w miejscu.
Dziecko wstaje z miejsca w czasie trwania lekcji lub w innych sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia.
Dziecko chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble w sytuacjach, gdy jest to zachowanie niewłaściwe.
Dziecko często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem.
Dziecko często jest w ruchu; „biega jak nakręcone”.
Dziecko często jest nadmiernie gadatliwe.
Nadruchliwość i impulsywność. DSM – IV TR (3)
Dziecko wyrywa się odpowiedzą zanim zostanie sformułowane pytanie
Dziecko często ma kłopoty z czekaniem na swoją kolej
Dziecko często przerywa lub przeszkadza innym (np. wtrąca się do rozmowy lub zabawy)
Pozostałe kryteria diagnostyczne
-objaw musi się utrzymywać przez 6 lub więcej miesięcy w stopniu utrudniającym funkcjonowanie dziecka.
-objawy są stałą cechą występującą od lat, powinny były ujawnić się przed siódmym rokiem życia.
-objawy muszą powodować pogorszenia funkcjonowania.
-nasilenie objawów musi być większe niż normalny obraz danej cechy u dziecka w tym samym wieku.
-objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej nie są częścią innego zaburzenia.
Termin zespół nadpobudliwości psychoruchowej nie jest synonimem:
Niespokojnego dziecka
Żywego temperamentu
Zaburzeń zachowania
Agresji
Celowego łamania norm
Nadpobudliwość ruchowa a płeć
Stosunek dziewczynek do chłopców 1:4 a nawet 1:9
Dziewczynki
Typ ADHD z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi bez nadmiernej ruchliwości i impulsywności
Chłopcy
Mieszany podtyp ADHD, bądź podtyp z przewagą objawów nadmiernej ruchliwości i impulsywności
W Stanach Zjednoczonych 1%-12%
W Anglii mniej niż 1%
W Chinach od 2%-13%
W Polsce 3%-12%
Występowanie na różnych poziomach wieku
3-5% dzieci w wieku szkolnym (1:25)
2% młodzieży (1:50)
0,8% 20-laków (1:125)
0,2% 30-latków (1:500)
0,05% 40-latków (1:2000)
Główne cechy dziecka ADHD
Nieustępliwość
Niskie poszanowanie własnej godności
Okresowo występująca depresja
Niedojrzałe zachowanie
Zaburzenia snu
-wczesne budzenie się
-trudności z zaśnięciem
-niespokojny sen
-lunatykowanie lub mówienie przez sen (somnambulizm)
-koszmary nocne
Zaburzenia apetytu
-przejadanie się
-wybredność
Specyficzny gust smakowy
Różnice w nasileniu objawów w różnych grupach wiekowych
Dzieci do 4 r.ż
-nadmierna ruchliwość jako wariant prawidłowego rozwoju psychoruchowego.
Przedszkolaki
-obecne objawy nadruchliwości i impulsywności, rzadko obserwowane objawy zaburzeń uwagi.
Dzieci w wieku szkolnym
-obecne objawy nadruchliwości i impulsywności z możliwą zmniejszającą się intensywnością, nasilone objawy zaburzeń koncentracji uwagi.
Dorastający
-dominujące uczucie wewnętrznego niepokoju, łatwe nudzenie się .
ADHD u dzieci w wieku od 0-3 lat
Nadmierna ruchliwość, której nie można opanować
Zakłócenia rytmu snu i czuwania
Trudności z jedzeniem
Nadmierna drażliwość przejawiająca się trudnym do przewidzenia płaczem bądź krzykiem, który nie jest łatwo ukoić
ADHD u dzieci w wieku 3-6 lat
Wzmożona aktywność ruchowa
Ekspansja ruchowa, której zablokowanie powoduje pojawienie się u dziecka niepokoju ruchowego
Potrzeba bycia w ciągłym ruchu, wykonywanie wszystkich czynności w biegu, np. jedzenie podczas biegania w kółko, ciągłe odrywanie się od wykonywania prac
Trudność z oceną iły wkładanej w wykonywanie danej czynności (np. hałasowanie podczas zabawy, niszczenie zabawek)
Mała precyzja ruchów (niezgrabność ruchowa) stąd częste wypadki, niepowodzenia w pracach manualnych
ADHD u dzieci w wieku 3-6 lat
Zaburzenia koncentracji uwagi
Trudności w ocenie nasilenia deficytów koncentracji uwagi, wynikające z uwarunkowanego rozwojowo krótkiego czasu skupienia uwagi i małej odporności na dystraktory
Deficyty uwagi uwidaczniają się wraz ze wzrostem złożoności zadań
Zaburzenia koncentracji uwagi szczególnie widoczne są w zerówce
-trudności w wyborze odpowiedniej dla zadanie strategii uwagowej
-problemy w różnicowaniu informacji istotnych od nieistotnych
-duża przerzutność uwagi
ADHD u dzieci w wieku 3-6 lat
Impulsywność
Kłopoty z doczekaniem się swojej kolejki w grach i zabawach
Przerywanie i przeszkadzanie innym podczas zabawy, rozmowy
Zachowania agresywne
Planowanie
Trudności w organizacji swojego działania zarówno podczas wykonywanie zadanych prac, jak i podczas zabawy(mamo nudzę się, nie wiem co zrobić, wymyśl mi coś)
Trudności z przewidywaniem skutków swych działań
Wybór zabaw mało złożonych, często o charakterze ruchowym
ADHD u dzieci w wieku 3-6 lat
Trudności w funkcjonowaniu społecznym
Skłonność do dominacji i kontroli
Odgrywanie roli grupowego błazna bądź miejscowego zabijaki w przedszkolu
Trudności w kontroli emocjonalnej
Problemy w separacji od mamy
Nadmierna labilność emocjonalna
Trudność z przyjmowaniem perspektywy innej osoby
Problemy z radzeniem sobie z doświadczeniem porażki
Wzmożona reaktywność emocjonalna (łatwe popadanie we frustrującą bądź trudną do opanowania złość)
ADHD u dzieci w wieku 3-6 lat
Wtórne problemy psychologiczne
Odrzucenie ze strony grupy rówieśniczej
Obniżenie poczucia własnej wartości
Problemy z opanowanie kolejnych umiejętności rozwojowych zarówno takich jak pisanie, czytanie itd.., jak i tych związanych z funkcjonowaniem w grupie
ADHD u dzieci w wieku szkolnym
Najczęściej po pomoc trafiają dzieci w wieku 6-13lat, w pierwszych latach nauki szkolnej
Momenty kryzysowe to
Pierwsze półrocze pierwszej klasy, kiedy dziecko z ADHD zupełnie nie może dostosować się do wymogów szkoły
Czwarta klasa, kiedy nagle pojawia się konieczność dostosowania się do wymagań różnych nauczycieli, zmian pomieszczeń klasowych, większej samodzielności w notowaniu.
Początek gimnazjum, gdy na plan pierwszy wychodzą powikłania ADHD
Różne podtypy ADHD różne problemy
Na wyniki w nauce mają wpływ przede wszystkim zaburzenia koncentracji uwagi
Na ocenę z zachowania mają przede wszystkim wpływ objawy
nadruchliwości / impulsywności
Przyczyny ADHD
Uwarunkowanie genetyczne
Zaburzone wydzielanie neurotransmiterów
Specyficzne wzorce przetwarzania informacji
ADHD – budowa OUN
Nadpobudliwość psychoruchowa jest zaburzeniem neurorozwojowym
Mózg dziecka dojrzewa wg:
Określonego
Patologicznego
Konstytucjonalnie uwarunkowanego wzorca
Zaburzone wydzielanie naurotransmiterów
Dopamina-gotowość do koncentracji
Noradrenalina-gotowość do „nowości”
Serotonina-regulacja nastroju, kontrola zachowań
Diagnoza różnicowa
Wymaga
Obserwacji dziecka z ADHD w różnych sytuacjach
Objawy ADHD mogą nie być widoczne
W nowej sytuacji
Gdy pacjent jest angażowany w interesujące sytuację
W sytuacji 1 na 1
W bardzo ustrukturowanej sytuacji
W sytuacji, kiedy dziecko jest nadzorowane i kontrolowane
Kiedy dziecko otrzymuje częste wzmocnienia ze strony otocznia
Kiedy dziecko jest silnie zmotywowane do podjęcia i kontynuowania jakiejś aktywności
Objawy ADHD mogą się nasilać
W sytuacja nie ustrukturowanych
W sytuacjach nudnych ( wywiad z rodzicami w gabinecie)
Podczas wykonywania powtarzalnych czynności
Gdy obecnych jest wiele dystraktorów
Kiedy dziecko nie jest objęte nadzorem
Kiedy wymagane jest utrzymanie uwagi i wysiłku umysłowego
Podczas samodzielnie podejmowanych aktywności