STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKÓW
W języku łacińskim, podobnie jak w języku polskim, przymiotniki podlegają stopniowaniu regularnemu, nieregularnemu i opisowemu.
STOPNIOWANIE REGULARNE
gradus, us – stopień
gradus positivus – stopień równy
gradus comparativus – stopień wyższy
gradus superlativus – stopień najwyższy
GRADUS COMPARATIVUS
tworzymy wstawiając zamiast końcówki Gen. sing. przymiotnika w stopniu równym zakończenia:
ior – dla masculinów i femininów
ius – dla neutrów
( Gen. sing. zakończony na – ioris ; comparativus odmienia się wg deklinacji III typu spółgłoskowego)
EG.:
altus, -a, -um : alt-ior, alt-ius (Gen. sg. alt-ioris)
(Gen. sg. alt-i)
clarus,-a,-um : clar-ior, clar-ius ( Gen.sg. not-ioris)
(Gen.sg. clar-i)
piger, -gra, -grum: pigr-ior, pigr-ius (Gen.sg. pgr-ioris)
(Gen.sg. pigr-i)
alacer,-cris, -cre : alacr-ior, alacr-ius (Gen.sg. alacr-ioris)
(Gen.sg. alacr-is)
turpis, -e: turp-ior, turp-ius (Gen.sg. turp-ioris)
(Gen.sg. turp-is)
facilis, -e: facil-ior, facil-ius (Gen. sg. facil-ioris)
prudens, -ntis : prudent-ior, prudent-ius (Gen.sg. prudent-ioris)
Odmiana:
singularis pluralis
m.f. n. m.f. n.
Nom. facil-ior, facil-ius Nom. facil-ior-es, facil-ior-a
Gen. facil-ior-is Gen. facil-ior-um
Dat. facil-ior-i Dat. facil—ior-ibus
Acc. facil-ior-em, facil-ius Acc. facil-ior-es, facil-ior-a
Abl. facil-ior-e Abl. facil-ior-ibus
Voc. facil-ior, facil-ius Voc. facil-ior-es, facil-ior-a
3. Nive (lacte) candidior.
4. Honores mutant mores , sed raro in meliores.
5. Melior est canis vivus leone mortuo.
6. Discipulus est prioris posterior dies.
tworzymy wstawiając zamiast końcówki Gen sing. przymiotnika w stopniu równym zakończenia: -issimus, -issima, -issimum
EG.:
altus, -a, -um: alt-issimus, -a, um
clarus,-a,-um: clar-issimus,-a,-um
turpis, -e: turp-issimus, -a, -um
prudens,-ntis: prudent-issimus, -a, -um
ALE !!! :
Przymiotniki zakończone w Nom. sing. na - ER
tworzą superlativus z zakończeniami:
-errimus, -errima, -erimum ( zakończenia te wstawiamy zamiast –er w Nom.sg. gr. positivus)
EG.:
piger, -gra, -grum pigerrimus, -a, -um
alacer, -cris, -cre alacerrimus,-a,-um
pulcher, -chra, -chrum pulcherrimus,-a,-um
celeber,-bris, -bre celeberrimus, -a, -um
KILKA przymiotników zakończonych w Nom. sing. na – ILIS
tworzy superlativus z zakończeniami: - illimus, -illima, -illimum
gr. positivus gr. comparativus gr. superlativus
difficilis, -e difficilior, -ius difficillimus, -a, -um
similis, -e similior, -ius simillimus, -a, -um
dissimilis, -e dissimilior, -ius dissimillimus, -a, -um
humilis,-e humilior, -ius humillimus, -a, -um
(gracilis,-e gracilior, -ius gracillimus,-a,-um)
PRZYMIOTNIKI zakończone - DICUS, -FICUS, -VOLUS
tworzą :
comparativus - z zakończeniami – entior, -entius
superlativus - z zakończeniemi - entissimus, -entissima, -entissimum
EG.:
gr. positivus gr. comparativus gr. superlativus
maledicus, -a, -um maledicentior,-ius maledicentissimus, -a, -um
benevolus, -a, -um benevolentior,-ius benevolentissimus, -a, -um
magnificus, -a, -um magnificentior, -ius magnificentissimus, -a, -um
NIEREGULARNE STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKÓW
Nieregularnemu stopniowaniu podlegają następujace przymiotniki:
gr. positivus gr. comparativus gr. superlativus
bonus, -a, -um melior, melius optimus, -a, -um
malus, -a, -um peior, peius pessimus, -a, -um
magnus, -a, -um maior, maius maximus, a, -um
parvus, -a, -um minor, minus minimus, -a, -um
multus, -a, -um plures, plura plurimus, -a, -um
propinquus, -a, -um propior, propius proximus,-a, -um
OPISOWE STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKOW
Opisowemu stopniowaniu podlegają przymiotniki zakończone w Nom. sing. na:
EUS
IUS
UUS
EG.:
gr. positivus gr. comparativus gr. superlativus
idoneus, -a, -um magis idoneus, -a, -um maxime idoneus, -a, -um
noxius, -a, -um magis noxius, -a, -um maxime noxius, -a, -um
strenuus, -a, -um magis strenuus, -a, -um maxime strenuus, -a, -um
Przysłówki od przymiotników deklinacji II tworzymy wstawiając zamiast końcóki
EG.:
altus, -a, -um - alt-e
beatus, -a, -um - bea-te
pulcher, -chra, -chrum - pulchr-e
piger, -gra, grum - pigr-e
Przysłówki od przymiotników deklinacji III – tworzymy wstawiając zamiast końcóki
EG.:
gravis, -e - grav-iter
acer,-cris, -cre - acr-iter
felix,-icis - felic-iter
Przymiotniki dekl. III zakończone na –NS tworzą przysłówki z zakończeniem - ER :
sapiens, -ntis - sapient-er
prudens, -ntis - prudent-er
GRADUS COMPARATIVUS przysłówków równy jest gr. comp. przymiotników dla neutrów i zakończony jest na – IUS
ISSIME
ERRIME
ILLIME
ENTISSIME
EG.:
gr. positivus gr. comparativus gr. superlativus
alt-e alt-ius alt-issime
beat-e beat-ius beat-issime
pulchr-e pulchr-ius pulch-errime
pigr-e pigr-ius pig-errime
felic-iter felic-ius felic-issime
turp-iter turp-ius turp-issime
acr-iter acr-ius ac-errime
sapient-er sapient-ius sapient-issime
facil-iter facil-ius fac-illime
dissimil-iter dissimil-ius dissim-illime
magnifice magnific-entius magnific-entissime
NIEREGULARNE STOPNIOWANIE PRZYSŁÓWKÓW
gr. positivus gr. comparativus gr. superlativus
bene melius optime
male peius pessime
magnopere magis maxime
parum minus minime
multum plus plurimum
prope propius proxime