Dorota Pachucy ; grupa : PED:212; Teoretyczne podstawy wychowania – Moduł 1; Zadanie nr.2 - Scharakteryzuj wychowanie jako działalność typowo ludzką i określ typowe cechy tego procesu (np. na podstawie konkretnych przykładów z życia społecznego, rodzinnego).

„Wychowanie, to dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, instytucjonalnych, interpersonalnych, pośrednich i bezpośrednich, wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego” tak pojęcie wychowania definiuje Antonina Gurycka i ja się tutaj z nią całkowicie zgadzam, ponieważ dla mnie wychowanie to właśnie takie działanie, które prowadzi do zmian, dużą rolę odgrywa tu także oddziaływanie jednych ludzi na drugich (oczywiście pozytywne oddziaływanie), wtedy jest to droga do sukcesu.

Moim zdaniem wychowanie mogę uznać za działalność typowo ludzka. Dlaczego ?? Dlatego, iż według mnie wychowanie to długotrwały, złożony proces, wykonywany głównie przez rodziców oraz nauczycieli, ale i nie tylko przez nich – liczy się tu także otaczające nas środowisko, społeczne, religijne etc., na które wpływ ma wiele przeróżnych czynników i zjawisk. Jako najprostszy przykład mogę tu podać przychodzącego na świat bezradnego, płaczącego noworodka, on w przeciwieństwie do wielu zwierząt, nie jest w stanie sam przeżyć, zależny jest od mamy czy innej osoby, która się nim zajmie zaopiekuje. Wychowanie należy do takiej dziedziny życia, że stanowi z nim nierozerwalną i zasadniczą część.

Wychowanie można uznać za działalność typowo ludzką, ze względu na pięć cech, którymi się charakteryzuje, a czego nie możemy zaobserwować np.: u zwierząt domowych czy też leśnych, gdzie ich „potomstwo (…) od razu daje sobie radę w życiu, ponieważ kierowane jest gotowymi mechanizmami instynktów” – pisze w swojej książce Stefan Kunowski.

Główne cechy wychowania to :

1.INTENCJONALNOŚC 2.ZŁOŻONOŚC 3.INTERAKCYJNOSC 4.RELATYWNOSC 5.DŁUGOTRWAŁOSC Ad.1 – Intencjonalność wychowania – chodzi tutaj o to, by wychowawca czy rodzic był świadomy celów jakie pragnie realizować i by konsekwentnie do tego dążył. Jeśli nawet rodzic nie ma z góry ustalonego celu wychowawczego, to kieruje się w swoim działaniu jakąś intencją – może być to np.: intencja odnosząca się do ich własnego wychowania – własnego systemu wartości czy też intencja odnosząca się do ich tradycji rodzinnych. Jednakże najważniejszą kwestią jest tutaj by zarówno wychowawcy, opiekunowi czy też rodzice wspierali w rozwoju swoich wychowanków oraz aby nierealne lub szkodliwe zamiary nie zamykały furtki do wyboru stylu życia jaki wychowankowie chcą sami prowadzić. Tutaj kluczową sprawą jest to by „wychowawca” miał jasno określone cele, jego działania powinny być przemyślane, nieprzypadkowe i skuteczne. To „wychowawca” powinien kierować rozwojem swoich wychowanków, by oni w następstwie tego nauczyli się wszystkiego co najlepsze. Jednakże tutaj łatwo się można pomylić, czasem jeśli wychowawca za bardzo się stara, może tu dojść do nadmiernego kierowania rozwojem swoich wychowanków, co w następstwie tego, ukaże nam ich nieporadność, brak zdecydowania oraz brak odpowiedzialności za własne czyny. Jako potwierdzenie mojej wypowiedzi mogę podać tu przykład z własnego dzieciństwa : moi rodzice w stosunku do mnie bardzo rzadko wyrażali swoje cele, dużo częściej kierowali się tutaj intencją wychowawczą i wspomnianymi już przeze mnie wcześniej tradycjami rodzinnymi czy też ich własnym spojrzeniem na świat. Kolejnym dobrym przykładem takiej intencjonalności , jaką podejmowali wobec mnie i mojego brata nasi rodzice, były podróże – nigdy nie byliśmy do nich zmuszani, zawsze nam je proponowano i właśnie dzięki temu tak oboje je lubiliśmy, rodzice dzięki nim rozbudzali w nas chęć poznania świata, stworzyli z nami bliską więź, która procentuje do dzisiaj. Ad.2 – Złożoność wychowania – tutaj zachowanie człowieka zależne jest od uwarunkowań zewnętrznych (w tym tak że od oddziaływań wychowawczych) - należy przez to rozumieć niemal wszystko co nas otacza oraz od uwarunkowań wewnętrznych czyli osobistych przeżyć i doświadczeń człowieka oraz potrzeby, aspiracje, motywy, cele, samopoczucie, stan zdrowia itp.
Z jednej strony złożoność zachowania polega na asymilacji nowych norm, przeobrażanych pod wpływem norm już znanych i bardziej lub mniej uwewnętrznionych (uznanych za własne) zaś z drugiej na akomodacji, czyli na przystosowaniu się tych ostatnich norm do norm dopiero co nabytych. Tutaj najważniejsze jest to, iż osobiste przeżycia mają ogromny wpływ na zachowanie człowieka, jak również jego otoczenia. Jako przykład mogę podać tu dziecko, które wychowało się w rodzinie patologicznej, później zachowanie takiego dorastającego człowieka, jest uzależnione od jego dzieciństwa, kiedy to ciągle płakało, słyszało krzyki, awantury rodziców. Konsekwencje takiego zachowania w domu mogą się później przejawiać depresją, stanami lękowymi, obwinianiem innych (a nawet cały świat) za swoje nieudane życie. Ad.3 – Interakcyjność wychowania– wychowanie odbywa się w interakcji, czyli na zasadzie wzajemności oraz współdziałania wychowawcy i wychowanka. Wychowawca uznaje tu za partnera, przyjaciela swojego wychowanka, pomaga mu sie rozwijać, współpracuje z nim, bierze pod uwagę jego indywidualność i na odwrót, wychowawca także czerpie z tego korzyść, wzbogaca tym swoje dotychczasowe doświadczenie. Ważną rzeczą jest tutaj ciągły kontakt wychowawcy z wychowankiem, jak również z innymi ludźmi, a zwłaszcza z rówieśnikami. Myślę, że dobrym przykładem na potwierdzenie moich słów będzie moja 8- letnia chrześnica, uczęszcza ona do szkoły podstawowej i mimo, że w klasie jest ok.20 uczniów, pani nauczycielka stara się jak tylko może każdego z nich traktować jako jednostkę, indywidualność . Dzięki temu nauczycielka „odkryła” w wielu dzieciach nie zauważone wcześniej przez nikogo potencjały – jak umiejętność malowania czy tańca, w ten sposób dzieci czują się dowartościowane, ważne, a poprzez takie zachowanie nauczycielki dzieci chętnie jej ufają i dobrze czują się w jej towarzystwie. Ad.4 – Relatywność wychowania – związana jest z komplikacjami przewidywania skutków wychowania, co wiąże się ze złożonością procesu wychowania oraz z dynamiką osobowości ludzkiej. Wychowawca nie może przewidzieć jak będzie wyglądał żywot jego wychowanka, ponieważ ma on na to tylko szczątkowy wpływ, tu kluczową rolę odgrywają środki masowego przekazu oraz środowisko w jakim przebywa młodzieniec, jakimi ludźmi się otacza, jakimi rówieśnikami. Najlepszym przykładem jaki tu mogę podać jest wpływ gier komputerowych na dorastających chłopców, oczywiście mam tu na myśli gry, które w przeważającej części składają się z bijatyk, cierpienia, drastycznych scen. W 2001 roku czasopismo „Edukacja i dialog” przeprowadziło badanie na chłopcach w wieku 12-15 lat, mające dać odpowiedz na pytanie : czy dzieci korzystające z "agresywnych" gier komputerowych różnią się w stosunku do dzieci takich gier nie używających pod względem agresywności i wrażliwości moralnej. I odpowiedź tutaj była zatrważająca „Chłopcy "komputerowi" okazali się bardziej agresywni i dotyczyło to zarówno wyniku ogólnego, jak i wszystkich wskaźników testu, a mianowicie: napastliwości fizycznej, napastliwości słownej, napastliwości pośredniej, negatywizmu, podejrzliwości, uraźliwości i drażliwości. Charakteryzowali się też większym napięciem emocjonalnym i mniejszym uwrażliwieniem na dobro i zło. Można więc powiedzieć, że dzieci poświęcające dużo czasu na "agresywne" gry komputerowe cechują się większą agresywnością, natomiast ich wrażliwość moralna jest niższa.”

Podobnie jak z okrutnymi grami sytuacja powtarza się z wieloma filmami, które są emitowane w telewizji, bądź na You Tube, dostęp do nich ma prawie każde dziecko. By temu przeciwdziałać ważne jest by rodzice wiedzieli co oglądają, w co grają ich dzieci i uświadamiali je, że nie wszystko co zobaczą jest dobre, pożyteczne, warte uwagi, gdyż często jest wręcz na odwrót. Ad.5 – Długotrwałość wychowania – oznacza, że jest to długo trwający proces, a nie jednorazowy czyn, gdyż wychowanie trwa niemal przez całe życie i wiąże się z wieloma przemianami osobowości człowieka. Coraz częściej można usłyszeć, że wychowanie nie dotyczy tylko dzieci i młodzieży, ale również dorosłych. Popularna staję się tzw.” edukacja permanentna”. Tutaj dużą wagę przykłada się do samokształcenia, przeróżnych szkoleń oraz rozwoju ludzi dorosłych, zarówno w sferze osobowości jak i kontaktów interpersonalnych. Długotrwałość wychowania wiąże się także z wieloma trudnościami jak i z ciągłym powtarzaniem i pogłębianiem zdobytej już wiedzy. Niezwykle istotna jest tutaj sprawa systematyczności, a dlaczego ?? Dlatego, iż dłuższe przerwy w procesie wychowawczym mogą nieść ze sobą wiele problemów, ludzie zapominają z biegiem lat, to czego się już nauczyli, często zaprzepaszczają daną sobie szansę. Przerwa w procesie wychowawczym może także spowodować jeszcze jedno, moim zdaniem największe ryzyko, że człowiek zacznie się „cofać” w rozwoju społeczno-moralnym.

Najlepszym przykładem tego, iż wychowanie trwa całe życie, jest tutaj moja mama, pracuje w szpitalu miejskim w Łodzi już prawie 30 lat, i mimo tak długiego stażu, nie przeszkadza jej to zupełnie w uczestniczeniu w coraz to nowszych szkoleniach, zjazdach czy wykładach, mimo swoich lat, chce coś w życiu jeszcze osiągnąć, coś w nim zmienić na lepsze. Najważniejsze jest tu to, by mieć chęci, ambicje i być otwartym na nowe wyzwania.

Patrząc na cechy, które wyżej wymieniłam i na wszystkie przykłady jakie podałam, jestem skłonna w 100% powiedzieć, iż wychowanie należy do działalności typowo ludzkiej, że nie ma na świecie takich zwierząt czy innych istot, które by tak wiele czasu i uwagi poświęcały wychowaniu, jego istocie i charakterystyce.

Na zakończenie mojej pracy przytoczę jedną z myśli o wychowaniu, która moim zdaniem najlepiej ukazuje kwintesencję całego procesu, jego moc i siłę działania -

Przypisy :

* Antonina Gurycka – pojęcie definicji wychowania, zaczerpnięte z książki M. Łobockiego * Stefan Kunowski „Podstawy współczesnej pedagogiki” Warszawa 2004 * Mieczysław Łobocki – „Teoria wychowania w zarysie” Kraków 2009

* Treść Modułu I – „Teoretyczne Podstawy Wychowania”.

* http://www.fizjoterapia.republika.pl/student/psychologia_rozwojowa_sensei.htm

* Encyklopedia Internetowa PWN: http://www.pwn.pl/ * Encyklopedia Wikipedia : http://pl.wikipedia.org/wiki/Strona_g%C5%82%C3%B3wna * Myśl o wychowaniu : http://www.opoka.org.pl/biblioteka/I/ID/md_mysliow.html