Dorota Pachucy ;

grupa : PED:212;

Teoretyczne podstawy wychowania – Moduł 2;

Zadanie nr.4 : Dlaczego ludzie potrzebują norm i wartości?

„Nie ma wychowania bez wartości. Wychowanie bez wartości staje się pustym dzwonem, który nawet mimo silnego rozkołysania nie wyda oczekujących dźwięków”. Krystyna Chałas

Wartości… Normy…. Są to pojęcia każdemu z nas bardzo dobrze znane. Ale czy tak naprawdę zdajemy sobie sprawę z tego, jakie mają znaczenie, przesłanie? Jak ważne są

w naszym życiu i co by było gdybyśmy ich nie mieli ?

Dobrze ujęła to Krystyna Chałas twierdząc, iż wychowanie, w którym zabrakło wartości, jest nic nie warte, bez wyrazu, „puste”. Dlaczego? Otóż dlatego, że wartości są niezbędne w życiu każdego człowieka, samo nasze życie jest wielką wartością samą w sobie. I my także musimy je posiadać. To, jak się zachowujemy, myślimy, jakie przyjmujemy postawy, są podstawą funkcjonowania w społeczeństwie. To właśnie wartości pokazują, kim tak naprawdę jesteśmy, jaki mamy stosunek do innych – jak żyjemy. To od nich też zależy, jak postrzegamy świat, jaki mamy na niego pogląd, regulują nasze zachowanie. Jeżeli nasze wyznawane wartości są prawdziwe i społecznie akceptowane, to są też darzone szacunkiem i uznaniem ze strony innych ludzi. A jak wpływają na nas? Przede wszystkim mają ogromny wpływ na naszą postawę, kształtują nas od środka. Sprawiają, że możliwy jest nasz pełny rozwój i dzięki nim właśnie wiemy, że nie wolno nikomu robić krzywdy, a zwłaszcza sobie.

Zatem ogólnie można powiedzieć, że wartości to zasady naszego postępowania, cele i normy, które zostały nam wpajane już od najmłodszych lat naszego życia. Mieczysław Łobocki widzi to tak :

„Wartością nazywamy to wszystko, co jest ważne i cenne dla człowieka

i społeczeństwa, będąc jednocześnie godne pożądania, łączy się z pozytywnymi

przeżyciami i stanowi cel dążeń ludzkich. W potocznym rozumieniu wartość

uchodzi za podstawę uznania czegoś za dobre lub złe”.

Jerzy Sztumski wyróżnia trzy wartości : podstawowe - właściwe dla danego systemu społecznego; wtórne – wynikające z podstaw, będące ich konkretyzacją oraz indywidualne

- prywatne, stanowiące twór poszczególnych ludzi.

We współczesnym świecie, pełnym sprzecznych ze sobą teorii i światopoglądów, kataklizmów, ataków terrorystycznych, wojen młodzi ludzie oraz dzieci szczególnie potrzebują norm i wartości. XXI wiek niesie ze sobą wiele zagrożeń, którym trzeba się codziennie przeciwstawiać, co dalej powoduje, że jesteśmy wobec innych osób nieufni, podejrzliwi, poddajemy kontroli nasze normy i wartości, w których sami zostaliśmy wychowani, które nas reprezentowały i miały wpływ na nasze dotychczasowe życie.

Prawdziwe wartości człowieka wynikają z jego doświadczeń, wychowania. Wartości, to też normy naszego postępowania. Są to zasady, które pokazują nam ścieżkę właściwego postępowania, ale też jak mamy współżyć z innymi w społeczeństwie. Normy, to powinności, nakazy i zakazy wskazujące sposoby i metody realizowania nadrzędnych wartości. Ze względu na realizowane wartości normy możemy podzielić na: teologiczne, gdzie nadrzędną wartością jest dobro, czyli wszelkie działania człowiek określa jako obowiązek czynienia dobra; oraz na formalne, gdzie nadrzędną wartością jest obowiązek, czyli właściwe działanie to bezwzględne realizowanie nakazów obowiązku. Normy są łącznikiem każdego społeczeństwa, porządkują życie ludzi, zapewniają im bezpieczeństwo.

Często słyszymy w towarzystwie, jak ktoś na nasze wypowiedzi reaguje: „to norma”. Co to oznacza? Że z tym się właśnie spotyka, że tak się przyjęło, że tak robią inni, że tak już jest.

Wychowanie, w którym nie wprowadza się od samego początku dzieci w świat norm

i wartości jest z reguły wychowaniem bezskutecznym, niepełnym a także społecznie szkodliwym, dlatego tak bardzo trzeba dbać o ten aspekt, by życie nie straciło ludzkiego charakteru. Każdy człowiek musi być świadomy swojego postępowania, musi działać

i funkcjonować na zasadzie przyjętych norm, nie może obstawać na boku. Jesteśmy ludźmi, żyjemy w różnych grupach społecznych i do pewnych zasad musimy się dostosowywać.

W zależności od tego, w jakich dziedzinach naszego życia jesteśmy aktywni – czy to społecznej, kulturalnej, zawodowej, do takich norm się przystosowujemy. Na przykład musimy się dostosować do norm przyjętych w naszej pracy: stosować się do przepisów, działać według harmonogramu, pracować ściśle z określonymi zasadami.

W życiu codziennym najlepszym przekaźnikiem norm i wartości jest rodzina oraz szkoła, do której uczęszcza dorastający nastolatek. W rodzinie to właśnie klimat i panujące nastroje wpływają na rozwój osobowości dziecka i kształtowanie jego społecznych wartości na otaczający świat. Szczególnie ważne jest to w okresie dorastania, gdyż wtedy dzieci potrzebują jak najwięcej jasnych , przekonujących je wskazówek . To rodzice przekazują swoim dzieciom normy i wartości zwracając im uwagę na to, iż o wartości człowieka decyduje to kim on jest, a nie to co on posiada, że w człowieku powinna być gotowość niesienia pomocy innym, ze szanuje się każdego człowieka, bez względu na jego status społeczny.

Pomocnym w odkrywaniu norm i wartości u dzieci może być także wychowawca

w szkole, to on pomaga im je wydobywać , kształtować i w ten sposób daje im możliwość kierowania swoim życiem i rozwojem. Rola wychowawcy powinna także polegać na eliminowaniu zagrożeń wynikających z przyjmowania za wartości takich zasad postępowania, które wartościami nie są oraz na przywracaniu właściwego sensu wartościom np. wolność nie oznacza samowoli a tolerancja nie oznacza akceptacji wszystkich

i wszystkiego.

Rozróżnianie tego co jest właściwe - co nie jest, nie należy do łatwych zadań i z reguły uczymy się tego przez całe swoje życie, jednakże ważne tu staje się rozpowszechnianie norm i wartości na własnym przykładzie. Podstawę dokonywania wyborów i rozwiązywania konfliktów stanowi nasz osobisty zbiór wartości ułożony w kolejności od zaczynając od tego co uważamy za ważne, co za ważniejsze i co za najważniejsze.

Wartości chronią człowieka przed złudzeniem łatwego szczęścia, łatwego życia, dają nam wskazówki jak postępować by nie wpaść w sidła przeróżnych zagrożeń, które czyhają na nas na każdym kroku (np.: sekty, narkotyki..). Wartości i normy są fundamentem wychowania, człowiek żyje po to by te wartości realizować.

Rodzina, przyjaźń, miłość są od zawsze obecne w naszym życiu i gdyby nie wartości jakie nam przekazują trudno by nam było komukolwiek zaufać. One według mnie wzajemnie się ze sobą przeplatają, dzięki nim nasze życie nabiera sensu oraz kształtu.

Człowiek jest istotą społeczną, żyje w różnych grupach i bardzo potrzebuje kontaktów z innymi ludźmi. Dlatego ważne jest , by nauczył się ich szanować i był cierpliwy (zarówno w stosunku do innych jak i do siebie). Człowiek powinien kształcić w sobie umiejętność rozmowy, właściwego komunikowania się, bo jest to wartość, którą od najmłodszych lat wpajali nam nasi rodzice. Nie trzeba stać z boku i tworzyć wokół siebie bariery. Trzeba dostosować się do norm, które wokół nas obowiązują, które sie przyjęły. To właśnie dzięki wartościom, stajemy się ludźmi szczęśliwymi i wolnymi, a inni też nas postrzegają w lepszym świetle.

Jednak w dzisiejszym świecie,  w którym więcej znaczy "być" niż "mieć", w którym główną wartością jest pieniądz i dobra materialne, trudno jest wychowywać do wartości, ale nie jest to niemożliwe. W kształtowaniu w jednostkach  wartości ważny jest dobór środków – może tutaj mogłyby zaistnieć środki masowego przekazu – telewizja, radio , Internet, a może i nawet zaangażowanie artystów z różnych dziedzin życia …??

Bardzo podoba mi się sentencja wypowiedziana prze Alberta Einsteina:

„Nie staraj się zostać człowiekiem sukcesu, lecz człowiekiem wartościowym”.

Co to może oznaczać? Że mimo wszystko wartości jakie niesie w sobie człowiek, są najważniejsze. To one właśnie mówią o nim dużo i są jakby jego wizytówką…

Bibliografia:

„Teorie i koncepcje wychowania” Marian Nowak ; Warszawa 2008;

„Teoria wychowania w zarysie” Mieczysław Łobocki ; Kraków 2009;

Treść Modułu II – „Proces wychowawczy – struktura cele wartości”;

„ Wychowanie ku wartościom” – Krystyna Chałas (2003)

Cytat A. Einstein a : http://cytaty.eu/