ZMIANY PODMIOTOWE W ZOBOWIĄZANIACH

• OGÓLNIE

1. W KC nie ma

   1. regulacji, które pozwalałyby na jednoczesną zmianę obu stron

   2. regulacji ogólnych, które pozwalałyby na łączne przejście praw i obowiązków z umowy wzajemnej

      1. konieczne są 2 czynności:

         1. cesja

         2. przejęcie długu

      2. tylko wyjątkowo, dla szczególnych rodzajów umów KC przewiduje takie przejścia np.

         1. wstąpienie w stosunek najmu

         2. wstąpienie w stosunek ubezpieczenia nieruchomości

2. ZMIANY PODMIOTOWE PO STRONIE WIERZYCIELA

   1. przelew wierzytelności – cesja (na podstawie umowy)

   2. subrogacja

3. ZMIANY PODMIOTOWE PO STRONIE DŁUŻNIKA

   1. przejęcie długu

   2. przystąpienie do długu

• PRZELEW WIERZYTELNOŚCI – CESJA

1. ISTOTA

   1. cedent (dotychczasowy wierzyciel, zbywca wierzytelności) przenosi swą wierzytelność na cesjonariusza (osobę 3., nabywcę wierzytelności) na podstawie umowy konsensualnej

   2. osoba 3. staje się wierzycielem dłużnika a cedent pozbywa się przysługującego mu prawa

2. CECHY

   1. zasada: umowa o podwójnym skutku: zobowiązująco – rozporządzającym

      1. umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę chyba że

         1. przepis szczególny stanowi inaczej

         2. albo strony postanowiły inaczej

      2. przepis szczególny lub wola stron mogą rozdzielić skutek zobowiązujący i rozporządzający

         1. strony najpierw zawierają umowę zobowiązującą - jest źródłem zobowiązania do dokonania przelewu

         2. następnie strony w wykonaniu uprzednio zaciągniętego zobowiązania zawierają umowę przelewu (umowę rozporządzającą)

   2. umowa kauzalna – jej ważność zależy od istnienia zobowiązania do przeniesienia wierzytelności

      1. jeśli jest to umowa o skutku zobowiązująco – rozporządzającym - to kauza istnieje w samej umowie w postaci zobowiązania

      2. jeżeli zawarcie umowy przelewu następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego

         1. z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności,

         2. z zapisu

         3. z bezpodstawnego wzbogacenia

         4. lub z innego zdarzenia

            1. ważność umowy przelewu zależy od istnienia tego zobowiązania

3. ZAWARCIE

   1. umowa konsensualna – dochodzi do skutku solo consensu - przez zgodne oświadczenie woli stron

   2. forma

      1. zasada: dowolna

      2. wyjątek: jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem – pismo (ad probationem)

   3. nie jest potrzebna zgoda, a nawet wiedza dłużnika

   4. może być zawarta pod warunkiem, z zastrzeżeniem terminu

4. DOPUSZCZALNOŚĆ PRZELEWU

   1. zasada: każda wierzytelność może być przedmiotem przelewu, bo należy do praw zbywalnych - dotyczy to także

      1. wierzytelności niezupełnych np. z gry lub zakładu

      2. wierzytelności terminowych –wierzytelność już istnieje ale odsunięty jest termin wymagalności

      3. wierzytelności przyszłych

         1. systematyka prof. Zawady:

            1. wierzytelności warunkowe – wierzytelność, która ma dopiero powstać -jest pod warunkiem zawieszającym

            2. wierzytelności wynikające ze stosunków prawnych o charakterze trwałym, w sytuacji gdy nie został jeszcze zrealizowany pewien element w ramach tego stosunku od którego zależy powstanie wierzytelności

               1. np. najem i przyszłe raty czynszu –nie upłynął jeszcze okres rozliczeniowy

            3. wierzytelności, które nie mają swojej podstawy w aktualnie istniejącym zobowiązaniu

               • np. wierzytelność z umowy sprzedaży, która dopiero ma być zawarta

         2. wierzytelność przyszła może być przedmiotem przelewu jeżeli jest dostatecznie skonkretyzowana albo będą wskazane kryteria do konkretyzacji

         3. należy odrzucić pogląd, że w takiej sytuacji przedmiotem przelewu jest ekspektatywa - przedmiotem jest wierzytelność przyszła o ile powstanie

         4. sekunda adwokacka (prawna) – w razie przelewu wierzytelności przyszłej powstaje ona w majątku cedenta i „po sekundzie” przechodzi do majątku cesjonariusza

   2. ograniczenia dopuszczalności przelewu

      1. przelew nie może sprzeciwiać się przepisom ustawy, np.

         1. prawo pierwokupu, odkupu jest niezbywalne

         2. prawo dożywocia jest niezbywalne

         3. prawo do wynagrodzenia z pracę jest niezbywalne

         4. roszczenia związane ze szkodą na osobie są niezbywalne, chyba że są już wymagalne i że zostały uznane na piśmie albo przyznane prawomocnym orzeczeniem

      2. przelew nie może sprzeciwiać się zastrzeżeniu umownemu

         1. umowa między stronami, które powołały do życia wierzytelność może zawierać

            1. „pactum de non cedento” – zastrzeżenie niezbywalności wierzytelności

            2. ograniczenie zbywalności wierzytelności

         2. ochrona cesjonariusza

            1. jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem

            2. zastrzeżenie umowne, że przelew nie może nastąpić bez zgody dłużnika

            3. jest skuteczne względem cesjonariusza tylko wtedy,

            4. gdy pismo zawiera wzmiankę o tym zastrzeżeniu

            5. chyba że cesjonariusz w chwili przelewu o zastrzeżeniu wiedział

      3. przelew nie może sprzeciwiać się właściwości zobowiązania

         1. chodzi o wierzytelności osobiste - świadczenie dotyczy tylko określonego wierzyciela

            1. mam roszczenie do malarza by mnie namalował

            2. bilet imienny

            3. prawo do alimentów (ale można przenieść poszczególne raty)

      4. przelew jest nieważny jeżeli został dokonany wbrew ty ograniczeniom

         1. ale umowa może zachować swój skutek zobowiązujący cedent odpowiada za niewykonanie zobowiązania

   3. przepisów o przelewie nie stosuje się do wierzytelności związanych z dokumentem na okaziciela lub zbywalnym przez indos

5. SKUTKI PRZELEWU

   1. między cedentem i cesjonariuszem

      1. wierzytelność przechodzi z cedenta na cesjonariusza

         1. w umowie wzajemnej przejście wierzytelności nie oznacza jednoczesnego przyjęcia obowiązków – konieczne są 2 czynności

            1. cesja

            2. przejęcie długu

      2. wraz z wierzytelnością przechodzą na cesjonariusza

         1. wszelkie związane z wierzytelnością prawa

            1. np. roszczenie o zaległe odsetki

            2. np. hipoteka, zastaw

            3. np. roszczenie odszkodowawcze z tytułu nienależytego WZ

         2. wszelkie braki wierzytelności

            1. nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet

            2. np. jeśli wierzytelność jest naturalna to nabywca uzyskuje ją jako wierzytelność naturalną

      3. odpowiedzialność cedenta

         1. nie ma ochrony nabywcy w dobrej wierze

            1. gdy wierzytelność nie istnieje albo nie przysługuje cedentowi to cesjonariusz choćby był w dobrej wierze tej wierzytelności nie nabywa

            2. ale cedent ponosi względem cesjonariusza odpowiedzialność za to, że wierzytelność mu przysługuje

               • jest to odpowiedzialność obiektywna o charakterze gwarancyjnym – za skutek

               • jeśli wierzytelność cedentowi nie przysługuje cesjonariusz ma roszczenie odszkodowawcze

         2. cedent nie odpowiada za wypłacalność dłużnika, chyba że przyjął na siebie taką odpowiedzialność w umowie przelewu

            1. jeśli przyjął na siebie taką odpowiedzialność obiektywna o charakterze gwarancyjnym – za skutek

         3. jeżeli przelew wynika ze sprzedaży to cedent za wady prawa odpowiada jako sprzedawca (rękojmia)

         4. jeśli przelew wynika z darowizny to cedent za wady prawa odpowiada jako darczyńca (przepis ogólny o odpowiedzialności cedenta wyłączony przez treść umowy)

   2. skutki przelewu względem dłużnika

      1. dla skuteczności cesji nie jest konieczna zgoda dłużnika, a nawet jego wiedza

      2. zarzuty które może podnosić dłużnik – 3 kategorie:

         1. zarzut nieważności przelewu

            1. np. przelew był ustawowo niedopuszczalny

         2. dłużnik może podnosić przeciw cesjonariuszowi wszelkie zarzuty, które służyły mu względem cedenta w dniu powzięcia wiadomości o przelewie

            1. np. zarzut potracenia - dłużnik może z przelanej wierzytelności potrącić wierzytelność, która mu przysługuje względem cedenta

               • chociażby stała się wymagalna dopiero po otrzymaniu przez dłużnika zawiadomienia o przelewie

               • nie dotyczy to jednak wypadku, gdy wierzytelność przysługująca względem zbywcy stała się wymagalna później niż wierzytelność będąca przedmiotem przelewu

         3. dłużnik może podnosić przeciwko cesjonariuszowi zarzuty osobiste

            1. np. zarzut potrącenia

      3. zawiadomienie dłużnika o dokonanym przelewie (chroniona jest dobra wiara dłużnika)

         1. jeżeli dłużnik jest w dobrej wierze i spełni świadczenie do rąk cedenta zwalnia się z długu

            1. dotyczy to także innych czynności prawnych dokonanych między dłużnikiem a cedentem

            2. w takiej sytuacji cesjonariuszowi przysługuje roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przeciw cedentowi

               • w grę wchodzi też OK. gdy cedent zobowiązał się że zawiadomi cesjonariusza a tego nie zrobił

            3. dłużnik jest w dobrej wierze dopóki cedent nie zawiadomi go o przelewie, albo nie dowie się o przelewie od cedenta w inny dostatecznie pewny sposób

         2. sytuacja gdy dłużnik wie o przelewie ale nie wie o tym że przelew jest nieważny

            1. ochronie podlega tylko dłużnik, który otrzymał o przelewie pisemne zawiadomienie pochodzące od cedenta i nie wiedział o wadliwości w chwili spełniania świadczenia taki dłużnik nawet jeśli spełnił świadczenie do rąk cesjonariusza to zwalnia się z długu

               • bo w takiej sytuacji cedent może powołać się wobec dłużnika na nieważność przelewu albo na zarzuty wynikające z jego podstawy prawnej tylko wtedy, gdy w chwili spełnienia świadczenia były one dłużnikowi wiadome

               • dotyczy to także innych czynności prawnych

            2. wniosek: gdy dłużnik ma wątpliwości komu świadczyć - powinien zażądać od cedenta pisemnego zawiadomienia o przelewie bo tylko wtedy będzie chroniony tą konstrukcją

• SUBROGACJA, PODSTAWIENIE (wstąpienie osoby 3. w prawa zaspokojonego wierzyciela)

1. Wierzyciel zostaje zaspokojony przez osobę 3. zobowiązanie powinno wygasnąć dłużnik powinien być zwolniony – ale problem dotyczy osoby 3.

   1. osoba 3. może mieć roszczenie regresowe opierające się na szczególnym stosunku prawnym łączącym dłużnika i osobę 3. np. zlecenie

      1. dający zlecenie zobowiązany jest zwolnić przyjmującego zlecenie od zobowiązań, które ten w zaciągnął w imieniu własnym w celu należytego wykonania zlecenia

   2. gdy takiego stosunku nie było osoba 3. będzie miała

      1. roszczenie o zwrot z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

      2. lub roszczenie z negotiorum gestio

   3. silniejszą pozycję zapewnia subrogacja

2. ISTOTA SUBROGACJI

   1. spłacona wierzytelność nie wygasa, dłużnik nie zostaje zwolniony a osoba 3. wstępuje w prawa wierzyciela, do wysokości dokonanej zapłaty

   2. jest to ta sama wierzytelność

      1. osoba 3. może żądać zapłaty na tych samych zasadach jak dotychczasowy wierzyciel

      2. korzysta z wszelkich gwarancji, zabezpieczeń, poręczeń

   3. subrogacja może mieć swoja podstawę w umowie lub ustawie (cessio legis)

3. SUBROGACJA USTAWOWA (CESSIO LEGIS) – z mocy prawa

   1. osoba 3., która spłaca wierzyciela, nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty

      1. jeżeli płaci dług cudzy,

         1. za który jest odpowiedzialna osobiście (np. poręczyciel

         2. albo za który jest odpowiedzialny pewnymi przedmiotami majątkowymi

            1. np. właściciel rzeczy zastawionej który sam nie jest dłużnikiem osobistym

         3. punkt ten nie dotyczy dłużnika solidarnego, gdyż płaci on dług własny a ponadto ma roszczenie regresowe

      2. jeżeli osobie 3. spłacającej wierzyciela przysługuje prawo, przed którym spłacona wierzytelność ma pierwszeństwo zaspokojenia

         1. kolejność zapłaty pojawia się na etapie postępowania egzekucyjnego

         2. wierzyciel A jest w kolejce egzekucyjnej bardzo daleko a wierzyciel B jest w drabinie na wyższej pozycji wierzyciel B ma większy wpływ na bieg egzekucji wierzyciel A spłaca wierzyciela B i wchodzi na jego miejsce bo zależy mu na tym aby być w drabinie wysoko i pokierować egzekucją

      3. jeżeli osoba 3. spłacająca wierzyciela działa za zgodą dłużnika w celu wstąpienia w prawa wierzyciela

         1. umowa osoby 3. z dłużnikiem

         2. forma

            1. umowa – pismo (ad solemnitatem)

            2. zgoda dłużnika – pismo (ad solemnitatem)

         3. dłużnik może ją zawrzeć, np. dlatego, że nowy wierzyciel zapewni mu dogodniejsze warunki spłaty (np. ciocia spłaca bratanka, ale chce wstąpić w prawa wierzyciela)

      4. jeżeli to przewidują przepisy szczególne

         1. np. przy umowie ubezpieczenia art. 828

            1. jeżeli nie umówiono się inaczej, z dniem zapłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela roszczenie ubezpieczającego przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkodę przechodzi z mocy prawa na ubezpieczyciela do wysokości zapłaconego odszkodowania

            2. nie przechodzą na ubezpieczyciela roszczenia ubezpieczającego przeciwko osobom, z którymi ubezpieczający pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, chyba że sprawca wyrządził szkodę umyślnie

               • np. mały syn porysował nam samochód – i tak musielibyśmy zapłacić firmie ubezpieczeniowej

   2. wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia, które jest już wymagalne – jeśli odmówi popada w zwłokę

   3. jeżeli wierzyciel został spłacony przez osobę 3. tylko w części

      1. to dłużnik ma 2 wierzycieli

         1. wierzyciela pierwotnego

         2. wierzyciela z subrogacji

      2. wierzycielowi pierwotnemu przysługuje co do pozostałej części pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzytelnością, która przeszła na osobę 3. wskutek zapłaty częściowej

      3. potwierdza to też art. 828

         1. jeżeli zakład pokrył tylko część szkody ubezpieczającemu przysługuje co do pozostałej części pierwszeństwo zaspokojenia przed roszczeniem ubezpieczyciela

4. SUBROGACJA UMOWNA

   1. osoba 3. zawiera umowę z wierzycielem, w której strony umawiają się że osoba 3. spłaci wierzyciela i jednocześnie sama stanie się wierzycielem

   2. umowa ta musi być zawarta przed lub jednocześnie ze spełnieniem świadczenia (więc nie jest konsensulana)

   3. zgoda dłużnika nie jest potrzebna, bo jego pozycja nie ulega zmianie

   4. umowa ta nie jest regulowana w KC – wynika z ZSU

   5. skutki tej umowy są bardzo podobne do skutków cesji - można odpowiednio stosować przepisy o cesji, ale są wyjątki:

      1. osoba 3. wstępuje w prawa wierzyciela tylko do wysokości dokonanej zapłaty (przy przelewie cena za wierzytelność jest ustalana dowolnie)

      2. w zakresie nie spłaconej części wierzytelności wierzyciel nadal pozostaje wierzycielem i ma pierwszeństwo zaspokojenia przed osobą wstępującą

      3. nie można stosować przepisu że

         1. zbywca wierzytelności ponosi względem nabywcy odpowiedzialność za to, że wierzytelność mu przysługuje; za wypłacalność dłużnika w chwili przelewu ponosi odpowiedzialność tylko o tyle, o ile tę odpowiedzialność na siebie przyjął

   6. subrogacja umowna jest niedopuszczalna gdy ma prowadzić do obejścia przepisów ograniczających dopuszczalność cesji

• PRZEJĘCIE DŁUGU

1. ISTOTA - osoba 3. wstępuje na dłużnika, który zostaje zwolniony z długu

2. PRZEJĘCIE DŁUGU NASTĘPUJE W DRODZE UMOWY – może być to:

   1. umowa między wierzycielem a osobą 3. za zgodą dłużnika

      1. oświadczenie dłużnika może być złożone którejkolwiek ze stron

      2. jeżeli skuteczność umowy o przejęcie długu zależy od zgody dłużnika, a dłużnik zgody odmówił - umowę uważa się za nie zawartą

   2. umowa między dłużnikiem a osobą 3. za zgodą wierzyciela

      1. oświadczenie wierzyciela może być złożone którejkolwiek ze stron

      2. oświadczenie wierzyciela jest bezskuteczne, jeżeli wierzyciel nie wiedział, że osoba przyjmująca dług jest niewypłacalna

      3. jeżeli skuteczność umowy o przejęcie długu zależy od zgody wierzyciela, a wierzyciel zgody odmówił - strona, która wg umowy miała przejąć dług, jest odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia

         1. konwersja w umowę o zwolnienie dłużnika od obowiązku świadczenia

         2. ale ta konwersja ma charakter dyspozytywny – strony mogą zastrzec że w takiej sytuacji umowa upada

1. CECHY UMOWY

   1. umowa przysparzająca dla dłużnika – zwalnia go z długu

   2. w pewnym zakresie abstrakcyjna

2. ZAWARCIE

   1. umowa konsensualna – dochodzi do skutku solo consensu – przez zgodne oświadczenie woli stron

   2. forma

      1. umowa - pismo ad solemnitatem

      2. zgoda wierzyciela – pismo ad solemnitatem

      3. zgoda dłużnika – spód w doktrynie

         1. Łętowska – powołuje się na art. 63 KC

            1. jeżeli do ważności czynności prawnej wymagana jest forma szczególna

            2. oświadczenie obejmujące zgodę osoby trzeciej powinno być złożone w tej samej formie (czyli pismo ad probationem)

         2. Pajor – art. 522 KC do lex specialis w stosunku do art. 63 KC i wyłącza jego zastosowani (czyli dowolna forma)

3. TERMIN DO WYRAŻENIA ZGODY

   1. Każda ze stron, które zawarły umowę o przejęciu długu

   2. może wyznaczyć osobie której zgoda jest potrzebna do skuteczności przejęcia

   3. odpowiedni termin do wyrażenia zgody

   4. bezskuteczny upływ wyznaczonego terminu jest jednoznaczny z odmówieniem zgody

4. DOPUSZCZALNOŚĆ PRZEJĘCIA DŁUGU

   1. ustawa nie wprowadza ograniczeń

      1. można przenieść dług przyszły

      2. można przenieść dług ze zobowiązania niezupełnego

   2. doktryna i orzecznictwo

      1. nie można przejąć długu wynikającego z innego zobowiązania niż cywilno- prawne (np. publiczno – prawne)

      2. nie można przejąć długu osobistego

         1. np. gdy świadczenie polega na namalowaniu domu

         2. ale przecież wymagana jest zgoda wierzyciela

5. SKUTKI PRZEJĘCIA DŁUGU

   1. dług przechodzi na przejemcę a dotychczasowy dłużnik zostaje zwolniony z długu

      1. to przejście dotyczy całokształtu sytuacji prawnej dłużnika w danym stosunku obligacyjnym

   2. zarzuty przyjmującego dług

      1. przyjmujący dług może podnosić przeciw wierzycielowi:

         1. wszelkie zarzuty, które miał dotychczasowy dłużnik

            1. wyjątek: zarzut potrącenia z wierzytelności dotychczasowego dłużnika nie przysługuje przejemcy

         2. zarzuty osobiste przyjmującego dług

            1. np. zarzut potrącenia z jego wierzytelności

         3. zarzuty z umowy przejęcia długu

            1. np. zarzut niezachowania formy

      2. przyjmujący dług nie może podnosić przeciw wierzycielowi zarzutów wynikających z istniejącego między przyjmującym dług a dotychczasowym dłużnikiem stosunku prawnego, będącego podstawą prawną przejęcia długu

         1. NIE DOTYCZY TO JEDNAK ZARZUTÓW, O KTÓRYCH WIERZYCIEL WIEDZIAŁ

         2. np. umowa sprzedaży

            1. kupujący przejmuje dług zamiast ceny umowa sprzedaży staje się podstawą prawną przejęcia po przejęciu okazuje się, że umowa sprzedaży jest nieważna lub odstąpiono od umowy kauza przejęcia odpada przyjmujący dług może się na to powołać tylko wtedy gdy wierzyciel wiedział, że przejęcie następuje na podstawie umowy sprzedaży i wiedział, że ta umowa sprzedaży jest nieważna

         3. zatem umowa o przejęcie długu jest umową abstrakcyjną w zakresie w jakim chroniony jest wierzyciel w dobrej wierze przed zarzutami przejemcy w z powodu braku podstawy

   3. jeżeli wierzytelność była zabezpieczona poręczeniem lub ograniczonym prawem rzeczowym ustanowionym przez osobę 3., poręczenie lub ograniczone prawo rzeczowe wygasa z chwilą przejęcia długu, chyba że poręczyciel lub osoba 3. wyrazi zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia

      1. a contrario: zabezpieczenia ustanowione przez samego dłużnika nie wygasają

6. REGUŁA INTERPRETACYJNA

   1. jeżeli w umowie o przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zwolnić zbywcę od związanych z własnością długów - poczytuje się w razie wątpliwości, że strony zawarły umowę o przejęcie tych długów przez nabywcę

• PRZYSTĄPIENIE DO DŁUGU – KUMULATYWNE PRZEJĘCIE DŁUGU

1. ISTOTA

   1. osoba 3. dochodzi obok dotychczasowego dłużnika do długu i staje się współdłużnikiem solidarnym

   2. dotychczasowy dłużnik nie zostaje zwolniony

   3. przystępujący do długu odpowiada za dług własny (to go różni od poręczyciela)

2. To przystąpienie może nastąpić :

   1. na podstawie umowy (nie jest uregulowane ustawowo, wynika z ZSU)

      1. w drodze analogii stosujemy przepisy o przejęciu długu

      2. może to być

         1. umowa między wierzycielem a osobą 3. za zgodą dłużnika,

         2. umowa między dłużnikiem a osoba 3. za zgodą wierzyciela.

            1. czy potrzebna jest zgoda wierzyciela?

               • 1 – nie

                 1. wierzyciel nie może nic stracić – ma tylko dodatkowego dłużnika

               • Czachórski - tak

                 1. może się okazać tak że wierzyciel straci

                 2. wierzyciel chce otrzymać świadczenie w naturze przystępujący do długu dysponuje wierzytelnością wobec wierzyciela dochodzi do zaspokojenia przez potrącenie

   2. z mocy prawa

      1. np. KC

         1. nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego odpowiada solidarnie za zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa

         2. nie dotyczy to sytuacji gdy nabywca w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach lub nie mógł się dowiedzieć mimo zachowania należytej staranności

         3. odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wg stanu w chwili nabycia a cen w chwili zaspokojenia wierzyciela

         4. odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć

      2. np. odpowiedzialność zleceniobiorcy i jego zastępcy