SZKOŁY JĘZYKOZNAWCZE

1)szkoła kazańska

a)de Kurtene, Mikołaj Kruszewski

b)zajmowali się fonetyką

c)rozróżnili synchronię(określa współistnienie zjawisk w danym momencie historycznym,statyczne) oraz diachronię(ukazuje je w przebiegu czasowym,dynamiczne)

d)rozróżnianie języka zbiorowości od języka jednostki

e)nowa koncepcja fonemu(może mieć on cechy wyróżniające, zmiana głoski równa się zmianie znaczenia)

2)szkoła genewska

a)De sosir(kurs językoznawstwa ogólnego albo szkice językoznawsta ogólnego- to drugie bardziej autentyczne, pierwsze wydali studenci)

b)język jest systemem relacji między znakami(znaczące i znaczone)

c)język jest systemem relacji między formą(tym co należy do struktur językowych) a substancją(coś poza językiem)

d)relacje między znakami mogą być paradygmatyczne(zbiór wszystkiego) i syntagmatyczne(zbiór podobnych do siebie)

e)wprowadził rozróżnienie między język, mowę i mówienie

3)SZKOŁA PRASKA

a)Jackobson, Havranka, Trubeckoj

b)teoria binarnych opozycji fonologicznych(twardość, miękkość, dźwięczność, bezdźwięczność)

c)nacisk na funkcjonalność języka

d)wyróżnienie tematu(dana informacja) i rematu(zdanie ma podwójną wypowiedź:co się mówi i jak sie na ten temat mówi)

e)każdy element komunikacji ma funkcję

f)zwrócenie uwagi na funkcję poetycką

4)SZKOŁA KOPENHASKA

a)Bronal i Hjemslev

b)próba budowy metajęzyka

c)badania semiotyczne i semiologiczne(wyraz jako znak)

d)zdefiniowanie homonimi(to samo brzmienie inne znaczenie) i polisemi(wieloznaczności)

e)glossemantyka- dwa plany- treści i wyrażania- badanie relacji między nimi

f)Hjemslev uważał ze językoznawstwo jest przede wszystkim synchroniczne

g)treść to rzeczywistość, wyrażanie- środki za pomocą których przekazuje się te treści

h)wyrażanie:substancją są ruchy narządów mowy, formą jest psychiczny obraz substancji

i)treśc:substancja-obiektywna rzeczywistość, formą subiektywny obraz świata

5)SZKOŁA AMERYKAŃSKA

a)Bloomfield

b)językoznawstwo opisowe(deskryptywne)

c)praca dystrybutywna- czyli zbiór kontekstów w jakich dany element tekstowy występuje

d)procedury odkrywania jakiegoś jezyka

e)hipoteza Sapira-Whorfa(człowiek widzi świat poprzez język, struktura narzuca sposób)

f)próba wyjaśnienia języka w kategoriach behawioralnych(bodźce, albo reakcje na bodziec)

JĘZYKOZNAWSTWO

a)nauka o języku- zajmuje się badaniem budowy i rozwoju

b)ciężko wyznaczyć granice działań językoznawców

c)w środku zainteresowania jest człowiek poprzez pryzmat używania języka

d)język jest siłą człowieka gdyż tylko my nim władamy

JĘZYK NATURALNY- ten którego używamy, powstaje spontanicznie, ma historię, rozwój i reguły

JĘZYK SZTUCZNY- esperanto- stworzony przez Zamenhoff- oparty na łacinie i języku germańskim

JĘZYKOZNAWSTWO TEORETYCZNE-buduje modele służące opisywaniu poszczególnych jezyków

JĘZYKOZNAWSTWO STOSOWANE- usiłuje wdrożyć te modele w praktyce

JĘZYKOZNAWSTWO PORÓWNAWCZE- ujmuje podobieństwa i różnice na tle przemian w rozwoju języków

JĘZYKOZNAWSTWO KONTRASTYWNE- porównuje języki w tym momencie historycznym

JĘZYKOZNAWSTWO WEWNĘTRZNE- skupia się na badaniach samej budowy jezyka

JĘZYKOZNAWSTWO ZEWNĘTRZNE- język a inne zjawiska- socjologiczne, psychologiczne

SOCJOLINGWISTYKA- bada zwiazek między językiem, a społeczeństwem(rozwarstwienie na socjolekty, profesjolekty, języki pokolenia)

a)analizuje status języka w danej grupie,czynniki zewnętrzne mają wpływ na użycie języka

b)zwracanie uwagi na typ kontaktu społecznego(szeroki-wykładowca i wąski- rozmowa(największa wariantywnośc)

c)każda rola społeczna wymaga innego języka

PSYCHOLINGWISTYKA- bada psychologiczne i fizjologiczne procesy zachodzące podczas komunikacji

a)pada procesy opanowania języka przez dziecko

b)zajmuje się opisem funkcjonowania mózgu w czasie tworzenia i odbioru mowy

c)zajmuje się rozwoje mowy ludzkiej od narodzin do końca życia człowieka

ETNOLINGWISTYKA-wywodzi się z lingwistyki antropologicznej

a)bada związek języka z kulturą

b)kultutowe funkcje języka jako instytucji społecznej

c)kategorie gramatyczne i semantyczne języka w aspekcie funkcjonalnym

d)badanie językowego obrazu świata

JĘZYKOZNAWSTWO STOSOWANE- bada praktyczne zastosowania języka

a)logopedia- bada kształtowanie poprawnej mowy

b)glottodydakyyka- czyli nauka o nauce języków obcych

c)kultura języka- nauka o poprawności języka

d)analiza konwersacji

e)komunikacja komputerowa

f)lekykografia i leksykologia

DZIAŁY JĘZYKOZNAWSTWA

a)ze względu na poszczególne składniki

1)Fonetyka- bada i analizuje dźwięki języka, opisuje powstawanie głosek oraz słyszenie i odbieranie dźwięków

2)Fonologia-ustala funkcje dźwiękow w komunikowaniu, opracowuje inwentarz fonemów

3)morfonologia- zajmuje się obocznościami, regularnością i zakresem

4)morfologia-budowa leksemów(zaliczamy tu fleksje czyli odmianę i słowotwórstwo czyli wyrazy pochodne)

5)składnia-tworzenie związków składniowych

6)semantyka- relacje między znakami a rzeczywistością

7)pragmatyka językowa- bada relacje między nadawcą a odbiorcą. Optymalizuje środki wyrazu do pełnego aktu komunikacji

AKTY MOWY AUSTINA

a)wyróżnienie konstatywnych(można orzec że są prawdziwe) i performatywnych(nie wiadomo czy fałsz czy prawda) wypowiedzi

b)performatywne podzielił na eksplicite(czasownik w 1poj. teraźniejszego )albo z implicite(brak)

c)każdy akt mowy ma 3 aspekty:

1)lokucja- to co chcemy powiedzieć

2)illokucja- intencja

3)perlokucja-skutek

Searl

a)asercje-sądy, oświadczenia

b)dyrektywy-nacisk na odbiorcę

c)komisywy-zobowiązania wobec odbiorcy

d)ekspresywy- stan psychiczny

e)deklaratywy- określony nowy stan(mianowanie)

język to system znaków konwencjonalnych i semantycznych służących do porozumiewania się w danej społeczności

język to kod dwuklasowy cechujący się autonomicznością i kreacyjnością.

ZNAK

-przekazuje informację

-połączenie dwóch zjawisk- oznaczającego(chmura) i oznaczanego(deszcz)

-może zależeć od konwencji(czewone światło oznacza stop)

-znaki docierają za pomocą kanałów zmysłowych

PODZIAŁ ZNAKÓW

a)natutalne-mogą opierać się na relacjach przyczynowo-skutkowych, naturalność znaczącego i znaczonego

1)obrazy- podobieństwo, naśladowanie danego przedmiotu

2)symptomy- znaki oparte na relacji przczynowo-skutkowej

b)konwencjonalne-opierają się na umowie między członkami wspólnoty komunikacyjnej

SYMPTOMY-interpretowane tylko przez odbiorcę(błyskawica)

SYGNAŁY- charakter dwustronny, odbiorca i nadawca mają świadomość

ZNAKI

a)INDEKSY-wskazują wprost

b)IKONY-podobne do tego co oznaczają

c)SYMBOLE-oznaczają na zasadzie konwencji

ZNAKI JĘZYKOWE WG HOCKETTA(Cechy wzorcowe określające język)

A)Arbitralność-

a)brak związku naruralnego między formą i treścią(wyraz róża i kwiat)

b)nie jest jednak dowolna(desygnat jest przypisany)

c)raz wyuczony związek jest traktowany jako obowiązujący i koniczny

B)Semantyczność

a)odesłanie do zjawisk otaczającego świata

b)semantyczność to abstrakcyjność znaków języka

C)dwuklasowość- jednostki nie obdarzone znaczeniem+jednostki obdarzone znaczeniem

D)Autonomiczność- posługiwanie się jęzkiem w mówieniu o sprawach odległych

E)Kreacyjność- otwartość systemu, człowiek może mówić co chce i kiedy chce

JACOBSON

a)nadawca(ekspresywna)dominuje gdy nadawca skupia uwagę na wyrażaniu swojego stosunku do treści

b)odbiorca(impresywna)gdy podczas procesu porozumiewania się uwaga skupia się na odbiorcy i odnosi się do jego zachowania,

c)komunikat(poetycka)najwyraźniej przejawia się w grze słów, tekstach literackich, reklamowych, żartach

d)kontekst(przedstawieniowa)odsyłaniu do pozajęzykowego kontekstu

e)kanał(fatyczna)dominuje sama chęć nawiązania i podtrzyma. kontaktu między nadawcą i odbiorcą

f)kod(metajęzykoa)–polega na skoncentrowaniu się na samym języku jako systemie

PIERWSZYMI TEKSTAMI WAŻNYMI KULTUROWO BYŁA BIBLIA-teoretyczne refleksje na temat pochodzenia języka, związak z wieżą Babel

TEKSTY WENDYJSKIE-święte Indyjskie

normatywna gramatyka sanskrytu PANINIEGO

Dla Greków językoznawstwo rozpoczęło się w VI w p.n.e- były to analizy utworów Homera;

Arabowie też zajęli się analizą języka, zakładali ośrodki gramatyczne, by umożliwić prawidłowe czytanie

Koranu;

De Sosir uważał że dla języka ważne są wewnętrzne regyły, porządkujące znaki. Te reguły powinny być badane

Istnieje-język jako system=leng, akt mówienia czyli parole. Oba procesy to langage zdolność mówienia

systemowość=relacja między znakami językowymi

GRAMATYKA TRANSFORMACYJNO-GENERATYWNA

a)twórcą Chomsky

b)zakłada generowanie zdań, które ulegają transformacją

c)zdania mogą zmieniać znaczenie

d)Chomsky zadał sobie pytanie- jak możemy budować i rozumieć zdania z którymi się nie zetknęlismy

e)jest opozycyjna do językoznawsta kognitywnego

f)Zdolność ta tłumaczy się faktem rozporządzania przez mówiącego skończoną liczbą reguł gramatycznych, za pomocą których tworzy on syntagmy i zdania ze znanych sobie wyrazów.

g)podstawową jednostką języka jest zdanie

h)struktura powierzchniowa-skupienie na budowie

i)struktura głęboka-nie jest dostępna bezpośrednio

KOGNITYWIZM

a)związane z teorią poznania

b)pragnienie odtworzenie świata na podstawie danych językowych

c)chęć ukazania świata w konstrukcji pojedynczych jednostek

d)przedstawiciele Lakoff i Johnson

e)język jest metaforyczny

f)metafory:

1)orientacyjne-góra dół(jestem w siódmym niebie)

2)ontologiczne- związane ze stanami-strach, rozpoznawanie przyczyn

3)literackie- wyrafinowanie

4)metonimia-nazwanie zjawiska inną nazwą pozostającą w koorelacji- biały dom- prezydent USA

g)zjawiska mają cechy istotne

WIELOZNACZNOŚĆ

-polisemia- gdy między różnymi treściami istnieje powiażanie semantyczne(ucho-igielne, naczynia)

-homonimia- brak powiążania semantycznego(pokój)

-synestezja- wrażenia zmysłowe- (ostry nóż, ostry kolor)

SYNONIMIA-bliskoznaczność

ANTONIMIA-opozycyjność(świat jako kontrast)

HIPOMINIA-relacje sensu zachdzą między wyrazem bardziej i mniej szcegółowym(pies i pudel)

PARTONIMIA- relacja czałość- część

DWA TYPY PÓL W KRÓRYCH POWINNO SIĘ ANALIZOWAĆ WYRAZY

1)PARADYGMATYCZNE- jednostki tej samej klasy-kura, kurczę

2)SYNTAGMATYCZNE- jednostki występujące w kontekście

POLE- to zbiór wyrazów powiązanych przynależnością do wspólnej kategorii znaczeniowej

HISTORIA PISMA

-najstarsze nacięcia na kościach

-wyżłobienia na kamieniach i glinianych przedmiotach-mogły mieć wartość informacyjną

a)prapismo- ma źródło w rysunku

b)pismo piktograficzne- najstarszy typ graficzny, posługiwanie się rysunkiem, przekaz mieści się w rysunku lub kilku

-zywkle u ludów myśliwskich

c)pismo ikonograficzne- znaki odpowiadają pojęciom, ideogramy są zbliżone funkcjonalnie do wyrazów

-używane w Mezopotamii, Egipcie, Dalekim Wschodzie

-egipskie hieroglify, pismo klinowe, pismo chińskie wywodzi się z rysunku

-upraszczanie ideogramów

-ewolucja ideogramów polegała na organiczeniu ich ilości poprzez zwiększanie pojemności znaczeniowej poszczególnych znaków

-oko- to także patrzeć, widzieć

-wykorzystanie homonimi(jedno słowo oznacza kilka wyrazów)

-od homonimi do pisma fonetyczneg-znaki mają wartość brzmieniową

-znaki fonetyczne są ekonomiczne, odnoszą się do sylab

ALFABETY

-pismo alfabetyczne-litera odpowiada fonemowi

-powstało na Bliskim Wschodze(w II tysiącleciu przed naszą erą)

-fenicki- składał się z 22 liter odnoszących się do fonemów spółgłoskowych

-kształty wywodzą się z ideogramów

-"A"to głowa wołu

A)alfabet grecki- uzupełniony został o samogłoskich, nadany kierunek pisma(od lewej do prawej)

B)alfabet rzymski- kończył się X, później uzupełniono o Y i Z

C)23 litery jako podstawa systemów pisma dla Europy

D)średniowiecze odróżniły małe i wielkie litery

E)dziś dominuje pismo alfabetyczne, znaki odpowiadają fonemom

F)różne alfabety różne kształty liter, wartość fonetyczna, kierunek pisania

G)Współczesne piktogramy- strzałki, przekreślony papieros, metki

DIALEKTY POLSKIE-kaszubski, małopolski, mazowiecki, wielkopolski, śląski

DIALEKT- to odmiana języka ogólnonarodowego, używana na określonym obszarze głównie przez ludność wiejską

a)wyróżnia się cechami fonetycznymi i leksykalnymi

b)mniejszy zakres dialektu- gwara

DIALEKT MAZOWIECKI- mazurzenie, twarde L, brak udźwięczninienia międzywyrazowego,

DIALEKT MAŁOPOLSKI- mazurzenie, udźwięczenie międzywyrazowe, bez przegłosu

DIALEKT WIELKOPOLSKI- brak mazurzenia-udźwięcznienie, dźwięczne "W"

DIALEKT ŚLĄSKI-mazurzenie, jabłonkowanie na Śląsku Cieszyńskim, "ę" i "ą" jako a

DIALEKT KASZUBSKI- brak mazurzenia, brak "e"ruchomego, zamiast "ki" "gi" czi dzi

ODMIANY JĘZYKA

a)socjolekty- gwary środowikowe

b)profesjolekty-odmiany zawodoe

c)biolekty- związane z płcią, wiekiem

d)idiolekty- właściwości danego osobnika

JĘZYKI NA ŚWIECIE

-do XIX w poszukiwano związków między językami. Korzystano wtedy z intuicji

-w XX powstało językoznawstwo historyczno-porównawcze.

a)impulsem stało się odkrycie tekstów staroindyjskich i ich odczytanie

JĘZYK PRAINDOEUROPEJSKI- na przełomie 4 i 3 tysiąclecia p.n.e rozpoczyna się rozpad wspólnoty indoeuropejskich

a)język antolijski- nie zachował się

b)jezyk hetycki- szczątkowo

c)język tocharski- brak kontynuacji(tekst V- VIII w)

d)język grecki

e)języki romańskie-podstawą stała się łacina-włoski, francuski, hiszpański, portugalski, katalonński, prowansalski, rumuński, mołdawski

f)celtyckie- irlandzki, szkocki, walijski, bretański

g)germańskie-gotycki, niemiecki, angielski, beneluks, skandynawski

h)z germańskiego- jidysz i afrikans czy język kolonialistów

i)rodzina-indoiranskie- nowoindyjskie, nowoirańskie, perski, afgański, tadżycki, kurdyjski

j)rodzina bałtosłowiańska

1)bałtyckie

2)prasłowiańskie-wschodnio(ukraiński, rosyjski), zachodnio(polska, słowacki, czeski), południowosłowianski(bułgarski, słoweński, serbski)

k)inne(baskijski, ugrofiński, chiński, tybetański)

RODZINY JĘZYKOWE

A)kryterium morfologiczne

1)fleksyjne-podstawową jednostką są morfemy, w których znajduje się pełna informacja gramatyczna. Języki słowiańskie i niektóre romańskie

2)aglutynacyjne-także wykorzystanie morfemów, jednak są one jednofunkcyjne(turecki, ugrofiński)

3)alternacyjne- języki semickie, funkcje gramatyczne pełni wymiana głoskowa

4)analityczne-wykorzystują wyrazy posiłkowe- chiński, angielski, bułgrarski

5)polisyntetyczne-informacja gramatyczna włączona jest na różne sposoby do jednostek ciągu jezykowego

B)kryterium fonologiczne

1)spółgłoskowe- przewaga spółgłosek nad samogłoskami-polski, kaukaskie

2)samogłoskowe- samogłoski stanowią ponad 30% jednostek systemu fonologicznego- francuski

c)kryterium prozodyczne

1)wykorzystują iloczas i akcent do odróżnienia form językowych- czaski,rosyjski

2)nieprozodyczne- polski(paroksytoniczny-przedostatnia)francuski(oksytoniczny-ostatnia), inicjalny(fiński)

JĘZYKI SZTUCZNE

a)kreolski i pidżanów- powstały z języków kolonizatorów- języki mieszane-ten pierwszy tubylczy, ten drugi angielsko chiński

b)volapuck- opierał się na angielszczyźmie, Szejer

c)esperanto-uproszczona wersja nosi nazwę ido

d)programowania-służy do pisania programów komputerowych- C++, Basic, Flash

-wykorzystuje język matematyki

INTERFERENCJA-przenikanie jezyków- zwłascza w grupach gdzie posługują się dwoma jezykami

-bilingwizm(w etnicznych rodzinach, na różnoetnicznych obszarach Belgia, Szwajcaria, Kanda)

LIGA JĘZYKOA

a)grupa jezyków, niekoniecznie spokrewnionych ze sobą, w której występują zbieżności na drodze wymiany

b)liga bałkańska- mieszanie południowosłowiańskich(bułgarski) romańskiego(rumuński) dwa izolowane(grecki i albański)

c)uwarunkowane przemieszczaniem się ludów

W rozwoju języków świata mamy dwie przeciwstawne tendencje:

a) tendencja do różnicowania się, podziału, rozpadu języków(prowadzi do powstawania rodzin i grup języków pokrewnych)

b) tendencja do zbliżania się i upodobniania pewnych ich elementów(występowanie drugiej- do powstawania lig językowych)

1. europejska wspólnota słownikowa

a)są to wspólnoty oparte wyłącznie na podobieństwie słownikowym

b)przyczyny językowe- przez istnienie międzynarodowych języków(łacina, francuski, angielski)

c)przczyyny pozajęzykowe- doświadczenia zwiazane z podobnym środowiskiem geograficznym, z formą ustroju, związki frazeologiczne pochodzące z mitów i Bibli,kontakty polityczno-gospodarcze

KOD

a)system znaków służący do przekazywania informacji

b)wyrazy+gramatyka

c)jezyki sztuczne-nuty, kody cyfrowe, język migowy, brajl

LIGI

a)WIELKICH JĘZYKÓW- angielski,francuski, włoski, niemiecki, rosyjski

b)Wigijska-islandzi, irlandzki, szkocki, walijski, szwedzki, fiński,norweski, duński

c)pobrzeżna-holenderski, niderlandzki, hiszpański, portugalski, maltański

d)pejuska-łotewski, liwski,estoński,wotski

e)rokytnicka-polski, litewski, ukraiński, kaszubski

f)dunajska-słoweński, węgierski, słowacki, czeski

g)bałkańska-rumuński, mołdawski, bułgraski, albański, macedoński

h)kałmucki, baszkirski, tatarski, czuwacki

MŁODOGRAMATYCY

a)Lipsk

b)Brugmann, Osthoff, Delbruck

c)w Polsce Łoś, Rozwadowski

d)chcieli nadać jezykoznawstwu charakter nauki ścisłej jak nauki przyrodnicze

e)wierzyli w bezwyjątkowosć praw głosowych(jeśli zachodzi zmiana w jednym wyrazie, musi zachodzić we wszystkich)

f)twierdzenie analogii- powstawanie wyrównań fonetycznych niezgodnych z prawami fonetyki

g)podejście historyczne, język jest tworem indywidualnego doświadczenia

h)jezyk jest działaniem

i)krytykami Sosir i Cortene-krytykowali samo nastawienie się na ewolucję, a niezwrócenie uwagi na całość i statykę zjawiska

JĘZYK INDYJSKI

a)staroindyjskie-język używany jako jezyk nauki i jezyk liturgiczny-

b)średnioindyjski-pali oraz

c)indyjskie współczesne

szkoły strukturalne to są: szkołą praska, dystrybucjonizm amerykański i glossemantyka

FUNKCJE JĘZYKA

a)informacyjna

b)socjalizująca

c)perswazyjna

d)kulturotwórcza

dwuklasowość-jednostki nieznaczące(fonemy) z których układamy jednostki które coś znaczą

GRAMATYKA PORT ROYAL

-pojęcie uniwersaliów językowy czyli cech wspólnych wszystki języom świata, cechy bądź z podobieńswt psychicznych bądź kulturowych.

-jezyk pokrywa sie z mysleniem i wtedy nie jest ono calkowicie zgodne z rzeczywistoscia

-albo myslenie jest zgodne z rzeczywistoscia (logiczne) ale jezyk w tym przypadku nei mzoe pokrywac sie z nim calkowiecie

-Lancelot

-Krytyka młodogramatyków

JĘZYKI

EUROPA-

Austria-niemiecki

Belgia-francuski, niderlandzki, flamandzki

Cypr-grecki, turecki

Hiszpańsk-ogólnie to kastylijski, ale regiony walczą o autonomię(katalonia, baskonia)

Luksemburg- francuski, niemiecki

Rosja- bardzo rozbudowany

Szwajcaria-niemiecki, francuski, włoski

AUSTRALIA- angielski

AMERYKA PŁN- angielski, w Kanadzie francuski, w Meksyku hiszpański,wysepki hiszpańskie bądź angielskie, języki indian- hoppi, siux, nawaho

AMERYKA PŁD- Surinam niderlandzki, Brazylia portugalski

AFRYKA- arabsko-francusko-angielsko-portugalska. 1)Egipt, Dżibuti 2)Kongo, Gabon 3)Ghana, Liberia 4) Angola, Mozambik, Banatu, buszmeńskie

AZJA- języki własne+arabski w państwach islamskich, angielski w Singapurze i Filipinach

Dialektologia- Dyscyplina ta bada odmiany poszczególnych języków, oparte głównie na uwarunkowaniach geograficznych i związanych z nimi cechami