Administracja opracowanie

Administracja

Administracja (łac. administrare - być pomocnym, obsługiwać, zarządzać, ministrare - służyć), działalność organizatorska realizowana przy pomocy aparatu urzędniczego, obejmująca zakres spraw o charakterze publicznym, regulowana przez ogólne normy prawne. W innym ujęciu może także oznaczać zarządzanie jakimikolwiek sprawami, własnymi (np. gospodarstwem domowym) lub cudzymi (np. czyimś przedsiębiorstwem).

Jako system, administracja stanowi zbiór powiązanych ze sobą i współpracujących instytucji.

Źródeł administracji, pojmowanej jako zarząd państwem, należy szukać w starożytnych despotiach wschodnich (Egipt, Persja). Jednakże nie można zapominać o innych regionach świata, w których w starożytności istniały państwa, które posiadały własny zarząd. Wśród nich można przecież wymienić Majów, Azteków, Tolteków, Inków w Ameryce; Chińczyków oraz chociażby Hetytów, Żydów na Bliskim Wschodzie. Każde przecież państwo posiadało jakiś (bardziej lub mniej sprawny) zarząd. Cechy i zadania wymienione powyżej spełniały także systemy urzędnicze starożytnego Rzymu, Bizancjum, XII - wiecznego Królestwa Sycylii oraz - o czym nie należy zapominać - państwa krzyżackiego. W średniowieczu ważną rolę w procesie administracyjnym spełniał Kościół, pod którego opieką znajdowało się częściowo szkolnictwo, szpitale, przytułki. Współczesny system administracyjny nawiązuje do monarchii absolutnej, gdzie administracja spełniała kilka cech, w tym:

Administracja zespolonaAdministracja zespolona jest elementem rządowej administracji terenowej. Chodzi o powiązanie organizacyjne organów tej administracji wyróżnionych przedmiotem działania, należących do różnych działów administracji rządowej (nazwanych w ustawie o administracji rządowej w województwie kierownikami zespolonych służb, inspekcji i straży, np. komendant wojewódzki straży pożarnej, wojewódzki lekarz weterynarii, kurator oświaty, itd.), pod kierownictwem jednego organu o kompetencji ogólnej - wojewody w celu redukcji kosztów administracji, lepszej koordynacji działań i unikania dublowania kompetencji. Przeciwieństwo zasady resortowości. W ramach zespolenia wojewoda jest uprawniony m.in. do powoływania kierowników służb, inspekcji i straży (wyjątki w przypadku komendantów wojewódzkich policji-wymóg opinii wojewody i straży pożarnej-wymóg zgody), do zatwierdzania regulaminów tych jednostek, tworzenia i znoszenia jednostek organizacyjnych stanowiących ich aparat pomocniczy. Co do zasady organy te winny być skupione w jednym urzędzie wojewódzkim i dysponować wspólnym budżetem, ale w praktyce zasada ta doznaje znaczących wyjątków, np. w przypadku policji.

Organy rządowej administracji zespolonej [edytuj]

Wymienione organy dysponują aparatem pomocniczym w postaci wojewódzkich komend, inspektoratów, oddziałów i kuratoriów[1].

Kategoria:Prawo administracyjne

Podkategorie

Poniżej wyświetlono 14 spośród wszystkich 14 podkategorii tej kategorii.

A

B

L

O

O cd.

P

R

S

Ś

Kategoria:Postępowanie administracyjne

Strony w kategorii „Postępowanie administracyjne”

Poniżej wyświetlono 32 spośród wszystkich 32 stron tej kategorii.

B

D

E

I

K

N

O

O cd.

P

R

S

S cd.

W

Z

Bezprzedmiotowość decyzji administracyjnej

Bezprzedmiotowość decyzji administracyjnej - niemożliwość zrealizowania celu, który organ administracyjny ma na względzie, wydając decyzję administracyjną. W literaturze wskazuje się na sytuacje, kiedy zachodzi bezprzedmiotowość decyzji administracyjnej - są to[1]:

W sytuacji, kiedy decyzja administracyjna stała się bezprzedmiotowa, a przy tym stwierdzenie wygaśnięcie takiej decyzji wynika z przepisu prawa albo leży to w interesie społecznym lub w interesie strony, organ administracji publicznej, który wydał decyzję w pierwszej instancji, stwierdza jej wygaśnięcie. Stwierdzenie to następuje w drodze decyzji administracyjnej.

Dokument urzędowy

Dokument urzędowy - termin prawniczy służący do określenia środka dowodowego w postaci dokumentu pochodzącego od powołanego do jego sporządzenia organu państwowego, organizacji, jednostki organizacyjnej lub podmiotu (w zakresie poruczonych im z mocy prawa lub porozumienia spraw rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej, czy też wydawania zaświadczeń).

Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego (art. 244 kpc) i Kodeksem postępowania administracyjnego (art. 76 kpa) dokumentem urzędowym jest dokument sporządzony w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania. Dokumentami są wszelkie dokumenty pisemne niezależnie od tego, na jakim materiale zostały sporządzone. Przepisy dotyczące formy oraz ewentualnej treści dokumentu urzędowego zawarte są w przede wszystkim w prawie administracyjnym (art. 107 kpa) oraz przepisach szczególnych regulujących sposób działania danego organu. Dokumentem urzędowym jest także dokument sporządzony przez organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne w zakresie zleconych im przez ustawę spraw z dziedziny administracji publicznej.

Kodeks postępowania cywilnego, jak również kodeks postępowania administracyjnego, nie za zawiera definicji dokumentu. Dokumenty, które nie są dokumentami urzędowymi, są dokumentami prywatnymi.

Dokument urzędowy stanowi dowód tego, co zostało w nim urzędowo stwierdzone. Dowód urzędowy sporządzony przez upoważniony do jego sporządzenia organ w zakresie swojego działania korzysta z domniemania prawdziwości (autentyczności dokumentu) oraz zgodności z prawdą tego, co zostało w nim urzędowo stwierdzone. Jakkolwiek domniemania te mogą być obalone, to jednak z tych względów dokument urzędowy staje się najbardziej wiarogodnym środkiem dowodowym. Oprócz wskazanych domniemań prawnych istnieją jeszcze inne domniemania, które ściśle określonym rodzajom dokumentów przypisują szczególną moc dowodową (np. domniemania dotyczące wpisów w księgach wieczystych).

Za dokumenty urzędowe uznaje się np.:

  1. dowód osobisty, wojskowy dokument osobistego (książeczka wojskowa), dokument paszportowy (paszport)

  2. pocztowy dowód doręczenia przesyłki,

  3. akt notarialny i inne dokumenty notarialne[1]

  4. dyplomy i świadectwa z ukończenia nauki[2]

  5. wyroki i postanowienia sądowe,

  6. odpisy z rejestrów sądowych[3]

  7. decyzje i zaświadczenia wydane przez organy administracji publicznej w tym:dowód rejestracyjny[4], ewidencja gruntów i budynków[5], akty stanu cywilnego, prawo jazdy, karta rowerowa, karta motorowerowa

Dokumentami nie są ustawy czy rozporządzenia ani inne materiały normatywne, z wyjątkiem tych wypadków, gdy chodzi o ustalenie treści prawa obcego, które może być przedmiotem dowodu w procesie cywilnym. Od dowodów należy także odróżnić znaki legitymacyjne tj. bilety, kwity, kupony itp.

Doręczenie urzędowe

Doręczenie urzędowe (prawo administracyjne) - to instytucja prawa regulująca sposób i zasady doręczania pism w postępowaniu administracyjnym.

Spis treści

Podstawy prawne [edytuj]

Instytucję doręczenia w postępowaniu administracyjny reguluje kodeks postępowania administracyjnego, w rozdziale 8, obejmującym od art. 39 do art. 49 kpa. Kodeks ten wskazuje w art. 39 kpa, że doręczenie pisma może nastąpić przez:

Obowiązuje tutaj zasada oficjalności doręczeń, gdyż to organ administracji publicznej z urzędu jest zobowiązany do doręczania pism (dotyczy to także organu świadczącego tzw. pomoc prawną). Zasadę oficjalności traktuje się w doktrynie jako urzeczywistnienie ogólnych zasad pisemności, czynnego udziału stron w postępowaniu i obowiązku informowania.

Podstawowe zasady [edytuj]

Odmowa przyjęcia pisma [edytuj]

Gdy nie jest możliwe doręczenie z powodu odmowy przyjęcia pisma, zwraca się takie pismo z adnotacją o odmowie przyjęcia pisma i dacie tej odmowy (art. 139 § 1). Zgodnie z art. 139 § 2 kpc, taka odmowa stanowi podstawę do uznania doręczenia pisma za dokonane w dniu odmowy przyjęcia pisma.

Egzekucja administracyjna

Ten artykuł dotyczy postępowania egzekucyjnego w prawie administracyjnym. Zobacz też: postępowanie egzekucyjne w postępowaniu cywilnym..

Egzekucja administracyjna - zespół czynności organu egzekucyjnego, zobowiązanego oraz innych uczestników postępowania, podjętych w celu ostatecznego urzeczywistnienia normy prawa materialnego. Do czynności tych zalicza się zarówno czynności procesowe rozstrzygające kwestie proceduralne wynikłe w toku postępowania, jak i czynności egzekucyjne będące czynnościami faktycznymi. Egzekucja administracyjna jest w prawie polskim uregulowana w Ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954)

Celem postępowania egzekucyjnego jest doprowadzenie do wykonania egzekwowanego obowiązku, to jest spowodowanie, aby zobowiązany zachował się w sposób zgodny z treścią nałożonego na niego obowiązku. Przymus egzekucyjny jest stosowany gdy stan rzeczywisty jest niezgodny z treścią obowiązku. Przymus egzekucyjny może być stosowany zarówno wobec zobowiązanego, jak i innych osób, w szczególności wobec osób reprezentujących zobowiązanego. Przesłanką stosowania przymusu wobec osób innych, niż zobowiązany, jest utrudnianie przez nie lub udaremnianie egzekucji.

Stosowanie przymusu egzekucyjnego jest możliwe wyłącznie w tych przypadkach, gdy adresat aktu administracyjnego jest zobowiązany do jego wykonania, to jest do podjęcia działań zmierzających do podporządkowania stanu faktycznego normie prawa materialnego skonkretyzowanej w akcie administracyjnym.

Niedopuszczalne jest natomiast uchylenie, zmiana lub weryfikowanie w inny sposób przez organ egzekucyjny decyzji administracyjnej, którą został ustanowiony obowiązek podlegający przymusowemu wykonaniu.

Spis treści

Zakres przedmiotowy egzekucji administracyjnej [edytuj]

Egzekucji administracyjnej podlegają następujące obowiązki:

Wyłączenia przedmiotowe egzekucji administracyjnej [edytuj]

Nie podlegają egzekucji administracyjnej:

Organy egzekucyjne [edytuj]

Organem egzekucyjnym w zakresie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym jest:

W przypadkach określonych szczególnymi przepisami jako organ egzekucyjny w zakresie egzekucji administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym działa każdy organ Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu lub Straży Granicznej, organ Państwowej Inspekcji Pracy wydający decyzję w pierwszej instancji, organ straży pożarnej kierujący akcją ratowniczą, a także inne organy powołane do ochrony spokoju, bezpieczeństwa, porządku, zdrowia publicznego lub mienia społecznego.

Właściwe postępowanie egzekucyjne [edytuj]

Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, sporządzonego według ustalonego wzoru.

Zobowiązanemu przysługuje prawo wniesienia zarzutów od egzekucji. Podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być:

Jeżeli zarzuty są uzasadnione - organ egzekucyjny wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego albo o zastosowaniu mniej uciążliwego środka egzekucyjnego.

Można wyróżnić dwa rodzaje egzekucji:

- grzywna w celu przymuszenia

- wykonanie zastępcze,czyli wykonanie określonej czynności przez inna osobę na koszt zobowiązanego

- odebranie rzeczy ruchomej

- odebranie nieruchomości, opróżnienie lokalu i innych pomieszczeń

- przymus bezpośredni z użyciem siły fizycznej łącznie

Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego [edytuj]

Postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu:

Postępowanie egzekucyjne umarza się:

Inne organizacje społeczne

Inne organizacje społeczne są wspomniane w kodeksowej definicji organizacji społecznych uregulowanej w Kodeksie postępowania administracyjnego. Zalicza się do nich przede wszystkim stowarzyszenia działające na mocy Prawa o stowarzyszeniach. Zgodnie z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego w pojęciu innych organizacji społecznych nie mieszczą się fundacje

Kodeks postępowania administracyjnego

Kodeks postępowania administracyjnego (ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. — Kodeks postępowania administracyjnego) - akt prawny regulujący zasady prowadzenia postępowań administracyjnych, tzn.

Jurysdykcyjne postępowanie administracyjne nie ma charakteru jednolitego. Podczas gdy kodeks postępowania administracyjnego reguluje tzw. postępowanie ogólne, to ustawy szczegółowe wprowadzają albo niewielkie modyfikacje procedury (np. Prawo budowlane), albo - kreują całkowicie odrębny model postępowania (np. Ordynacja podatkowa).

Kodeks postępowania administracyjnego zupełnie nie reguluje administracyjnego postępowania egzekucyjnego, ale na mocy wyraźnego odesłania - K.p.a. ma posiłkowe (uzupełniające) zastosowanie w tym postępowaniu ("Jeżeli przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej, w postępowaniu egzekucyjnym mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego." - art. 18 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).

Struktura redakcyjna kodeksu [edytuj]

K.p.a. dzieli się na siedem działów:

Nieważność decyzji administracyjnej

Nieważność decyzji administracyjnej - stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej należy do postępowania nadzwyczajnego w administracji, którego celem jest weryfikacja decyzji ostatecznej. W Kodeksie postępowania administracyjnego postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej uregulowane jest w art. 156.

Spis treści

Przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej

Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:

Właściwość organu

Właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia nad organem, który wydał daną decyzję, a gdy decyzja wydana została przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze - ten organ.

Forma nieważności decyzji

Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Zarówno rozstrzygnięcie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, jak również odmowa wszczęcia postępowania w sprawie nieważności decyzji, następuje w drodze decyzji.

Nie można stwierdzić nieważności decyzji, jeżeli została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości, dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną, została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie lub zawiera wadę powodującą nieważność decyzji z mocy prawa, jeżeli od jej doręczenia lub ogłoszenia minęło dziesięć lat; nie można też stwierdzić nieważności decyzji, jeżeli wywołała nieodwracalne skutki prawne. W takich sytuacjach organ ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie stwierdził nieważności decyzji.

Względna suspensywność

Jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że decyzja jest dotknięta jedną z wad, powodujących nieważność, organ administracji publicznej, który jest właściwy w sprawie, wstrzymuje z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji. Wstrzymanie następuje w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie.

Odwołanie (postępowanie administracyjne)

Odwołanie - środek odwoławczy, uruchamiający administracyjny tok instancji (obok zażalenia). Odwołanie od decyzji organu 1. instancji zaliczane jest do środków prawnych zwyczajnych oraz względnie dewolutywnych. Przysługuje od decyzji wydanych w toku postępowania prowadzonego w trybie zwyczajnym, jak i nadzwyczajnych.

Prawo do odwołania przysługuje stronie postępowania administracyjnego, niezależnie od uczestnictwa w postępowaniu przed organem 1. instancji czy doręczenia decyzji, a także uczestnikom postępowania na prawie strony, czyli organizacji społecznej, prokuratorowi, Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz podmioty, mające na mocy przepisów szczególnych prawa strony w postępowaniu dotyczącym interesu prawnego innej osoby.

Co do zasady termin odwołania wynosi 14 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji. Odwołanie ma co do zasady charakter suspensywny; wyjątkami są sytuacje, kiedy decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności lub podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy.

Ogólne zasady postępowania administracyjnego

Ogólne zasady postępowania administracyjnego - normy wyszczególnione w art. 6-16 Kodeksu postępowania administracyjnego, ustalające dyrektywy działania organów administracji publicznej. Niezastosowanie bądź nieprawidłowe zastosowanie zasad stanowi rażące naruszenie przepisów postępowania administracyjnego.

Spis treści

Zasada praworządności (legalności)

Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązującego (nie jest związany podstawą prawną podaną przez stronę). Tak więc podstawą prawną decyzji administracyjnej nie mogą być przykładowo preambuły aktów normatywnych, uchwały Rady Ministrów czy zarządzenia Prezesa Rady Ministrów.

Zasada prawdy obiektywnej

Organy administracji publicznej obowiązane są podejmować wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Zgodnie z konkretyzacją tej zasady, organ administracji publicznej jest w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Zasadę prawdy obiektywnej urzeczywistnia m.in. prawo strony do czynnego udziału w postępowaniu.

Zasada uwzględnienia z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu strony

Organ administracji publicznej jest zobowiązany do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli (tj. tylko taki, który znajduje oparcie w normie prawnej ustanowionej dla jego ochrony). Załatwienie sprawy przez organ administracji publicznej powinno być wyrazem pogodzenia tych interesów[1].

Zasada pogłębiania zaufania do organów Państwa

Organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa. Przyjmuje się, że w związku z tą zasadą praktyka organów administracji publicznej powinna (...) spełniać postulat przewidywalności i pewności, a ponadto opierać się na przejrzystych i czytelnych zasadach[2]. Wyprowadza się też z niej obowiązek równego traktowania stron, zasadę pewności i kulturę administrowania.

Zasada pogłębiania świadomości i kultury prawnej obywateli

Organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać świadomość i kulturą prawną obywateli. Z tą zasadą wiąże się zasada informowania stron i innych uczestników postępowania.

Zasada informowania stron i pozostałych uczestników postępowania

Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego.

Organy czuwają także nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Zasada ta konkretyzowana jest w przepisach m.in. o obowiązku wskazaniu w wezwaniu skutków prawnych niezastosowania się do wezwania, pouczeniu o skutkach nieusunięcia braków podania w wezwaniu do usunięciu braków (skutkiem jest pozostawienie podania bez rozpoznania), pouczeniu stron o skutkach prawnych zawieszenia postępowania na żądanie strony oraz pouczenie o dopuszczalności i trybie wniesienia środka prawnego w odniesieniu do decyzji administracyjnej i postanowienia, które może być zaskarżone do sądu administracyjnego.

Błędne pouczenie w decyzji co do prawa odwołania albo wniesienia powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego nie może szkodzić stronie, która zastosowała się do tego pouczenia.

Jeżeli strona korzysta z wykwalifikowanego pełnomocnika (np. adwokata czy radcy prawnego), obowiązki informacyjne organu administracji publicznej są węższe niż w sytuacji, w której strona nie ma takiego pełnomocnika.

Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu

Organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Zasada ta może doznać pewnego ograniczenia - organy administracji publicznej mogą od niej odstąpić w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną. Organ administracji publicznej jest zobowiązany utrwalić w aktach sprawy (w drodze adnotacji) przyczyny odstąpienia od zasady czynnego udziału stron.

Zasada ta stanowi procesowe uprawnienie strony, tak więc strona nie ma obowiązku czynnie uczestniczyć w postępowaniu.

Przejawami zasady czynnego udziału stron w postępowaniu są: prawo inicjatywy dowodowej, prawo do czynnego udziału w czynnościach postępowania dowodowego, prawo wypowiadania się co do wyników postępowania dowodowego oraz co do zgromadzonych dowodów i materiałów w sprawie, a także prawo strony do wglądu w akta sprawy[3].

Jeżeli strona bez własnej winy nie brała udziału w sprawie, następuje wznowienie postępowania zakończonego decyzją ostateczną.

Zasada przekonywania

Organy administracji publicznej powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w ten sposób w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu. Ważną rolę w realizacji tej zasady odgrywa uzasadnienie decyzji administracyjnej.

Zasada szybkości i prostoty postępowania

Organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwione niezwłocznie.

Realizacja tej zasady nie może prowadzić do pogwałcenia przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, które przewidują m.in. termin na zawiadomienie strony o terminie i miejscu przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin (przynajmniej 7 dni) czy termin na wezwanie i ogłoszenie o rozprawie administracyjnej (przynajmniej 7 dni).

W zgodzie z zasadą prostoty (ekonomiki) postępowania pozostają przepisy o tzw. pomocy prawnej oraz o wezwaniu uczestników postępowania do czynności procesowych.

Zasada ugodowego załatwiania spornych spraw administracyjnych

Sprawy, w których uczestniczą strony o spornych interesach, mogą być załatwiane w drodze ugody sporządzonej przed organem administracji publicznej. Organ administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie w sprawie, powinien w tych przypadkach podejmować czynności skłaniające strony do zawarcia ugody, z kolei strona ma prawo do zawarcia ugody.

Zasada pisemności

Sprawy w postępowaniu administracyjnym należy załatwiać w formie pisemnej. Sprawy mogą być załatwiane w formie ustnej, jeżeli przemawia za tym interes strony, a przepis prawa nie stoi temu na przeszkodzie, jednak treść i istotne motywy takiego załatwienia powinny być utrwalone w aktach w formie protokołu lub podpisanej przez stronę adnotacji[4].

Zasada dwuinstancyjności

Postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Ważniejszy jest tutaj aspekt materialny (prawna możność dwukrotnego rozstrzygnięcia tej samej sprawy) niż procesowy - tak więc wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy nie jest wyjątkiem od zasady dwuinstancyjności.

Zasada trwałości decyzji ostatecznych

Decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub w ustawach szczególnych. Trybami nadzwyczajnymi, którymi można wzruszyć decyzję ostateczną są

Naruszenie tej zasady jako rażące naruszenie prawa stanowi jedną z przesłanek stwierdzenia nieważności.

Zasada sądowej weryfikacji (kontroli) decyzji ostatecznych

Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, decyzje mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych ustawach. Taką ustawą jest Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, która przewiduje nawet szerszy zakres kognicji sądów administracyjnych.

Organizacje samorządowe

Organizacje samorządowe - rodzaj organizacji społecznych. W świetle definicji organizacji społecznej zapisanej w Kodeksie postępowania administracyjnego do organizacji samorządowych nie należą organy samorządu terytorialnego i organy jego jednostek pomocniczych.

Organizacje samorządowe dzieli się na samorząd gospodarczy, do którego zalicza się m.in. izby gospodarcze oraz cechy i izby rzemieślnicze, samorząd zawodowy, do którego zalicza się m.in. samorząd adwokacki, notariuszy, komorniczy, lekarski i lekarzy weterynarii, oraz na samorząd rolniczy.

Organizacje społeczne

Organizacje społeczne w rozumieniu polskiego Kodeksu postępowania administracyjnego to organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne.

W rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego organy organizacji społecznych zalicza się do organów administracji publicznej[1].

Organizacje zawodowe

Organizacje zawodowe - rodzaj organizacji społecznych. W kodeksowej definicji organizacji społecznej zamieszczonej w Kodeksie postępowania administracyjnego wymienione są obok samorządowych, spółdzielczych i innych organizacji społecznych.

Zalicza się do nich związki zawodowe.

Petycja

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Petycja – pismo zawierające jakąś prośbę, kierowane do władz czy osób na wyższym stanowisku na przykład w sprawie likwidacji szkoły przez gminę w danej miejscowości. Petycje składa się bądź przedstawia. Ma ona większą szansę pozytywnego załatwienia sprawy wówczas, gdy zawarte w niej argumenty będą sformułowane jasno i przekonująco.

W potocznym rozumieniu petycją nazywa się dokument podpisany przez wiele osób i skierowany do jakiegoś urzędu. Poza pisemnymi występują również petycje ustne. Petycje mogą być podpisywane i składane przez Internet. Termin ten może również oznaczać prośbę kierowaną do sądu bądź trybunału administracyjnego.

Petycją może być również pismo procesowe, które uprawnia do bycia wysłuchanym przed sądem.

 

Podanie (prawo)

Podanie jest pismem urzędowym, którego treścią może być żądanie, wyjaśnienie, odwołanie lub zażalenie w postępowaniu administracyjnym. Można je wnosić w celu wszczęcia postępowania, w czasie jego trwania oraz po wydaniu decyzji administracyjnej.

Spis treści

Forma i treść podania [edytuj]

Podanie można wnieść pisemnie (osobiście lub wysyłając je pocztą). Zgodnie z przepisami można je też wnieść telegraficznie, za pomocą dalekopisu lub telefaksu (te trzy formy mają obecnie niewielkie znaczenie praktyczne). Posłużyć można się także pocztą elektroniczną lub formularzem, umieszczonym na stronie internetowej organu administracji publicznej. W tych dwóch ostatnich przypadkach do podania musi być dołączony bezpieczny podpis elektroniczny. Ostatnią z możliwych form jest wniesienie podania ustnie do protokołu.

Każde podanie musi co najmniej zawierać określenie osoby je wnoszącej (imię i nazwisko w przypadku osoby fizycznej) oraz adres. Musi w nim być również zawarta treść żądania i spełniać inne wymagania, które mogą być określone w przepisach szczególnych. Ponadto podanie wniesione pisemnie lub ustnie do protokołu musi być podpisane przez osobę, która je wniosła. Protokół podpisać musi też pracownik, który go sporządził.

Przepisy prawa nie określają więc form wnoszenia podania - można je wnieść praktycznie w każdej formie, gwarantującej rozpoznanie osoby je wnoszącej. Nie zawierają też szczególnych wymogów co do treści - konieczna jest tylko identyfikacja wnoszącego podanie i jakakolwiek treść.

Braki podania [edytuj]

Niemożliwe do usunięcia [edytuj]

Jeżeli w podaniu nie ma podanego adresu osoby, która podanie wniosła i nie można go ustalić, podanie nie podlega rozpoznaniu, to znaczy, że organ, do którego zostało ono wniesione, w ogóle nie zajmie się sprawą, określoną w żądaniu.

Możliwe do usunięcia [edytuj]

Wszelkie inne braki, poza brakiem adresu, można usunąć. Adresat takiego pisma wzywa wtedy wnoszącego podanie do uzupełnienia braków w ciągu siedmiu dni. Jeżeli ten nie uzupełni braków w terminie, podanie nie podlega rozpoznaniu. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby po upływie terminu podanie wnieść drugi raz - traktowane jest wtedy, tak jak każde inne.

Wniesienie podania do niewłaściwego organu [edytuj]

Właściwy, czyli odpowiedni do załatwiania spraw danego rodzaju jest organ administracji publicznej określony w przepisach prawa administracyjnego. Jeżeli jednak zostanie ono wniesione do innego organu administracji, ten niezwłocznie, to znaczy bez zbędnej zwłoki, przekazuje je do właściwego organu. Terminem wniesienia podania jest wtedy termin, w którym dotarło ono do niewłaściwego organu. Przestrzeganie przepisów o właściwości jest obowiązkiem organu, a nie wnoszącego podanie.

Pokwitowanie

Pokwitowanie - potwierdzenie przyjęcia pisma przez podmiot, który je odbiera.

W postępowaniu administracyjnym pokwitowanie zawiera w sobie własnoręczny podpis odbierającego oraz wskazanie daty doręczenia.

Postępowanie administracyjne

Postępowanie administracyjne - administracyjne prawo formalne (procesowe), w doktrynie jest definiowane jako określony tryb działań organów administracji publicznej w sprawach dotyczących praw i obowiązków niepodporządkowanych im służbowo konkretnych podmiotów[1] bądź też jako uporządkowany ciąg czynności procesowych, dokonywanych przez organ administracji publicznej i inne podmioty tego postępowania, zmierzających do załatwienia sprawy indywidualnej w drodze decyzji administracyjnej[2]. Postępowanie administracyjne sensu stricto nazywa się także ogólnym postępowaniem administracyjnym oraz postępowaniem administracyjnym jurysdykcyjnym[3].

W znaczeniu szerokim zalicza się do postępowania administracyjnego także postępowanie uproszczone w sprawach skarg i wniosków oraz w sprawach wydawania zaświadczeń, postępowania karno-administracyjne, postępowania dyscyplinarne, postępowanie egzekucyjne w administracji oraz postępowanie przed sądami administracyjnym[2], z kolei mianem postępowania administracyjnego w ścisłym znaczeniu określa się rozprawę administracyjną[4].

Spis treści

Regulacje postępowania administracyjnego w Polsce [edytuj]

Polskie regulacje postępowania administracyjnego czerpały z wzorców austriackich (ustawa z 1896 roku, regulująca procedurę weryfikacji orzeczeń wydawanych w pierwszej instancji przez władze publiczne)[5]. Pierwszą polską kodyfikacją tej gałęzi prawa było rozporządzenie z mocą ustawy wydane przez Prezydenta RP, Rozporządzenie o postępowaniu administracyjnym, które weszło w życie 1 lipca 1928 roku. Obowiązywało ono także po II wojnie światowej, lecz jego znaczenie obniżały kolejne akty prawne, jak uchwała Rady Państwa i Rady Ministrów z 14 grudnia 1950 roku w sprawie rozpatrywania i załatwiania odwołań, listów i zażaleń ludności oraz krytyki prasowej, przejmująca wiele rozwiązań radzieckich. W efekcie istniała dwutorowa możliwość kwestionowania decyzji administracyjnych. Stan ten przerwało uchwalenie 14 czerwca 1960 roku Kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a), który wszedł w życie 1 stycznia 1961 roku. Regulował on postępowanie administracyjne ogólne (zmierzające do wydania decyzji administracyjnej), a także postępowanie w sprawach skarg i wniosków. W wyniku nowelizacji w 1980 roku k.p.a. objęło swym zakresem także wydawanie zaświadczeń oraz sprawy rozstrzygania sporów o właściwość między organami administracji publicznej a sądami powszechnymi; znalazł się tam też dział, regulujący postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. Dział ten został uchylony w 1995 roku, kiedy weszła w życie ustawa o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Od 1990 roku k.p.a. reguluje też postępowanie w sprawach indywidualnych prowadzone przez organy samorządu gminnego, a od 1998 roku (w związku z reformą administracji) - postępowanie przed organami administracji powiatowej i samorządu województwa.

Zakres regulacji Kodeksu postępowania administracyjnego [edytuj]

K.p.a. obejmuje swoim zakresem postępowanie administracyjne sensu stricto, postępowanie w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej oraz między innymi organami państwowymi i innymi podmiotami, które są z mocy prawa lub na mocy porozumień powołane do załatwiania spraw indywidualnych w drodze decyzji administracyjnej, a także postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń oraz postępowanie w sprawach skarg i wniosków. W ustawie tej znalazły się także dwa artykuły, będące przepisami szczególnymi w sprawach ubezpieczeń społecznych.

Zakres podmiotowy postępowania administracyjnego sensu stricto wyznacza pojęcie organu administracji publicznej. Określając przedmiot postępowania administracyjnego sensu stricto używa określenia "sprawa indywidualne" - z jednej strony zdaniem części doktryny, że to pojęcie nie ma samodzielnego znaczenia normatywnego, z drugiej strony pojawiają się próby definiowania tego pojęcia[6].

Metodą enumeracji negatywnej spod zakresu obowiązywania Kodeksu postępowania administracyjnego wyłączono ze względu na kryterium przedmiotowe: postępowania karne skarbowe oraz sprawy uregulowane w Ordynacji podatkowej (wyjątkiem jest tu udział prokuratora oraz postępowania w sprawach skarg i wniosków), a ze względu na kryterium podmiotowe sprawy należące do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej (wyjątkiem są tu postępowania w sprawach skarg i wniosków).

Przepisów k.p.a. nie stosuje się także do wewnętrznej sfery stosunków administracji publicznej (o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej) - wynikających z:

K.p.a. przewiduje zasadę poszanowania uprawnień wynikających z immunitetów dyplomatycznych i immunitetów konsularnych oraz umów i zwyczajów międzynarodowych, stąd przepisy tej ustawy nie będą miały zastosowania wobec osób korzystających z przywilejów dyplomatycznych i konsularnych w takim zakresie, w jakim mogłyby naruszyć uprawnienie tych osób[7].

Zasady postępowania administracyjnego [edytuj]

K.p.a. wymienia kilkanaście ogólnych zasad postępowania administracyjnego. Są to:

Oprócz tego w postępowaniu administracyjnym stosuje się zasady konstytucyjne (demokratycznego państwa prawnego, równości wobec prawa, prawa do sprawiedliwego, jawnego i szybkiego procesu, prawo dostępu każdego do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych, a także, ujętych też jako ogólne, zasada dwuinstancyjności i praworządności) oraz formułowane przez doktrynę i orzecznictwo poprzez uogólnienie rozwiązań prawnych (zasada oficjalności, dyspozycyjności, domniemania legalności decyzji administracyjnej, swobodnej oceny dowodów).

Organ administracji publicznej [edytuj]

Kodeks postępowania administracyjnego posługuje się funkcjonalną definicją organu administracji publicznej. Zalicza do nich organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego oraz inne organy państwowe i inne podmioty powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych. Posiadają one kompetencję procesową ogólną. K.p.a. reguluje właściwość miejscową organów administracji publicznej; reguluje też rzeczową, ale w sposób subsydiarny, odsyłając do "przepisów o zakresie działania organu". Ze względu na źródło właściwości przewiduje ustawową, a w niektórych przypadkach delegacyjną.

Ustalając organ wyższego stopnia w danej sprawie pierwszeństwo mają przepisy szczególne, a dopiero później regulacja zawarta w k.p.a.[8] Ta ostatnia przewiduje, że organami wyższego stopnia są w stosunku do:

Organy administracji publicznej przestrzegają właściwości z urzędu. Istnieje możliwość, że organ utraci swoją właściwość (nie obowiązuje zasada perpetuatio fori). W razie zmiany przepisów, powodujących utratę właściwości przez organ administracji publicznej, powinien on postępowanie umorzyć, a sprawę przekazać organowi właściwemu do jej załatwienia[10]. Między organami administracji może dojść do sporów kompetencyjnych (między organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej) oraz do sporów o właściwość; dochodzi do nich, kiedy dwa organy uznają się za właściwe w danej sprawie (spór pozytywny) albo żaden organ nie uznaje się za właściwy (spór negatywny).

Oprócz właściwości zdolność prawną organu administracji publicznej wyznaczają instytucje wyłączenia pracownika, jak i samego organu administracji publicznej.

Uczestnicy postępowania [edytuj]

Strona [edytuj]

Stroną postępowania administracyjnego jest, zgodnie z kodeksową definicją, każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. W doktrynie istnieje rozbieżność co do tego, kto stwierdza istnienie tego interesu prawnego. Zdaniem zwolenników koncepcji subiektywnej decyduje o tym wola żądającego wszczęcia postępowania, zdaniem zwolenników koncepcji obiektywnej podstawą legitymacji jest obiektywnie istniejący stosunek materialnoprawny[11].

K.p.a. przyznaje zdolność administracyjnoprawną wszystkim osobom fizycznym i prawnym. Osoby fizyczne, które nie posiadają zdolności do czynności prawnych działają przez swoich ustawowych przedstawicieli. Strony, które nie są osobami fizycznymi, działają przez swoich ustawowych lub statutowych przedstawicieli. Dla osoby nieobecnej lub niezdolnej do czynności prawnych organ administracji publicznej występuje do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela, o ile przedstawiciel nie został wyznaczony. W przypadku konieczności podjęcia czynności nie cierpiącej zwłoki organ wyznacza (w drodze postanowienia, na które nie służy zażalenie) dla osoby nieobecnej przedstawiciela uprawnionego do działania w postępowaniu do czasu wyznaczenia dla niej przedstawiciela przez sąd. W sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa lub śmierci strony w toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni[12]. W sprawach dotyczących spadków nie objętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, a w razie ich braku kurator wyznaczony przez sąd na wniosek organu administracji publicznej.

Pełnomocnik [edytuj]

Strona może w postępowaniu administracyjnym ustanowić pełnomocnika[13]. Pełnomocnikiem może być tylko osoba fizyczna, mająca zdolność do czynności prawnych[14]. Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego nie stawiają dodatkowych wymagań, te mogą jednak znajdować się w przepisach szczególnych.

Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu. Pełnomocnik dołącza do akt oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa; adwokat, radca prawny lub rzecznik patentowy może sam uwierzytelnić odpis udzielonego mu pełnomocnictwa. Organ administracji publicznej ma obowiązek z urzędu badać prawidłowość pełnomocnictwa.

Pełnomocnictwo może być udzielone do dokonania konkretnej czynności, niektórych czynności, jak i do zastępowania strony w całym postępowaniu administracyjnym. K.p.a. przewiduje też instytucję pełnomocnictwa domniemanego - w sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej może nie żądać pełnomocnictwa, jeżeli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik[15] strony, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony.

Istnieje pewna kategoria czynności, która wymaga osobistego działania stron (np. przesłuchanie stron). Pominięcie pełnomocnika oznacza tyle samo, co pominięcie strony w postępowaniu administracyjnym[16], nie dotyczy to jednak uprawnień wynikających z przepisów prawa materialnego[17].

Uczestnicy na prawach strony [edytuj]

Uczestnicy na prawach strony w postępowaniu administracyjnym, w przeciwieństwie do stron, nie opierają swojego udziału na podstawie interesu prawnego lub obowiązku. Przysługują im prawa procesowe strony - mogą przykładowo żądać rektyfikacji decyzji, składać wnioski dowodowe, wnosić środki zwyczajne i nadzwyczajne oraz zaskarżać decyzję do sądu administracyjnego. Nie mogą za to korzystać z tych uprawnień strony, które są przejawem zasady dyspozytywności w postępowaniu administracyjnym[18] (np. żądanie zawieszenia postępowania, zawarcie ugody administracyjnej, cofnięcie odwołania wniesionego przez stronę).

Organizacja społeczna [edytuj]

Organizacje społeczne mogą pełnić funkcję organów administracji publicznej i być stroną. Może także w sprawie dotyczącej innej osoby, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i przemawia za tym interes społeczny, występować z żądaniem wszczęcia postępowania albo dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu. Organ administracji publicznej, uznając żądanie organizacji społecznej za uzasadnione, postanawia w drodze postanowienia[19] o wszczęciu postępowania z urzędu lub o dopuszczeniu organizacji do udziału w postępowaniu; na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub dopuszczenia do udziału w postępowaniu organizacji społecznej służy zażalenie.

Organ administracji publicznej, wszczynając postępowanie w sprawie dotyczącej innej osoby zawiadamia o tym organizację społeczną, jeżeli uzna, że może być ona zainteresowana udziałem w tym postępowaniu ze względu na swoje cele statutowe i gdy przemawia za tym interes społeczny.

Organizacja społeczna, która nie uczestniczy w postępowaniu na prawach strony, może za zgodą organu (wyrażoną w drodze postanowienia) administracji publicznej przedstawić temu organowi swój pogląd w sprawie, wyrażony w uchwale lub oświadczeniu jej organu statutowego. Przedstawienie poglądu nie oznacza jednak udziału organizacji w postępowaniu na prawach strony[20].

Prokurator [edytuj]

Prokurator bierze udział w postępowaniu administracyjnym, jeżeli wymaga tego ochrona praworządności - zwłaszcza gdy naruszenie prawa lub bezczynność organu narusza interes Rzeczypospolitej Polskiej, podstawowe prawa obywatela lub strona z jakichkolwiek powodów nie jest w stanie chronić swoich praw. Prokurator może:

Organ administracji publicznej zawiadamia prokuratora o wszczęciu postępowania oraz o toczącym się postępowaniu w każdym przypadku, gdy uzna udział prokuratora w postępowaniu za potrzebny.

Rzecznik Praw Obywatelskich [edytuj]

Rzecznik Praw Obywatelskich podejmuje czynności w sytuacjach wskazujących na naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela. Może:

Inni uczestnicy na prawa strony [edytuj]

K.p.a. nie wymienia innych uczestników na prawach stron, mogą być oni jednak przewidziani w przepisach szczególnych rangi ustawowej (np. ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska z 20 lipca 1991 roku w pewnych wypadkach pozwala na udział w charakterze strony organowi Inspekcji Ochrony Środowiska).

Przypisy

  1. ↑ Andrzej Gorgol, Zobowiązania podatkowe i postępowanie podatkowe, w: Zarys finansów publicznych i prawa finansowego, red. Wanda Wójtowicz, wyd. 5, Warszawa 2008, s. 194.

  2. ↑ 2,0 2,1 Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 3.

  3. ↑ Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 9

  4. ↑ Grzegorz Łaszczyca, Rozprawa administracyjna w ogólnym postępowaniu administracyjnym, Warszawa 2008, s. 15.

  5. ↑ Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 3-4.

  6. ↑ A. Wróbel odmawiał "sprawie indywidualnej" samodzielnego znaczenia normatywnego; definicję tego pojęcia opracował m.in. W. Dawidowicz; Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 10.

  7. ↑ Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 16.

  8. ↑ Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 38.

  9. ↑ Jako przykład takiego przepisu wskazuje się uregulowania Ustawy o gospodarce nieruchomościami z 21 sierpnia 1997 roku, gdzie organem wyższego stopnia w przypadku starosty, wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej, jest wojewoda; Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 39.

  10. ↑ Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 41.

  11. ↑ Argumenty obu stron przedstawia Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 60-61.

  12. ↑ Następuje to z mocy prawa; nie wymaga

  13. ↑ Pełnomocnika mogą też ustanowić uczestnicy w charakterze strony.

  14. ↑ Nie musi to być pełna zdolność do czynności prawnych; Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 71.

  15. ↑ Domownikami są krewni i powinowaci, a nie są osoby obce dla strony jak np. lokatorzy czy sublokatorzy.

  16. ↑ Przykładowo doręczenie będzie skuteczne tylko wtedy, kiedy pismo otrzyma pełnomocnik. Pominięcie pełnomocnika może być przesłanką wznowienia postępowania.

  17. ↑ Przykładowo uznanie pełnomocnika za adresata decyzji administracyjnej stanowi przesłankę stwierdzenia nieważności.

  18. ↑ Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 77.

  19. ↑ Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 79.

  20. ↑ Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 80.

  21. ↑ Żądanie to obejmuje też możliwość wszczęcia postępowania nadzwyczajnego; Robert Kędziora, Ogólne postępowanie administracyjne, Warszawa 2008, s. 82.

  22. ↑ Sprzeciw prokuratora powinien być rozpatrzony w terminie 30 dni od jego wniesienia.

Postępowanie skargowe

Postępowanie skargowe - uproszczone postępowanie administracyjne[1]

Nie stosuje się do niego wyłączeń z art. 3 Kodeksu postępowania administracyjnego, tak więc obowiązuje także w postępowaniach karno-skarbowych, postępowaniach podatkowych uregulowanych Ordynacją podatkową, postępowaniach należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych, a także w sprawach wynikających z podległości służbowej pracowników organów i jednostek organizacyjnych organów państwowych i innych państwowych jednostek organizacyjnych[2].

Postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń

Postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń - uproszczone postępowanie administracyjne, które zmierza do urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego poprzez wydanie zaświadczenia[1]. W Polsce uregulowane jest w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Postępowanie wnioskowe

Postępowanie wnioskowe - uproszczone postępowanie administracyjne[1].

Nie stosuje się do niego wyłączeń z art. 3 Kodeksu postępowania administracyjnego, tak więc obowiązuje także w postępowaniach karno-skarbowych, postępowaniach podatkowych uregulowanych Ordynacją podatkową, postępowaniach należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych, a także w sprawach wynikających z podległości służbowej pracowników organów i jednostek organizacyjnych organów państwowych i innych państwowych jednostek organizacyjnych[2].

Rektyfikacja (prawo)

Rektyfikacja - uzupełnienie lub sprostowanie elementów decyzji administracyjnej lub orzeczenia.

Zgodnie z art. 111 kodeksu postępowania administracyjnego strona może w terminie czternastu dni od doręczenia lub ogłoszenia decyzji zażądać jej uzupełnienia co do rozstrzygnięcia bądź co do praw odwołania, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego albo sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia w tych kwestiach. W takiej sytuacji terminy dla strony do wniesienia odwołania, powództwa lub skargi biegną od dnia doręczenia jej odpowiedzi.

Nie można tego typu żądania złożyć, jeżeli w piśmie organu administracyjnego nie ma w ogóle rozstrzygnięcia o istocie sprawy, ponieważ nie jest decyzja administracyjna[1].

Uzupełnienie decyzji administracyjnej w zakresie rozstrzygnięcia następuje w drodze decyzji; w zakresie pouczenia o prawie do wniesienia środka prawnego w drodze postanowienia.

Zgodnie z art. 113 kodeksu postępowania administracyjnego organ administracji publicznej może z urzędu lub na żądanie strony prostować w drodze postanowienia błędy pisarskie i rachunkowe oraz inne oczywiste omyłki w wydanych przez ten organ decyzjach. Na postanowienie w sprawie sprostowania i wyjaśnienia służy zażalenie.

Rygor natychmiastowej wykonalności

Rygor natychmiastowej wykonalności - atrybut nieostatecznej decyzji administracyjnej lub nieprawomocnego orzeczenia sądowego; nadawany, gdy za natychmiastowym wykonaniem takiej decyzji lub orzeczenia przemawia szczególnie ważny interes społeczny.

Zgodnie z art. 333 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, sąd może nadać rygor natychmiastowej wykonalności:

1. z urzędu - obowiązkowo, gdy:

1) zasądza alimenty - co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące;

2) zasądza roszczenie uznane przez pozwanego;

3) wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny.

- fakultatywnie - gdy: 1) zasądza należność z wekslu, czeku, warrantu, rewersu, dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona

2) uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania.

2. na wniosek - gdyby opóźnienie wykonania wyroku, nadającego się do wykonania w drodze egzekucji, uniemożliwiało lub znacznie utrudniało wykonanie wyroku albo narażało powoda na szkodę.

Skarga

Ten artykuł dotyczy prawa. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Skarga – w znaczeniu ogólnym, to wypowiedź, w której ktoś uskarża się na coś[1]. W języku prawnym mianem skargi nazywa się odformalizowany środek kontroli w postępowaniu administracyjnym który przysługuje każdemu podmiotowi. Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw. O tym, które organy są właściwe do rozpatrzenia danych skarg przesądza Kodeks postępowania administracyjnego oraz przepisy szczególne.

Zobacz też: zażalenie, skarga kasacyjna (postępowanie sądowoadministracyjne), skarga kasacyjna (postępowanie cywilne)

Zażalenie

Zażalenie - jednolita nazwa stosowanych w różnych postępowaniach (sądowych i pozasądowych) środków odwoławczych od orzeczeń wpadkowych (tzn. nie rozstrzygających co do istoty sprawy).

Instytucja zażalenia jest znana wszystkim systemom prawnym rodziny prawa kontynentalnego, zaś system common law przewiduje środki o podobnej naturze. Dalsze uwagi są oparte na prawie polskim.

Spis treści

Zażalenie w prawie polskim [edytuj]

Instytucję zażalenia znają wszystkie najważniejsze postępowania w polskim prawie: postępowanie cywilne, postępowanie karne i postępowanie administracyjne. Szczegółowe regulacje w każdej z tych procedur są, oczywiście, odmienne, lecz istota zażalenia jest ta sama. Specyfika zażalenia polega:

Od zasad tych są dość liczne wyjątki. Np. Zażalenie na tymczasowe aresztowanie rozpoznaje ten sam sąd w składzie 3 sędziów art. 254 § 3

Zażalenie w postępowaniu cywilnym [edytuj]

Zaskarżeniu za pomocą zażalenia podlegają jedynie niektóre postanowienia sądów powszechnych, tak więc wobec postanowienia sądu polubownego zażalenie nie przysługuje. Zażalenie jest środkiem odwoławczym od postanowień nie rozstrzygających co do istoty sprawy, lecz w kwestiach procesowych (formalnych). Ma charakter suspensywny (wstrzymujący) i względnie dewolutywny. Wnoszone jest do sądu wyższej instancji od postanowień kończących postępowanie w sprawie i od innych postanowień, jeśli przepis szczególny tak stanowi a także zarządzeń sądu i przewodniczącego szczegółowo oznaczonych. Dodatkowo zażalenie przysługuje do Sądu Najwyższego od postanowień sądu drugiej instancji odrzucających skargę kasacyjną i skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, a w sprawach, w których przysługuje skarga kasacyjna, od niektórych postanowień kończących postępowanie w sprawie.[1] W postępowaniu cywilnym zażalenie służy tylko od niektórych nieprawomocnych postanowień wskazanych w odpowiednich przepisach:

Do wniesienia zażalenia uprawniona jest nie tylko strona (uczestnik) postępowania, prokurator, organizacja społeczna i interwenient uboczny jak w przypadku apelacji lecz również osoby trzecie, których praw dotyczyć może zażalenie - pełnomocnikom, świadkom, biegłym, a którzy nie są podmiotem postępowania. Termin do wniesienia zażalenia wynosi tydzień od dnia doręczenia stronie odpisu postanowienia z uzasadnieniem, a jeżeli uzasadnienie nie podlegało uzasadnieniu z urzędu - od dnia doręczenia uzasadnienia postanowienia. Wymogi dotyczące formy zażalenia są raczej łagodne - musi ono zostać złożone na piśmie, wskazywać zaskarżone postanowienie, zawierać wniosek o jego zmianę lub uchylenie, uzasadnienie oraz, w miarę potrzeby, wskazanie nowych faktów lub dowodów. Od zażalenia jest pobierana opłata sądowa, tzw. wpis, w wysokości (co do zasady) jednej piątej części wpisu należnego od pozwu (wniosku) wszczynającego daną sprawę.

Zażalenie kieruje się do sądu drugiej instancji, ale wnosi się je do sądu pierwszej instancji, który wydał zaskarżone postanowienie (częstym błędem stron jest wnoszenie zażalenia wprost do sądu drugiej instancji, co zazwyczaj kończy się uchybieniem terminu). Sąd pierwszej instancji odrzuci zażalenie niedopuszczalne, spóźnione lub dotknięte brakami nie usuniętymi przez stronę mimo wezwania. Odrzucenie następuje w drodze postanowienia, wydanego na posiedzeniu niejawnym, na które również służy zażalenie.

Po wniesieniu zażalenia sąd pierwszej instancji doręcza jego odpisy pozostałym stronom (uczestnikom), po czym przedstawia akta sprawy z zażaleniem sądowi drugiej instancji. Każda z pozostałych stron może wnieść odpowiedź na zażalenie wprost do sądu drugiej instancji. Sąd drugiej instancji rozstrzyga o zażaleniu postanowieniem (co do zasady - niezaskarżalnym), wydawanym na posiedzeniu niejawnym, które z urzędu uzasadnia, po czym doręcza stronom odpisy swego postanowienia i zwraca akta sądowi pierwszej instancji.

Jeżeli zażalenie jest oczywiście uzasadnione lub zarzuca zaskarżonemu postanowieniu wydanie w warunkach nieważności, sąd pierwszej instancji może na posiedzeniu niejawnym, nie przedstawiając akt sądowi drugiej instancji, uchylić zaskarżone postanowienie i w miarę potrzeby rozpoznać sprawę na nowo. Od nowo wydanego postanowienia również służy stronom zażalenie.

Wniesienie zażalenia formalnie nie tamuje wykonania zaskarżonego postanowienia, jednakże sąd pierwszej instancji może wstrzymać wykonanie zaskarżonego postanowienia do czasu rozstrzygnięcia zażalenia. Tym niemniej postępowanie ulega faktycznemu wstrzymaniu, gdyż sąd nie może procedować bez akt sprawy, które przesyła sądowi wyższej instancji. Fakt ten jest często wykorzystywany do przewlekania postępowania - strona dążąca do zwłoki składa kolejne zażalenia, zmuszając sądy do ich rozstrzygania, co odwleka rozstrzygnięcie co do istoty sprawy.

Zażalenie może zostać cofnięte przez stronę, która je wniosła. W takim przypadku sąd umarza postępowanie zażaleniowe, a zaskarżone postanowienie staje się prawomocne, jeżeli upłynął już termin do jego zaskarżenia.

Zażalenie w postępowaniu cywilnym regulują przepisy art. 394-397 Kodeksu postępowania cywilnego przy odpowiednim zastosowaniu przepisów regulujących apelację (art. 367-391 tego Kodeksu).

  1. ↑ Definicja zaczerpnięta z B. Bladowski - Zażalenie w postępowaniu cywilnym, Zakamycze 2006

Zażalenie w postępowaniu administracyjnym [edytuj]

W postępowaniu administracyjnym zażalenie służy tylko na postanowienia w przypadkach wyliczonych przez poszczególne przepisy. Zażalenie może wnieść strona. Termin do wniesienia zażalenia wynosi siedem dni od dnia doręczenia stronie postanowienia, a jeżeli postanowienie zostało ogłoszone ustnie - od dnia ogłoszenia.

Poza tym do zażaleń stosuje się przepisy o odwołaniach od decyzji administracyjnych. Zgodnie z nimi zażalenie nie musi spełniać szczególnych wymogów formalnych, wnosi się je do organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżone postanowienie, wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia. Wyjątek – gdy organ, który wydał postanowienie może wstrzymać jego wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione.

Zażalenie w postępowaniu administracyjnym regulują przepisy art. 141-144 Kodeksu postępowania administracyjnego przy odpowiednim zastosowaniu przepisów regulujących odwołanie (art. 127-140 tego Kodeksu).

Zażalenie w postępowaniu sądowoadministracyjnym [edytuj]

W postępowaniu sądowoadministracyjnym zażalenie służy od postanowień wojewódzkiego sądu administracyjnego. Rozpoznaje je Naczelny Sąd Administracyjny. Poza tym postępowanie zażaleniowe toczy się tak samo, jak w postępowaniu cywilnym (oczywiście z pewnymi różnicami, dotyczącymi jednak tylko szczegółów).

Zażalenie w postępowaniu sądowoadministracyjnym regulują przepisy art. 194-197 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przy odpowiednim zastosowaniu przepisów regulujących skargę kasacyjną (art. 173-193 tego Prawa).

Zażalenie w postępowaniu karnym [edytuj]

Zażalenie w postępowaniu karnym służy:

W odróżnieniu od innych postępowań zażalenie w postępowaniu karnym służy także na niektóre czynności procesowe nie będące orzeczeniami, np. na zatrzymanie i czynności związane z przeszukaniem i zatrzymaniem dowodów, oraz na zaniechanie czynności.

Zażalenie może wnieść strona, a także inna osoba, której postanowienie bezpośrednio dotyczy. Warunkiem dopuszczalności zażalenia jest jednak to, by rozstrzygnięcie bądź ustalenie naruszało prawa skarżącego lub szkodziło jego interesom.

Warunki formalne zażalenia są ograniczone do minimum - skarżący powinien wskazać zaskarżone rozstrzygnięcie lub ustalenie i podać, czego się domaga. Nieco ostrzejsze wymagania stawia się podmiotom fachowym - oskarżycielowi publicznemu, obrońcy i pełnomocnikowi - powinni oni wskazać zarzuty i uzasadnienie.

Zażalenie wnosi się na piśmie do sądu, który wydał zaskarżone rozstrzygnięcie. Jeżeli zażalenie pochodzi od osoby nie uprawnionej, jest spóźnione albo niedopuszczalne, prezes sądu (w praktyce - upoważniony sędzia albo przewodniczący wydziału) w formie zarządzenia odmawia przyjęcia zażalenia. Na to zarządzenie również przysługuje zażalenie.

Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia postanowienia, a jeżeli postanowienie podlega doręczeniu - to od dnia doręczenia. Wniesienie zażalenia nie tamuje wykonania zaskarżonego postanowienia, jednak sąd, który je wydał albo sąd odwoławczy może wstrzymać jego wykonanie.

Sąd pierwszej instancji wraz z aktami sprawy przekazuje zażalenie do rozpoznania sądowi odwoławczemu, może jednak uwzględnić zażalenie, jeżeli orzeka w tym samym składzie, który wydał zaskarżone postanowienie. Sąd odwoławczy rozstrzyga co do zażalenia na posiedzeniu, w którym mogą wziąć udział strony. Sądem odwoławczym nie zawsze jest sąd drugiej instancji - po ostatnich nowelizacjach Kodeksu postępowania karnego zażalenia w niektórych sprawach rozpoznaje sąd pierwszej instancji w innym składzie.

Sąd odwoławczy pozostawia bez rozpoznania zażalenie pochodzące od osoby nie uprawnionej, spóźnione albo niedopuszczalne oraz cofnięte. Postanowienie o pozostawieniu zażalenia bez rozpoznania jest zaskarżalne zażaleniem do równorzędnego składu sądu odwoławczego.

Przepisy regulujące zażalenia na postanowienia sądu stosuje się odpowiednio do zażaleń na postanowienia innych organów procesowych. Organem odwoławczym od postanowień prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy chyba, że ustawa stanowi inaczej. Zażalenie na postanowienie prowadzącego postępowanie przygotowawcze jeżeli nie jest nim prokurator, rozpoznaje prokurator sprawujący nadzór nad postępowaniem.

Zażalenie w postępowaniu karnym regulują przepisy art. 459-467 Kodeksu postępowania karnego, poza tym stosuje się do nich przepisy regulujące ogólnie środki odwoławcze (art. 425-443 tego Kodeksu).

Skarga kasacyjna (postępowanie sądowoadministracyjne)

Skarga kasacyjna - zwyczajny środek odwoławczy o charakterze dewolutywno-suspensywnym, przysługujący od orzeczenia wydanego w postępowaniu sądowoadministracyjnym przez sąd I instancji (wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie). Możliwość wniesienia skargi kasacyjnej uzależniona jest od istnienia przesłanek jej dopuszczalności oraz oparcia jej na określonych ustawowo przesłankach. Istotą tego środka odwoławczego jest doprowadzenie do skontrolowania przez Naczelny Sąd Administracyjny prawidłowości zastosowania i wykładni przepisów prawa oraz zachowania wymogów formalnych postępowania i w efekcie doprowadzenie do uchylenia zaskarżonego orzeczenia.

Spis treści

Ustawowe przesłanki dopuszczalności [edytuj]

Przesłanki dopuszczalności w ogólności [edytuj]

Skarga kasacyjna przysługuje tylko, jeżeli zachodzą określone okoliczności nazywane w nauce przesłankami procesowymi. Na podstawie uregulowań zawartych w ustawie – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, dopuszczalność kasacji uzależniona jest od:

Ustawowa dopuszczalność ze względu na rodzaj orzeczenia [edytuj]

Skargę kasacyjną można wnieść tylko od takiego orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, na zaskarżenie którego w ten sposób pozwala ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Skargą kasacyjną zaskarżony może być każdy wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, czyli zarówno wyrok uwzględniający skargę, jak i ją oddalający. Art 173 § 1 sądowoadministracyjnej ustawy procesowej zaznacza jednak, że zaskarżenie takie jest możliwe "chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej". Mimo tego zastrzeżenia ustawa nie zawiera jednak żadnego przepisu ograniczającego możliwość zaskarżenia wyroku WSA. W toku prac nad ustawą pomysły takich rozwiązań jednak się pojawiały. Zaskarżeniu podlegają też postanowienia kończące postępowanie w sprawie, czyli takie, których wydanie zamyka drogę do wydania w sprawie wyroku. Do postanowień tych należą: postanowienie o odrzuceniu skargi, o umorzeniu postępowania, o odrzuceniu skargi kasacyjnej i o odrzuceniu wniosku o wznowienie postępowania. Podobnie jak w przypadku wyroków, tak w przypadku postanowień kończących postępowanie w sprawie skarga kasacyjna do NSA przysługuje, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej. To zastrzeżenie powoduje, że z wymienionych powyżej postanowień kończących postępowanie w sprawie skargą kasacyjną nie może być zaskarżone postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej, gdyż, zgodnie z art. 194 § 1 pkt 7 ustawy, wnoszony jest od niego środek odwoławczy w postaci zażalenia.

Złożenie przez podmiot legitymowany [edytuj]

Kolejną przesłanką jest złożenie skargi kasacyjnej przez osobę do tego legitymowaną. Na mocy art. 173 § 2 skargę kasacyjną może wnieść strona, prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich.

To, kogo nazywamy stroną w postępowaniu sądowoadministracyjnym, określa art. 32, stanowiąc, że stronami są skarżący, czyli podmiot uprawniony na podstawie art. 50 § 1 do złożenia skargi, który z uprawnienia tego skorzystał, oraz organ, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi. Sam jednak art. 32 też nie wyczerpuje pojęcia strony. W myśl art. 12 ilekroć w ustawie mowa jest o stronie rozumieć przez to należy także uczestnika postępowania, czyli:

Przymus adwokacko-radcowski [edytuj]

Skarga kasacyjna musi być także sporządzona przez osobę do tego uprawnioną (tzw. przymus adwokacko-radcowski).

Od przymusu adwokacko-radcowskiego przewidziane są jednak pewne wyjątki. Na mocy art. 175 § 2 skargę kasacyjną może sporządzić sędzia, prokurator, notariusz albo profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych, będący stroną, jej przedstawicielem lub pełnomocnikiem.

Zgodnie z art. 175 § 3, skarga kasacyjna może być sporządzona przez doradcę podatkowego - w sprawach obowiązków podatkowych oraz przez rzecznika patentowego - w sprawach własności przemysłowej.

Zachowanie przypisanej przepisami prawa formy [edytuj]

Podstawą dla wyróżnienia tej przesłanki dopuszczalności skargi kasacyjnej jest treść art. 176, która mówi, że "skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom przypisanym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z zaznaczeniem zakresu żądanego uchylenia lub zmiany". Powyższy przepis pozwala podzielić wymagania stawiane skardze kasacyjnej na dwie grupy, nazywane w nauce:

Wymagania formalne [edytuj]

Przez wymagania formalne skargi kasacyjnej rozumie się wymagania stawiane każdemu pochodzącemu od strony pismu procesowemu, a zawarte w art. 46 i 47. Zgodnie z nimi skarga kasacyjna powinna zawierać:

Wymagania materialne [edytuj]

Do wymagań materialnych stawianych skardze kasacyjnej zalicza się wymóg:

Różnice w skutkach braków odnośnie wymagań formalnych i materialnych [edytuj]

Przyjęcie podziału na wymagania formalne i materialne ma bardzo doniosłe znaczenie ze względu na fakt, że braki, którymi skarga kasacyjna może być dotknięta, w zakresie każdej z tych dwóch grup wymagań wywołują różne skutki.

W przypadku niespełnienia wymagań formalnych skutkiem powinno być uruchomienie przez sąd administracyjny pierwszej instancji postępowania mającego na celu usunięcie tego braku, poprzez wezwanie wnoszącego skargę kasacyjną do jej poprawienia lub uzupełnienia w wyznaczonym terminie. W razie gdyby wnoszący nie uzupełnił lub nie poprawił w wyznaczonym terminie istniejących braków skarga taka ulega na mocy art. 178 odrzuceniu.

Z kolei niedopełnienie przez wnoszącego skargę wymagań określanych jako materialne oznacza konieczność bezwzględnego odrzucenia przez wojewódzki sąd administracyjny takiej skargi. Ustawa nie przewiduje bowiem w takim przypadku, mimo wysuwanych w toku prac legislacyjnych propozycji przyjęcia bardziej liberalnych regulacji, możliwości konwalidacji skargi kasacyjnej poprzez jej uzupełnienie lub poprawienie.

Termin do wniesienia skargi kasacyjnej [edytuj]

Ostatnią przesłanką jest wniesienie skargi kasacyjnej w ustawowym terminie, który, w myśl art. 177 § 1, wynosi trzydzieści dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia wraz z uzasadnieniem. Nie jest więc możliwe wniesienie skargi kasacyjnej przed doręczeniem stronie powyższych dokumentów – skarga taka zostałaby uznana za przedwczesną i w efekcie odrzucona. Doręczenie stronom uzasadnienia orzeczenia wraz z uzasadnieniem może następować:

W myśl art. 177 § 2 trzydziestodniowy termin do wniesienia skargi kasacyjnej wiąże również prokuratora i Rzecznika Praw Obywatelskich.

Zgodnie z treścią art. 177 § 1 wniesienie skargi kasacyjnej powinno nastąpić za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie.

Podstawy skargi kasacyjnej [edytuj]

Skarga kasacyjna powinna być oparta na jednej z dwóch podstaw kasacyjnych. Przez pojęcie podstaw kasacyjnych rozumieć należy ustawowo określone rodzaje błędów i uchybień popełnionych w ocenie wnoszącego skargę kasacyjną przez sąd pierwszej instancji. Skarżący może wykazywać błędy tego sądu tylko w granicach określonych w ustawie podstaw kasacyjnych.

Podstawy skargi kasacyjnej stanowią nie tylko jej najważniejszy wymóg formalny, ale decydują także o jej istocie i charakterze. Naczelny Sąd Administracyjny przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej jest związany jej granicami (art. 183 § 1), co oznacza, że przedmiotem kontroli NSA mogą być tylko te uchybienia wojewódzkiego sądu administracyjnego, które skarżący zawarł w skardze kasacyjne jako jej podstawy. Wyjątek od tej zasady ustanowiony został tylko w przypadku nieważności postępowania (katalog przypadków nieważności zawiera art. 183 § 2), którą Naczelny Sąd Administracyjny zobowiązany jest brać pod uwagę z urzędu.

Podstawami kasacyjnymi są:

Naruszenie prawa materialnego [edytuj]

Punkt 1 art. 174 stanowi, że skargę kasacyjną oprzeć można o zarzut naruszenia przez sąd pierwszej instancji prawa materialnego przez błędną jego wykładnie, czyli mylne zrozumienie przez sąd normy prawnej wypływającej z przepisu prawa materialnego, lub niewłaściwe zastosowanie, czyli dokonanie błędnej subsumpcji stanu faktycznego pod określoną normę prawną. Często błąd wojewódzkiego sądu administracyjnego może polegać zarówno na błędnej wykładni jak i niewłaściwym zastosowaniu danego przepisu.

Kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego podlega prawidłowość zastosowania tylko tych przepisów administracyjnego prawa materialnego, które zostały wyraźnie w skardze wskazane. Podstawą skargi kasacyjnej nie może być więc zarzut naruszenia np. "ustawy z dnia..." lub "rozdziały X ustawy z dnia...". W sytuacji w której błąd sądu pierwszej instancji polega na niezastosowaniu przepisu, który powinien być zastosowany, w skardze kasacyjnej przepis ten powinien zostać wskazany wraz z uzasadnieniem, dla którego powinien on lec u podstaw orzeczenia. Konieczny jest także bezpośredni związek pomiędzy naruszeniem prawa materialnego, a wynikiem sprawy. Fakt więc, że zaskarżone orzeczenie nie odpowiada prawu musi być efektem błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania konkretnego przepisu.

Podstawa kasacyjna zawierać musi uzasadnienie, co wynika z art. 176. Całkowity jego brak stanowi podstawę do odrzucenia skargi kasacyjnej. Podczas gdy częściowe braki w tej materii prowadzić mogą tylko do nie osiągnięcia przez skarżącego zamierzonego celu.

Naruszenie przepisów postępowania [edytuj]

Drugą z wymienionych w art. 174 podstaw skargi kasacyjnej jest naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W przypadku zarzucenia orzeczeniu sądu pierwszej instancji przez skarżącego naruszenia przepisów prawa zarówno materialnego, jak i procesowego, w pierwszej kolejności rozpoznawane są te ostatnie zarzuty.

Uchybienia proceduralne mogą stanowić podstawę skargi kasacyjnej tylko wówczas, gdy mogą mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Oznacza to, że po pierwsze pomiędzy uchybieniem procesowym a wynikiem sprawy zachodzić ma związek kauzalny. Nie ma jednak konieczności udowadniania, że związek taki faktycznie miał miejsce. Wystarczy że ów hipotetyczny związek przyczynowy zostanie uprawdopodobniony, czyli że strona wykaże, że przy braku wskazanego w podstawie kasacyjnej naruszenia przepisu postępowania, istniał sama tylko potencjalna możliwość odmiennego wyniku sprawy. Wpływ wywierany przez takie uchybienie musi być jednak istotny. To jaki wpływ jest istotny, a jaki nie, pozostawione zostało do rozstrzygnięcia praktyce sądowej.

Powyższe nie dotyczy jednak sytuacji w której skarżący zarzuca orzeczeniu takie uchybienie przepisom proceduralnym, które skutkuje orzeczeniem nieważności postępowania. W tym bowiem przypadku, w związku z faktem, że Naczelny Sąd Administracyjny powinien i tak brać nieważność postępowania pod uwagę z urzędu, nie ma potrzeby nie tylko wykazywania istotności wpływu uchybienia na wynik sprawy, ale także w ogóle istnienia tegoż wpływu.

Przez "przepisy postępowania" rozumiane są przepisy postępowania przed sądami administracyjnymi. Tylko naruszenie tych przepisów może stanowić podstawę skargi kasacyjnej. Naruszenie przepisów procedury administracyjnej możliwe jest jednak przez zarzucenie sądowi pierwszej instancji naruszenia procedury sądowoadministracyjnej przez nieuwzględnienie (lub uwzględnienie) skargi mimo naruszenia (lub braku takie naruszenia) przepisów proceduralnych przez organ w toku postępowania administracyjnego.

Postępowanie ze skargi kasacyjnej [edytuj]

Postępowanie przed wojewódzkim sądem administracyjnym [edytuj]

Sądem do którego skarżący powinien wnieść skargę kasacyjną jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie. Sąd ten dokonuje szeregu czynności określanych jako postępowanie wstępne. Istotą postępowania wstępnego jest zbadanie dopuszczalności skargi kasacyjnej. Badaniu podlega to, czy wniesiona została:

Badanie to może dotyczyć tylko strony formalnej skargi kasacyjnej. Do rozstrzygania o merytorycznej dopuszczalności skargi kasacyjnej uprawniony jest wyłącznie Naczelny Sąd Administracyjny. Badanie dopuszczalności skargi kasacyjnej powinno rozpocząć się od przesłanek, które nie podlegają konwalidacji i powodują bezwzględną bezskuteczność dokonanej czynności procesowej. W przypadku stwierdzenia braków wojewódzki sąd administracyjny ma dwie możliwości, przedstawione przy omawianiu różnic w skutkach braków odnośnie wymagań formalnych i materialnych.

Strona przeciwna stronie wnoszącej skargę kasacyjną może, w terminie 14 dni od dnia doręczenia jej odpisu skargi, wnieść do wojewódzkiego sądu administracyjnego odpowiedź na tą skargę. W sytuacji, w której nie upłynął jeszcze termin do wniesienia skargi kasacyjnej, istnieje możliwość połączenia przez stronę wnoszącą odpowiedź na skargę kasacyjną tejże odpowiedzi z własną skargą kasacyjną. Odpowiedź na skargę doręcza się skarżącemu.

Postępowanie przed wojewódzkim sądem administracyjnym kończy się przedstawieniem skargi kasacyjnej wraz z odpowiedzią na nią oraz aktami sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.

Postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym [edytuj]

Postępowanie przygotowawcze [edytuj]

Postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym rozpoczyna się, na podstawie art. 180, od ponownego dokonania kontroli skargi kasacyjnej w zakresie zachowania terminu do jej wniesienia i wymagań formalnych. Kontrolą objęta jest też kwestii zasadności ewentualnego przywrócenia terminu do wniesienia skargi kasacyjnej lub wpisu od tej skargi. Kontroli dokonuje sąd w składzie jednego sędziego.

W przypadku stwierdzenia uchybień, które nie mogą zostać usunięte, Naczelny Sąd Administracyjny odrzuca skargę kasacyjną. Odrzucenie skargi zamyka postępowanie, ponieważ nie przysługuje od niego zwyczajny środek zaskarżenia. Natomiast stwierdzenie uchybień podlegających naprawie skutkuje zwrotem skargi kasacyjnej wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu. Powstaje wówczas konieczność uruchomienia przez ten sąd procedury wezwania strony wnoszącej skargę kasacyjną do uzupełnienia jej braków. Do wezwania takiego nie jest bezpośrednio uprawniony Naczelny Sąd Administracyjny.

Niestwierdzenie przez Naczelny Sąd Administracyjny żadnych braków skutkuje zarządzeniem rozpoznania skargi kasacyjnej.

Postępowanie rozpoznawcze [edytuj]

Zasadą w kwestii formy postępowania rozpoznawczego przed NSA jest rozpoznawanie skargi kasacyjnej na rozprawie w składzie trzech sędziów. Ustawa zezwala jednak w art. 182 w zw. z 181 na wyjątki od tej zasady. Naczelny Sąd Administracyjny może na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego rozpoznać skargę kasacyjną od:

W obu przypadkach rozpoznanie sprawy przez NSA na posiedzeniu niejawnym jest fakultatywne. Jeżeli Naczelny Sąd Administracyjny dojdzie do wniosku, że mimo zaistnienia powyższych przesłanek, dla wyjaśnienia sprawy konieczne jest przesłuchanie stron, wyznacza rozprawę.

Możliwość rozpoznawania skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym ma na celu usprawnienie i przyśpieszenie postępowania, co jest jednym z celów reformy sądownictwa administracyjnego.

W razie braku przepisów szczególnych do postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym należy stosować odpowiednio przepisy normujące postępowanie przed wojewódzkimi sądami administracyjnymi. Dotyczy to między przepisów o posiedzeniach sądu, o doręczeniach i terminach.

Postępowanie rozpoznawcze przed Naczelnym Sądem Administracyjnym ulega zawieszeniu w tych samych przypadkach co postępowanie pierwszoinstancyjne, z wyjątkiem sytuacji, w której o zawieszenie wnoszą zgodnie wszystkie strony. W tym przypadku zawieszenie ma charakter obligatoryjny (w pierwszej instancji fakultatywny).

Umorzenie zawieszonego postępowania skutkuje uprawomocnieniem się orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego (art 130 § 2).

Orzeczenia wydawane w postępowaniu kasacyjnym [edytuj]

W przypadku uwzględnienia zarzutów klasyczny środek odwoławczy o charakterze kasacyjnym skutkuje uchyleniem orzeczenia i przekazaniem sprawy sądowi niższej instancji do ponownego rozpoznania lub zakończeniem postępowania w sposób formalny, w sytuacji w której nie ma możliwości rozpoznania sprawy co do jej istoty. Szczególny charakter skargi kasacyjnej w postępowaniu sądowoadministracyjnym przejawia się między innymi tym, że zawiera ona pewne cechy charakterystyczne dla apelacji.

Naczelny Sąd Administracyjny może:

Oddalenie skargi kasacyjnej [edytuj]

Zgodnie z art. 184 Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę kasacyjną jeżeli:

Pierwsza powód oddalenia skargi kasacyjnej zachodzi w sytuacji, w której NSA dojdzie do przekonania, że nie nastąpiło naruszenie przepisów prawa, na które wskazywał skarżący oraz że brak jest również takich podstaw, które Naczelny Sąd Administracyjny zobowiązany jest brać pod uwagę z urzędu (nieważność postępowania).

Drugi z powodów oddalenia skargi podyktowany jest ekonomią procesową, gdyż uchylenie wadliwie uzasadnionego ale trafnego orzeczenia powodowałoby, że rola sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, a któremu zwrócono sprawę do ponownego rozpoznania, ograniczyłaby się tylko do poprawienia uzasadnienia.

Oddalenie skargi kasacyjnej powoduje, że orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego staje się prawomocne.

Odrzucenie skargi skierowanej do WSA lub umorzenie postępowanie przed WSA [edytuj]

Sytuacja powyższa ma miejsce, jeżeli skarga kasacyjna wniesiona została w sprawie, w której skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego ulegała odrzuceniu, a mimo istnienia uzasadniających to okoliczności sąd ten przeprowadził dalsze postępowanie i wydał rozstrzygnięcie w sprawie lub też jeżeli postępowanie powinno już przed sądem pierwszej instancji zostać umorzone.

W razie zaistnienia powyższych przesłanek uchylenie orzeczenia i odrzucenie skargi lub umorzenie postępowania przez Naczelny Sąd Administracyjny jest obligatoryjne i przybrać powinno formę postanowienia. Rozstrzygnięcie takie możliwe jest w odniesieniu do zaskarżonej części orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego (związanie granicami skargi kasacyjnej) i jest niezależne od zamieszczenia wniosku o to w treści skargi kasacyjnej.

Orzeczenie kasacyjne [edytuj]

Orzeczenie kasacyjne jest podstawowym sposobem rozstrzygnięcia sprawy w przypadku uwzględnienia skargi kasacyjnej i wynika z samej idei postępowania kasacyjnego. Jego istotą jest uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu.

Sąd, któremu sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania, powinien rozpoznać ją ponownie w innym składzie (art. 185 § 2). Niespełnienie tego warunku prowadzić będzie, na podstawie art. 183 § 2 pkt 4, do nieważności postępowania.

Sąd pierwszej instancji, któremu przekazano sprawę, związany jest przy rozpoznawaniu danej sprawy wykładnią prawa dokonaną przez Naczelny Sąd Administracyjny. Związanie to nie może jednak wykraczać poza zakres kontroli i orzekania Naczelnego Sądu Administracyjnego, wyznaczony zasadą związania granicami skargi kasacyjnej. Związane wykładnią prawa, dokonaną przez Naczelny Sąd Administracyjny, są też strony postępowania, ponieważ skarga kasacyjna wniesiona od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy nie może być oparta na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny.

Orzeczenie reformatoryjne [edytuj]

W postępowaniu kasacyjnym, jak sama nazwa wskazuje, normą jest wydawanie przez sąd orzeczeń o charakterze kasacyjnym. Ustawodawca przewidział jednak także możliwość merytorycznego rozpoznania sprawy przez Naczelny Sąd Administracyjny. Art. 188 stanowi, że "jeżeli nie ma naruszeń przepisów postępowania, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a zachodzi jedynie naruszenie prawa materialnego, Naczelny Sąd Administracyjny może uchylić zaskarżone orzeczenie i rozpoznać skargę. W tym przypadku Sąd orzeka na podstawie stanu faktycznego przyjętego w zaskarżonym wyroku". Przepis ten stanowi pewien kompromis pomiędzy czystym systemem kasacyjnym, a systemem rewizyjnym.

Wydanie orzeczenia reformatoryjnego ma charakter fakultatywny – NSA może, ale nie musi z możliwości tej skorzystać. Na przykład w przypadku stwierdzenia, że stan sprawy, ze względu na konieczność dokonania pewnych ustaleń faktycznych, nie upoważnia do stanowczego rozstrzygnięcia, Naczelny Sąd Administracyjny powinien przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Możliwość wydania orzeczenia reformatoryjnego nie zależy od wniosku skarżącego w tej sprawie. Jeżeli więc nawet w skardze zawarte były zarzuty naruszenia zarówno przepisów prawa materialnego jak i procesowego, a te ostatnie okażą się bezzasadne, Naczelny Sąd Administracyjny może wydać omawiane orzeczenie.

Po uchyleniu zaskarżonego orzeczenia i rozpoznaniu sprawy Naczelny Sąd Administracyjny orzeka w granicach kompetencji orzeczniczych wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Skarga kasacyjna (postępowanie cywilne)

Skarga kasacyjna[1] - nadzwyczajny środek zaskarżenia w procesie cywilnym przysługujący od prawomocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie, wydanego przez sąd II instancji. Skargę kasacyjną rozpoznaje Sąd Najwyższy, a wnosi się ją za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie.

Spis treści

Podmioty uprawnione do wniesienia skargi kasacyjnej [edytuj]

Wymogi formalne skargi kasacyjnej [edytuj]

Skarga kasacyjna powinna zawierać tzw. cechy istotne lub kreatywne (art. 3984 § 1 k.p.c.):

Jeśli skarga kasacyjna nie spełnia powyższych wymagań, sąd drugiej instancji, który nadaje bieg skardze kasacyjnej, nie wzywa skarżącego do uzupełnienia tych braków, lecz odrzuca skargę kasacyjną. Strona może, z własnej inicjatywy, uzupełnić ten brak przed upływem terminu do wniesienia skargi kasacyjnej.

Skarga kasacyjna, oprócz ww. cech kreatywnych, powinna zawierać wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jego uzasadnienie (art. 3984 § 2 k.p.c.), spełniać wymagania pisma procesowego, a w sprawach o prawa majątkowe wskazywać wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3984 § 3 zd. 1 k.p.c.). Ponadto do skargi, niezależnie od odpisów dla pozostałych stron postępowania, należy dołączyć dwa jej odpisy przeznaczone do akt Sądu Najwyższego oraz dla Prokuratora Generalnego, chyba że on sam wniósł skargę (art. 3984 § 3 zd. 2 k.p.c.) . Braki formalne skargi inne niż kreatywne podlegają uzupełnieniu. W tym celu przewodniczący zarządzeniem wzywa stronę skarżącą do uzupełnienia w terminie tygodniowym stwierdzonych braków formalnych skargi kasacyjnej pod rygorem jej odrzucenia. W razie bezskutecznego upływu terminu sąd postanowieniem, które podlega zaskarżeniu do Sądu Najwyższego, odrzuca skargę kasacyjną.

Sąd drugiej instancji sprawdza również czy został zachowany termin do wniesienia skargi kasacyjnej oraz jej dopuszczalność. Skarga kasacyjna przysługuje tylko wtedy, gdy przed upływem tygodnia od ogłoszenia sentencji orzeczenia, strona zażądała jego doręczenia wraz z uzasadnieniem. Termin do wniesienia skargi kasacyjnej przez stronę wynosi dwa miesiące liczone od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem stronie skarżącej. Przed doręczeniem wyroku z uzasadnieniem bieg terminu do wniesienia skargi nie rozpoczyna się. Termin do wniesienia skargi kasacyjnej przez Prokuratora Generalnego i Rzecznika Praw Obywatelskich wynosi sześć miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, a jeżeli strona zażądała doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem - od chwili doręczenia orzeczenia stronie.

W postępowaniu kasacyjnym obowiązuje przymus adwokacko-radcowski (art. 871 § 1 k.p.c.). Stronę działającą w postępowaniu w II instancji bez adwokata lub radcy prawnego sąd ma obowiązek pouczyć o treści przepisów o obowiązkowym zastępstwie i o skutkach niezastosowania się przez stronę do tych przepisów. Skarga kasacyjna wniesiona samodzielnie przez stronę, bądź w jej imieniu przez pełnomocnika niebędącego adwokatem lub radcą prawnym zostanie zwrócona bez wezwania do usunięcia braków (art. 130 § 5 k.p.c.). Przymus adwokacko-radcowski w postępowaniu kasacyjnym nie obowiązuje jedynie, gdy stroną, jej przedstawicielem ustawowym lub pełnomocnikiem jest sędzia, prokurator, notariusz albo profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych, a także gdy stroną, jej organem lub jej przedstawicielem ustawowym jest adwokat, radca prawny lub radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (art. 871 § 2 k.p.c.).

Przedsąd [edytuj]

Jeżeli badanie skargi kasacyjnej pod względem formalnym przed sądem drugiej instancji, oraz przed Sądem Najwyższym, wypadnie pomyślnie i nie zostanie ona odrzucona, zostaje poddana badaniu merytorycznemu przez Sąd Najwyższy, który w składzie jednego sędziego, na posiedzeniu niejawnym, postanawia o przyjęciu bądź odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli:

Postanowienie o przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania oraz postanowienie o odmowie jej przyjęcia do rozpoznania nie podlegają zaskarżeniu. Od dnia 16 czerwca 2007r w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 maja 2007 r. (sygn. akt SK 68/06) postanowienie o odmowie przyjęcia skargi wymaga uzasadnienia. Postanowienie o przyjęciu do rozpoznania jest wiążące dla składu orzekającego Sądu Najwyższego, który nie może zmienić postanowienia sędziego i odmówić przyjęcia skargi do rozpoznania. Sąd Najwyższy natomiast powinien odrzucić skargę kasacyjną, jeżeli podlegała ona odrzuceniu, a nie została odrzucona.

Właściwe postępowanie rozpoznawcze [edytuj]

Po wydaniu postanowienia o przyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania następuje kolejny etap (trzeci), w którym Sąd Najwyższy rozpoznaje ją. Sąd Najwyższy jest związany granicami zaskarżenia oraz podstaw skargi ( podstawami kasacyjnymi są: naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie oraz naruszenie przepisów postępowania, gdy to uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy ). Sąd bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Jest ponadto związany ustaleniami faktycznymi poczynionymi w poprzednich instancjach. Przed sądem kasacyjnym nie jest dopuszczalne powoływanie nowych faktów i dowodów. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w składzie trzech sędziów na posiedzeniu niejawnym. Rozprawa przeprowadzana jest tylko wtedy, gdy w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, a skarżący złożył w skardze wniosek o jej rozpoznanie na rozprawie. Sąd Najwyższy może także rozpoznać skargę kasacyjną na rozprawie, jeżeli przemawiają za tym inne względy.

Po rozpoznaniu skargi kasacyjnej Sąd Najwyższy - w zależności od oceny jej zasadności, sąd może:

Spory kompetencyjne

Spory kompetencyjne - w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego są to spory między organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej. Zachodzi on wtedy, kiedy oba organy uznają się za właściwe w danej sprawie albo żaden z nich nie uznaje się za właściwy. Spory te rozstrzyga sąd administracyjny.

Z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego mogą wystąpić:

Spory o właściwość

Spory o właściwość - w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego są to spory między organami administracji publicznej o to, który jest właściwy do rozstrzygnięcia w danej sprawie. Spory o właściwość mają charakter wewnętrzny; odróżnia się od nich spory kompetencyjne, mające miejsce między organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej.

Spory o właściwość rozstrzygają:

  1. między organami jednostek samorządu terytorialnego, z wyjątkiem przypadków określonych w pkt 2, 3 i 4 - wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu - sąd administracyjny,

  2. między kierownikami służb, inspekcji i straży administracji zespolonej tego samego powiatu, działających w imieniu własnym lub w imieniu starosty - starosta,

  3. między organami administracji zespolonej w jednym województwie, nie wymienionymi w pkt 2 - wojewoda,

  4. między organami jednostek samorządu terytorialnego w różnych województwach w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej - minister właściwy do spraw administracji publicznej,

  5. między wojewodami oraz organami administracji zespolonej w różnych województwach - minister właściwy do spraw administracji,

  6. między wojewodą a organami administracji niezespolonej - minister właściwy do spraw administracji po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą,

  7. między innymi organami administracji publicznej - wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu - minister właściwy do spraw administracji publicznej,

  8. między organami administracji publicznej, gdy jednym z nich jest minister (pod warunkiem, że drugim organem pozostającym w sporze nie jest organ jednostki samorządu terytorialnego, ponieważ zachodziłby wtedy spór kompetencyjny, a nie spór o właściwość) - Prezes Rady Ministrów.

Zgodnie z orzecznictwem, rozstrzygnięcie sporu o właściwość nie jest decyzją administracyjną, zatem nie przysługują od niego środki odwoławcze ani skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Wniosek o rozpatrzenie sporu o właściwość w procedurze wewnętrznej mogą złożyć strona lub organy pozostające w sporze[1]; wniosek o rozpatrzenie sporu o właściwość przez sąd administracyjny mogą złożyć strona; organ jednostki samorządu terytorialnego lub inny organ administracji publicznej, pozostający w sporze; minister właściwy do spraw administracji publicznej; minister sprawiedliwości, Prokurator Generalny; Rzecznik Praw Obywatelskich.

Do czasu rozstrzygnięcia sporu o właściwość organ administracji publicznej na obszarze którego wynikła sprawa podejmuje tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub słuszny interes obywateli i zawiadamia o tym organ właściwy do rozstrzygnięcia sporu.

Suplika

Suplika (z łac. supplicare : błagać, prośba) – jest to pisemna prośba lub skarga, zapytanie kierowana na ręce osoby wyżej stojącej w systemie feudalnym przez poddanego lub lennika tej osoby. Obecnie termin o znaczeniu historycznym. Supliki były najczęściej kierowane do Stolicy Świętej. Przykładem mogą być supliki Kazimierz Wielkiego do papieża Urbana V z prośbą o zatwierdzenie Uniwersytetu Krakowskiego. Supliki musiały posiadać odpowiednią formę i przechodziły przez skomplikowany proces kancelaryjny. Zgodę papieża na daną prośbę sygnowano słowem fiat.

Znaczące supliki chłopów polskich w okresie IRP:

Wszczęcie postępowania administracyjnego

Wszczęcie postępowania administracyjnego to moment inicjujący postępowanie administracyjne przed organem pierwszej instancji. W polskim KPA opisany w artykułach 61 do 66.

Spis treści

Sposoby wszczęcia [edytuj]

Postępowanie administracyjne może być wszczęte zasadniczo na dwa sposoby - z urzędu lub na żądanie strony. O tym kto w danym przypadku ma wystąpić z inicjatywą decydują przepisy prawa administracyjnego materialnego. Regułę stanowi wszczęcie na żądanie strony gdy sprawa dotyczy przyznania jej jakiegoś uprawnienia oraz z urzędu gdy przedmiotem postępowania jest nałożenie na stronę obowiązku. Zasady te maja charakter ogólny, i przepisy szczególne przewidują od nich wyjątki. Przykładem takiego wyjątku jest artykuł 102 Ustawy o pomocy społecznej, przewidujący możliwość wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie udzielenia pomocy społecznej

Moment wszczęcia [edytuj]

Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia takiego żądania organowi administracji. Wniesienie takiego żądania obliguje organ do wydania decyzji, nawet gdy żądanie jest bezzasadne. Przepisy KPA nie określają w sposób jednoznaczny momentu wszczęcia postępowania z urzędu. W orzecznictwie NSA utrwalony został pogląd, że ustalenie daty wszczęcia postępowania zainicjowanego w takim trybie wymaga ustalenia daty pierwszej czynności dokonanej przez organ w danej sprawie, w stosunku do strony postępowania pod warunkiem, że o czynności tej stronę poinformowano. Mniej rozpowszechniony, ale również spotykany w literaturze jest pogląd, że datą wszczęcia postępowania z urzędu jest moment zawiadomienia strony o takiej inicjatywie organu.

Obowiązki organu [edytuj]

O wszczęciu postępowania z urzędu lub na żądanie jednej ze stron należy powiadomić wszystkie osoby będące stronami w sprawie. Niedopełnienie powyższego obowiązku stanowi naruszenie przepisów KPA mające istotny wpływ na wynik sprawy, i może skutkować uchyleniem decyzji przez sąd administracyjny, ale tylko wówczas gdy strona została pozbawiona możliwości uczestnictwa w postępowaniu. Zgodnie z art. 62 KPA organ administracji wszczynający z urzędu postępowanie w sprawie, w której wymagany jest wniosek ma obowiązek uzyskać na to zgodę strony, a nie uzyskawszy jej postępowanie umorzyć.

Współuczestnictwo [edytuj]

Na tle obowiązującego prawodawstwa można wszcząć i prowadzić jedno postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony, jeżeli w sprawie jest właściwy ten sam organ, a prawa lub obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz takiej samej podstawy prawnej. Istotą współuczestnictwa w postępowaniu administracyjnym jest więc spełnienie trzech przesłanek

Przesłanki te muszą być spełnione łącznie.

Podanie [edytuj]

Inicjatywa strony do wszczęcia postępowania z urzędu przejawia się we wniesieniu do organu administracji podania. Może być ono wniesione pisemnie, telegraficznie, lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej lub formularza umieszczonego na stronie internetowej organu. Podanie musi zawierać dane pozwalające na identyfikacje tożsamości nadawcy i jego adresu, niedopuszczalne więc z punktu widzenia KPA są anonimy

Braki w podaniach [edytuj]

Jeżeli w podaniu nie umieszczono adresu wnoszącego, oraz na podstawie zawartych w nim danych nie ma możliwości jego ustalenia t opodanie takie pozostawia się bez rozpoznania. W wypadku innych braków, organ wzywa wnoszącego podanie do ich uzupełnienia w terminie siedmiu dni przy czym jeżeli braki nie zostaną usunięte podanie także zostanie pozostawione bez rozpoznania. Jeżeli podanie spełnia wymogi formalne, lecz zostało skierowane do organu niewłaściwego, organ ten niezwłocznie przekazuje je organowi właściwemu do rozpoznania sprawy.

Jeżeli podanie o wszczęcie postępowania spełnia wszystkie wymogi i zostało wniesione do organu właściwego inicjuje ono postępowanie przed organem administracyjnym pierwszej instancji.

Wyłączenie organu administracji publicznej

Wyłączenie organu administracji publicznej od udziału w sprawie może nastąpić jedynie z mocy prawa (ex lege). W literaturze wskazuje się, że instytucja wyłączenia pracownika przyczynia się do realizacji zasad postępowania administracyjnego: prawdy obiektywnej oraz pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa[1].

Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego organ administracji publicznej podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych:

Organ wyższego stopnia, który stał się właściwy, może wyznaczyć do załatwienia sprawy inny podległy sobie organ. Jeżeli kierownikiem, którego interesów majątkowych dotyczy sprawa, jest minister albo prezes samorządowego kolegium odwoławczego, organ właściwy wyznacza Prezes Rady Ministrów[2].

Kolegialny organ administracji publicznej na skutek wyłączenia jego członków[3] może stać się niezdolny do podjęcia uchwały z braku wymaganego kworum - w takiej sytuacji stosuje się odpowiednio przepisy o wyłączeniu organu administracji publicznej. Jeżeli samorządowe kolegium odwoławcze wskutek wyłączenia jego członków nie może załatwić sprawy, minister właściwy do spraw administracji publicznej wyznacza do załatwienia sprawy inne samorządowe kolegium odwoławcze.

Wydanie decyzji administracyjnej przez organ podlegający wyłączeniu stanowi przesłankę wznowienia postępowania.

Wyłączenie pracownika organu administracji publicznej

Wyłączenie pracownika organu administracji publicznej może nastąpić z mocy samego prawa (ex lege), jak i może dokonać go przełożony pracownika na jego wniosek, wniosek strony lub z urzędu. Wskazuje się w literaturze, że instytucja wyłączenia pracownika przyczynia się do realizacji zasad postępowania administracyjnego: prawdy obiektywnej oraz pogłębiania zaufania obywateli do organów Państwa[1].

Zgodnie z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego przyczyny wyłączenia pracownika dotyczą też osoby, która piastuje funkcję organu administracji publicznej (kierownika organu)[2].

Spis treści

Wyłączenie z mocy prawa [edytuj]

Pracownik podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie,

  1. w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki,

  2. swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia[3],

  3. osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli[3],

  4. w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem jest jego małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia, osoba związana z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli,

  5. w której brał udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonej decyzji,

  6. z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne,

  7. w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w nadrzędności służbowej.

Wyłączenie na żądanie lub z urzędu [edytuj]

Jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie innych okoliczności, które mogą wywołać wątpliwość co do bezstronności pracownika, bezpośredni przełożony na jego żądania, żądanie z strony albo z urzędu wyłączy go od udziału w postępowaniu. W takiej sytuacji wyłączenie pracownika albo odmowa wyłączenia pracownika wymaga formy postanowienia, na które jednak nie służy zażalenie[4].

Skutek wyłączenia [edytuj]

Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, wyłączony pracownik powinien podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron. Jeżeli decyzja została wydana przez pracownika, który podlegał wyłączeniu, jest to przesłanka wznowienia postępowania administracyjnego.

Zawieszenie postępowania

Zawieszenie postępowania ( w postępowaniu administracyjnym ) - oznacza wstrzymanie biegu postępowania, z możliwością jego podjęcia, bez potrzeby powtarzania dokonanych czynności procesowych. Zawieszenie postępowania admin. może być obligatoryjne ( obowiązkowe ) bądź fakultatywne ( dobrowolne ). To pierwsze odbywa się z urzędu drugie zaś na wniosek zainteresowanej strony.

Przesłanki zawieszenia postępowania [edytuj]

Przesłankami obligatoryjnego zawieszenia postępowania przez organ administracji publicznej są:

1. Śmierć strony, gdy wezwanie jej spadkobierców nie jest możliwe a postępowanie nie ulega umorzeniu jako bezprzedmiotowe

2. Śmierć przedstawiciela ustawowego strony

3. Utrata przez stronę lub jej ustawowego przedstawiciela zdolności do czynności prawnych

4. W przypadku gdy rozpatrzenie i rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniego zagadnienia wstępnego

Zaistnienie choćby jednej z w/w przesłanek, uprawnia organ admin. publ. do zawieszenia postępowania administracyjnego.

Fakultatywne zawieszenie postępowania jest możliwe, gdy:

1. Z wnioskiem o to wystapi strona na której żądanie postępowanie zostało wszczęte

2. Wnioskowi temu nie sprzeciwiają się inne strony

3. Zawieszenie nie zagraża interesowi społecznemu

W tym przypadku muszą wystąpić wszystkie przesłanki aby organ admin. publ. mógł zawiesić postępowanie.

Forma zawieszenia postępowania [edytuj]

Zawieszenie postępowania następuje w formie postanowienia o którym organ winien zawiadomić strony. Na postanowienie to przysługuje zażalenie oraz skarga do sądu administracyjnego.

W czasie zawieszenia postępowania organ może podejmować jedynie czynności niezbędne w celu zapobieżenia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnym szkodom dla interesu społecznego. Jednocześnie organ powinien poczynić niezbędne kroki w celu usunięcia przeszkody do dalszego prowadzenia postępowania.

Zawieszenie postępowania wstrzymuje bieg terminów przewidzianych w KPA.

Podjęcie postępowania [edytuj]

W sytuacji obligatoryjnego zawieszenia postępowania, podejmuje się je po ustaniu przyczyny zawieszenia: z urzędu - jeżeli było wszczęte w ten sposób i odpowiednio na wniosek - jeżeli było ono wszczęte na wniosek strony. O podjęciu postępowania zawieszonego fakultatywnie zawsze i tylko decyduje strona. W tej sprawie organ wydaje postanowienie, które może być w trybie skargi zaskarżone do sądu administracyjnego.

Zaświadczenie o samodzielności lokalu

Zaświadczenie o samodzielności lokalu jest dokumentem urzędowym, potwierdzającym, że dany lokal spełnia wymagania samodzielności lokalu zawarte w ustawie o własności lokali.

Spis treści

Cel wydania zaświadczenia [edytuj]

Zaświadczenie o samodzielności lokalu jest niezbędne dla dokonania czynności wydzielenia lokalu, jako samodzielnej nieruchomości lokalowej, z nieruchomości głównej (gruntowej lub budynkowej). Przedmiotowe zaświadczenie stanowi bowiem załącznik do wniosku, składanego w wydziale ksiąg wieczystych właściwego sądu, o wydzielenie z księgi wieczystej nieruchomości głównej, nowej księgi wieczystej dla danego, samodzielnego lokalu. Wydzielenie lokalu jako odrębnej nieruchomości jest niezbędne do ustanowienia dla danego lokalu prawa odrębnej własności (z którym wiąże się współwłasność nieruchomości wspólnej).

W praktyce najczęściej czynność ta (wydzielenia nieruchomości lokalowej), dokonywana jest przez dewelopera lub spółdzielnię przy sprzedaży lokalu nowemu nabywcy, w nowo wybudowanym budynku, bądź przy sprzedaży przez spółdzielnię lub gminę mieszkań dotychczasowym najemcom lokali.

Źródła prawne [edytuj]

Wymóg urzędowego potwierdzenia samodzielności lokalu zawarty jest w ustawie z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (T.J. Dz. U. nr 80, 2000 r., poz. 903 z późn. zm.). Przepis art. 2 ust. 3 tej ustawy mówi, iż spełnienie wymagań samodzielności lokalu, określonych w art. 2 ust. 2 powołanej ustawy, stwierdza starosta w formie zaświadczenia. Postępowanie prowadzące do uzyskania przedmiotowego zaświadczenia oparte jest na przepisach kodeksu postępowania administracyjnego, a konkretnie art. 217 kpa i następne. Delegację ustawową dla starosty do wykonywania zadań w tym zakresie określa ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (DzU nr 142, 2001 r., poz. 1592 z późn. zm.).

Zgodnie z powołanym przepisem kodeksu postępowania administracyjnego, zaświadczenie o samodzielności lokalu wydawane jest na wniosek osoby, która ma w uzyskaniu takiego zaświadczenia interes prawny. Organ wydający zaświadczenie (starosta), może:

Taką możliwość wydzielenia nieruchomości lokalowej konstytuuje kodeks cywilny w art. 46 § 1 kc, który mówi, iż nieruchomością może być także m. in. część budynku, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowi odrębny od gruntu przedmiot własności. W tym przypadku takimi przepisami szczególnymi jest powołana wyżej ustawa o własności lokali

Wniosek o wydanie zaświadczenia [edytuj]

Wniosek o wydanie zaświadczenia składa osoba, która ma interes prawny w uzyskaniu takiego zaświadczenia, czyli osoba, która chce wydzielić nieruchomość lokalową z nieruchomości głównej i ustanowić na nieruchomości lokalowej odrębną własność lokalu. Wniosek składa się do starosty. Do wniosku załącza się dokumenty pozwalające stwierdzić spełnienie wymagań ustawowych dla samodzielności lokalu. Są to najczęściej:

Wskazane jest aby rzuty kondygnacji z zaznaczonym lokalem były podpisane przez osobę posiadająca uprawnienia budowlane, potwierdzającą, że dany lokal jest samodzielnym lokalem – mimo że nie ma takiego wymogu wpisanego wprost w ustawie, w praktyce urzędy wymagają takiego podpisu.

Zaświadczenie [edytuj]

Zaświadczenie zwykle ma formę arkusza A4. W nagłówku podane są informację o organie wydającym zaświadczenie, numerze pisma oraz miejscowości i dacie wydania zaświadczenia. W nagłówku po słowie „Zaświadczenie” podany jest numer zaświadczenia. Następnie określona jest podstawa prawna z powołaniem na wyżej opisane przepisy jak również na wniosek i złączone do wniosku dokumenty. Dalej po stwierdzeniu „zaświadczam że” określa się lokal dla którego wydawane jest zaświadczenie (adres i numer lokalu, oznaczenia z ewidencji gruntów i budynków) i pomieszczenia wchodzące w skład lokalu, po czym stwierdza się „jest samodzielnym lokalem”:

w zależności od rodzaju lokalu, dla którego złożono wniosek.

Za tym potwierdzeniem umieszcza się informację o opłatach, kto otrzymuje egzemplarze zaświadczenia (zwykle wnioskodawca i organ administracji wydający zaświadczenie) oraz podpis osoby działającej w imieniu organu wydającego zaświadczenie.

Nieruchomość lokalowa

Nieruchomość lokalowa (lokal wyodrębniony) – jest to nieruchomość, która została wyodrębniona z nieruchomości macierzystej ( gruntowej lub budynkowej), w celu ustanowienia odrębnej własności lokalu.

Spis treści

Źródła prawne [edytuj]

Możliwość wydzielenia nieruchomości lokalowej konstytuuje kodeks cywilny w art. 46 § 1 kc, który mówi, iż nieruchomością może być także m. in. część budynku, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowi odrębny od gruntu przedmiot własności. W tym przypadku takimi przepisami szczególnymi jest ustawa o własności lokali. W art. 2 ust. 1 uwl ustawodawca zdecydował, że odrębną nieruchomością lokalową może być tylko samodzielny lokal mieszkalny lub lokal o innym przeznaczeniu. Oznacza to, iż lokal musi spełniać odpowiednie wymogi samodzielności, potwierdzone przez odpowiedni organ administracji publicznej ( starostę) zaświadczeniem o samodzielności lokalu (art. 2 ust. 3 uwl).

Wymagania samodzielności lokalu [edytuj]

Wymogi stawiane samodzielnemu lokalowi (w rozumieniu ustawy o własności lokali), zdefiniowane są w art. 2 ust. 2 uwl, który określa, że samodzielny lokal musi spełniać następujące wymogi:

Ustawodawca dopuszcza również możliwość, aby do lokalu przynależały (jako części składowe lokalu), pomieszczenia przynależne położone poza lokalem lub nawet poza budynkiem. Jedynym warunkiem jest, aby takie pomieszczenie przynależne znajdowało się w granicach nieruchomości (gruntowej, na której położony jest samodzielny lokal), art. 2 ust. 4 uwl.

Samodzielne lokale [edytuj]

Samodzielny lokal położony jest na określonej nieruchomości, stanowiącej nieruchomość wspólną (art. 3 uwl). Do lokalu przypisany jest udział w nieruchomości wspólnej. Współwłasność nieruchomości wspólnej jest prawem związanym z prawem własności nieruchomości lokalowej i nie może być zniesiona (art. 3 ust. 1 uwl).

Lokale mieszkalne [edytuj]

Najbardziej rozpowszechnionymi nieruchomościami lokalowymi są mieszkania. Lokale takie muszą spełniać oczywiście wszystkie wymogi stawiane przez przepisy odrębne dla mieszkań, co w praktyce oznacza, że często mieszkania w starych budynkach, mimo że użytkowane od lat do chwili obecnej jako mieszkania, nie spełniają już obecnie obowiązujących kryteriów i nie mogą zostać z tego powodu wydzielone jako nieruchomości lokalowe, bez znacznych nakładów inwestycyjnych na przebudowę.

Do mieszkań najczęściej przynależy komórka lokatorska. Mogą również przynależeć inne pomieszczenia jak garaż, czy strych.

Lokale użytkowe [edytuj]

W budynkach często obok mieszkań mogą występować lokale użytkowe, przeznaczone pod określoną działalność usługową, handlową, bankową itp.. Takie lokale również mogą zostać wydzielone jako nieruchomość lokalowa. To, jaka działalność może być prowadzona w takim samodzielnym lokalu decyduje jego przeznaczenie ustalone wg przepisów odrębnych.

Garaże [edytuj]

 Osobny artykuł: Garaż.

Garaże mogą w nieruchomości być:

W tym ostatnim przypadku, w zależności od przyjętych rozwiązań architektonicznych, garaż może być jedno- lub wielostanowiskowy. W przypadku garażu wielostanowiskowego, tzn. z wieloma miejscami postojowymi, które mają odrębnych nabywców, taka nieruchomość lokalowa nabywana jest na zasadach współwłasności regulowanej przepisami kodeksu cywilnego. Nabywca kupuje udział w nieruchomości lokalowej z prawem do korzystania z określonego miejsca postojowego. Dla takiego garażu wielostanowiskowego zakładana jest jedna księga wieczysta. Poszczególni współwłaściciele mają w takiej księdze wpisany określony udział w nieruchomości lokalowej – garażu. Miejsce postojowe nie może stanowić odrębnej własności, gdyż nie spełnia wymagań samodzielności lokalu (np. nie jest wydzielone trwałymi ścianami).

Ustawodawca nie ogranicza przyznania atrybutu samodzielności lokalu i wyodrębnienia nieruchomości lokalowej tylko do zamkniętej listy, np. w.w. najczęściej spotykanych nieruchomości lokalowych. Oznacza to możliwość tworzenia lokali użytkowych także o innym przeznaczeniu, ograniczenia w definicjach samodzielnych lokali natomiast wynikać mogą z innych przepisów, np. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w których np. pomieszczenie gospodarcze jest definiowane jako pomieszczenie o określonym przeznaczeniu położone poza lokalem, co wyklucza kreowanie samodzielnych lokali tego typu.

Ustanowienie odrębności lokalu [edytuj]

Odrębna własność lokali może być dokonywana:

Ustanowienie odrębności lokalu (art. 7 ust. 1 uwl), następuje w drodze

przy czym wymagane jest (dla umowy lub czynności właściciela) zachowanie formy aktu notarialnego (art. 7 ust. 2 uwl). Do powstania nieruchomości lokalowej wymagany jest wpis do księgi wieczystej (wpis konstytutywny). Dla tak wydzielonego lokalu zakładana jest odrębna księga wieczysta.

Ustawa o własności lokali

Ustawa z 24 czerwca 1994 roku o własności lokali jest to ustawa określająca:

Uchwalona przez Sejm II kadencji 24 czerwca 1994, opublikowana 27 lipca 1994 w Dzienniku Ustaw (Dz. U. z 1994 r. Nr 85, poz. 388). Weszła w życie 1 stycznia 1995. Nowelizowana m.in. w roku 2000 i ogłoszona tekstem jednolitym.

Spis treści

Cel ustawy [edytuj]

Powyższa definicja ustawowa, zawarta w art. 1 ust. 1 przedmiotowej ustawy, jednoznacznie wskazuje cel przyjęcia tej ustawy: stworzenie podstaw prawnych do kreowania i utrzymania nieruchomości lokalowych. Podstawę do tworzenia takich nieruchomości lokalowych daje przepis art. 46 § 1 kodeksu cywilnego, który mówi, że nieruchomością może być także m. in. część budynku (samodzielny lokal), jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowi odrębny od gruntu przedmiot własności. W tym przypadku takimi przepisami szczególnymi jest niniejsza ustawa o własności lokali. Dla oznaczenia tej ustawy, np. w różnych pismach, stosuje się często skrót: uwl.

Zakres regulacji [edytuj]

Ustawa ta jest podzielona na rozdziały:

Wspólnota mieszkaniowa [edytuj]

 Osobny artykuł: Wspólnota mieszkaniowa.

Ustawa o własności lokali kreuje tzw. ułomną osobę prawną, jaką jest wspólnota mieszkaniowa, którą tworzy ogół właścicieli, których lokale wchodzą w skład określonej nieruchomości (art. 6 uwl). Rozróżniane są dwa rodzaje wspólnoty mieszkaniowej:

(powyższe określa art. 19 uwl).

Kodeks cywilny

Kodeks cywilny (skrót K.c. lub w języku prawniczym również kc) – usystematyzowany według określonych reguł (nawiązujących do podziału dokonanego w Instytucjach Gaiusa) zbiór przepisów prawnych z zakresu prawa cywilnego obejmujący przynajmniej podstawowy zestaw instytucji z tej dziedziny. Charakteryzuje się staranną redakcją językową, syntetycznymi sformułowaniami oraz brakiem zbędnej kazuistyki. Wydany został ustawą z 23 kwietnia 1964 r. Wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1965 r., z wyjątkiem artykułów 160-167, 178, 213-219 i 1058-1088, które weszły w życie z dniem ogłoszenia, czyli 18 maja 1964 r. Kodeks cywilny opublikowany został w Dzienniku Ustaw Nr 16, poz. 93 z 1964 r.

Spis treści

Geneza [edytuj]

Uchwalenie Kodeksu cywilnego wywołane było w głównej mierze potrzebą unifikacji polskiego prawa cywilnego oraz unowocześnieniem dotychczasowych przepisów. Do momentu wejścia w życie Kodeksu cywilnego w zakresie stosunków cywilnoprawnych obowiązywały:

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 94, z późn. zm.), która zawiera w głównej mierze przepisy derogacyjne, kolizyjne i intertemporalne przygotowała polski system prawa do wejścia w życie Kodeksu cywilnego. Akty prawne wymienione wyżej zostały w całości lub w części uchylone przez ustawę Przepisy wprowadzające kodeks cywilny.

Zawartość kodeksu cywilnego [edytuj]

Kodeks cywilny składa się z 4 ksiąg:

Nowelizacje [edytuj]

Kodeks cywilny był nowelizowany 58 razy. Nie został jednak wydany dotąd jego tekst jednolity.

Pierwsza nowelizacja nastąpiła w 1971 r. W okresie PRL-u Kodeks cywilny nowelizowany był ośmiokrotnie.

Bardzo obszerna nowelizacja nastąpiła w 1990 r. w związku z transformacją ustrojową w Polsce. Przejście z gospodarki centralnie sterowanej na gospodarkę kapitalistyczną wywołało potrzebę dokonania głębokich zmian w Kodeksie cywilnym, głównie w zakresie własności oraz umów (wprowadzono do Kodeksu cywilnego np. zasadę swobody umów, która jest jednym z fundamentów gospodarki wolnorynkowej – wysławia ją art. 3531 Kodeksu cywilnego).

Nieruchomość

Spis treści

Nieruchomość – jeden z rodzajów rzeczy w rozumieniu prawa cywilnego.

Pojęcie nieruchomości w polskim systemie prawnym [edytuj]

Ujęcie prawa cywilnego

Zgodnie z art. 46. § 1 Kodeksu cywilnego (k.c.), „nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności”[1]. Wyodrębnienie nieruchomości winno się odbyć pod względem prawnym (własnościowym) i fizycznym (w odniesieniu do gruntów – geodezyjnym).

Ujęcie wieczysto-księgowe

W myśl zapisów 24 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, „nieruchomością jest część powierzchni ziemskiej, dla której urządzono księgę wieczystą”[2]. Fakt utworzenia dla nieruchomości odrębnej księgi wieczystej jest wymogiem formalnym jej wyodrębnienia. „Księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości”[3]. Jednak, w ramach jednej księgi wieczystej mogą by ujawnione działki, które niekoniecznie muszą spełniać warunki określone w przytoczonym powyżej art. 46. § 1 k.c. Podstawą oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej są dane katastru nieruchomości[4].

Rodzaje nieruchomości w polskim systemie prawnym [edytuj]

Kodeks cywilny nie definiuje wprost jednego pojęcia nieruchomości lecz wskazuje na trzy jej rodzaje. W myśl przytoczonej definicji cywilno-prawnej, nieruchomości dzielimy na:[1]

Podstawowym rodzajem nieruchomości są nieruchomości gruntowe (grunty), którymi są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności. Znajdujące się na nich i trwale z nimi związane budynki, inne urządzenia i rośliny, jak również prawa związane z własnością nieruchomości są częściami składowymi danej nieruchomości gruntowej. Mogą być przedmiotem odrębnej własności jako nieruchomości lokalowe. Paremia łac. superficies solo cedit oznacza, iż w razie sporu domniemywa się, iż budynek posadowiony przez osobę nie będącą właścicielem na cudzym gruncie należy do właściciela gruntu.

Od zasady tej istnieją wyjątki. Jako osobne od gruntu nieruchomości mogą zostać wyodrębnione budynki (nieruchomość budynkowa) lub części takich budynków (lokale – nieruchomość lokalowa) – w przypadkach i na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Wtedy stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. Z nieruchomościami budynkowymi i lokalowymi jest związana przymusowa współwłasność nieruchomości gruntowej, na której są posadowione właściwe budynki. W Polsce występują jedynie wyżej opisane nieruchomości.

Rodzaje nieruchomości gruntowych [edytuj]

Nieruchomość rolna

Szczególnym rodzajem nieruchomości gruntowej jest nieruchomość rolna. Kodeks cywilny definiuje pojęcie "nieruchomości rolnej", ale w tym przypadku mamy do czynienia z sposobem użytkowania nieruchomości a nie jej rodzajem. To nie rodzaj nieruchomości decyduje o zakwalifikowaniu jej do nieruchomości rolnej, ale sposób jej użytkowania – "które są lub mogą być wykorzystane do prowadzenia działalności rolnej...". W polskim prawie istnieje kilka definicji nieruchomości rolnych. Najszerzej wykorzystywana jest definicja zawarta w ustawie "O podatku rolnym". Również i pojęcie gospodarstwa rolnego jest definiowane w k.c i w ustawie po podatku rolnym w sposób różny.

Nieruchomość jako taka jest pojęciem szerokim i trudnym do zdefiniowania, stąd takie rozbieżności. Ponieważ w owych aktach definicję określają pewne kryteria, które muszą być spełnione, by mówić o takim lub innym rodzaju nieruchomości i owe kryteria nieco się zmieniają w zależności od tego do czego służy dana definicja.

Nieruchomość leśna

Nieruchomości budynkowe [edytuj]

 Osobny artykuł: nieruchomość budynkowa.

W polskim ustawodawstwie istnieje pojęcie nieruchomości budynkowej. Dotyczy ono pewnego stanu prawnego (a właściwie tytułu prawnego do gruntu), mianowicie prawa użytkowania wieczystego – prawo to jest prawem celowym, terminowym i odpłatnym i nie znajduje ono swego odpowiednika w ustawodawstwie krajów "starej unii". Prawo użytkowania wieczystego dotyczy jedynie gruntu, który jest przedmiotem własności jednostek samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa. Zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami nieruchomość zostaje oddana w użytkowanie wieczyste z jednoczesnym obowiązkiem wykupienia przez użytkownika wieczystego znajdujących się na tym gruncie budynków i urządzeń. Stąd owa nieruchomość budynkowa – ponieważ w przypadku nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczystej mamy do czynienia z następującym stanem prawnym – grunt jest w użytkowaniu wieczystym natomiast budynki i urządzenia, będące jego częścią składową, stanowią własność użytkownika wieczystego, ponieważ musi on je wykupić w związku z objęciem gruntu w użytkowanie wieczyste. Mimo odrębnej własności gruntu i budynku nieruchomość posiada jedną księgę wieczystą, a jedynie w dziale drugim tej księgi zamieszcza się informację, że wpisy dotyczą użytkowania wieczystego.

Prawo to zostało wprowadzone pod koniec lat 60. w celu zwiększenia dynamiki rozwoju rynku nieruchomości mieszkalnych (zwiększenia podaży lokali mieszkalnych) głównie wielorodzinnych – poprzez zwiększenia ilości budowanych bloków mieszkalnych.

Podstawowe kwestie prawne użytkowania wieczystego reguluje kodeks cywilny oraz ustawa o gospodarce nieruchomościami. Odrębna własność budynków jest prawem związanym z prawem użytkowania wieczystego i nie może trwać po wygaśnięciu tego prawa.

Nieruchomości lokalowe [edytuj]

 Osobny artykuł: nieruchomość lokalowa.

Następnym rodzajem nieruchomości są tzw. nieruchomości lokalowe – powstają one na podstawie ustawy o własności lokali. Nieruchomość lokalowa jest lokalem mieszkalnym (lub lokalem o innym przeznaczeniu), który w wyniku wyodrębnienia na zasadach określonych w ww. ustawie przekształca się w tzw. nieruchomość lokalową. By powstała własność nieruchomości lokalowej niezbędny jest wpis tej własności w księdze wieczystej. Wyodrębnienie wiąże się z koniecznością założenia księgi wieczystej i dokonanie w niej wpisu własności. Z własnością nieruchomości lokalowej wiążę się tzw. udział w nieruchomości wspólnej, którą stanowi grunt i części budynku służące wszystkim właścicielom lokali. Współwłasność ta jest współwłasnością w częściach ułamkowych i jednocześnie przymusową, nie można żądać jej zniesienia póki trwa odrębna własność lokali. Do lokali mogą przynależeć pomieszczenia przynależne (komórki, strychy, garaże) choćby nie przylegały do budynku, ale muszą być umiejscowione na nieruchomości, której część składową stanowi budynek, z którego wyodrębniono ów lokal.

Nieruchomości piętra w Kodeksie Napoleona [edytuj]

Kodeks Napoleona poza nieruchomościami gruntowymi wyróżniał również odrębną własność pięter budynku. Na mocy przepisów intertemporalnych własność takich nieruchomości pozostała zachowana. Mogą więc na jego podstawie istnieć do dziś niepodzielone nieruchomości piętra.

Zaświadczenie urzędowe

Zaświadczenie urzędowe (prawo administracyjne) – jest to urzędowy dokument, wydany przez właściwy organ administracji publicznej, potwierdzający określone fakty lub stan prawny.

Spis treści

Podstawa prawna [edytuj]

Zaświadczenia wydaje właściwy urząd (organ administracji publicznej), wg kompetencji określonych w odrębnych przepisach, w trybie określonym w kodeksie postępowania administracyjnego. Zasady wydawania zaświadczeń definiuje Dział VII ww. kodeksu obejmujący artykuły od 217 do 220 kpa.

Zgodnie więc z prawem administracyjnym zaświadczenie urzędowe to zaświadczenie:

Podstawowe zasady [edytuj]

Kodeks postępowania administracyjnego definiuje m. in. następujące zasady dotyczące wydawania zaświadczeń:

Zaświadczenia szczególne [edytuj]

Zaświadczenia mogą dotyczyć wielu różnych zagadnień dotyczących określonych faktów lub stanu prawnego. Przepisy szczególne określają jednak pewne typowe zaświadczenia wydawane zawsze (wymagane) dla dokonania określonych czynności (tj. czynności, które nie zostaną dokonane bez przedłożenia takich zaświadczeń):

Zdolność administracyjnoprawna

Zdolność administracyjnoprawna - zdolność do uczestniczenia w postępowaniu administracyjnym jako strona. Kodeks postępowania administracyjnego przyznaje zdolność administracyjnoprawną osobom fizycznym i osobom prawnym, a jeśli chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - także jednostkom nie posiadającym osobowości prawnej (art. 29). Stroną w postępowaniu administracyjnym mogą też być osobowe spółki handlowe, nieposiadające osobowości prawnej.

Stroną nie jest organ zobowiązany do zajęcia stanowiska w sprawie w postępowaniu przed organem wydającym decyzję w sprawie indywidualnej.

Kategoria:Prawo o aktach stanu cywilnego

Strony w kategorii „Prawo o aktach stanu cywilnego”

Poniżej wyświetlono 16 spośród wszystkich 16 stron tej kategorii.

A

D

K

K cd.

M

N

P

S

U

Z

Ś

Akt małżeństwa

Akt małżeństwa – akt stanu cywilnego sporządzony bezzwłocznie po zawarciu małżeństwa. Dokument ten jest tworzony i przechowywany przez urząd stanu cywilnego na którego obszarze działania (właściwość miejscowa) stwierdzono zawarcie związku małżeńskiego. Stanowi on wyłączny dowód tego zdarzenia możliwy do obalenia tylko przez procedurę sprostowania lub unieważnienia aktu. W akcie zawarcia związku odnotowuje się nazwiska i imiona, nazwiska rodowe, stan cywilny, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania osób zawierających związek małżeński, imiona, nazwiska i nazwiska rodowe ich rodziców, miejsce i datę zawarcia małżeństwa, nazwiska i imiona świadków, nazwisko, które będą nosić małżonkowie i ich dzieci, potwierdzenie złożenia przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński. W przypadku ślubów kościelnych zawarcie związku małżeńskiego nastąpić może po dostarczeniu duchownemu udzielającemu ślubu zaświadczeń stwierdzających brak okoliczności wyłączających możliwość zawarcia małżeństwa, wystawionych przez kierowników właściwych urzędów stanu cywilnego. Po ślubie duchowny sporządza zaświadczenie stwierdzające zawarcie związku małżeńskiego. Zaświadczenie o zawarciu związku małżeńskiego wraz z zaświadczeniem z urzędu stanu cywilnego duchowny powinien odesłać do urzędu w ciągu 5 dni od zawarcia związku. Właściwy urząd stanu cywilnego na podstawie tychże dokumentów sporządzi akt małżeństwa.

Akt małżeństwa jest częścią księgi stanu cywilnego. Przechowywany jest tylko w urzędzie stanu cywilnego lub archiwum państwowym. Obywatele mogą w pewnych przypadkach otrzymać jedynie odpis aktu małżeństwa. Odpisy takie potocznie nazywane są aktem małżeństwa lub ślubu.

Akt stanu cywilnego

Akt stanu cywilnego – pojedynczy wpis w księdze stanu cywilnego, który rejestruje stan cywilny osoby poprzez urzędowe odnotowanie określonych zdarzeń. W prawie polskim istnieją trzy rodzaje takich aktów: akt urodzenia, akt małżeństwa i akt zgonu. Akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych. Oznacza to, że stan cywilny dowolnej osoby można stwierdzić tylko na podstawie takich aktów, a ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym (art. 4 prawa o aktach stanu cywilnego).

Za akt stanu cywilnego często mylnie uważa się jego odpis — akty w ramach księgi posiada USC, pozostałe podmioty mogą otrzymać tylko odpis. Ponadto, współcześnie nie są też aktami stanu cywilnego akta metrykalne parafii.

Spis treści

Sporządzenie aktu [edytuj]

Sporządzenia omawianych aktów dokonuje kierownik urzędu stanu cywilnego, właściwy (co do zasady) według miejsca rejestrowanego zdarzenia, przy czym małżonkowie mogą sobie wybrać USC. W przypadku tzw. ślubu konkordatowego miejscem tym jest USC pod który podlega miejsce ślubu wyznaniowego (kościelnego).

Zdarzenie, które zaszło za granicą i dotyczy obywatela polskiego, może (oprócz zagranicznego urzędu) zostać zgłoszone także polskiemu konsulowi. Konsul przekazuje taką informację do Polski, a akt stanu cywilnego zostaje sporządzony w USC Warszawa-Śródmieście. Zdarzenia zgłoszone obcemu urzędowi stanu cywilnego również mogą być później umiejscowione w polskich urzędach. Dotyczy to zwłaszcza przypadków małżeństw zawieranych za granicą, kiedy jedno z małżonków jest obywatelem polskim, lub urodzenie za granicą dziecka obywatela polskiego, przebywającego tam na stałe. W razie przyjazdu do Polski akt taki umiejscawia się w USC właściwym terytorialnie dla polskiego miejsca zameldowania osoby w nim wymienionej.

W wyniku zgłoszenia przez uprawnioną osobę sporządza się właściwy akt albo wydaje się decyzję o odmowie dokonania takiej czynności, dzięki czemu można złożyć od niej odwołanie do wojewody. W przypadku małżeństwa zamiast decyzji jest zwykła odmowa, od której przysługuje wniosek do sądu rejonowego o rozstrzygnięcie zasadności przesłanek uniemożliwiających małżeństwo.

Akty stanu cywilnego sporządza się oddzielnie dla każdego rodzaju aktu. W praktyce oznacza to, że dla dziecka które urodziło się żywe, lecz wkrótce zmarło, sporządza się dwa osobne akty (urodzenia i zgonu). Natomiast dla dziecka, które urodziło się martwe sporządza się tylko akt urodzenia z uwagą że urodziło się martwe.

Zmiana treści aktu [edytuj]

Treść aktów stanu cywilnego, zapisana na kartach księgi stanu cywilnego, tylko w wyjątkowych sytuacjach może ulec zmianie. Wzmianka dodatkowa informuje o wystąpieniu zdarzenia wpływającego na treść lub ważność pierwotnego aktu (np. orzeczenie o zaprzeczeniu ojcostwa). Przypisek informuje o pozostałych rodzajach aktów stanu cywilnego dotyczących tej samej osoby (przede wszystkim w akcie urodzenia dodaje się sygnaturę aktu małżeństwa i zgonu). Unieważnienie aktu stanu cywilnego może nastąpić orzeczeniem sądu (niezgodność z prawdą, niewiarygodność) lub decyzją właściwego wojewody (zduplikowane akty). Sprostowanie redakcji aktu albo ustalenie treści aktu (w razie jego unieważnienia lub niemożności rejestracji we właściwym trybie) dokonuje sąd - wyjątkiem są oczywiste błędy pisarskie, które prostuje w drodze decyzji administracyjnej kierownik USC. Odtworzenie aktu następuje przed USC w razie zaginięcia lub zniszczenia (całości lub części) księgi stanu cywilnego, w której znajdował się akt; odtworzą się go na podstawie zachowanych odpisów. Natomiast uzupełnienie aktu następuje wtedy, gdy nie zawiera on wszystkich wymaganych prawem danych (np. dane ojca dziecka).

Podstawa prawna [edytuj]

Metryka (odpis)

Metryka ślubu zawartego w roku 1907 w Warszawie.

Metryka – potoczna nazwa szczególnego rodzaju dokumentu urzędowego będącego odpisem (wyciągiem) aktu stanu cywilnego, tj. urodzenia, zgonu lub małżeństwa. To także nazwa dla odpisu dokonywanego z wyznaniowej księgi metrykalnej, np. metryka chrztu.

Spis treści

Odpisy akt stanu cywilnego z USC [edytuj]

Odpisy akt stanu cywilnego wydawane są w Polsce przez urzędy stanu cywilnego właściwe terytorialnie dla zdarzenia prawnego (narodzin, śmierci lub zawarcia małżeństwa), którego dotyczy akt. Dla zdarzeń prawnych, które miały miejsce za granicą, właściwy jest urząd, w którym umiejscowiono (zarejestrowano) zagraniczny akt stanu cywilnego.

Akta przechowywane są w urzędach najczęściej przez 100 lat od ich wytworzenia, po czym trafiają do archiwów państwowych. Oznacza to, że po odpisy akt dotyczących zdarzeń prawnych sprzed ponad 100 lat należy zwracać się do archiwów państwowych.

Urzędy stanu cywilnego wydają odpisy akt na odpowiednich urzędowych drukach w trzech odmianach: odpis zupełny, odpis skrócony oraz odpis międzynarodowy. Odpisy zupełne są dwustronicowe, natomiast odpisy skrócone i międzynarodowe są jednostronicowe.

Wzory druków, na których wydawane są odpisy akt stanu cywilnego, są ujednolicone. Odpisy zupełne i skrócone mają postać dokumentu formatu A5 z tłem z poprzecznymi liniami i godłem Rzeczypospolitej Polskiej. Kolor tła zależy od rodzaju aktu. Na tło nadrukowywana jest treść odpisu. Dodatkowo każdy odpis posiada na pierwszej stronie nadrukowane u góry godło Polski z napisem "Rzeczpospolita Polska". Pod spodem podana jest nazwa urzędu stanu cywilnego, wydającego akt, oraz województwo. Na końcu każdego odpisu umieszcza się pieczęć urzędu stanu cywilnego, formułę o poświadczeniu zgodności treści z oryginałem oraz numer właściwego aktu stanu cywilnego, którego dotyczy odpis. Pozostała treść odpisu zależna jest od rodzaju aktu. Odpisy podpisywane są własnoręcznie przez kierownika USC lub osoby przez niego upoważnione.

Odpisy akt urodzenia wydawane są na drukach o zielonym kolorze tła.

Odpis skrócony aktu urodzenia [edytuj]

Urzędowy wzór skróconego odpisu aktu urodzenia przewiduje umieszczenie następujących informacji:

Odpis zupełny aktu urodzenia [edytuj]

Urzędowy wzór zupełnego odpisu aktu urodzenia przewiduje umieszczenie następujących informacji:

Na pierwszej stronie

Dane dotyczące dziecka:

Dane dotyczące rodziców:

Na drugiej stronie

Dane dotyczące osoby (zakładu) zgłaszającej urodzenie:

Dane dotyczące samego aktu:

Metryka ślubu [edytuj]

Odpisy akt małżeństwa wydawane są na drukach o żółtym lub ciemnożółtym kolorze tła.

Odpis skrócony aktu małżeństwa [edytuj]

Odpis skrócony aktu małżeństwa

Urzędowy wzór skróconego odpisu aktu małżeństwa przewiduje umieszczenie następujących informacji:

Dane dotyczące osób zawierających małżeństwo:

Dane dotyczące rodziców osób zawierających małżeństwo:

Można uzyskać odpis aktu ślubu także po ustaniu lub unieważnieniu małżeństwa. Odpis taki stwierdza wówczas, że małżeństwo zostało zawarte, ale obecnie z określonych przyczyn nie obowiązuje, z czego wynika szereg konsekwencji prawnych - zob. małżeństwo w prawie.

Dane dotyczące samego aktu:

Odpis zupełny aktu małżeństwa [edytuj]

Na pierwszej stronie:

I. Dane dotyczące osób zawierających małżeństwo

II. Dane dotyczące daty i miejsca zawarcia małżeństwa

III. Dane dotyczące rodziców

Na drugiej stronie:

IV. Nazwisko noszone po zawarciu małżeństwa

V. Świadkowie

VI. Uwagi

VII. Wzmianki dodatkowe

Dane dotyczące samego aktu:

Metryka zgonu [edytuj]

Odpisy akt zgonu wydawane są na drukach o różowym lub fioletowym kolorze tła.

Odpis skrócony aktu zgonu

Urzędowy wzór skróconego odpisu aktu zgonu przewiduje umieszczenie następujących informacji:

Dane dotyczące osoby zmarłej:

Dane dotyczące małżonka osoby zmarłej:

Dane te podaje się tylko, jeśli osoba zmarła pozostawała w związku małżeńskim w chwili śmierci (tzn. nie podaje się ich w przypadku ustania małżeństwa, np. przez zgon małżonka lub rozwód, przed śmiercią osoby, której akt dotyczy).

Dane dotyczące rodziców osoby zmarłej:

Dane dotyczące samego aktu:

Urzędowy wzór zupełnego odpisu aktu zgonu przewiduje umieszczenie następujących informacji:

Na pierwszej stronie

Dane dotyczące osoby zmarłej:

Dane dotyczące daty i miejsca zgonu:

Dane dotyczące małżonka osoby zmarłej:

Nie podaje się, jeśli związek małżeński ustał przed śmiercią osoby wymienionej w akcie.

Na drugiej stronie

Dane dotyczące rodziców osoby zmarłej:

Dane dotyczące osoby (zakładu) zgłaszającej zgon:

Odpisy międzynarodowe [edytuj]

Istnieją trzy rodzaje odpisów międzynarodowych:

Odpisy te zawierają rubryki z tytułami w języku polskim, francuskim i niemieckim, a ponadto objaśnienia w językach: angielskim, chorwackim, hiszpańskim, greckim, włoskim, niderlandzkim, portugalskim, słoweńskim, tureckim i serbskim. Wzory tych formularzy reguluje konwencja nr 16 Międzynarodowej Komisji Stanu Cywilnego, której członkiem jest Polska[1].

Odpisy międzynarodowe wydane w Polsce są dokumentami uznawanymi (bez dodatkowych tłumaczeń czy legalizacji) w państwach, które ratyfikowały konwencję nr 17 Międzynarodowej Komisji Stanu Cywilnego[2][3], czyli w:

Odpisy międzynarodowe sporządzone w wyżej wymienionych państwach uznawane są także w Polsce. Konwencja zabrania pobierania za wydanie odpisu międzynarodowego opłaty wyższej niż za wydanie odpisu skróconego.

Alternatywnym (i bardziej kosztownym) sposobem legalizacji odpisu polskiego aktu stanu cywilnego do użytku w innym kraju jest przetłumaczenie go przez tłumacza przysięgłego, a następnie poświadczenie (np. apostil) tłumaczenia przez właściwy urząd. W przypadku wydania apostilu do tłumaczenia przez tłumacza przysięgłego prowadzącego działalność w Polsce odpowiednim urzędem jest Dział Legalizacji w Ministerstwie Spraw Zagranicznych[4].

Wyznaniowa księga metrykalna

Liber Copulatorum, akt ślubu w księdze parafialnej kościoła rzymskokatolickiego z 1779 roku. Forma narracyjna.

Wyznaniowa księga metrykalna – rodzaj księgi parafialnej prowadzonej parafię lub inną jednostkę różnych kościołów w celu rejestracji chrztów, ślubów i zgonów lub innych zdarzeń istotnych w danym kościele. Obowiązek prowadzenia takich ksiąg wynika z prawa kanonicznego lub innego prawa wewnętrznego danego kościoła.

Księgi metrykalne mogą nosić różne nazwy, w szczególności są to:

Inne rodzaje rejestrów (np. bierzmowanych, zapowiedzi przedślubnych) należą do ksiąg konsystorskich.

Kościół rzymskokatolicki [edytuj]

Księgi metrykalne w Kościele rzymskokatolickim prowadzone są od XVI w. w wyniku uchwał podjętych na soborze trydenckim (1545-1563). Początkowo prowadzono księgi ochrzczonych i zaślubionych, później również zmarłych. Od 1607 roku, po obradach prowincjonalnego synodu Piotrkowskiego wprowadzono obowiązek prowadzenia przez proboszczów, prócz wymienionych rodzajów ksiąg metrykalnych, także księgi bierzmowanych oraz wykazu parafian (tzw. Status animarum).

Liber Natorum, przykład zapisu narodzin dziecka zamieszczony w księdze parafialnej kościoła rzymskokatolickiego. Forma tabelaryczna stosowana w Galicji

Pod koniec XVIII w. w Europie stopniowo zaczęto wprowadzać państwową rejestrację stanu cywilnego. Początkowo państwo korzystało z rejestracji kościelnej: proboszczowie byli urzędnikami stanu cywilnego. Dopiero z czasem powstały osobne, znane współcześnie urzędy stanu cywilnego. W Polsce proces ten przebiegał w różnym czasie dla poszczególnych zaborów.

W zaborze austriackim od 1782 r., według przepisów państwowych, księgi metrykalne prowadziły parafie katolickie, odrębnie dla każdej wsi w swoim obrębie. Początkowo obejmowano nimi także pozostałe wyznania religijne, dopiero po kilku latach powstała osobna rejestracja wyznaniowa ewangelicka i mojżeszowa (patrz niżej). Wówczas w przypadku małżeństw międzywyznaniowych (o ile w ogóle były dopuszczalne) rejestrowano je w księgach wyznaniowych właściwych dla każdego ze współmałżonków.

W zaborze pruskim rejestrację wyznaniową wykorzystywano w celach świeckich od 1794 r. Współpraca wynikająca z przepisów państwowych polegała na obowiązku sporządzania przez proboszczów duplikatów ksiąg wyznaniowych i ich przekazywania do właściwych sądów. W 1874 r. pojawiły się osobne urzędy stanu cywilnego, a prowadzenie ksiąg metrykalnych powróciło do wyłącznie wyznaniowych celów i odpowiednich kanonicznych regulacji prawnych.

Akt zgonu, sporządzony w 1817 roku w zaborze rosyjskim przez proboszcza pełniącego obowiązki urzędnika stanu cywilnego

W zaborze rosyjskim pierwotnie powstała odrębna rejestracja państwowa. Stało się to na mocy napoleońskiego kodeksu cywilnego w Księstwie Warszawskim (1808), ale po jego wcieleniu do Królestwa Polskiego (1815) utrzymywano przepisy dotyczące takiej rejestracji. Na ich mocy każdą księgę sporządzano w dwóch egzemplarzach. W praktyce, jeszcze za Księstwa zamiast świeckich urzędów rejestrację prowadzili katoliccy proboszczowie. W 1825 r. osobną rejestrację ostatecznie zarzucono, a proboszczowie stali się zarazem urzędnikami stanu cywilnego. Na ziemiach podlegających bezpośrednio Cesarstwu istniała wyłącznie rejestracja wyznaniowa. Wszędzie natomiast od 1825 r. wprowadzono obowiązek sporządzania duplikatu, który trafiał do archiwum hipotecznego sądu powiatowego (współcześnie duplikaty te znajdują się w urzędach stanu cywilnego, a po upływie 100 lat od ich wytworzenia przekazywane są do archiwów państwowych). Rozwody (cywilne) rejestrowali prezydenci miast lub burmistrzowie.

Od 1917 r. na mocy Kodeksu prawa kanonicznego, oprócz oryginalnej księgi parafie zobowiązane zostały do prowadzenia duplikatu księgi, który corocznie musi być przekazywany do archiwum kościelnego. Obecnie obowiązek ten nie istnieje.

Kościół greckokatolicki [edytuj]

Odrębność kościoła greckokatolickiego od cerkwi prawosławnej zaczyna się od unii brzeskiej z 1596 r.

W zaborze austriackim od 1782 r. parafie greckokatolickie, podobnie jak rzymskokatolickie, były zobowiązane do prowadzenia ksiąg metrykalnych celem świeckiej rejestracji stanu cywilnego, osobno dla każdej miejscowości wchodzącej w skład parafii.

W zaborze rosyjskim duchowni grecko-katoliccy w 1825 r. zostali urzędnikami stanu cywilnego, prowadzącymi własne księgi o podwójnym wyznaniowo-urzędowym charakterze. W roku 1839 w Cesarstwie Rosyjskim, a w 1875 w Królestwie Polskim, skasowano wyznanie greckokatolickie. Dawne jego parafie przekształcono w prawosławne.

Wyznania ewangelickie [edytuj]

Parafie i zbory ewangelickie na ziemiach polskich powstawały od I poł. XVI w..

W zaborze austriackim ewangelickie księgi metrykalne, podobnie jak dla innych wyznań, prócz rejestracji wyznaniowej prowadzone były celem świeckiej rejestracji stanu cywilnego. Jednakże początkowo zdarzenia rejestrowano w księgach katolickich (od 1782 r.), dopiero od 1784 r. zaczęto zakładać osobne księgi ewangelickie.

W zaborze pruskim od 1794 r. parafie (także ewangelickie) musiały sporządzać duplikaty własnych ksiąg metrykalnych i przekazywać je do właściwego sądu. Obowiązek ten zniesiono wraz z powstaniem państwowych urzędów stanu cywilnego w 1874 r.

Gminy żydowskie [edytuj]

Gminy żydowskie początkowo nie prowadziły własnej rejestracji zdarzeń czy stanu cywilnego. Osobna rejestracja została wprowadzona na mocy przepisów państwowych za czasów zaborów.

W zaborze austriackim mojżeszowe księgi metrykalne, prowadzone przez samych Żydów, wprowadzono w 1789 r., przy czym wcześniej (od 1782 r.) rejestrację dla ludności żydowskiej prowadziły parafie katolickie.

W zaborze pruskim od 1794 r. rejestrację ludności żydowskiej — odrębną od katolickiej czy ewangelickiej, które miały własne księgi — prowadziły magistraty (urzędy miejskie), od 1812 r. – władze policyjne dla mieszkańców miast lub landrat (starosta powiatu), a od 1847 r. – sąd powiatowy. W 1874 r. wprowadzono wspólne, państwowe urzędy stanu cywilnego.

W zaborze rosyjskim rejestrację ludności żydowskiej wprowadzono od roku 1825 (prowadzili ją burmistrzowie lub zastępujący ich urzędnicy). Dopiero od 1830 r. mojżeszowe księgi metrykalne prowadzą rabini.

Język [edytuj]

Od chwili wprowadzenia ksiąg metrykalnych w Kościele katolickim prowadzi się je w języku łacińskim. Księgi kościołów protestanckich z reguły prowadzono w języku narodowym.

W zaborze austriackim księgi rzymskokatolickie i greckokatolickie, które od 1782 r. parafie musiały prowadzić na rzecz państwa, zapisywano w łacinie. Księgi ewangelickie z reguły były uzupełniane po niemiecku. Księgi mojżeszowe zapisywano w językach niemieckim i polskim.

W zaborze rosyjskim księgi metrykalne (dla każdego z wyznań) prowadzone były w języku polskim, a w wyniku ograniczenia autonomii Królestwa Polskiego od 1868 r. wyłącznie w języku rosyjskim. W okresie pierwszej wojny światowej w księgach metrykalnych ziem wyzwalanych spod zaboru rosyjskiego pojawia się z powrotem w użyciu język polski.

Zawartość [edytuj]

Uwaga: rodzaje ksiąg metrykalnych na tle historycznym opisano w sekcji Historia.

W kościele rzymskokatolickim w XVI i XVII w. najczęściej wpisywano tylko datę chrztu, bez daty urodzenia. Począwszy od XVIII w. zaczęto wpisywać również datę narodzin, a w księgach zgonów pojawiała się albo data pogrzebu, albo śmierci (niestety, najczęściej bez wskazania która to z nich). Dodatkowo wpisywano także numer domu, w którym mieszkała zmarła lub urodzona osoba. Rozpowszechnił się też zwyczaj wpisywania choroby będącej przyczyną śmierci, a także wieku zmarłych i zaślubionych, później także wieku osób zgłaszających zgon lub narodziny oraz będących świadkami ślubu. Księgi metrykalne z tego okresu dotyczą głównie szlachty i mieszczaństwa. Zawierają niewiele informacji o rodzinach chłopskich, skoro ich nazwiska stały się powszechnie dziedziczne dopiero w XIX w. Wpisy zawierały jedynie imiona oraz (ewentualnie) nazwę zawodu.

W księgach metrykalnych spotyka się dwie formy zapisu danych: narracyjną i tabelaryczną.

Miejsce przechowywania [edytuj]

Kościelne księgi metrykalne co do zasady przechowywane są wieczyście w kancelarii parafii, która je wytworzyła (unikaty). Dawniej prowadzono jedną księgę dla całej parafii, z czasem zakładano księgę dla każdej miejscowości z osobna. W razie utworzenia nowej parafii lub zmiany przynależności miejscowości do parafii, księgi metrykalne z nią związane powinny być przekazane do nowej parafii – jednakże nie zawsze tak się działo, z różnych przyczyn.

Duplikat każdej księgi przekazywany jest do archiwum kościelnego. Trafiają tam także niektóre cenniejsze lub dawniejsze unikaty.

Natomiast warto zaznaczyć, że choć parafie nie mają obecnie obowiązku przekazywania ksiąg metrykalnych do archiwów państwowych, to z różnych przyczyn księgi takie trafiały do tych (a nie kościelnych) archiwów. Dotyczy to przede wszystkim duplikatów sporządzanych na podstawie przepisów państwowych (głównie w XIX w.), a także ksiąg z terenów dawnej II RP, które przechowywane są w tzw. archiwum zabużańskim albo w Archiwum Głównym Akt Dawnych. Do archiwów państwowych unikaty (oryginały) trafiają bardzo rzadko.

Zasady udostępniania [edytuj]

W archiwach (państwowych, kościelnych) księgi metrykalne udostępniane są w postaci mikrofilmów (które w przeszłości wykonali mormoni), a w razie ich braku - w postaci oryginałów, o ile pozwala na to fizyczny stan ich zachowania. Archiwa państwowe nie dysponują księgami metrykalnymi, od których zamknięcia nie upłynęło jeszcze 100 lat. Księgi te znajdują się we właściwych terytorialnie urzędach stanu cywilnego, gdzie ze względu na ochronę danych osobowych nie udostępnia się ich do osobistego wglądu (osoby uprawnione mogą jednak uzyskać odpis). Reprodukowanie (wykonywanie zdjęć, filmów, kserokopii) ksiąg w archiwach państwowych jest możliwe po uzyskaniu zgody kierownika danego archiwum. Możliwe jest również zamówienie kserokopii lub zdjęcia cyfrowego, przygotowanych przez samo archiwum.

Akt urodzenia

Akt urodzenia — akt stanu cywilnego stwierdzający fakt narodzin dziecka. Dokument ten jest tworzony i przechowywany przez urząd stanu cywilnego na którego obszarze działania (właściwość miejscowa) stwierdzono urodzenie. Stanowi on wyłączny dowód tego zdarzenia możliwy do obalenia tylko przez procedurę sprostowania lub unieważnienia aktu. W akcie urodzenia odnotowuje się imię i nazwisko dziecka, jego płeć, datę i miejsce urodzenia, imiona i nazwiska rodziców, daty i miejsca ich urodzin, miejsce ich zamieszkania.

W przypadku, gdy dziecko urodzi się martwe fakt ten należy zgłosić w przeciągu 3 dni, sporządzany jest wówczas akt urodzenia ze stosowną adnotacją.

Akt urodzenia jest częścią księgi stanu cywilnego. Przechowywany jest tylko w urzędzie stanu cywilnego lub archiwum państwowym. Obywatele mogą w pewnych przypadkach otrzymać jedynie odpis aktu urodzenia. Odpisy takie potocznie nazywane są aktem urodzenia.

Prawo w zakresie aktów urodzenia jest regulowane w Polsce przez ustawę z dnia 29 września 1986 r. — Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688)

Historia [edytuj]

Początkowo dokumenty poświadczające pochodzenie (a co za tym idzie prawo do dziedziczenia), były tworzone tylko na potrzeby warstwy szlacheckiej.

Przed 1918 rokiem zdecydowana większość aktów urodzenia była wystawiana przez instytucje religijne – parafie katolickie, prawosławne i synagogi. Księża czy rabini w zakresie wystawiania aktów urodzenia i zgonu mieli uprawnienia urzędników państwowych. Nie rozróżniano pojęcia aktu chrztu od aktu urodzenia. Na terenach różnych zaborów obowiązywał różny język urzędowy przy tworzeniu tego typu dokumentów. Na terenie zaboru rosyjskiego, przed 1864 rokiem najczęściej akty urodzenia były wystawiane w języku łacińskim, następnie do 1918 roku wystawiane były one po rosyjsku. Po odzyskaniu niepodległości akty urodzenia występują w języku polskim.

W przypadku ludności narodowości żydowskiej, na terenie zaboru rosyjskiego i pruskiego, urodzenia dzieci płci żeńskiej nie były rejestrowane. Akty urodzenia były wystawiane dopiero po kilku latach, niejako "przy okazji" (np. ślubu czy konieczności wystawienia aktu urodzenia dla brata).

Akt zgonu

Akt zgonu – akt stanu cywilnego rejestrujący śmierć osoby.

Zgon osoby należy zgłosić najpóźniej w ciągu 3 dni od dnia zgonu. Do zgłoszenia zgonu są obowiązani w kolejności:[1]

  1. małżonek lub dzieci zmarłego

  2. najbliżsi krewni lub powinowaci

  3. osoby zamieszkałe w lokalu, w którym nastąpił zgon

  4. osoby, które były obecne przy zgonie lub naocznie się o nim przekonały

  5. administrator domu, w którym nastąpił zgon

Jeżeli zgon nastąpił w szpitalu lub innym zakładzie, do zgłoszenia zgonu jest obowiązany szpital lub zakład.

Akt zgonu sporządza się na podstawie karty zgonu wystawionej przez lekarza lub zakład służby zdrowia. Osoba zgłaszająca zgon jest obowiązana zwrócić dowód osobisty zmarłego. Kierownik urzędu stanu cywilnego wydaje osobie zgłaszającej zgon 3 bezpłatne egzemplarze odpisu skróconego aktu zgonu.

Akt zgonu jest częścią księgi stanu cywilnego. Przechowywany jest tylko w urzędzie stanu cywilnego lub archiwum państwowym. Obywatele mogą w uzasadnionych przypadkach otrzymać odpis aktu zgonu lub jego kserokopię[2]. Odpisy takie potocznie nazywane są aktem zgonu.

Data urodzenia

Data urodzenia - w prawie i genealogii data przyjścia na świat (tj. zakończenia drugiego etapu porodu danej osoby), tj. dzień, miesiąc i rok w kalendarzu gregoriańskim. Obecnie jedynym prawnym dowodem i źródłem daty urodzenia osoby jest jej akt urodzenia wystawiony przez właściwy dla miejsca urodzenia urząd stanu cywilnego. W akcie urodzenia oprócz dokładnego dnia podaje się obecnie także dokładną godzinę urodzenia.

Karta zgonu

Karta zgonu - dokument wystawiany przez lekarza, konieczny do uzyskania aktu zgonu i pochowania zwłok, który musi być wydany dla każdej zmarłej osoby oraz dla dzieci martwo urodzonych, bez względu na wiek ciąży, na wniosek osób uprawnionych do ich pochowania.

Jego wydanie opisują: Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych z 1959 oraz Rozporządzenia Ministra Zdrowia Opieki Zdrowotnej z 1961, 2001 i 2006 r.

Kartę zgonu wydaje się w 2 egzemplarzach: jako egzemplarz A służący do celów statystycznych oraz egzemplarz B, służący do celów pochowania zwłok.

Wystawienie karty zgonu jest obowiązkiem lekarza, który w ostatnim okresie 30 dni przed dniem zgonu udzielał świadczeń lekarskich, jest to więc lekarz oddziału szpitalnego w przypadku zgonu w szpitalu, lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (lekarz rodzinny), lekarz Pogotowia Ratunkowego w przypadku zgonu pozaszpitalnego.

Jedynym wypadkiem, kiedy lekarz może odstąpić od wystawienia karty zgonu, jest podejrzenie udziału osób trzecich w spowodowaniu zgonu, a obowiązkiem lekarza jest wówczas powiadomienie policji i prokuratora. W takich sytuacjach lekarz wydaje jedynie zaświadczenie o stwierdzeniu zgonu, a kartę zgonu wydaje lekarz, który na zlecenie sądu lub prokuratora dokonał oględzin lub sekcji zwłok.

Do wystawienia karty zgonu nie jest konieczne podanie jego przyczyny. W przypadkach, kiedy po wyczerpaniu wszystkich stosownych środków, nie można ustalić przyczyny zgonu oraz gdy nie ma podstaw do podejrzewania zabójstwa lub samobójstwa, w karcie zgonu, w miejscach przeznaczonych na wpisanie przyczyn zgonu, wpisuje się adnotacje "przyczyna zgonu nieustalona".

Księga stanu cywilnego

Księga stanu cywilnego - jest rejestrem publicznoprawnym prowadzonym przez urząd stanu cywilnego w celu rejestracji stanu cywilnego osób. Księga taka ma obecnie postać papierową (strony księgi uzupełniane są ręcznie, maszynowo lub poprzez wydruk komputerowy); istnieje możliwość równoległego jej prowadzenia w systemie komputerowym.

Na zawartość księgi składają się akty stanu cywilnego trojakiego rodzaju (urodzenia, małżeństwa, zgonu). Wpisuje się je chronologicznie, jeden pod drugim, nie pozostawiając pustych stron. Co do zasady, jedna księga powinna obejmować jeden rok, ale możliwa jest kontynuacja zapisków aż do ostatniej strony (jednak nie dłużej niż przez pięć lat).

Księgi przechowywane są w urzędzie stanu cywilnego, w którym je sporządzono. Poza ważnymi przyczynami bądź niebezpieczeństwem, nie można ich wynosić poza jego lokal. Po stu latach od sporządzenia ostatniego aktu, księgi przenosi się do właściwego archiwum państwowego. Niektóre księgi przechowywane są w innych USC (np. księgi z obszaru II RP, który po II wojnie światowej pozostał w ZSRR – przechowuje USC Warszawa-Śródmieście).

Miejsce urodzenia

Miejsce urodzenia - odnotowana w akcie urodzenia (dokumencie wystawionym przez właściwy urząd stanu cywilnego) nazwa miejscowości (miasta, wsi), w której odbył się poród danej osoby.

Miejsce urodzenia w historii pełniło ważną rolę, pozwalając między innymi na rozróżnienie osób posiadających to samo imię jak też lokalizację majątków rodowych (np. Zyndram z Maszkowic). Z czasem określenie miejsca urodzenia w wielu przypadkach dało początek nazwisku (analogicznie - Zyndram Maszkowski). Czasem wraz z datą urodzenia służyło również jako podstawa do określenia narodowości.

Międzynarodowa Komisja Stanu Cywilnego

Międzynarodowa Komisja Stanu Cywilnego (La Commission internationale de l'État Civil, CIEC) jest organizacją międzyrządową, której celem jest koordynacja współpracy międzynarodowej w zakresie stanu cywilnego, a także usprawnianie działania krajowych urzędów stanu cywilnego. Siedziba Komisji znajduje się w Strasburgu we Francji.[1]

Międzynarodowa Komisja Stanu Cywilnego powstała w roku 1948-49. Liczy 16 krajów członkowskich (między innymi Polska od 1998 roku) oraz 7 krajów o statusie obserwatora. Językiem oficjalnym Komisji jest język francuski. Od utworzenia Komisja przyjęła 31 konwencji wielostronnych oraz 9 rekomendacji. Konwencje przyjęte przez Komisję regulują w szczególności zasady wydawania międzynarodowych odpisów akt stanu cywilnego i honorowania ich innych państwach. Główną publikację Komisji stanowi "Guide Pratique International de l'État Civil".

Nazwisko rodowe

Nazwisko rodowe – odnotowane w akcie urodzenia lub chrztu nazwisko rodu (rodziny), z którego pochodzi dana osoba. Najczęściej jest nim nazwisko ojca. Zazwyczaj dzieci płci męskiej noszą nazwisko rodowe jako swoje nazwisko do końca życia, natomiast dzieci płci żeńskiej do momentu zawarcia związku małżeńskiego.

Polskie prawo przewiduje również możliwość, by w wyniku zawarcia związku małżeńskiego:

Rzadszy, aczkolwiek nabierający popularności, jest obyczaj łączenia nazwiska małżonków.[potrzebne źródło] Przykładem może być nazwisko burmistrza Los Angeles, Antonio Villaraigosa. Antonio Villar po zawarciu związku małżeńskiego z Coriną Raigosa, zdecydował się na połączenie ich nazwisk przyjmując jego obecne nazwisko - Villaraigosa. Problemem takich nowo powstałych nazwisk jest trudność w utrzymywaniu genealogii rodzinnych.

Postępowanie o stwierdzenie zgonu

Postępowanie o stwierdzenie zgonu – rodzaj sprawy cywilnej rozpoznawanej w postępowaniu nieprocesowym. Wszczyna się je w wypadku, gdy łącznie zachodzą dwie przesłanki:

Sytuacja taka zajdzie przykładowo w przypadku katastrofy lotniczej, której fakt zaistnienia jest pewny, a nie odnaleziono ciała danej osoby, przy czym nie budzi wątpliwości ani obecność osoby na pokładzie tego samolotu, ani niepodobieństwo, by ktokolwiek katastrofę przeżył.

Orzeczenie wydane w takiej sprawie ma charakter deklaratoryjny (nie rodzi nowych skutków prawnych, lecz stwierdza już zaistniałe). W postanowieniu sąd powinien ściśle oznaczyć chwilę śmierci stosownie do wyników postępowania. Jeżeli jednak dokładne ustalenie nie jest możliwe, przyjmuje się chwilę najbardziej prawdopodobną.

Stan cywilny

Stan cywilny - termin prawny i prawniczy odnoszący się do sytuacji prawnej osoby fizycznej, mający dwojakie znaczenie:

Pierwszym znaczeniem posługują się akty normatywne (ustawy), drugie znaczenie — zawiera się w pierwszym, a posługujemy się nim w języku potocznym. Stan cywilny w obu znaczeniach dokumentuje się w aktach stanu cywilnego (urodzenia, małżeństwa, zgonu) rejestrując różnego rodzaju fakty.

Osoba stanu wolnego nie jest związana małżeństwem z inną osobą, a więc jest kawalerem, panną, osobą rozwiedzioną albo wdową lub wdowcem. Osoba przeciwnego stanu pozostaje aktualnie w związku małżeńskim, a więc jest to żonaty mężczyzna lub zamężna (o kobiecie). Potocznie o osobach takich mówi się, że są zajęte.

Stan cywilny może mieć znaczenie w różnych dziedzinach prawa, a zwłaszcza w prawie:

Urząd stanu cywilnego

Zmiana imienia i nazwiska

Zmiana imienia i nazwiska – zapisanie w akcie urodzenia lub metryce chrztu zamiast dotychczas używanego imienia (imion) lub nazwiska (w tym rodowego) bądź obu z nich — nowego imienia lub nazwiska, wybranego przez zainteresowanego i dopuszczalnego przez prawo. Zmiana odbywa się wyłącznie na wniosek własny osoby. Jej skutkiem jest możliwość ale i obowiązek stosowania imienia i nazwiska w nowym brzmieniu, zwłaszcza w postępowaniach przed organami władzy czy np. w dowodzie osobistym.

Zmianie ulec może zarówno imię nadane przez rodziców, imię (nazwisko) zmienione wskutek późniejszych zdarzeń (patrz niżej), jak i już zmienione w opisywanym trybie. Zmiana imienia i nazwiska według przepisów prawa jest czynnością urzędową i podlega odpowiednio państwowej bądź kościelnej procedurze administracyjnej. Wobec imienia i nazwiska osoby obowiązuje zasada ich trwałości (niezmienności), od której prawo przewiduje tylko nieliczne wyjątki. Technicznie zmiana polega na wpisaniu wzmianki dodatkowej (adnotacji) na akcie, rzadziej – na fizycznym przekreśleniu poprzedniego wpisu.

Faktyczne przyczyny zmiany imienia i nazwiska mogą być różne. Imię bądź nazwisko:

Szczególnymi przypadkami faktycznej zmiany nazwiska, rzadziej imienia, są także małżeństwo, rozwód, unieważnienie małżeństwa oraz orzeczenia związane z ustalaniem pochodzenia dziecka.

Zmiana imienia i nazwiska w prawie polskim [edytuj]

W Polsce zmianę reguluje ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 220, poz. 1414). Niektórych przepisów należy także szukać w art. 21 ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego.

Zmiana imienia nadanego przy chrzcie [edytuj]

Zmiana imienia w księgach wyznaniowych jest możliwa w uzasadnionych przypadkach za zgodą kurii biskupiej bądź podobnej instytucji dla innych wyznań.

Śmierć (prawo)

Śmierć (zgon) — zdarzenie prawne powstające z chwilą śmierci osoby fizycznej, z którą szereg przepisów prawa wiąże wiele skutków prawnych. Śmierć stwierdzana jest w akcie zgonu na podstawie karty zgonu, a w razie niemożliwości jej sporządzenia — poprzez postępowanie o stwierdzenie zgonu lub uznanie za zmarłego.

Niektóre skutki prawne zgonu [edytuj]

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
prawo administracyjne opracowania
prawo administracyjne - opracowane pytania, 1
nauka administracji - opracowanie
ADMINISTRACJA, opracowanie ksiazki Pr. Administracyjne, Administracja- wszelka zorganizowana działal
administracja opracowana
prawo administracyjne opracowanie tematu
Pytania z Postępowania administracyjnego OPRACOWANE, Postępowanie administracyjne(1), Postępowanie A
Postępowanie administracyjne - opracowanie całości, Materiały WSPOL, Postępowanie administracyjne
prawo administracyjne-Opracowanie (kilkadziesiąt stron A4) n, [.] Prawo
prawo administracyjne - opracowane pytania, Administracjia, Prawo administracyjne
postepowania administracyjne opracowanie
nauka o adminit. opracownanie pytan, I
Kodeks postępowania administracyjnego, opracowania ustaw

więcej podobnych podstron