Auksologia – nauka o rozwoju.

Rozwój ontogenetyczny – przemiany człowieka zachodzące w ciągu całego życia.

• Osiągane zmiany są coraz bardziej doskonałe

• Ciąg zmian rozwojowych tworzący uporządkowaną w czasie sekwencję cechujący się doskonaleniem struktur i funkcji. Zmiany są nieodwracalne.

• Nie jest możliwe osiągnięcie stadium wyższego z pominięciem poprzedniego.

• Źródło zmian tkwi w samym człowieku a nie w czynnikach zewnętrznych (mogą jedynie rozwój przyspieszać lub spowalniać)

• Trend sekularny – sekwencja przemiany

Obszary rozwoju:

1. Poziom somatyczny – najbardziej elementarny, źródło nacisków biologicznych

2. Poziom behawioralny – zmiany zachowawcze

3. Poziom poznawczy – zmiany struktur umysłowych

4. Poziom osobowościowy – zmiany osobowości

5. Poziom społeczny – zmiany w relacji człowiek-otoczenie

Rozwój biologiczny (fizyczny – somatyczny, morfologiczny)- stopniowe doskonalenie struktur i funkcji organizmu prowadzi do samodzielności osobniczej wyrażającej się ze zdolnością do wydawania potomstwa (dojrzałość biologiczna).

Czynniki warunkujące rozwój:

• ENDOGENNE (wewnętrzne)

  • Determinanty rozwoju

    • Genetyczne

    • Związane z koordynacją neurohormonalna

  • Stymulatory rozwoju

    • Paragenetyczne

    • Niegenetyczne

• EGZOGENNE (zewnętrzne)

  • Modyfikatory biogeograficzne

  • Modyfikatory społeczno-kulturowe

Aparat genetyczny – chromosomy (chromatyna) zlokalizowane w jądrze komórkowym i zbudowane z DNA na którym leżą geny odpowiedzialne za cechy organizmu. Chromosomy są widoczne podczas podziału komórki, w okresie międzypodziałowym (interfaza) aparat genetyczny przybiera formę chromatyny.

DNA – zbudowany z dwóch komplementarnych nici nukleotydów. Jest nośnikiem genów – zawierają one informację o określonych cechach organizmów.

Cechy-

• Jakościowe – monogenowe – cechy zliczane

• Ilościowe – poligonowe – cechy niemierzalne (np. wzrost)

Nukleotyd:

• Zasada azotowa – A, T, C, G (adenina, tymina, cytozyna, guanina).

• Pentoza – deoksyryboza

• Kwas azotowy

Komplementarność: A-T, C-G

Chromosom – zespiralizowany fragment chromatyny

Typy:

• Autosomy – chromosomy zawierające geny na różne cechy z wyjątkiem cech płciowych

• Allosomy – chromosomy płciowe – X i Y

Liczba chromosomów w każdej komórce jest stała:

• 23 chromosomy w komórce płciowej

• 46 chromosomów w komórce somatycznej

MITOZA – dzielenie się komórek somatycznych.

• Z jednej komórki powstają dwie takie same. Każdy taki podział poprzedza replikacja – podwojenie materiału genetycznego DNA.

• Pierwszą komórką somatyczną jest zygota, z której na drodze kolejnych mitoz powstają kolejne komórki somat.

MEJOZA – komórki płciowe

• Komórka somatyczna dzieli się w dwóch kolejnych podziałach i powstają cztery haploidalne komórki płciowe (gamety). Replikacja zachodzi wyłącznie przed pierwszym podziałem mejotycznym.

Determinanty genetyczne:

Genotyp – epigeneza – Fenotyp

Cechy jakościowe – genotyp wyznacza cechę fenotypową

Cechy ilościowe – genotyp determinuje, ale nie wyznacza cech fenotypowych.

Wyznacza zakres indywidualnej normy reakcji fenotypowej (teoretycznie możliwe podziały, które uzewnętrzniają się we współpracy z wpływem środowiska).

Stymulatory rozwoju:

PARAGENETYCZNE:

• Czynniki genetyczno-konstytucjonalne – pośredni wpływ matki na płód, w tym także tych nieprzekraczalnych przez genetykę

• Dziedziczenie cytoplazmatyczne – cytoplazma pochodzi z komórki jądrowej, nie z plemnika

NIEGENETYCZNE:

• Fizjologiczny wpływ metabolizmu matki tzw. Regulator matczyny

• Czynniki matczyne – wiek, kolejność ciąży, odstęp czasu między ciążami, choroby matki, styl życia matki w okresie ciąży

Aspekty rozwoju:

1. Aspekty jakościowe:

   • Wzrastanie:

     • Rozrost (komórka zwiększa wymiary)

     • Rozplem (komórka dzieli się na komórki potomne)

   • Różnicowanie

     • Cytogeneza (komórki)

     • Histogeneza (tkanki)

     • Organogeneza (organy)

     • Typogeneza (kształt i proporcje ciała)

   • dojrzewanie