Na podstawie wieloletniej pracy zaobserwowałam duże zainteresowanie plastyką u dzieci w młodszym wieku szkolnym. Często zdarza się jednak, że wiele problemów plastycznych i ciekawych technologii tworzenia bywa realizowane podczas zajęć pośpiesznie i ogólnie. Nie sprzyja to rozwojowi zdolności i zainteresowań plastycznych dzieci, które bardzo chętnie poddają się pasji twórczej w dziedzinie plastyki. Tak więc, by nie zaprzepaścić wrodzonej wrażliwości i zdolności twórczych dzieci, postanowiłam poprowadzić zajęcia koła plastycznego dla uczniów klas II-III. Poniżej ptrzedstawiam program autorski tych zajęć.

„Każdy człowiek jest na swój sposób artystą.”
H. Read

Spis treści

1. Idea i główne założenia programu
2. Cele edukacji plastycznej
3. Metody i formy pracy
4. Materiały i środki dydaktyczne
5. Pomiar osiągnięć
6. Ewaluacja realizacji programu
7. Literatura
8. Treści edukacyjne

I. Idea i główne założenia programu

Podstawową ideą stworzonego przeze mnie programu jest zabawowy charakter zajęć. Ekspresja plastyczna dziecka jest spontaniczna i wynika bezpośrednio z jego przeżyć, spostrzeżeń wyzwalając wyobraźnię i fantazję. Zabawowa forma pracy zachęca uczniów do udziału w zajęciach, równocześnie daje dużo radości i satysfakcji. Przy okazji różnych zabaw plastycznych uczeń może ugruntowywać a także poszerzać wiedzę z dziedziny plastyki zdobytą w trakcie programowych zajęć. Rozszerzenie działalności plastycznej w ramach kółka plastycznego jeszcze bardziej pobudza wyobraźnię i wrażliwość uczniów, co powoduje, że postawa dziecka staje się postawą małego artysty. Członek kółka artystycznego uczestnicząc w zajęciach wycisza swoje negatywne emocje i aktywnie angażuje się w swoje dzieło. Zajęcia plastyczne są jedynym w swoim rodzaju zajęciem, na którym każda wypowiedź jest prawidłowa.
Założeniem programu jest wzbudzanie zainteresowań plastycznych dzieci, rozwijanie ich zdolności oraz konstruktywne spędzanie czasu wolnego. Treści zawarte w programie ułożone są z uwzględnieniem świąt, pór roku oraz zainteresowań uczniów. Starając się, by działalność kółka była efektywna i mobilizująca do dalszego działania kierowałam się następującymi zasadami:
· rytmiczności – zajęcia zaplanowałam po 2 godziny lekcyjne tygodniowo,
· unikania monotonności poprzez wprowadzanie nowych, ciekawych, oryginalnych zadań i technik plastycznych,
· racjonalnego planowania tak by nie przemęczyć dzieci podczas zajęć i zapewnić im swobodę wypowiedzi, przemyślenia i przeżycia istoty zadania plastycznego,
· odpowiedniego klimatu sprzyjającego pracy twórczej, w szczególności zaspokojenia potrzeb bezpieczeństwa, akceptacji i uznania,
· organizowania zajęć w budynku szkoły oraz w plenerze, wykorzystując walory krajobrazowe otoczenia w każdej porze roku,
· otwartych drzwi dla każdego, tak by członkowie koła mogli zapraszać na zajęcia swoje koleżanki, kolegów oraz rodzeństwo.

II. Cele edukacji plastycznej

· Rozwijanie zainteresowań i zdolności plastycznych uczniów,
· Stworzenie możliwości swobodnego wyrażania wrażeń i uczuć w różnych formach plastycznych,
· Wzbogacanie doświadczeń dzieci – poznawanie nowych technik plastycznych,
· Wspomaganie rozwoju emocjonalnego i motywowanie do samodzielnych rozwiązań twórczych,
· Rozwijanie odpowiedzialności i umiejętności planowania działań,
· Wspomaganie dziecka w zakresie jego funkcjonowania w zespole,
· Rozwijanie twórczej wyobraźni i wrażliwości estetycznej,
· Rozwijanie sprawności manualnej i percepcyjnej,
· Wzbogacanie wiedzy z zakresu sztuk plastycznych,
· Doskonalenie umiejętności obserwacji i zauważania piękna w przyrodzie i bogactwa barw w naturze,
· Rozwijanie umiejętności korelowania plastyki z muzyka i literaturą, dostrzegania elementów wspólnych dla plastyki i muzyki

III. Metody i formy pracy

Metody, techniki oraz formy aktywności indywidualnej czy zbiorowej stosowane przy realizacji programu mają w jak największym stopniu zaspokoić potrzeby dzieci, rozwijać indywidualne zdolności oraz zainteresowania. Toteż pomocne w realizacji programu są metody wspierania aktywności twórczej i edukacyjnej uczniów.
W realizacji tego programu proponuję następujące metody:
· Metodę działania praktycznego,
· Metodę doświadczeń i eksperymentów,
· Metodę zabaw dydaktycznych
· Metodę pokazu, obserwacji,
· Konkursów
· Warsztatów plastycznych

Metody te pozwolą uczniom nabywanie nowych umiejętności i wiadomości, motywując jednocześnie do dalszych działań.
W pracy z dziećmi wykorzystałam formę indywidualną, grupową i zespołową, dzięki którym uczniowie będą doświadczać nowych możliwości tworzywa, wspólnego planowania zadania uwzględniając jednocześnie różne potrzeby i możliwości członków grupy.

IV. Materiały i środki dydaktyczne

Materiały
· Farby plakatowe, akwarelowe
· Farby do malowania na szkle
· Kredki świecowe, pastelowe
· Miękki ołówek
· Tusz czarny i kolorowy
· Plastelina
· Wałek malarski
· Stemple wykonane z ziemniaka, korka, gąbki, zmiętej gazety,
· Papier kolorowy, bibuła gładka
· Liście świeże, ususzone
· Nasiona ziarna
· Kolorowy papier do ksero, karton, arkusze szarego papieru
· Kalka maszynowa techniczna,
· Żelazko
· Pasta do zębów,
· Świeca
· Szkło do malowania
· Suszone kwiaty, gałązki, trawy
· Klej, nożyczki, szczoteczka do zębów, sitko
· Materiały tekstylne o różnej fakturze
· Lakier do włosów
· Mydło, nóż, sznurek lub włóczka w różnym kolorze
· Plastykowe kulki, piłeczki pingpongowe
· Kolorowa kreda

Środki dydaktyczne
· Albumy z reprodukcjami dzieł sztuki – malarstwa, rzeźby
· Albumy o tematyce przyrodniczej i astronomicznej
· Wiersze o tematyce wiosennej
· „Legendy starego Krakowa”
· Film „Tajemniczy ogród”
· Wybrane płyty z płytoteki szkolnej

V. Pomiar osiągnięć

Niebagatelne znaczenie przy stymulowaniu twórczej działalności plastycznej ma ocena prac wykonanych przez dzieci. Każde dziecko będzie miało możliwość wypowiedzenia się na temat swojej pracy oraz otrzyma informacje zwrotne od nauczyciela. Prace omawiane będą wspólnie z uczestnikami kółka na bieżąco, w trakcie i po wykonaniu zadania plastycznego. Nauczyciel zastosuje ocenę opisową zwracając uwagę na pomysłowe, ciekawe, oryginalne rozwiązania tematu. Celem wspólnego omawiania prac jest przygotowanie dzieci do samodzielnego myślenia, do umiejętności przedstawiania własnego sposobu widzenia rzeczy i stosunku do nich. Przy wspólnej ocenie prac uwaga dzieci zostanie skierowana w kierunku stopnia realizacji postawionych celów, oryginalności wykonania zadania plastycznego oraz na ogólny artystyczny wyraz wytworu plastycznego. Prace, które nie będą się podobać potraktowane zostaną jako inna możliwość rozwiązania tematu.
Oceną w formie pisemnej będą dyplomy, wyróżnienia, listy gratulacyjne za udział w konkursach plastycznych.

VI. Ewaluacja realizacji programu

Efektem całorocznej pracy dzieci będzie prezentacja zdobytych umiejętności i wiadomości w różnych formach:
· systematyczne wystawy prac plastycznych
· szkolne, międzyszkolne i gminne konkursy plastyczne
· zajęcia otwarte dla rodziców i nauczycieli
· zajęcia pokazowe organizowane z okazji uroczystości szkolnych
Do przeprowadzenia ewaluacji posłużę się:
· opinią uczestników koła w postaci ankiety badającej stopień zadowolenia uczestników i ich rodziców z przeprowadzonych zajęć
· analiza osiągnięć grupy i osiągnięć indywidualnych
· dyskusja z grupą w zajęciach podsumowujących, co się udało, a czego nie udało się zrealizować i dlaczego
· wymiana spostrzeżeń na zespole samokształceniowym nauczycieli nauczania zintegrowanego na temat działalności koła oraz jego wpływu na rozwój wrażliwości i umiejętności plastycznych dzieci
· wspólna z dyrekcją szkoły analiza wpływu zajęć na podniesienie poziomu i jakości kształcenia dzieci w szkole

VII. Literatura:

1. Hauser M. „Window-color”, Wyd. English Verlag, Wiesbaden 2000
2. Jabłońska A. „Zabawy plastyczne”, Świat Książki, Warszawa 1997
3. Jąder M. „Techniki plastyczne rozwijające wyobraźnię”,. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2004
4. Kitlińska – Pięta H. “Z ekoludkiem w szkole”, Wyd. Edukacyjne Zak., Warszawa 2003
5. „Kolekcja sztuki polskiej i światowej”, Wyd. Polskie Media Amer. Com SA, Poznań 2002-2004
6. Neubacher – Fesser M. „100 zabawek i dekoracji z papieru”, Świat Książki, Warszawa 2003
7. Popek St. „Metodyka zajęć plastycznych w klasach początkowych”, WSiP, Warszawa 1987
8. Wetzel – Maesmanns S. „Każde dziecko ta potrafi”, Delta, Kielce 2000
9. Yoshida M. „Orgiami”, Krajowa Agencja Wydawnicza, Łódź 1990

VIII. Treści edukacyjne

Tematyka: Wakacyjne wspomnienia
Cele szczegółowe: Uczeń:
· wyróżnia i nazywa barwy podstawowe i pochodne, czyste i złamane
· miesza kolory
· celowo używa palety
· przedstawia plany w obrazie
· maluje swój portret wykorzystując cień
· rozpoznaje swoich kolegów na podstawie profili twarzy
· używa pojęć portret, autoportret, profil
· poznaje portrety malowane przez Jana Matejkę, Stanisława Wyspiańskiego
· projektuje kształt swoich inicjałów
· poznaje sposoby ozdabiania ksiąg średniowiecznych
· poznaje znaczenie kontrastu barw w malarstwie
Procedury osiągania celów - techniki plastyczne:
· malowanie farbami plakatowymi - barwami podstawowymi i pochodnymi
· zabawa z cieniem
· wyklejanie własnych inicjałów plasteliną, malowanie tła wałkiem malarskim

Tematyka: Jesienne impresje
Cele szczegółowe: Uczeń:
· projektuje wzory wklęsłe i wypukłe
· tworzy kompozycję rytmiczną
· poznaje podstawy grafiki
· wyróżnia barwy ciepłe i zimne
· stosuje kontur w malarstwie
· zauważa i wykorzystuje przenikanie barw
· miesza kolory
· przedstawia kompozycję dynamiczną
· poznaje różnorodne faktury dzieła sztuki w zależności od zastosowanych materiałów
· wycina kształty zgodnie z instrukcją, tworzy przestrzenne formy
Procedury osiągania celów - techniki plastyczne:
· odbijanie stempli wykonanych z ziemniaków, zmiętej gazety, korka, gąbki
· wydzieranka z papieru kolorowego
· malowanie palcami
· odbijanie pomalowanych liści
· układanie kompozycji z ususzonych liści
· technika „mokre w mokrym”
· układanka i wysypywanka z nasion i ziaren
· mobile z kartonu
· liściowe pajęczynki

Tematyka: W nastroju Świąt Bożego Narodzenia
Cele szczegółowe: Uczeń:
· poznaje zasady składania papieru według wzoru
· przedstawia sceny zainspirowane treścią utworu literackiego
· projektuje kartkę świąteczną
· poznaje zasady symetrii jednoosiowej
· wycina kształt według szablonu
· ozdabia kalkę kredkami świecowymi
· dostrzega wzajemne przenikanie kolorów pod wpływem ciepła
Procedury osiągania celów - techniki plastyczne
· technika składania papieru – orgiami
· malowanie farbami akwarelowymi
· wydzieranka z kolorowego papieru
· przeźroczyste gwiazdy – ozdabianie kalki na gorąco kolorowym woskiem

Tematyka: Zimowe pejzaże
Cele szczegółowe: Uczeń:
· poznaje znaczenie waloru w obrazie – jasnego i ciemnego
· maluje pejzaż zimowy używając farb kryjących i rozbielonych
· celowo używa palety
· analizuje obrazy mistrzów przedstawiające pejzaż zimowy
· poznaje znaczenie kształtu w malarstwie
· rozwija swoją wyobraźnię
· zauważa różne kształty płatków śniegu
· rysuje świecą i maluje farbami w rytm muzyki
· dostrzega elementy wspólne dla muzyki i plastyki
· przedstawia na płaszczyźnie ruch, dynamikę
Procedury osiągania celów - techniki plastyczne
· malowanie kredkami świecowymi, świecą i farbą akwarelową
· malowanie farbą z pastą do zębów
· kleksy stworki
· malowanie świecą i farbami akwarelowymi na tle słuchanego utworu muzycznego

Tematyka: Wiosenne zabawy
Cele szczegółowe: Uczeń:
· przedstawia uosobienie wiosny zgodnie z treścią utworów poetyckich
· uważnie słucha treści wierszy
· przedstawia plany w obrazie
· pracuje w grupie, dokonuje podziału zadania
· wymienia rośliny i zwierzęta spotykane na łące
· przedstawia przestrzeń
· przedstawia swoje wyobrażenia zainspirowane fragmentem filmu
· utrwala znaczenie plamy i konturu w malarstwie
· stosuje różne natężenie barw i różną grubość kresek
· poznaje reprodukcje obrazów Vincenta van Gogha
· poznaje nową technikę - gwasz
· zauważa różne kształty konarów, gałęzi drzew, różne odcienie kolorów kwiatów
· łączy w obrazie różne techniki
· maluje gęstymi farbami, wykorzystuje odbijanki symetryczne
· wyróżnia symetryczne formy w otoczeniu
· domalowuje elementy tła zgodnie z zasadami symetrii
Procedury osiągania celów - techniki plastyczne:
· malowanie farbami plakatowymi inspirowane treścią wierszy
· malowanie pastelami, świecą, farbą akwarelową
· malowanie farbami inspirowane obejrzanym filmem- technika „mokre w mokrym”
· wydzieranka z kolorowego papieru na tle pomalowanym jasnymi, rozbielonymi kolorami
· odbijanki symetryczne

Tematyka: Wielkanoc – święta radości i nadziei
Cele szczegółowe: Uczeń:
· wypełnia kontury plamą barwną
· dobiera kolory według własnej inwencji
· eksponuje plany w obrazie stosując różne natężenie barw
· układa ususzone trawy, kwiaty, gałązki tworząc palmę wielkanocną
· poznaje podstawy sztuki układania kwiatów „ikebany”
· wykazuje się pomysłowością w doborze i łączeniu materiałów
· projektuje wzór kartki wykorzystując symbole wielkanocne
· wycina ornamenty według własnego pomysłu
· komponuje obrazy wykorzystując efekt rozsunięcia wzoru
· tworzy orgiami płaskie
· składa papier zgodnie z wzorem
· zwraca szczególną uwagę na dokładność, precyzję i estetykę wykonania
Procedury osiągania celów - techniki plastyczne:
· malowanie na szkle
· tworzenie palmy wielkanocnej
· projektowanie kartki wielkanocnej techniką przesuwanki
· składanki z kolorowego papieru

Tematyka: Letnie eksperymenty z kolorem
Cele szczegółowe: Uczeń:
· wydziera z kolorowego papieru formy układając z nich postacie z bajek
· wykorzystuje zróżnicowane brzegi form do tworzenia konturów
· dostrzega rolę zróżnicowanego konturu w jednobarwnej kompozycji
· poznaje zasady oprawiania obrazów w passe-partout
· wycina z papieru szablony
· układa z wyciętych form postacie z legend
· dostrzega istotę kontrastu w obrazie
· używa jasnych, czystych kolorów przewidując treść obrazu
· wydrapuje formy zgodnie z przyjętym wcześniej schematem obrazu
· wyróżnia barwy kontrastujące ze sobą
· używa materiałów o różnej fakturze, wycina z nich formy roślinne i zwierzęce
· zwraca uwagę na bogactwo i różnorodność organizmów żyjących pod wodą
· przedstawia położenie i oddalenie postaci w przestrzeni
· dorysowuje skojarzenia w zależności od własnej inwencji
· używa barw rozbielonych, miesza kolory, rozcieńcza farby wodą
· tworzy portret
· poznaje różnicę między portretem a autoportretem
· poznaje sposoby utrwalania i wzmacniania powierzchni obrazu
· poznaje zasady szkicowania
· pracuje w plenerze
· analizuje malarstwo Paula Cezanne
· przedstawia pejzaż uwzględniając proporcje i plany w obrazie
· wyróżnia główne cechy rzeźby jako dziedziny sztuki
· poznaje przykłady rzeźby z historii sztuki - dzieła Michała Anioła
· wykonuje rzeźbę na dowolny temat zgodnie z zasadami trójwymiarowości
· dobiera odcienie bibuły w zależności od wybranego tematu
· wydziera z bibuły różne kształty i nakłada na siebie różne odcienie bibułki w celu uzyskania efektu kolorystycznego
· w zabawie ruchowej kłębkiem sznurka tworzy różne wzory na podłodze
· tworzy dowolną kompozycję z kolorowych włóczek
· pracuje w zespole dzieląc się z kolegą zadaniami i materiałami
· dostrzega rolę kreski w malarstwie
· tworzy kompozycję ze śladów utworzonych przez pomalowaną kulkę
· doszukuje się realistycznego elementu w abstrakcyjnej kompozycji
· porównuje malarstwo realistyczne z abstrakcyjnym
· rozróżnia obraz abstrakcyjny i realistyczny
· tworzy obraz wykorzystując dużą powierzchnię
· używa jasnych, wesołych kolorów
· tworzy pracę wspólną dla całej klasy
Procedury osiągania celów - techniki plastyczne
· wydzieranka z kolorowego papieru
· nakrapianki – technika- aerografia
· wydrapywanka – technika sgraffito
· kalkografia
· gwasz
· szkic pejzażu
· rzeźba w mydle
· wyklejanka z kolorowej bibuły
· rysowanie sznurkiem
· zabawa z plastykową kulką
· rysowanie kolorową kredą na asfalcie

Opracowała: mgr Ewa Budkiewicz,
nauczycielka nauczania zintegrowanego Szkoły Podstawowej w Podłężu.