Organizacja opieki zdrowotnej – wykłady – dr Hanna Saryusz-Wolska

WYKŁAD 1 03.10.2014

Zasadniczy problem:

• Jak ludzie organizują sobie życie społeczno-gospodarcze?

Adam Smis (koniec XVIII wieku) – pisze pace o bogactwie narodu.

• Jak funkcjonuje państwo?

• Jak funkcjonują firmy?

• Jak zorganizowana jest opieka zdrowotna?

• Medycyna

Zarządzanie

• Historia kształtowania się praktyki i wiedzy o zarządzaniu i organizacji ( ZiO):

- Czasy antyczne, oświecenie ,wiek XIX, XX i XXI. W czasach antycznych mamy przykłady zarządzania.

• Interdyscyplinarność nauk o zarządzaniu :

- wiedza z zakresu nauk o społeczeństwie, prawa, ekonomii, psychologii

• Uniwersalność nauk o zarządzaniu :

- zarządzanie przemysłem, transportem, wiedzą. Powód dla którego zarządzania uczy się lekarzy, inżynierów, wojskowych, ponieważ podstawa zarządzania jest warunkiem zaistnienia na rynku pracy. Zarządzanie nie wiąże się tylko z kierownikami. Każdy pracownik na podstawowym szczeblu powinien potrafić organizować swoją pracę.

• Specyfika zarządzania w ochronie zdrowia !!!

Historia nauk o zarządzaniu:

• XX wiek :

  • Początki naukowego zarządzania ( Taylor, Gantt.. )

  • Zarządzanie – dyscyplina nauczania akademickiego

  • Obszary zarządzania :

    • Zarządzanie zasobami ludzkimi

    • Zarządzanie strategiczne, operacyjne ( organizowanie stanowiska pracy )i marketingowe

    • Zarządzanie finansami

    • Zarządzanie systemami informatycznymi

• XXI wiek :

  • Zarządzanie procesami, celami –

  • Zarządzanie publiczne, zarządzanie edukacją, kulturą, zarządzanie wiedzą

• Obecnie mówi się o zarządzaniu organizacjami publicznymi i organizacjami non-profit, których głównym celem jest zaspokojenie potrzeb obywateli

• Typologia organizacji ( podmiotów gospodarczych)

  • Organizacje prywatne ( podmiotów gospodarczych ) – działanie firm prywatnych daje miejsca pracownikom

  • Organizacje publiczne

  • Tzw. II sektor ( NGO ) – organizacje non-for-profit – nie wytwarza zysku, nie jest typowym przedsiębiorstwem, nie płaci podatku. Szpitale i poradnie ( instytucje opieki zdrowotnej ) działają we wszystkich trzech sektorach ! (organizacje prywatne, organizacje publiczne, organizacje NGO )

• Zarządzanie zasadniczo odnosiło się do funkcjonowania podmiotów gospodarczych ( firm, przedsiębiorstw, podmiotów nastawionych na zysk )

• Głównym celem zarządzania w ochronie zdrowia jest pomoc w utrzymaniu i poprawie

Szpital prywatny może mieć podpisany kontrakt z publicznym płatnikiem i wtedy staje się elementem opieki publicznej. Sprywatyzowany szpital czy poradnie jest lepiej zarządzany, personel jest lepiej dobierany, kształcony. Niepubliczne podmioty są efektywniejsze ekonomicznie i mogą zaproponować niższe koszty usług. NFZ może tych tańszych usług wykupić więcej. Prywatyzujemy często bo jesteśmy w stanie udzielić większej ilości usług dla pacjentów.

Zarządzanie w ochronie zdrowia :

• Głównym celem zarządzania w ochronie zdrowia jest pomoc w utrzymaniu i poprawie zdrowia społeczeństwa

• „Jak najwięcej dobra dla jak największej ilości ludzi”

• Problem efektywności systemu ochrony zdrowia jako całości

• Polityka społeczna ( polityka zdrowotna )

• Zarządzanie systemem jako całością

• Zarządzanie zdrowiem w regionie

• Zarządzanie zakładami opieki zdrowotnej ( zoz – np. szpital, poradnia, stacja PR, itd. )

• Zarządzanie procesami w zoz, np. proces leczenia czy diagnozowania

Koncepcja, idea, definicja

• Układ działań regulujących funkcjonowanie danej organizacji, zgodnie z wytyczonymi celami

• „Istotą funkcji zarządzania (…) jest w szczególności formułowanie celu i działania, planowanie, (…) pozyskiwanie i rozmieszczanie potrzebnych zasobów ( ludzkich i rzeczowych ), czyli organizowanie struktur oraz kontrolowanie realizacji celów” (J. Zieleniewski)

Funkcje zarządzania ( wg. Henri. Fayol’a) :

• Planowanie

• Organizowanie – kto? Co? Gdzie? Kiedy? I jak robi? Między organizowaniem a planowaniem jest bardzo silna zależność. Najpierw trzeba to zaplanować. Zaplanować może dobrze, ale nie musi się to wszystko udać

• Przewodzenie : ( większość naszych działań jest wykonywanych w zespołach )

  • Przywództwo – kto temu zespół dopiera, kontroluje itd.?

  • Motywowanie personelu – ma silny związek z psychologią. Są to różnego rodzaju techniki i narzędzia, oddziaływania na ludzi, żeby pracowali efektywnie i z przyjemnością.

• Kontrola – sprawdzanie czy wszystko idzie zgodnie z planem. Zmieniają się warunki, dlatego w zarządzaniu trzeba cały czas planować, organizować, tworzyć zespoły, kontrolować, wprowadzać zmiany i od nowa. To jest powtarzający się cykl.

Funkcje zarządzania 2 ( wg. F. E. Kast, J. E. Rosenzweig, M. Bielski ) :

• Utrzymanie kompleksowego spojrzenia na organizację jako system i jej bieżącą sytuację

• Formułowanie celów i strategii organizacji

• Organizowanie podsystemu technicznego i podsystemu struktury

• Projektowanie systemu informacyjno-decyzyjnego

• Kształtowanie systemu kierowania ludźmi

• Usprawnianie funkcjonowania organizacji

Zarządzanie to umiejętność postrzegania firmy na rynku w określonym czasie. Obszary zarządzania jak : zarządzanie operacyjne, strategiczne, zasobami ludzkimi.

WYKŁAD 2 17.10.2014

Zdrowie społeczeństwa ( obywateli ) :

• Państwa w swej historii w różny sposób starały się rozwiązać problem zapewnienia zdrowia ( opieki zdrowotnej ) dla swoich obywateli poprzez odpowiednią politykę zdrowotną

• Modele systemów opieki zdrowotnej :

  • Model niemiecki ( kasy chorych ) 1883r.

  • Model amerykański ( prywatne ubezpieczenia ) – są to ubezpieczenia majątkowe. Jest dobry dla bogatych i zdrowych. Dobra polisa będzie pokrywała szeroki zakres usług. Ubezpieczenie prywatne jest dla osób do 60 roku życia. System medi care – dla osób starszych.

  • Model brytyjski ( Narodowa Służba Zdrowia – NHS ) – jesteśmy najbliżsi modelowi brytyjskiemu.

• System zdrowotny :

  • System opieki zdrowotnej

  • System ochrony zdrowia

  • System służby zdrowia

Polityka zdrowotna – zintegrowane działania w różnych subdyscyplinach polityki społecznej, aby zabezpieczyć obywatelom poprzez działania ustrojowe, polityczne, ekonomiczne i społeczne możliwości kształtowania postaw i zachowań prozdrowotnych ( promocja zdrowia ) oraz leczenie i opiekę w razie choroby.

Podejście systemowe :

• System jest czymś więcej niż suma elementów

• Działanie każdego elementu może wywierać wpływ na cały system i ich wpływy są wzajemnie współzależne

• Usprawnienie jednego z podsystemów nie musi usprawnić funkcjonowania całego systemu

• System, a także jego podsystemy, mogą w realizacji celów stosować różne metody i osiągać różny poziom sprawności

• Dla każdego systemu istnieje pewien „naturalny” poziom zdolności adaptacyjnych

System ochrony zdrowia

„zbiór elementów tworzących wyodrębnioną całość, pomiędzy którymi występują silne relacje ( wzajemne powiązania ), zarówno w sferze technicznej współpracy, jak i zarządzania i które służą celom związanym ze zdrowiem i które zmierzają do tego, aby dbać o bezpieczeństwo zdrowotne obywateli.”

ISTOTNE ELEMENTY SYSTEMU OCHRONY:

• system edukacji

• system gospodarki

• system ochrony zdrowia

Teoria systemowa

System – jest pewną całością współzależnych części ( ludzie, produkty, usługi, procesy, zasoby, inne ) powiązanych wspólnych celem. Całość, część ( elementy składowe ), współzależność, cel.

• System ochrony zdrowia to ogół instytucji zdrowotnych, działających zwykle na terenie wyodrębnionego terytorium, które należy traktować jako wyodrębnioną całość

• System ochrony zdrowia to formalny układ, w którym wyniki są tworzone jako osiągane cele dzięki wykorzystaniu lub przetwarzaniu określonych zasobów.

• Potrzeby rosną szybciej do możliwości finansowania

• Ogólna charakterystyka systemu :

  • Powszechny – ogólnodostępny po spełnieniu pewnych wymogów

  • Równy dostęp do opieki medycznej – mimo, że płacimy różne składki to mamy takie samo prawo do opieki medycznej

Wolny wybór świadczeniodawcy – barierą będzie ilość kontraktów

• Solidaryzm społeczny ( sposób finansowania ) – ma dwa aspekty : liberalny ( pracuje, zarabiam i jestem skłonna podzielić się częścią swojego bogactwa ), socjalny ( chce wyrwać jak najwięcej ). ja za was, wy za mnie.

• Problem decentralizacji

• Partycypacja pacjentów

• Pozycja prawna instytucji doradczych

• Prawna regulacja procesu planowania

• Międzyresortowa koordynacja działa

System ochrony zdrowia – model wgl Roemera

• zasoby (ludzkie, materialne)

• struktura instytucji odpowiedzialnych

System ochrony zdrowia to zasoby:

• Zasoby ludzkie (lekarze, pielęgniarki)

• Zasoby materialne (budynki, wyposażenie, aparatura)

System ochrony zdrowia eg OECD :

• Konsumenci/pacjenci

• Wytwórcy usług zdrowotnych

• Płatnik trzeciej strony ( NFZ, budżet, instytucje ubezpieczeniowe )

• Państwo jako podmiot regulujący ( stanowiący ogólne zasady funkcjonowania systemu )

Podmioty korzystające z opieki zdrowotnej:

1. Aspekt indywidualny

• Prawo do opieki zdrowotnej

• prawa pacjenta

• specjalne procedury (np. In vitro, dobrowolna sterylizacja, prawo do przerywania ciązy, eutanazja, przeszczep)

2. Aspekty społeczne:

• Dostęp do zawodów medycznych

• kształcenie w zawodach medycznych, planowanie rozwoju kadr, licencjonowanie i akredytacja, nowe zawody.

• Działania podmiotów świadczących usługi

nadzór nad jakością, kodeksy zawodowe, odpowiedzialność i działania dyscyplinarne

3.Aspekty strukturalne

• Struktura własności instytuji świadczących usługi, reguły zatrudnienia, indywidualna kontrola kosztów

Instytucje świadczące usługi:

1.Tworzenie instytucji:

• Planowanie rozmieszczenia

• licncjonowanie i akredytacja

2. Funkcjonowanie instytucji

• nadzór nad jakością, zasady odpowiedzialności

• urządzenia techniczne, labolatoryjne

Cele systemu opieki zdrowotnej :

1. Odpowiedniość i sprawiedliwość w dostępie do opieki zdrowotnej : wszyscy obywatele powinni mieć równy dostęp do co najmniej podstawowego zakresu świadczeń zdrowotnych

2. Ochrona dochodów :

• Pacjenci nie mogą być narażenie na wydatki, których wielkość stanowi bezpośrednie zagrożenie poziomu ich życia

• Mechanizmy ochrony indywidualnych zdolności pacjentów do płacenia : ubezpieczenia, oszczędności, redystrybucja dochodów

1. Makroekonomiczna i mikroekonomiczna efektywność

Cele systemu opieki zdrowotnej wg WHO:

1. Objęcie całej populacji

2. Sprawiedliwy dostęp do opieki zdrowotnej – tzn. taki sam wobec określonego kryterium. Równość. Im więcej płacisz, tym więcej masz.

3. Zapewnienie podstawowej opieki zdrowotnej ( poz )

4. Wspieranie poz na poziomie lokalnym

5. Zapewnienie dostępu do specjalistycznej opieki zdrowotnej

6. Wspieranie innych sektorów współdziałających z opieką zdrowotną – edukacja, ochrona środowiska

7. Kształcenie społeczności lokalnych i lokalnych pracowników zdrowia

8. Właściwe planowanie i zarzadzanie zasobami opieki zdrowotnej (kadry, środki finansowe)

9. Koordynowanie na różnych poziomach całego procesu udzielania świadczeń zdrowotnych -> gł. W chorobach przewlekłych

10. Medyczna odpowiedniość ( uwzględnienie specyfiki potrzeb zdrowotnych pacjenta ) – potrzeby zależnie od potrzeb, uwzględniając możliwości.

Elementy opieki zdrowotnej – są to zarówno ludzie, usługi jak i instytucje.

Potencjalnym pacjentem jest każdy Polak.

Elementy systemu opieki zdrowotnej :

Cel systemu ochrony ( opieki zdrowotnej ) zdrowia – ma działać profilaktycznie. Obywatel ma nie być chory, a jeśli jest aby system był w stanie zająć się chorymi pacjentami. Obywatel musi mieć w stanie zachować zdrowie. Obywatel powinien mieć stworzone warunki aby zachować zdrowie i aby je utrzymać. System opieki zdrowotnej powinien stwarzać warunki aby dana osoba utrzymać zdrowie. Aby odpowiednio wcześnie ingerować w chorobę.

Szpital prywatny mając podpisany kontrakt z NFZ bierze udział w sektorze publicznym. Podmioty prywatne są najczęściej efektywniejsze ekonomiczne, mogą zaproponować niższe ceny, mogą zaproponować więcej usług.

CECHY SYSTEMU OPIEKI ZDROWOTNEJ:

• Dostępność ( możliwość otrzymania usługi w momencie zaistnienia potrzeby )

• Ciągłość opieki zdrowotnej

• Skuteczność ( podejmowania działań najistotniejszych dla osiągnięcia celu zdrowotnego )

• Efektywność ( optymalna relacja pomiędzy efektami i nakładami )

• Punktualność świadczeń ( wykonywanie ich w określonym czasie )

• Poszanowanie godności osób korzystających z opieki

• Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa

Instytucje systemu ochrony zdrowia w Polsce

• Sejm i Senat

• Agencje rządowe

• Samorządy lokalne

• NFZ

• ZOZy

• Ratownictwo medyczne

• Główny Inspektor Sanitarny

WYKŁAD 3 24.10.2014

WYKŁAD 4 7.11.2014

Ocena systemów ochrony zdrowia wg. WHO 2000

1. poprawa zdrowia populacji ( wskaźnik zdrowotności – oczekiwana dł. Życia, śmiertelność noworodków)

2. zapewnianie wrażliwości systemu na oczekiwania ludzi

- szacunek dla pacjenta jako człowieka, poszanowanie podności, autonomi, poufności

- orientacja na klienta, szybkość reagowania, warunki leczenia, wsparcie dla pacjenta, możliwość wyboru świadczeniodawcy

1. sprawiedliwe obciązenie gospodarstw domowych wydatkami zdrowotnymi

Zadania systemu ochrony zdrowia:

1. przedłużenie życia

2. eliminowanie przedwczesnych zgonów

3. wczesne wykrywanie i leczenie chorób

4. minimalizacja dyskomfortu- jakość zycia

5. wspomaganie poczucia dobrobytu i samorealizacji

6. wspomaganie poczucia zadowolenia ze stanu środowiska

7. wzmocnienie odporności na choroby i wzmacnianie potencjału zdrowotnego

8. wzmacnianie szans konsumentów (pacjentów) w rozstrzyganiu (współdecydowaniu) w sprawach dotyczących zdrowia

Szkoła klasyczna – początki naukowego zarządzania.

Podstawy naukowego zarządzania:

• zwiększanie efektywności produkcji, właściciele i zarządcy chcą uzyskać większe zyski, a robotnicy pracę i wynagrodzeń

• naukowa analiza każdego elementu pracy danego człowieka

• wybrać robotnika, wyszkolić i stale doskonalić

• współpracować z robotnikami

• dzielić prace i odpowiedzialność pomiędzy kierownictwo i robotników

WYKŁAD 5 14.11.2014

Pojecie systemu:

a) system jest pewną całością współzależnych części (ludzie, produkty, procesy, usługi, zasoby, inne) powiązanych wspólnym celem.

Całość, części (elementy składowe) współzależności, cel.

b) system – spójna, uporzadkowana całość o dobrze zdefiniowanych relacjach wewnętrzych pomiędzy elementami (podsystemami)

c) system funkcjonuje w otoczeniu

d) system zdrowotny, system ochrony służby zdrowia (zakres pojęciowy)

Podejście systemowe (Kiezann)

1. System jest czymś więcej niż sumą elementów

2. działanie każdego elementu wpływa na cały system i ich wpływy są wzajemnie współzależne

3. usprawnienie jednego z podsystemów nie musi usprawnić funkcjonowania całego systemu

4. system a także jego posystemy mogą w realizacji celów stosować różne metody i osiągać różny poziom sprawności

5. dla każdego systemu istnieje pewien ,, naturalny „ poziom zdolności adaptacyjnych

Zarządzanie publiczne – teorie i koncepcje :

• Administrowanie

• Nowe zarządzanie publiczne – New public management

  • Zachowanie i modele zaczerpnięte z biznesu

  • Interes publiczny obywateli realizowany jest za pomocą fachowych menedżerów

  • Obywatel – klient

  • Duch przedsiębiorczości

  • Mechanizmy rynkowe

  • Działania „zmniejszające” udział administracji publicznej ( DOWNSIZING )

• Zarządzanie zmianami

Administrowanie publiczne:

• profesjonalizm i neutralność

• racjonalnosć i dedukcyjne planowanie

• efektywność w działaniu

- podejmowanie decyzji

- realizacja podjętych w wyniku decyzji planów

• odpowiedzialność przed liderami politycznymi

• dychotomia ppolityczno-administracyjna

• tworzenie struktur i strategi zarządzania administracyjnego

Nowe zarządzanie publiczne:

• Podstawy teoretyczne

- teoria ekonomi instytucyjnej

- wyboru publicznego

• model ekonomicznej racjonalnosci i zachowań organizacyjnych zaczerpniętych z biznesu

• srodowisko wewnętrzne organizacji publicznej

- strukturalne

- zespoły ludzkie

- instrumenty

• zachowania i modele zaczerpnięte z biznesu

• interes publiczny obywateli reallizowany jest za pomocą fachowych menadzerów

• obywatel – klientem

• duch przedsiębiorczości

• mechanizmy rynkowe

• działania zmniejszające udział administracji publicznej ,,downsizing,,

Współzarządzanie publiczne:

• kontynuacja modelu ekonomicznego jednakże traktowanie administracji znacznie szerzej

• istotne:

- wewnętrzna organizacja sektora publicznego

- relacje zewnętrznego

• sieć powiązań publicznych

- władze centralne, lokalne, grupy (społeczne, interesów)

• Interes publiczny realizowany w procesie współzarządzania (negocjowanie z różnymi partnerami i grupami interesów)

Nowa służba publiczna:

• teorie demokracji oraz koncepcje rozwoju strefy publicznej opartej na wiedzy

- demokracja obywatelska

- społeczeństwo obywatelskie

- społeczeństwo informatyczne

• ... świadomy (posiadający wiedzę) i aktywny obywatel bierze udział w wyborach i działaniach społecznych

Planowanie:

• funkcje zarządzania: kto? Co? Kiedy? Gdzie?

• Planowanie to proces:

- wyznaczenie celów

- ustalanie generalnej strategii

- opracowywanie hierarchi działań

- integrowanie i koordynowanie działań

- szereg działań w czasie

- wybór środków i metod

Poziomy planowania

1. system ochrony zdrowia (www.nfz.gov.pl www.mz.gov.pl)

2. region (www.lodzkie.pl

3. organizacja np. Szpitala

- część organizacji (np. Oddział, poradnia)

- grupy pracowników

- stanowisko pracy pracownika

Dlaczego planujemy:

• wytycza kierunek i sens działania

• ogranicza mozliwości wystąpienia niekorzystnych zmian (przewidywanie zmian)

• zmniejsza ryzyko działania

• minimalizuje straty i poprawia efektywnosć

• określa standardy ułatwiające kontrolę

• motywuje do działania i pomaga w osiągnięciu sukcesu

• istotny element obniżający stres

Co planujemy w ochronie

• potrzeby zdrowotne społeczeństwa

• środki finansowe na zaspokojenie potrzeb zdrowotnych

• rodzaj ilości i rozmieszczenie placówek ochrony zdrowia w regionie

• działalność poszczególnych placówek

• przekształcenia (zmiany)

- system ochrony zdrowia jako całości reformy systemu

- poszczególnych placówek (restrukturyzacja)

• kształcenie personelu medycznego i niemedycznego dla potrzeb systemu ochrony zdrowia

Specyfika planowania w opiece zdrowotnej:

• regulacje rynku usług zdrowotnych (relacje rynek – interwencja)

- pełne planowanie

- adaptacyjne planowanie

- planowany rynek

- regulowany rynek

- ,,wolny,, rynek

Typy planów

• Charakter:

- strategiczny – dotyczy organizacji, wyznacza nadrzędne cele, obejmuje plany na wiele lat

- operacyjne, taktyczne – określają szczegóły realizacji celów

• Ramy czasowe

- krótkookresowy (1 rok)

- średniookresowy (2-3 lata)

- długookresowy (10 i więcej lat)

• Częstotliwość wykorzystania

- jednorazowe

- trwale obowiązujący (cykliczny, okresowy)