dr. Ewelina Pióro-Jabrócka b.35 p. 36
„Nasiennictwo” – praca zbiorowa pod red. Duczmala K. W i Tucholskiej H. PWRiL, Poznań, 2000
„ Fizjologia i biochemia roślin”- Grzesiuk, Kulka, PWRiL, Warszawa 1981
Wykład I
Nasiennictwo- nazywamy zarówno dziedzinę nauki jak i działalność gospodarczą człowieka w zakresie produkcji (pozyskiwania) i rozprowadzania ( obrotu handlowego) materiałów siewnych.
Nasionoznawstwo- jest nauką zajmującą się cechami fizjologicznymi, anatomicznymi oraz innymi właściwościami biologicznymi nasion roślin użytkowych i dziko rosnących, a także metodami oceny ich wartości biologicznej i użytkowej.
Zadaniem nasiennictwo jest:
Produkcja materiału rozmnożeniowego
Kwalifikacje polowe plantacji nasiennych
Obrót handlowy i dystrybucja
Nasion ocena nowych odmian
Terminy stosowane w nasiennictwie:
Materiał siewny (nasiona, owoce)
Materiał rozmnożeniowy ( bulwy, cebule, rozłogi, kłącza)
Diaspora
Diaspora- ograny roślinne służące do rozrodu, rozsiewania i rozmnażania
- generatywne- nasiona, owoce, owocostany, fragmenty owocu
- wegetatywne- bulwy, cebule, kłącza, rozłogi, sadzonki, odkłady
Znaczenie gospodarcze nasion:
- nasiona są zarówno środkami produkcji roślinnej jak i jej celem stanowią wraz z ich przetworami, jako podstawowe źródło pożywienia roślin i zwierząt (75%)
Spośród wszystkich roślin, najczęściej nasion wykorzystywanych do celów żywieniowych dostarczają:
-trawy- pszenica, ryż, kukurydza, jęczmień, owies, sorgo proso, żyto i inne
-bobowate- orzech ziemny, soja, fasola, soczewica, groch, bobik, bób
-rośliny zawierające olej tłusty- soja, orzech ziemny, palma kokosowa i oleista, bawełna, słonecznik, rzepak, len.
Wykład II
Początki przemysłu nasiennego sięgają XVIII w. Przełom w ukształtowaniu się rynku nasiennego nastąpił w II p XIXw.
Zasadniczą rolę odegrały 3 podstawowe zagadnienia:
-czystość materiału siewnego
-tożsamość odmianowa
-bezpieczeństwo fitosanitarne materiału siewnego
1881r- pierwsza Międzynarodowa Konwencja o Ochronie Roślin
Pierwsze związki firm nasiennych powstały w końcu XIX w. w Ameryce Połdniowej i Europie. Obecnie przemysł nasienny charakteryzuje wysoki stopień uregulowania.
ISTA- Międzynarodowy Związek Oceny Nasion (1924r)
Przemysł nasienny- jest elementem sektora rolnego. Obejmuje przedsiębiorstwa nasienne i hodowli roślin, związków producentów materiału siewnego oraz instytucje zajmujące się oceną i rejestracją odmian, a także ochroną prawa do odmian.
Obecnie na świecie istnieje przeszło 20 tyś. różnych przedsiębiorców nasiennych. Wśród nich jest ok. 1500-2000, które można uznać na świecie za znane.
Do liczących się w skali globu należą rynki ok.. 56 państw, wśród których do najważniejszych w wartości obrotów rynku nasiennego (50% obrotów) należą:
USA
Chiny
Japonia
Francja
Brazylia
Polski eksport materiału siewnego ma wartość ok. 5 mln USD natomiast import 75 mln USD.
Polski eksport:
-nasiona buraka ćwikłowego
-groch
-fasola
Polski import:
-nasiona warzyw kapustnych
-por
-seler
Wybrane organizacje sektora nasiennego:
IFS- Międzynarodowa Federacja Nasienna
ESA- Europejskie Stowarzyszenie
PIN- Polska Izba Nasienna
Komitet Firm Nasiennych
Komitet Handlowców
Sekcja buraka
Sekcja kukurydzy
Sekcja roślin oleistych i włóknistych
Sekcja roślin sadowniczych
Sekcja roślin warzywniczych i ozdobnych
Sekcja traw i roślin motylkowych drobnonasiennych
Sekcja zbóż i roślin strączkowych
Sekcja ziemniaka
IFS oszacowała wielkość rocznych obrotów globalnego rynku nasiennego na ok. 50 mld USD.
Polski rynek nasienny- struktura produkcji nasion warzyw:
strączkowe 45,5%
korzeniowe 30,4%
cebulowe 11,1%
dyniowate 7,1%
rzepowate 4,4%
kapustne 1,0%
liściowe 0,3%
psiankowate 0,3%
Przemysł nasienny dla bliższej współpracy i koordynacji działań jest zorganizowany na 3 poziomach:
-regionalnym
-krajowym
-międzynarodowym
Rosnąca GLOBALIZACJA tego przemysłu wynika z kilku przyczyn, które dzielimy na:
-polityczne
-ekonomiczne
-techniczne
Wykład III
Podstawowym motorem globalizacji rynku nasiennego jest chęć maksymalizacji zysku po przez obniżenie kosztów produkcji oraz zwiększenie wielkości sprzedaży.
Jednym z ważniejszych aspektów globalizacji jest ekspansja firm na nowych rynkach nasiennych w skali całego świata.
Niektóre regiony agro klimatyczne szczególnie sprzyjają produkcji nasiennej, a mianowicie:
Płd i Zach. Francja, Płn-Wschodnie Włochy, Oregon- nasiona buraka
Idaho i płaskowyże Wschodniej Afryki- nasiona fasoli
Płaskowyże Środkowej Ameryki- nasiona roślin ozdobnych
Płd-Wschodnia Azja i Meksyk- nasiona mieszańców pomidora
Holandia i Dania- nasiona traw
Pojęcie handlu nasionami obejmuje czynności związane z ruchem nasion, począwszy od producenta aż do dostarczenia do odbiorcy. Czynności to można podzielić na:
Techniczne (jak np. tworzenie partii, ocena, uszlachetnianie, workowanie, pakowanie, przechowywanie)
Ekonomiczne (zawieranie kontaktów, ustalanie ceny, sprzedaż, reklama)
Marketing nasion:
-reklama
-opakowania
Głównym celem hodowców jest:
Zwiększenie plonu i poprawa jego jakości
Zwiększenie potencjału wzrostu
Zwiększenie odporności na choroby i szkodniki
Poprawa składu chemicznego oraz wyglądu produktu
Właściwości agrotechniczne nowych odmian
W rozwoju przemysłu nasiennego bardzo dużą rolę odgrywa obecnie biotechnologia, genetyka i hodowla.
W światowej hodowli roślin duże znaczenie mają gatunki dające pożywienie
- zboża (kukurydza)
-rośliny przemysłowe
-trawy
-ziemniak
Cechą wszystkich organizmów żywych jest dolność do rozmnażania się, czyli wydawania potomstwa.
Rozmnażanie wegetatywne- odbywa się przez podział organizmów wielokomórkowych na mniejsze fragmenty lub też dzielenie specjalnych części ciała i następnie odtworzenie z nich nowych organizmów potomnych.
Rozmnażanie bezpłciowe- organizmy potomne wykazują cechy będące powielaniem cech organizmu rodzicielskiego, np. rozmnóżki, bulwki- rozmnóżki pąkowe.
Bardzo rzadko pąki przybyszowe rozwijają się na korzeniach. Zdolność tę moją poziomo rosnące korzenie TOJEŚCI AMERYKAŃSKIEJ.
Rozmnażanie wegetatywne:
-rozłogi
-kłącza
-bulwy
-cebule
Metody rozmnażania wegetatywnego:
-podział roślin
-sadzonkowanie
-odkłady
-szczepienie i okulizacja
-kultury in vitro
Rozmnażanie płciowe- powstaje nowa roślina, co powoduje, że w zdecydowanej ?
Prymitywną formą takiego rozmnażania jest zjawisko KONIUNGACJI- wymiana odcinków DNA między komórkami.
Roślina rozpoczyna proces płciowego rozmnażania od momentu różnicowania się wzgórków kwiatowych poprzez okres kwitnienia, zawiązywania i dojrzewania owoców.
Roślina najpierw powinna osiągnąć dojrzałość fizjologiczną do kwitnienia.
U wielu roślin proces ten zachodzi w czasie jednego roku, innych w drugim roku wegetacji. Są też takie gatunki, które kwitną w 50-70 roku wegetacji (Corypha umbraculifera).
-Ogórek
-Kminek
-Palma Niebochronka
-Kapusta Głowiata Biała
-Kapusta brukselska
-Burak ćwikłowy
Zalążek- może być odwrócony, prosty lub zgięty.
Typy zalążków:
-ortotropowy
-anatropowy
-boczny
Ziarno pyłku kiełkuje od 1 do 3mm.
Zapylenie- jest pierwszym impulsem do rozwoju owocu i nasion.
W zależności od miejsca, na które łagiewka pyłkowa wnika do woreczka zalążkowego wyróżniamy:
-porogamia
-aporogamia
-chlorazogamia
Bezpośredni wpływ na kierunek i szybkość wzrostu łagiewki mają takie czynniki jak:
-fizyczne
-anatomiczne
-chemiczne
Kiełkowanie ziarna pyłku stymulowane jest:
Etylenem wydzielonym przez znamię słupka
Substancjami chemicznymi wydzielanymi przez woreczek zalążkowy (synergidy)
Zapłodnienie- jest wzajemną asymilacją gamet:
Pokonywanie błony cytoplazmatycznej
Mieszanie cytoplazmy obu gamet
Łączenie się jąder gamet
Rośliny cytozalążkowe cechuje zazwyczaj MONOSPERMIA. Na rozwój zarodka i fizjologiczne właściwości nasion duży wpływ wywiera obfite zapylenie.
Apomiksja- zjawisko kiedy zarodek powstaje bez zapłodnienia:
Partenogeneza
Aposporia
Apogamia
Polispermia- może prowadzić do wielozarodkowości.
Nasiona- stanowią niejako przewodnik rośliny. W postaci zarodka roślina zabezpieczona jest przez niesprzyjającymi warunkami otoczenia i posiada zgromadzone zapasy pokarmowe.
Typowe nasiona dojrzałe składają się z:
-zarodka
-tkanek zawierających substancję pokarmową
-łupiny lub okrywy nasiennej
Rozwój poszczególnych elementów składowych nasion nie przebiega równomiernie:
Dominujący rozwój bielma (tkanka odżywcza, pomocnicza dla zarodka)
Dominujący rozwój zarodka (najważniejsza część nasiona)
Najintensywniejsze gromadzenie materiałów zapasowych i dojrzewanie nasion, w początkowym okresie formowanie się nasienia rozwój bielma wyprzedza rozwój zarodka
Cykl rozwojowy bielma:
Szybki wzrost i tworzenie się elementów budulcowych (tkanka odżywcza)
Całkowite lub częściowe wykorzystanie bielma przez zarodek
Gromadzenie się związków zapasowych (tkanka zapasowa)
Typy tworzenia się bielma:
Jądrowy- jądro dzieli się a cytoplazma nie, płynny w postaci białego mleczka
Komórkowy- podział jądra i cytoplazmy równocześnie
Pośredni (helobralny)- jądrowy i komórkowy
Obielmo- ok. 10% roślin ma, powstaje zwykle w nasionach, których zarodki w początkowym okresie potrzebują dużej ilości związków azotowych (goździkowate, komosowate, burak ćwikłowy). Obielmo podobnie jak bielmo pełni rolę tkanki zapasowej.
Tkanka spichrzowa nasion:
-nasiona bielmowe
-nasiona bezbielmowe
-nasiona obielmowe
Bezpośrednio po zapłodnieniu zygota przechodzi swoisty rodzaj spoczynku, który u poszczególnych gatunków trwa od kilku godzin do kilku miesięcy. W tym czasie rozwija się bielmo, które wytwarza odpowiednie środowisko dla zarodka. Zygota zwiększa rozmiary, otacza się komórkami, które stopniowo przekształcają się w zróżnicowane komórki i tkanki.
Złożony rozwój zarodka i innych części nasienia podlega genetycznej i fizjologicznej regulacji, której mechanizmy działają na poziomie cząsteczkowym i tkankowym, czyli wewnątrzkomórkowym i międzykomórkowym.
Cechy morfologiczne nasion:
Kształt- bardzo zróżnicowany, często owoce- nasiona zaopatrzone w wypustki umożliwiające ich przenoszenie. (np. kulisty, jajowaty, podłużny, eliptyczny, podłużnie eliptyczny, nerkowaty, gruszkowaty, słoikowaty itp.) (z haczykami, z puchem kielichowym)
Wielkość- są tym drobniejsze im więcej ich roślina wytwarza
Powierzchnia- bardzo różnorodna, zależy od budowy łupiny nasiennej (np. gładka, błyszcząca, matowa, ząbkowana, jamkowato-siateczkowana, owłosiona)
Barwa- we wczesnej fazie dojrzewania zabarwienie zmienia się na szare, żółtobrązowe, brązowe, czerwone, niebieski, czarne, często są wielokolorowe.
Sposoby rozsiewania nasion:
Anemochoria- rozsiewanie przez wiatr, nasiona albo bardzo małej wielkości albo wytwarzają różne mechanizmy przystosowane do lotu.
Hydrochoria- za pomocą wody np. duża powierzchnia, gruba okrywa nasienna i woda nie dostanie się do wnętrza
Zoochoria- zwierzęta, za pomocą haczyków przyczepiają się do sierści, wyrostki łuszczowe, które lubią mrówki, zjadane przez ptaki i wydalane
Atrpochoria- człowiek w sposób świadomy
Skład chemiczny nasion:
-sucha masa
- regulatory wzrostu
-woda
Sucha masa- powstaje z dopływających do rośliny macierzystej asymilatów i związków organicznych. Substancje to dzielimy na:
Budulcowe- białko, kwasy nukleinowe, węglowodany, lipidy.
Zapasowe- węglowodany i lipidy, części białek
Bioregulatory- enzymy, witaminy, stymulatory, inhibitory
O funkcjach mieszanych- alkaloidy, glikozydy, garbniki, olejki eteryczne.
SKŁAD CHEMICZNY:
Nie jest stały, zależy od wielu czynników.
Jednym z najważniejszych jest STOPIEŃ DOJRZAŁOŚCI nasion. Podczas dojrzewanie zmniejsza się ilość związkó o prostej budowie na korzyść związków wielkocząsteczkowych, nierozpuszczalnych w wodzie.
Drugim ważnym czynnikiem wpływającym na skład chemiczny nasion są warunki klimatyczno-glebowe:
-temperatura
-światło
-wilgotność powietrza
-opady
-warunki glebowe
Długoterminowe opady przyczyniają się do ubytku cukrów, witamin, i wielu enzymów
Zasobność gleby w K i P sprzyja gromadzeniu się cukrów i tłuszczów, zasobność N- białek
Gleby zasobne w Ca sprzyja tworzeniu się nasion twardych u roślin z rodziny bobrowatych
Najmniejszą amplitudą wahań pod wpływem czynników klimatycznych wykazują węglowodany. Znacznym zmianom ilościowym i jakościowym ulegają białka i tłuszcze
Największy wpływ czynniki te wywierają a zawartość tzw. związki biologicznie czynnych jak olejek eteryczny, alkaloidy czy glikozydy
Na skład chemiczny nasion dojrzewających na roślinie macierzystej ma także wpływ ich rozmieszczenia na roślinie
Głównym czynnikiem różnicującym nasiona jest TOPOFIZYKA- rozmieszczenie kwiatów w kwiatostanie, a tych na roślinie
Architektura nasienna- zależy od gatunku, odmiany, gęstości sadzenia i rzeczywistej obsady roślin na jednostce powierzchni, wielkość wysadów a także od metody uprawy.
Czynnik materialny- określający położenie nasion w owocu, a ich na roślinie jest głównym czynnikiem różnicującym nasiona pod względem fizjologiczno-anatomiczno-morfologicznym.
Auksyny- w miarę formowanie się nasion ilość wolnych auksyn szybko się zwiększa.
Cytokininy- wraz z auksynami regulują przebieg podziałów komórkowych. Zawartość tych związków jest stała.
Gibereliny- regulują procesy związane z formowaniem nasion i wzrostem owoców. Stymulują wzrost zarodka w pierwszej fazie kiełkowania nasion.
Inhibitory wzrostu- współuczestniczą wraz z cytokininami, auksynami i garbnikami w regulacji procesów biochemicznych i fizjologicznych w nasionach.
Inhibitory fenolowe mogą wywołać:
Wpływać na procesy fosforylacji i oddychania
Inaktywować niektóre enzymy
Wływać na biosyntezę RNA, a zwłaszcza mRNA i rRNA
Hamować syntezę auksyn oraz inaktywować auksyny, gibereliny i cytokininy
Kwas abscysynowy może przejawiać się poprzez:
Hamowanie biosyntezy giberelin
Hamowanie biostntezy lub aktywacji cytokinin
Hamowanie biosyntezy
Blokowanie procesu transkrypcji informacji genetycznej
WODA W ŻYCIU NASION:
Woda jest jednym z podstawowych składników organizmów żywych. Uczestniczy w reakcjach biochemicznych oraz stanowi wewnętrzne środowisko wszystkich procesów życiowych, jest wszechstronnym rozpuszczalnikiem.
W komórce można wyróżnić wodę:
-inhibicyjną- wysyca ściany i cytoplazmę komórka
-wakuolarną- zgromadzona w wakuolach (ok. 20-40%)
Ilość wody w zalążku wynosi 80-90%. Od pierwszych dni po zapłodnieniu zawartość wody systematycznie maleje aż do pełni dojrzałości
Zależnie do stopnia uwodnienia są one mniej lub bardziej zaawansowanym stopniu ŻYCIA UTAJONEGO. Stan taki charakteryzuje znikome natężenie procesów życiowych lub w skrajnych przypadkach nawet chwilowe ich przerwanie
W życiu utajonym nasion wyróżnia się abiozę pełna i niepełną.
Abioza pełna- jest to stan, w którym następuje całkowite przerwanie funkcji życiowych nasiona, bez straty jednak zdolności kiełkowania. Minimalna wilgotność, przy której nasiona zachowują jeszcze żywotność to 0,4- 3,5 %.
Abioza niepełna- zawartość wody waha się od 4-6 o 13-15 %. W nasionach zachodzą słabe procesy rozpadu, wyrazem tego jest pobieranie tlenu i wydalanie CO2. Długie pozostawianie nasion w stanie życia utajonego może doprowadzić do zmian w chromosomach jąder komórkowych. Może dojść do mutacji. Tracą także swoją żywotność.
Na skutek zmiennych czynników zewnętrznych zwłaszcza wilgotnościowych nasiona mogą przejść w tzw. OKRES PRZEJŚCIOWY. Cechą charakterystyczną okresu przejściowego pomiędzy abiozą niepełna a „aktywnym” życiem nasion jest jednokierunkowa przemiana materii- DESYMILACJA. Powoduje to szybki wzrost natężenia oddychania i wydzielania ciepła. Przedłużenie tego okresu może wywołać następstwa tj. prowadzić do znacznych strat w materiale nasiennym i konsumpcyjnym.
Podział nasion:
-nasiona typowe (ortodox seeds)- drzewa, rośliny lecznicze i warzywnicze
-nasiona nietypowe (recalcitrant seeds)- głównie drzewa
-nasiona pośrednie (intermdiate seeds) - kawa, cytrusy
Spoczynek nasion:
Dojrzałe i żywotne nasiona cechuje zwykle stan spoczynku- tj. zahamowanie zdolności zardoka do wzrostu- kiełkowania.
Spoczynek względny- cechuje te nasiona, które osiągnęły dojrzałość fizjologiczną, lecz nie rozpoczęły kiełkowania w skutek niewłaściwych warunków zewnętrznych.
Spoczynek bezwzględny (głęboki)- cechuje te nasiona, które osiągnęły dojrzałość morfologiczną lecz nie są dojrzałe fizjologicznie a wiec nie przeszły spoczynku względnego. Można przyjąć, że jest wynikiem ewolucyjnego przystosowania się roślin do trudnych i zmiennych warunków wegetacji. Pozwala na zachowanie gatunku w czasie i przestrzeni. Uwarunkowany jest przede wszystkim roczną rytmiką rozwojową roślin macierzystych (jedna z hipotez).
Wpływ spoczynku głębokiego na gospodarkę człowieka:
Cechy pozytywne:
-zapobieganie zbyt wczesnemu kiełkowaniu nasion
-umożliwianie przechowywania nasion
-umożliwianie regulowania terminu wysiewu nasion
Cechy negatywne:
-głęboki spoczynek nasion często wymaga różnego rodzaju zabiegów prowadzących do jego przełamania
-utrudnia walkę z chwastami, których nasiona z reguły cechuje głęboki spoczynek
-stwarza trudności w ocenie materiału siewnego
Przyczyny spoczynku głębokiego:
Niedojrzałość zarodka
Nieprzepuszczalność okrywy nasiennej dla/i wody i powietrza
Nieprzepuszczalne dla wody: Fabaceae, Malvaceae, Solanaceae, Convolvulaceae
Nieprzepuszczalne dla gazów: Graminae, Lactuca, Cucurbita
Mechaniczne powstrzymywanie zarodka przez tkanki otaczające go
Specjalne wymagania termiczne i świetlne
Występowanie substancji hamujących kiełkowanie (inhibitorów)
Np. Rosaceae, Berberidaceae, Araliaceae, Apiaceae, Liliaceae
Ustępowanie i przerywanie okresu spoczynku:
Ustępowanie spoczynku nasion jest jednoznacznie ich fizjologicznym dojrzewaniem do kiełkowania, co w praktyce nazywa się DOJRZEWANIEM POSPRZĘTNYM.
Można wydzielić 2 grupy nasion uwzględniając ich warunki dojrzewanie posprzątanego:
Nasiona przechodzą okres dojrzewania posprzątanego w warunkach suchego składowania
Nasiona wymagające do dojrzewania posprzątanego dodatkowych zabiegów: skaryfikacji, stratyfikacji, hormonizacji itp.
Proces kiełkowania:
Nasiona będące w stanie spoczynku względnego są gotowe do kiełkowania w sprzyjających warunkach środowiska. Z czynników zewnętrznych najważniejszą rolę odgrywa woda i temperatura, dla niektórych nasion światło.
3 fazy kiełkowania:
Faza fizyczna- wnikanie wody do nasienia i pęcznienie
Faza biochemiczna- uruchomienie substancji zapasowych nasienia, wzmożenie jego metabolimu
Faza fizjologiczna- wzrost zarodka
Górny zakres wilgotności nasion, przy którym następuje wyraźne osłabienie procesów metabolicznych nasi nazwę WILGOTNOŚCI KONDYCJONALNEJ. Jej górna granica określna jest mianem WILGOTNOŚCI KRYTYCZNE. Po jej przekroczeniu pojawia się w nasionach woda swobodna i rozpoczyna się kiełkowanie.
Pęcznienie- polega na inhibicyjnym hydratacyjnym ssaniu wody związanej w nasieniu siłami fizycznymi a później chemicznymi.
1 etap- pęcznienie nasion jest procesem fizycznym i trwa do chwili osiągnięcia przez nasiona wilgotności krytycznej, charakterystycznej dla danego gatunku i odmiany.
Szybkość pęcznienia nasion waha się od kilku minut do wielu dni a nawet miesięcy.
Wewnętrzne czynniki pęcznienia:
Szybkość pęcznienia regulowane jest czynnikami genetycznymi np. szybko pęcznieją nasiona bobowatych- groch, fasola, a także traw, wolniej rozłupki selerowatych.
Budowa okrywy nasiennej
Skład chemiczny nasion. Najszybciej pęcznieją nasiona zawierające, śluzy, hemicelulozy, skrobię i białka
Nasiona drobne szybciej wchłaniają wodę niż nasiona duże nawet w obrębie tego samego gatunku.
Ustąpienie spoczynku głębokiego sprzyja szybkiemu pobieraniu wody.
Trzy sposoby odżywianie zarodka kiełka:
-heterotroficzny
-mezotroficzny
-autotroficzny
Uszlachetnianie materiału siewnego:
Oznacza zabiegi mające na celu poprawę wigoru oraz homogeniczności różnych cech nasion takich jak np. wielkość i kształt.
Uszlachetnianie nasion w roślinach macierzystych
Pożniwna poprawa jakości nasion
Zasady doboru metod poprawy jakości nasion:
Znajomość przyczyn obniżonej jakości
Czynniki ekonomiczne
METODY POŻNIWNE uszlachetniania materiału siewnego:
CZYSZCZENIE- inaczej nazywa się procesem rozdzielczym i polega na wydzielaniu z masy omłotowej wszystkich domieszek
SORTOWANIE- zadaniem sortowania jest wydzielanie z materiału oczyszczonego nasion np. uszkodzonych, niedojrzałych
CZYSZCZENIE I SORTOWANIE- w obu procesach wykorzystywane są różnice we właściwościach fizyko-mechanicznych nasion:
-właściwości aerodynamiczne
-masowe
-powierzchniowe
-cechy geometryczne
-sprężyste
-elektryczne
SUSZENIE- bardzo istotny jest to dobór parametrów suszenia w zależności od:
-rodzaju nasion
-ich wilgotności początkowej
Stosuje się 2 podstawowe metody suszenia:
-suszenie naturalne
-suszenie sztuczne
Suszenie sztuczne można podzielić na:
-suszenie powietrzem niepodgrzanym
-suszenie niskotemperaturowe
-suszenie wysokotemperaturowe
PŁUKANIE- wodą w celu usunięcia inhibitorów kiełkowanie oraz zwiększenie porowatości tkanki okrywającej, zabieg ten można połączyć ze stosowaniem pestycydów lub roztworami kwasów nieorganicznych w celu uszkodzenia okrywy nasiennej (nasiona twarde)
TAŚMOWANIE- metoda to polega na równomiernym umieszczeniu nasion wewnątrz taśmy o szerokości 1 cm. Taśma ulega w glebie degradacji. Celem taśmowania jest nasion jest równomierne rozmieszczenie nasion w rzędzie i na jednakowej głębokości (Vilmorin)
KONDYCJONOWANIE- polega na kontrolowanym zwiększeniu zawartości wody do poziomu, który gwarantuje rozpoczęcie aktywności metabolicznej, ale jest zbyt niski do wytworzenia kiełka. Najprostszym sposobem kondycjonowania nasion jest ich moczenie w określonej ilości wody, a następnie przetrzymywanie ich w takim stanie odpowiedniej temperatury przez wymagany czas. Stosuje się także kondycjonowanie w parze wodnej i aerozolu.
Efekty kondycjonowania:
-skrócenie czasu i wyrównanie kiełkowania nasion oraz wschodu roślin
-nasiona kiełkują w szerszym zakresie warunków środowiskowych
-w wielu wypadkach stwierdzono także zwiększenie zdolności kiełkowania i wigoru nasion
-przełamanie spoczynku nasion
OSMOKNDYCJONOWANIE- polega na powolnym u wilgoceniu nasion w roztworach substancji osmotycznie czynnych. Dodawanie regulatorów wzrostu może zwiększyć efektywność osmokondycjonowania.
Metrykondycjonowanie- w metodzie tej nośnikiem wody jest stały związek nieorganiczny o wysokim ujemnym potencjale wodnym np. torf.
ZAPRAWIANIE-
Metody fizyczne- moczenie nasion w gorącej wodzie lub ogrzewaniem suchym, gorącym powietrzem. Warunek: wysoka zdolność kiełkowania oraz wigor.
Metody chemiczne- efektywność zabiegu zależy od właściwego doboru zaprawy i sposobu zaprawiania nasion. Po właściwie przeprowadzonym zabiegu zaprawa powinna być równomiernie rozmieszczona na powierzchni nasion. Warunek: wysoki wigor nasion.
Metody biologiczne- wykorzystuje się tu np. mikroorganizmy o właściwościach antagonistycznych wobec fitopatogenów występujących zarówno w glebie, jak i na nasionach.