NI

• „UU - stan charakteryzujący się istotnie niższym od przeciętnego ogólnym poziomem funkcjonowania intelektualnego i zaburzeniami w zakresie przystosowania się. Zaburzenia w przystosowaniu się objawia się w postaci zaburzeń w zakresie dojrzewania, uczenia się i przystosowania się społecznego.” K. Kirejczyk

• Jako istotne odchylenie od przeciętnej przyjmuje się, zgodnie z ustaleniami WHO, odchylenie większe od 2 odchyleń stan­dardowych w stosowanych testów inteligencji, a iloraz inteligencji ma wartość poniżej 70.

Pojęcie NI wg Amerykańskiego Stowarzyszenia Upośledzonych Umysłowo

• Upośledzenie umysłowe - charakteryzuje się istotnie niższym niż przeciętne funkcjonowanie intelektualne z jednoczesnym współwystępującym ograniczeniem w zakresie 2 lub więcej umiejętności przystosowawczych

• porozumiewania się,

• samoobsługi,

• trybu życia domowego,

• uspołecznienia,

• korzystania z dóbr społ-kult

• samodzielności,

• troski o zdrowie i bezpieczeństwo,

• umiejętności szkolnych,

• organizowania czasu wolnego i pracy,

• UU ujawnia się przed 18rż.

Jak rozpoznać UU:

• poziom funkcjonowania procesów orientacyjno-poznawczych, intelektualnych i wykonawczych jest niższy od przeciętnego,

• poziom dojrzałości społecznej, tempo nabywania ma wiadomości i umiejętności są niższe niż u większości jego rówieśników

Klasyfikacja DSM – IV

• lekkim - Iloraz inteligencji 50-55 do ok. 70

• umiarkowanym - 35-40 do 50-55

• znacznym - 20-25 do 35-40

• głębokim -poniżej 20-25

Kryteria diagnostyczne

• Psychologiczne - bada procesy: poznawcze, intelektualne, motywacyjne, mechanizmy kontroli, procesy wykonawcze.

• Ewolucyjne - porównywanie poziomu rozwoju powyższych procesów, określa ich wieku rozwoju i ilorazu

• Społeczne - diagnoza kompetencji społecznych: zaradność, umiejętność radzenia sobie w różnych sytuacjach, uspołecznienia (zgodność zachowania z normami)

• Pedagogiczne - badanie dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym z lżejszą postacią NI; bada: tempo uczenia się, zasób wiadomości i umiejętności, rodzaj i stopień trudności, postawę wobec zadań szkolnych

• Kryterium lekarskie - inf. Dotyczą klinicznej postaci upośledzenia, przebiegu dotychczasowego leczenia i rehabilitacji; umożliwia zrozumieć genezę nieprawidłowego rozwoju dziecka oraz ułatwia rozwiązywanie problemów edukacyjnych.

Metody psychologiczne które służą diagnozowaniu NI

• szczegółowy wywiad kliniczny z rodzicami

• wywiad, obserwacja, rozmowa z dzieckiem

• analiza jego wytworów

Etiologia

• zaburzenia chromosomalne

• przyczyny nieznane

• okołoporodowe

• nabyte

• genetyczne

Wg okresu działania

• działające na komórki rozrodcze rodziców

• czynniki prenatalne

• czynniki okołoporodowe, perinatalne

• czynniki postnatalne

Wg R. Kościelak

• charakter

• stopień wywołanego upośledzenia

• okres w jakim dany czynnik zadziałał

• wew. lub zew. pochodzenie

Do oceny rozwoju umysłowego w wieku przedszkolnym używa się:

• Skali Stanford-Bineta

• Skali In­teligencji dla Dzieci D. Wechslera

Mózgowe Porażenie Dziecięce - rodzaj zaburzeń CUN. Wynikają z niepostępującego uszkodzenia mózgu, który znajduje się w stadium rozwoju lub zaburzeń rozwojowych mózgu o wczesnym początku i przewlekłym przebiegu. Zaburzenia prowadzą do powstania nieprawidłowych czynności ruchowych i zaburzeń postawy i uszkodzenia intelektu.

Etiologia:

• Czynniki ryzyka ze strony matki: choroby somatyczne matki, leki, promieniowanie X, palenie papierosów i picie alkoholu, zakażenia w czasie ciąży, wibracje, hałas, ultradźwięki, niedożywienie,

• Czynniki ryzyka związane z przebiegiem ciąży i porodu:
  - zagrażające poronienie, leki tokolityczne, odklejanie się łożyska,
  - przedwczesne odejście wód płodowych, zakażenie wewnątrzmaciczne, ciąża mnoga
  - wahania tętna płodu, pękniecie macicy, cięcie cesarskie, poród przy pomocy kleszczy, poród przedwczesny lub po terminie.

• Czynniki ryzyka związane z okresem noworodkowym:
  - wcześniactwo, mała masa urodzeniowa, zespół niewydolności oddechowej, sztuczna wentylacja - respirator, tlenoterapia, zamartwica, wewnątrzmaciczne zahamowanie rozwoju płodu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, wady wrodzone mózgu, wylewy śródczaszkowe

Objawy:

• błądzenie gałek ocznych, zez

• brak reakcji lub nadmierna reakcja na bodźce dźwiękowe

• zaburzenia czucia

• niepokój, zaburzenia snu

• trudności pielęgnacyjne przy ubieraniu, kąpieli

• tzw. „odgięciowe” ułożenie dziecka

• nadmiernie nasilony odruch ssania

• trudności w połykaniu

• trudności w karmieniu od pierwszego tygodnia życia.

Formy zaburzeń mięśniowych i patologicznych zachowań ruchowych:

• Spastyczność - wzmożone odruchy mięśni na rozciąganie, zależne od jego szybkości oraz odruchów ścięgnowych spowodowanych uszkodzeniem k-k nerwowych sterujących ruchem, obecnych w mózgowiu. Objawami są: wygórowanie głębokich odruchów na rozciąganie, odruchy patologiczne i kloniczna odpowiedź wzajemnie antagonistycznych mięśni na rozciąganie występujące w postaci stopo lub w postaci cyklicznych drgawek mięśni kończyn

• Ataksja – objaw uszkodzenia móżdżku, brak ruchów dowolnych i utrata czynności automatycznych. Występuje drżenie zamiarowe (mimowolne, nierytmiczne ruchy o zmiennej amplitudzie, dotyczące kończyn górnych, pojawiające się w czasie zbliżania do celu, z tendencją do nasilania w czasie ruchu), niezdolność wykonywania naprzemiennych ruchów, tj. ruchy rękami (nawracanie i odwracanie, z zachowaniem odpowiedniego tempa), brak skoordynowanych działań mięśni

• Sztywność – zaburzenia napięcia mięśniowego i zaawansowana deformacji w obrębie mięśni. Zmniejsza elastyczność mięśni.

• Atetoza – ruchy mimowolne, nieregularne, powolne, nasilają się podczas czynności zamierzonych, zanikają podczas snu. Brak wygórowanych odruchów na rozciąganie oraz ich zmienność. Podłożem tych ruchów jest uszkodzenie jąder podstawy mózgu: ciała prążkowanego, gałki bladej i struktur korowych.

Klasyfikacja MPD

• Obustronne porażenie kurczowe - diplegia 
  Niedowład w kończynach dolnych przeważa nad niedowładem w kończynach górnych. Często u wcześniaków. Występują zaburzenia: słuchu, wzroku, mowy. Rozwój umysłowy w granicach normy, rzadziej jest padaczka i zaburzenia sfery emocjonalnej.

• Porażenie kurczowe połowicze - hemiplegia 
  Porażenie jednostronne z przewagą kończyny górnej lub dolnej, objawy atetozy. Rozwój umysłowy prawidłowy lub nieznacznie obniżony, mogą występować zaburzenia sfery emocjonalnej. Często padaczka.

• Obustronne porażenie połowicze - hemilegia bilateralis
  Kończyny górne są w większym stopniu niedowładne niż dolne. Najcięższa postać. Często znaczne UU i padaczka.

• Postać móżdżkowa - ataxia
  Napięcie mięśniowe obniżone, zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej i zaburzenia mowy

• Postać pozapiramidowa - dyskinesiae
  Dystoniczna, atetotyczna, pląsawicza, lub objawiająca się zmianami w napięciu mięśniowym. Są ruchy mimowolne, rozwój umysłowy w normie, często niedosłuch typu odbiorczego lub głuchota, zez, zaburzenia mowy.

Ocena funkcjonalna dziecka z MPD:

GMFM (Gross Motor Function Measure)

Ocenia 5 poziomów lokomocyjnych:

• chodzenie bez ograniczeń funkcjonalnych

• chodzenie bez pomocy sprzętu ortopedycznego, ograniczenie poruszania się poza domem

• chodzenie przy pomocy sprzętu ortopedycznego

• samodzielność lokomocyjna przy użyciu sprzętu ortopedycznego

• ograniczona lokomocja nawet przy użyciu sprzętu ortopedycznego

Zespół Downa, trisomia 21, dawniej nazywany mongolizmem – zespół wad wrodzonych spowodowany dodatkowym chromosomem 21.

Etiologia:

• Jest aberracją chromosomową (chromosomopatią), obecność dodatkowego chromosomu 21 albo jego części. Objawy kliniczne zależą od ilości dodatkowego materiału genetycznego chromosomu 21 oraz innych nieokreślonych czynników.

• Trisomia 21 jest zaburzeniem chromosomów w podziale mejotycznym. Gdy dojdzie do zapłodnienia, powstała zygota ma 47 zamiast 46 chromosomów.

• Trisomia 21 ma początek w momencie zapłodnienia i wszystkie k-ki je posiadają. Możliwa jest sytuacja, w której część k-k organizmu ma prawidłową liczbę chromosomów. Określa się to mozaicyzm.

• Nadmiar chromosomu 21 może wynikać z tzw. translokacji Robertsonowskiej. Wtedy długie ramię chromosomu 21 jest przyłączone do innego, często do chromosomu 14 albo pozostaje przyłączony do chromosomu 21. Określa się jako „rodzinny zespół Downa”. Brak wpływ wieku matki, a translokacja może być matczynego lub ojcowskiego pochodzenia.

• Rzadko, fragment chromosomu 21 ulega duplikacji. Prowadzi to do trisomii części genów 21 chromosomu; Osoby wykazują szereg cech fenotypowych z. Downa, zależnie od tego, które geny występują w nieprawidłowej liczbie kopii.

• Trisomia 21 objawia się zespołem wad wrodzonych, większość to wady małe, niewpływające na jakość życia (cechy dysmorficzne). Często są duże wady, np. wady wrodzone serca. Stałymi cechami są UU i pierwotny niedobór odporności.

Objawy:

• U noworodków wiotkość mięśni wynikająca słabym naprężeniem. Częściowo odpowiada to za otwieranie ust i wysuwania języka. Zwiększona ruchomość kończyn w stawach. Waga i wzrost są przeciętne przy urodzeniu, w okresie dojrzewania może wystąpić nadwaga. Ostateczny wzrost jest niższy niż średnia w populacji.

• Mniejsze zdolności poznawcze. Od lekkiej do umiarkowanej NI. Skłonność do zawężonego myślenia i naiwność. Rzadko NI w stopniu głębokim. Częstość z. Downa szacuje się na 1 przypadek na 800–1000 urodzeń.

• Pojedyncza bruzda dłoniowa (zamiast podwójnej bruzdy na jednej lub obu dłoniach), migdałowaty kształt oczu spowodowany fałdem nad powieką, krótsze kończyny, osłabione napięcie mięśniowe, wystający język. Zwiększone ryzyko wystąpienia: ciężkiego zapalenia płuc, wad wrodzonych serca. Stopień rozwoju i komfort życia mogą poprawić działania już we wczesnym dzieciństwie, tj. prawidłowa opieka lekarska, akceptacja i zaangażowanie rodziny, edukacja i szkolenia. Istnieją jednak fizjologiczne i genetyczne ograniczenia, których nie można pokonać.

• Osoby z łagodnym UU radzą sobie w codziennym życiu, potrzebując niewielkiej pomocy, w ciężkim UU konieczna jest pomoc w każdej dziedzinie. Osoby UU i fizycznie wymagają opieki przez 24 godziny na dobę.

Zagadnienia zdrowotne i psychologiczne:

• Konsekwencje zdrowotne są zróżnicowane i mogą dotyczyć każdego organu. Podejmuje się działania prewencyjne, np. szczepienia przeciwko grypie, gdy pojawią się objawy chorobowye prowadzi się odpowiednie leczenie, udziela się wsparcia w radzeniu sobie z niepełnosprawnością i chorobami.

• Za powstanie z. Downa odpowiadają odmienne mechanizmy genetyczne. Konsekwencją jest szeroka gama objawów, będących efektem interakcji pomiędzy wpływem genów i środowiska. Ustalenie, które objawy wystąpią jest możliwe po urodzeniu. Niektóre problemy zdrowotne, tj. wady serca są wrodzone, inne ujawniają się wraz z wiekiem, np. padaczka.

Objawy:

• krótkogłowie, umiarkowane małogłowie, spłaszczona potylica

• płaski profil twarzy

• mongoloidalne ustawienie szpar powiekowych

• hipoplazja lub aplazja zatok czołowych

• krótkie podniebienie twarde

• jasne plamki na tęczówce

• zaburzenia wzroku

• UU

• infekcje dróg oddechowych

• celiakia

• niskorosłość

• zaburzenia czynności tarczycy charakteryzujące się zmniejszoną produkcją hormonów

• Ch. Alzheimera o wczesnym początku, może rozpocząć się ok. 40. roku życia..

• mały nos z płaską nasadą i szerokim grzbietem

• wystający język, spowodowane małą objętością jamy ustnej

• większość ma UU od łagodnego (IQ 55–70) do średniego (IQ 35–55) stopnia. Iloraz inteligencji dzieci z mozaikowatością jest wyższy o 10–15 punktów.

• wrodzone wady serca (ubytek przegrody międzykomorowej), stara się usunąć operacyjnie w młodym wieku, by poprawić komfort życia dziecka

• deficyty słuchu

Metody dla z. Downa:

• Metoda Dorego Startu (M. Bogdanowicz)

Założeniem MDS jest:

jednoczesne rozwijanie funkcji językowych, funkcji: wzrokowych, słuchowych, kinestetycznych (czucie ruchu), motorycznych oraz współdziałanie między funkcjami

MDS - to metoda wzrokowo – słuchowo - ruchowa, odgrywają rolę 3 elementy: słuchowy (piosenka), wzrokowy (wzory graficzne, litery) i motoryczny (ruchy w czasie odtwarzania wzorów graficznych i liter, zharmonizowanych z rytmem piosenki).

Struktura zajęć:

1. Zajęcia wprowadzające: ćw. orientacyjno - porządkowe, nauka piosenki, zabawa "zagadki językowe".

2. Zajęcia właściwe: ćw. ruchowe, ćw. ruchowo - słuchowe, ćw. ruchowo – słuchowo - wzrokowe.

3. Zajęcia końcowe.

• Metoda Castillo Moralesa w terapii dziecka

Metoda ustno - twarzowej terapii regulacyjnej polega na stymulacji mięśni biorących udział w procesie mowy.

Cel metod: harmonijna współpraca i równowaga między różnymi komponentami kompleksu ustno - twarzowego oraz pozostałym układem narządów ciała.

• Metoda ruchu rozwijającego W. Sherborne:

W. Sherborne twórczyni metody pracy z dziećmi Ruch Rozwijający

Nazwa „Ruch Rozwijający” wyraża ideę metody tj. posługiwanie się ruchem jako narzędziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka i terapii zaburzeń tego rozwoju.

Cel metody:

• Ruch prowadzący do poznania własnego ciała.

• Ruch wiodący do wytworzenia związku z 2. człowiekiem. Celem czynności ruchowych jest zachęcanie uczestników do nawiązania pozytywnych i znaczących kontaktów z innymi, opartych na wzajemnym poznaniu i zrozumieniu potrzeb partnera oraz na wzajemnym zaufaniu.

• Ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym

Podstawowe założenia metod to rozwijanie ruchem 3 aspektów:

• Świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego.

• Świadomości przestrzeni i działania w niej.

• Dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu.

• Hipoterapia

Forma rehabilitacji psycho - ruchowej, w której stosuje się konia. Forma rehabilitacji wieloprofilowej - oddziałującej jednocześnie ruchowo, sensorycznie, psychicznie i społecznie. Stosowana u dzieci, młodzieży i dorosłych. Terapia z zastosowaniem hipoterapii obejmuje osoby niepełnosprawne ruchowo, sensorycznie i umysłowo.

Działanie hipoterapii:

• korygowanie postawy ciała;

• regulacja napięcia mięśniowego;

• kontakt z przyrodą, działanie motywacyjne;

• doskonalenie równowagi, koordynacji, orientacji w przestrzeni, schematu własnego ciała, poczucia rytmu;

• stymulacja i normalizacja czucia powierzchniowego;

• zwiększenie poczucia własnej wartości, zmniejszenie zaburzeń emocjonalnych;

• rozwijanie pozytywnych kontaktów społecznych.

Metody dla MPD:

• Metoda NDT-Bobath – ćw. nie stanowią żadnego zamkniętego (skończonego) zasobu czy schematu a ich całość można podzielić umownie na 4 grupy:

• ćw. regulujące ustawienie głowy w przestrzeni oraz prawidłowe ułożenie głowy względem ciała

• ćw. polegające na ułatwieniu ruchów ciała za pomocą zmian ułożenia punktów kluczowych

• ćw. wyrabiające odruch równowagi

• ćw. wyrabiające tzw. odruch obronny

Zasady terapii NDT-Bobath: Przygotowanie do ruchu, na który składają się:

• utrzymanie prawidłowego zakresu ruchu w stawach - zapobieganie przykurczom i deformacjom,

• hamowanie nieprawidłowej aktywności odruchowej i odruchów patologicznych,

• wykonywanie prawidłowych ruchów przez stymulacje punktów kluczowych

• manipulacja głową, obręczą barkową i biodrową pozwala na wykształcenie reakcji prostowania i równowagi.

• ruch kontrolowany przez terapeutę, jego pomoc zmniejsza się w miarę opanowywania przez dziecko ruchu.

• Metoda Vojty:

Polega na wyzwalaniu odruchu pełzania przez pobudzenie odpowiednich pól w ośrodkowym uk. nerw. w wyniku drażnienia określonych punktów ciała. Punkty te nazwano "strefami wyzwalania", a działanie (ucisk) na te strefy wywołuje zawsze odpowiedź ruchową. W podobny sposób można wywołać odruchowe przetaczanie i kształtować prawidłowe mechanizmy pionizacyjne.

• Metoda SI:

SI, czyli integracja sensoryczna. Opracowana przez Jean Ayres.

Metoda polega na integracji czynności zmysłów z właściwą reakcją ruchową. Jest to możliwe dzięki procesom w mózgu, polegające na odbieraniu, rozpoznawaniu, przetwarzaniu, odpowiednim interpretowaniu posiadanych informacji, które mózg czerpie ze zmysłów, a następnie odpowiada reakcją ruchową.

Stymulacja polega na dostarczaniu odpowiednich bodźców poszczególnym zmysłom najczęściej podczas zabawy lub wykonywania określonego zadania. W rehabilitacji biorą udział głównie rodzice, którzy otrzymują od terapeuty wskazówki i zalecenia dotyczące zasad postępowania.

• Metoda Faya:

Metoda zakłada, że rozwój ruchowy przebiega etapami.

Najniższym stopniem rozwoju jest pełzanie homologiczne (jak u żaby). Podczas tego etapu kończyny poruszają się jednocześnie. 2. etap stanowi homolateralne pełzanie. Kończyna górna i dolna porusza się jednocześnie po tej samej stronie ciała (jak u salamandry). Ostatnim etapem rozwoju ruchowego jest pełzanie heterolateralne, tj. naprzemienne. Metoda zaleca stosowanie tych wzorców usprawniania w zależności od możliwości ruchowych dziecka.

W czasie usprawniania korzysta się dodatkowo ze środków służących obniżaniu spastyczności i pomocnych w opanowaniu mimowolnych ruchów. Ćw. w metodzie są trudne i wymagają wielokrotnego powtarzania w ciągu dnia.