GRUPY SPOŁECZNE

- zjawisko uniwersalne, każdy w toku swojego życia przynależy do różnych grup społecznych. Grupy mogą mieć pozytywny lub negatywny wpływ na swoich członków. Poznawanie procesów grupowych jest ważne dla praktyki społecznej , może ułatwić zwiększenie pozytywnych wypływów lub korygować wpływy negatywne.

- zbiór już nawet dwóch osób tworzy grupę społeczną :

• 2 osoby – diada

• 3 osoby – triada

- więź społeczna , rozumiana jako stosunki społeczne , świadomość grupowa, poczucie solidarności z grupą.

- wspólne wartości ( cele, zainteresowania , poglądy )

- wchodzą w interakcje społeczne

Interakcje społeczne – wzajemne oddziaływanie jednostek na siebie

- wewnętrzne organizacje : pozycje społeczne i role społeczne

Pozycja społeczne – miejsce jako dana jednostka zajmuje w określonym czasie i miejscu i określonym systemie społecznym

Rola społeczna – zestaw praw i obowiązków wynikających z zajmowanej pozycji społecznej

Quasi-grupy - spełniające nie wszystkie ale poszczególne (niektóre) części grupy społecznej

GRUPA SPOŁECZNA – jest to zbiór osób którzy w dążeniu do wspólnych wartości , połączeni są więzią społeczną , wchodzą w sobą w interakcje społeczne i wytworzyli wewnętrzną organizacje.

PODZIAŁ GRUP SPOŁECZNYCH

grupa mała	grupa duża
Rodzina Interakcje bezpośrednie : face to face Mniejsze możliwości do osiągnięcia celów Większa jednolitość grupy, wspólne poglądy Większa zgodność co do celów grupy i ich działań Duże zaangażowanie w dzielność na rzecz grupy Większa częstotliwość i poziom komunikacji Nieformalna kontrola społeczne	Grupa etniczna, wyznaniowa Interakcje pośrednie : środki masowego przekazu Większa możliwość osiągnięcia celów Mniejsza jednolitość grupy Mniejsza zgodność co do celów i ich działań Małe zorganizowanie w działalności na rzecz grupy Mniejsza częstotliwość i poziom komunikacji Formalna kontrola społeczna

Kontrola społeczna – zespół czynników kształtujących zachowanie jednostki .

formalne	nieformalne
Powoływane są przez szarsze grupy Ich działania są unormowane przepisami Charakter przymusowy (nie zawsze) np. związki, stowarzyszenia , państwo, policja , urzędy , wojsko	Istnieją w obrębie grup formalnych Ich działalność nie jest unormowana przepisami Przynależność do nich jest dobrowolną decyzją jednostek Opierają się na stosunkach przyjacielskich towarzyskich

ekskluzywne	inkluzywne
Zamknięte, stosujące wyraźne kryteria przyjęć dla nowych członków Np. klub rotary – biznesmeni, przedsiębiorcy , kluby golfowe , MEN.	Otwarte Nie obowiązują żadne kryteria , przyjmują wszystkich chętnych Np. stowarzyszenia harcerskie , wolontariat.

FERDYNAND TONNIES

wspólnotowe ( gemeinschaft)	umowne ( gesellscheft)
Oparte są na pokrewieństwie Np. rodzina , stosunki przyjaźni ( grupy przyjacielskie) stosunki sąsiedztwa ( wieś)	Oparte na odpowiednich porozumieniach między jednostkami dla osiągnięcia czy realizacji określonych celów Np. spółki , towarzystwa handlowe, zrzeszenia.

CAARES COOLEY

pierwotne	wtórne
Oparte są na stosunkach pokrewieństwa , przyjaźni czy sąsiedztwa Są to małe grupy, dominują w nich styczności bezpośrednie „face to face” Więź społeczna oparta na stosunkach osobowych Cechuje je wyskocz poziom identyfikacji członków z grupą , kształtują osobowość członków	Powstają na podstawie umownych porozumień między ludźmi , dominuje w nich styczność pośrednia Więź społeczna oparta na stosunkach rzeczowych

GRUPY ODNIESIENIA - jest to grupa stanowiąca dla jednostki model zachowań społecznych akceptowanych , dostarczający kryteriów oceny własnego działania oraz działań innych ludzi

- twórcy teorii grup odniesienia wychodzą z założenia że ludzie w swym codziennym życiu porównują się ze sobą , by móc się określić i zidentyfikować swoje postępowanie , porównując się ze sobą automatycznie , nieświadomie . Jest ono zaplanowane wówczas kiedy jednostka podejmuje ważne decyzje życiowe dotyczące np. zmiany zatrudnienia , wyboru szkoły lub pracy.

normatywne	porównawcze
Jednostka należy do tych grup lub inspiruje i czerpie dla siebie wzory, wartości, normy	Stanowiące tło porównawcze przy ocenie zachowań, osiągnięć i zdolności innych ludzi

SAMUEL STOUFFER

upośledzenie społeczne	uprzywilejowanie społeczne
deprawacja – polega na świadomym przez jednostkę niższej (gorszej) pozycji w porównaniu do innych podobnych do siebie osób lub w porównaniu do swej pozycji zajmowanej poprzednio	oznacza świadomość zajmowania wyższej pozycji społecznej w stosunkach do innych , podobnych do siebie pod danym względem lub też w stosunku do swej pozycji zajmowanej poprzednio

3 mechanizmy socjalizacji :

• wzmacnianie ( dobro nagradzone , złe ukarane)

• naśladowanie

• przekaz symboliczny

internalizacja – przyswaja sobie wartości, norm , zachowania

jaźń odzwierciedlana – nasz obraz w oczach innych

ELEMENTY WIĘZI SPOŁECZNEJ

- styczność przestrzenna : wzajemne spostrzeganie siebie , stwierdzenie faktu posiadania cech i właściwości , które mogą być zainteresowaniem drugiego człowieka. Może być pośrednia i bezpośrednia.

- styczność psychiczna : po postrzeżeniu dowolnych cech osobnika i po uświadomieniu sobie , że to jego cechy. Może być wzajemna lub jednostronna.

- styczność społeczna : spotkanie osobników połączona ze wzajemnych oddziaływań na siebie , prowadzących do wymiany jakiś wartości , mogą być przelotne , trwałe , osobiste , rzeczowe , prywatne, publiczne, bezpośrednie lub pośrednie.

- wzajemne oddziaływanie – systematyczne , trwałe wykonywanie działań skierowanych na wywołanie odpowiedniej reakcji ze strony partnera. Mogą być bezpośrednie i pośrednie.

- działanie społeczne

- stosunki społeczne :

• dwóch partnerów ( jednostki, zbiorowości)

• łącznik czyli platforma działanie, stosunek

• układ określonych obowiązków , powinności, który partnerzy z obowiązku muszą wykonać (np. zakład pracy)

- zależności społeczne

- instytucje społeczne : pewne zespoły urządzeń ( mechanizmy) w których pewni ludzie otrzymują uprawnienia do wykonywania czynności określonych publicznie i impersonalnie (działanie niezależne od osobistych cech jednostki dla zaspakajania istniejących potrzeb jednostkowych i zbiorowych). Mogą być formalne , nieformalne, ekonomiczne, polityczne, wychowawcze, kulturowe, socjalne, religijne.

KONTROLA SPOŁECZNA

- jest to system nakazów i zakazów i sankcji społecznych i innych środków oraz metod które służą grupie lub społeczeństwu do utrzymania konformizmu ich członków wobec wartości , norm i wzorów zachowań przyjętych w danych zbiorowościach .

Formalna – stosowana poprzez użycie oficjalnych i zinstucjonalizowanych sankcji społecznych.

• pozytywne – awans , medal , order

• negatywne – nagana , areszt , więzienie , mandat

Nieformalna – używanie nieoficjalnych i nie zinstucjonalizowanych sankcji społecznych.

• pozytywne – szacunek , pochwała, prestiż

• negatywne – pogarda, lekceważenie , ostracyzm towarzyski

są to inaczej reakcje otoczenia na nasze zachowanie.

Wewnętrzna – zinstucjonalizowana przez jednostkę norm , wartości i wzorach zachowania , tak iż odczuwa ono wewnętrzny nakaz postępowania zgodnego z nimi i nie ma poczucia to bezpośredniego zewnętrznego przymusu (nasze sumienie) . Najskuteczniejsza forma kontroli społecznej .

Zewnętrzna – polega na przymusie stosowanym przez ośrodki kontroli społecznej które przy użyciu sankcji społecznych a czasami również manipulacji podtrzymują konformizm jednostek odczuwających swoje posłuszeństwo jako wymuszone i zwykle niechciane.

PRZYCZYNY KONFORMIZMU

1. Informacyjny wpływ społeczny – interakcje z innymi ludźmi przenoszą na informacje , zachowanie innych ludzi jest dla nas informacją , definiują nie jasne zachowanie i pomagają obrać właściwy kierunek działania.

psychoza tłumu - ludzie zarażają nas swoim nieracjonalnym zachowaniem.

Kiedy podporządkowują się informacyjnemu wpływowi społecznemu ?

1. Kiedy sytuacja jest nie jasna , im mniej ma się pewności , tym bardziej się ufa ludziom

2. Kiedy sytuacja jest kryzysowa, wówczas nie mamy czasy aby zastanowić co mamy robić , jesteśmy przestraszeni i inni też , dlatego zwykle postępujemy nieracjonalnie

3. Kiedy inni ludzie są ekspertami

1. Normatywny wpływ społeczny – polega na tym że chcemy być akceptowani przez innych ludzi , boimy się ośmieszenia , odrzucenia.

Kiedy ludzie podporządkowują się normatywnemu wpływowi społecznemu ?

• Kiedy grupa liczy 3 osoby lub więcej – konformizm wzrasta wraz ilością grupy

• Kiedy zależy nam na grupie

• Kiedy grupa jest jednomyślna

• Kiedy wyrastamy w pewnej kulturze

• Kiedy jesteśmy pewnym typem człowieka

DEWIACJA - jest to zachowanie postrzegane przez większość członków danej grupy społecznej czy społeczeństwa jako sprzeczne z obowiązującym system norm, wartości i oczekiwaniom społecznych , zachowanie przekraczające granice tolerancji

Jerzy Kwaśniewski i Andrzej Kojder stworzyli koncepcje dewiacji pozytywnej np. honorowy dawca krwi , osoba ratująca życie innym z narażeniem własnego życia.

Wg Kwaśniewskiego zachowania o cechach pozytywnej dewiacji łączy to , że

• Stanowią odchylenie od norm powinności

• Są wyrazem buntu wobec standardów przyjętych w danym środowisku

• Charakteryzuje je nieegoistyczny typ motywacji

• Ich skutkiem jest pozytywna dezintegracji społecznej

Dewiacje pozytywne są zachowaniem które stanowią przekroczenie normy , wykraczają poza górną granice oczekiwań społecznych czy obojętności społecznej , są to zachowania powstające w stosunku dodatniej niezgodności panującej w danej zbiorowości standardami postępowania.

dewiacja pierwotna – sprzeczne z dominującymi wzorami kulturowymi zachowania jednostki uważanej za normalne , na ogół jest niezauważane ze względu na swoje jednostkowość lub zauważane ale nie naznaczone jako dewiacyjne środki dumy społecznej.

dewiacje wtórne – jest to zachowanie wywołane przez społeczne naznaczone jednostki etykietkę dewianta przystosowujące się do wobec nowej sytuacji dewiant przyjmuje rolę przepisaną przez otoczenie społeczne.

MANKOFF podzielił DEWIACJE :

dewiacje osiągnięta	dewiacja przypisana
Działanie osoby która narusza normy społeczne np. złodzieje , zabójcy , narkomani, prostytutki.	Działanie niezależne od osoby , nie narusza ona norm społecznych , ale jej cechy wykraczają poza obszar normalności , np. nazywanie kogoś jako głupia, brzydula, ślepca. Osoba taka może być pozbawiona pełnienia normalnych ról społecznych a to staje się początkiem kariery dewiacyjnej.

TEORIA ROBERTA MERTONA

- zachowanie dewiacyjne nie jest czymś nienormalnym lub patologicznym lecz jest normalną reakcja jednostki na sytuacje w jakim się znalazła. Zachowanie dewiacyjne są normalne , tak jak zachowania konformistyczne. Łączy pojęcie dewiacja z anomią społeczną – jest to załamanie zdarzające się w strukturze kulturowej występującej zwłaszcza wtedy kiedy istnieje silna rozbieżność pomiędzy normami i wzorami kulturowymi a społecznymi możliwościami działań zgodnych z tymi normami.

Wyróżnił 5 typów adaptacji w sytuacji anomii :

1. KONFORMIZM – polega na akceptacji zarówno celów i wartości kulturowych jak i zinstucjonalizowanych środków służących do ich realizacji.

2. INNOWACJA - polega na dążeniu do osiągnięcia kulturowo usankcjonowanych celów przy wykorzystaniu nieetycznych zabronionych środków np. dwie jednostki cenią sobie wartość pieniądza ale jedna ciężko pracuje , a drugie kradnie. Innowacja występuje nie we wszystkich warstwach społecznych , nie wyłączając wyższych np. przestępstwo „białych kołnierzyków” white collars

3. RYTUALIZM – przeciwieństwo innowacji , odrzucenie celów i wartości kulturowych przy jednoczesnej akceptacji środków instucjonalnych czyli norm postępowania . Ten typ akceptacji oznacza rezygnacje z aspiracji lub redukcje aspiracji do uzyskania sukcesu życiowego. Rytualista to formalista , urzędas , biurokrata , boi się wyzwań , ceni sobie spokój i bezpieczeństwo na ciepłej posadzce niż szanse robienia kariery .

4. WYCOFANIE – polega na odrzuceniu zarówno celów i wartości kulturowych jak i środków służących do realizacji tych celów . Jednostki także iż formalnie są członkami społeczeństwa, to do niego nie należą , ponieważ nie podzielają systemu wartości tego społeczeństwa np. narkomani, alkoholicy, hipisi. Najbardziej drastyczną formą wycofania jest samobójstwo.

5. BUNT - polega na odrzuceniu celów i wartości kulturowych jak i środków służących do ich realizacji przy jednoczesnym dążeniu do wprowadzenia nowych celów kulturowych i nowych norm instucjonalizowanych. Bunt jest charakterystyczny dla nowo wyłaniających się warstw lub klas społecznych.

STRATYFIKACJA SPOŁECZNA

- termin używany do opisu społeczeństwa które :

• Rozdziela w sposób nierówny dochody , władzę , prestiż oraz inne dobra ( materialne) wartościowe.

• Tworzy odrębne klasy i warstwy społeczne , których członkowie różnią się między sobą pod względem kulturowym , behawioralnym , organizacyjnym .

Kryteria wg której oceniana jest stratyfikacja społeczna :

1. Władza – jest to zdolność wpływania swoją wolą na innych występuje w każdym społeczeństwie. Rozdzielana jest nierówno.

2. Wykształcenie

3. Prestiż - czyli zawód lub dochody

4. Dobra materialne

2 SYSTEMY STRATYFIKACJI

otwarty (klasy społeczne)	zamknięty ( kasty)
(współczesna) można zmienić pozycje określana przez urodzenie , pozycja w klasie jednostki zależy od jej stanu osiągniętego ( czyli zawodu, małżeństwa ) do którego dochodzi się dzięki własnym wysiłkom i decyzją a nie dzięki rodzinie w której przyszło na świat.	Pozycja jednostki zależy od urodzenia ( od statusu przypisanego) . Zmiana pozycji nie jest możliwa. Pozycje kastowa wiąże się z określonym zawodem wpisanym w kastę i przekazywanym z pokolenia na pokolenie. Związki małżeńskie zawierane są na tym samym poziomie społecznym . Obowiązywał w Indiach, Afryce Południowej.

dekompozycja czynników stratyfikacyjnych – która ma miejsce wtedy gdy jednostka sytuuje się wysoko ze względu na jeden czynnik stratyfikacyjny a nisko ze względu na inny np. wykształcenie lecz mało zarabia i odwrotnie.

3 klasyczne spojrzenia na zróżnicowania społeczne

1. Karol Marks – podstawowe podziały społeczne są związane z różnicą stosunków do środków produkcji – jedni je mają ( burżuazja) , inni zaś są ich pozbawieni ( proletariat). Między klasami istnieją konflikty. Stosunek między nimi to ciągła walka. Walki toczą się na poziomie ekonomicznym politycznym i ideologicznym . Dopiero rewolucja jest w stanie znieść podziały klasowe ( ale chłopi muszą uświadomić swoje położenie)

2. Max Weber – podzielił na 3 warstwy zróżnicowanie społeczne

• Płaszczyzna ekonomiczna – podział na klasy

• Płaszczyzna prestiżu – podział na stany ( w przeciwieństwie do klas mają poczucie wspólnoty, oczekuje się określony styl życia.

• Płaszczyzna polityczna – podział na partie.

1. Teoria Darisa i Moore’a – wszyscy mają takie same szanse na osiągnięcie wysokich pozycji , a o tym czy je osiągną decydujące wyłącznie talent i praca jednostki.

KLASY SPOŁECZNE ( w ujęciu współczesnym )

• Rozumienie klasy w perspektywie stratyfikacyjnej – jako poziomy zróżnicowania społecznego w płaszczyźnie ekonomicznej.

• Rozumienie klasy w perspektywie strukturalnej – klasy traktowane są jako część społeczeństwa postrzeganego w postaci strukturalnej powiązanej całości

Klasa średnia – pracownicy umysłowi , przedstawiciele wolnych zawodów ( lekarze , pracownicy , artyści) administracji państwa i lokalne , drobni przedsiębiorcy. Dochody są zróżnicowane. Jedni zarabiają więcej , drudzy mniej. Cechą odróżniającą przedstawicieli klasy średniej od robotników jest to praca umysłowa a nie fizyczna lub praca na własny rachunek ( ale poza rolnictwem) . Pełnią rolę stabilizatora w społeczeństwie. Posiadanie określonych wewnętrznych atrybutów.

Klasa wyższa – jednostki posiadające największy kapitał , majątek , elita , biznesmeni , politycy wyższego szczebla , pracodawcy w makroskali który posiada i kieruje środkami produkcji.

Klasa robotnicza – zbiorowość liczebna (znacząca w Japonii , Korei )

Klasa rolników – jednostki uczestniczące w tradycyjnych typach produkcji rolniczej – jest to klasa największa w krajach Trzeciego świata.

WARTSWA SPOŁECZNA – jest to zbiorowość składająca się z jednostek stanowiących część lub grupę jakieś klasy społecznej lub z jednostek przynależności klasowej ( np. inteligencja)

RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA – zmiana miejsca jednostki w systemie społecznym .

• Ruchliwość pionowa – polega na przemieszczaniu się jednostki między poziomami hierarchii społecznej ( awans lub degradacje)

• Ruchliwość pozioma – jednostki przemieszczają się między kategoriami na przykład zawodowymi , które znajdują się na tym samym poziomie ich hierarchii .

• Ruchliwość wewnątrzpokoleniowa – podnoszenie przez jednostkę poziomu swojego wykształcenia , nabywanie nowych kwalifikacji . Jest to awans ( bądź degradacja) w granicach jednego pokolenia

• Ruchliwość międzypokoleniowa – zajęcie przez jednostkę wyższej bądź niższej pozycji , niż mieli jej rodzice wskutek zdobycia przez nią innego wykształcenia i uzyskania innych kwalifikacji i dochodów.

KULTURA – wszystko co jest stworzone przez człowieka , co jest przez niego nabywane przez uczenie się i przekazywanie innym ludziom a także następnym pokoleniom w drodze informacji poza genetycznej.

Cechy charakterystyczne kultury :

- kultura obejmuje całość życia człowieka

- kultura nie ma charakteru wartościującego

-kultura jest tworem zbiorczym , nie indywidualnym

- kultura narasta i przekształca się czasie

SKŁADNIKI KULTURY

materialna	niematerialna
Fizyczne , dotykane , konkretne wytwory działań ludzkich , np. książka( literatura) architektura , przedmioty codziennego użytku.	Duchowe, wytwory działalności ludzkich np. wiedza, przekonania, idee , wartości , normy , zwyczaje , obyczaje , tabu , prawo, religia , sankcje, tradycje.

wartości – pewne abstrakcyjne pojęcia , mówiące o tym co społeczeństwo uważa za dobre , słuszne i pożądane które przepisuje się ważne role w swoim życiu wobec nich postawę szacunku , mogą mieć charakter materialny jak i niematerialny. Wartości tworzą hierarchię :

• Wartości uznawane – powszechnie cenione

• Wartości odczuwane – te które zostały zinternalizowane w toku socjalizacji

• Wartości realizowane- zarówno wartości odczuwane jak i uznawane

Normy- reguła ,przepis , nakazujący odpowiednie zachowanie w poszczególnych sytuacjach. Normy wyrastają z wartości.

Ład aksjonormatywny – jest to właściwa danej kulturze konfiguracja norm i wartości

Zwyczaje- rutynowe czynności życia codziennego np. picie kawy , chodzenie w kapeluszu, nasze codzienne nawyki.

Obyczaje-normy regulujące życie społeczne np. poszanowanie własności prywatnej , odpowiednie zachowanie obywateli w stosunku do hymnu i flagi państwowej.

Tabu – obyczaje określające czego nie powinno się robić np. związki seksualne między bliskimi krewnymi

Prawo – są to normy ustalone i wymuszone przez władze polityczne społeczeństwa

Religia – system wierzeń i praktyk religijnych

Tradycje – zachowania przekazywane z pokolenia na pokolenie.

REALYWIZM KULTUROWY – różnorodność praktyk kulturowych wśród społeczeństw . Zakłada on , ze nie istnieje najlepszy wzorzec kulturowy , pojedynczy , zachęca do większego obiektywizmu w spojrzeniu na swoje społeczeństwo i jego praktyki kulturowe. Kultury są sobie równe

ETONCENTRYZM – tendencje do traktowania własnej kultury jako moralnie wyższej od innych kultur i ocenianie innych kultur według własnych standardów

SUBKULTURY- zespół regularności kulturowych występujących w dowolnych zbiorowściach które jest mniejsze od większej zbiorowości będącej podstawą wyodrębnienia danej kultury

KULTURA SYMBOLICZNA- obejmuje wartości i wzory zachowań związanych z zaspokojeniem potrzeb wykraczających poza podstawowe potrzeby człowieka ( ekspresyjno –interpracyjne)

KULTURA MASOWA - postać kultury symbolicznej skierowanej do publiczności która jest rozproszona w przestrzeni i nie zna się osobiście ale połączona jest jednoczesnym odbiorem tych samych czasów . Przekaz ten odbywa się za pośrednictwem Mass mediów. Nie ma kontaktu twórcy z odbiorcą.

UNIWESRALNE POWSZECHNIKI KULTURY

• Murdock (twórca) jest ich 88 , np.

- nadawanie imion, sport, dawanie darów, religia , praktyki pogrzebowe, stratyfikacja, małżeństwo, taniec , ubiór.