Przedmiot i zakres ekonomii oraz wybrane formy prowadzenia działalności gospodarczej
Przedmiotem nauki społecznej, jaką jest ekonomia są problemy dotyczące rozporządzaniem danymi dobrami, dla których nieograniczony popyt spotyka się z problemem ograniczoności możliwości wytwarzania tych dóbr dla zaspokojenia tegoż popytu. Ekonomia zajmuje się badaniem zachowania podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystywania wspomnianych ograniczonych środków, które swoje zastosowanie mogą znaleźć w sferze produkcji, podziału, konsumpcji oraz wymiany. Jako nauka, ekonomia spotyka na swej drodze szereg problemów i zagadnień, których rozwiązanie prowadzi do odpowiedzi na trzy podstawowe pytania ekonomiczne, a mianowicie: co należy produkować i w jakim nakładzie? W jaki sposób produkować – przy pomocy jakich technik i technologii? Kto i w jakim stopniu będzie korzystał z wytworzonego produktu społecznego? Na drodze do odpowiedzi na te pytania, ekonomia napotyka problemy, takie jak na przykład problem rzadkości czy też ograniczoności zasobów. Problem ten odnosi się do luki miedzy ogólną sumą dóbr i usług, których ludzie potrzebują, aby zaspokoić swoje różnorodne potrzeby, a możliwościami ich wytwarzania. Istnieją trzy implikacje rzadkości:
Zawsze istnieje więcej niż jeden sposób wykorzystania zasobu,
Musimy wybierać spośród alternatywnych sposobów wykorzystania zasobów,
Z każdym wyborem wiąże się koszt.
Kolejnym problemem z dziedziny ekonomii jest problem potrzeb. Główne potrzeby ludzkie można przedstawić przy pomocy tzw. piramidy potrzeb, na której w części wierzchołkowej, najwęższej znajduje się potrzeba satysfakcji estetycznej, poniżej potrzeba wiedzy, następnie samorealizacji, akceptacji społecznej oraz bezpieczeństwa. W samej podstawie, w najszerszej części i na dolnej krawędzi piramidy potrzeb, znajdują się potrzeby fizjologiczne człowieka.
Zagadnienie następne, niezmiernie ważne dla problematyki dziedziny społecznej jaką jest ekonomia, to pojęcie tzw. dóbr. Dobra wg najprostszego podziału dzielimy na usługi oraz produkty. Usługi to nic więcej jak szereg czynności związanych z bezpośrednim zaspokajaniem ludzkich potrzeb. Do takich usług zaliczamy wszelkie usługi służby zdrowia, handlowe czy też kulturalne. Z tych dóbr korzystamy czasowo. Produkty natomiast to dobra materialne, przedmioty, wchodząc w posiadanie których, stajemy się ich całkowitymi właścicielami, są one naszą własnością. Dalszy podział dóbr to: dobra gospodarcze, zwane też ekonomicznymi, które są efektem pracy człowieka, a ich ilość jest ograniczona w stosunku do potrzeb ludzkich; dobra wolne to takie, które nie są wytworem ludzkiej pracy, a dostęp do nich jest nieograniczony, do takich dóbr zaliczyć można światło słoneczne, powietrze itp.; dobra konsumpcyjne to dobra wytworzone po to, by z nich korzystać i cieszyć się nimi bardziej lub mniej po nabyciu ich przez kupującego; dobra kapitałowe, zwane także inwestycyjnymi, to dobra, które są wykorzystywane w innych procesach, do takich dóbr można zaliczyć na przykład wyposażenie fabryki; dobra prywatne to dobra, które są własnością prywatną; dobra publiczne to dobra, z uzyskania których nie można nikogo wyłączyć - użytkowane może być przez wielu konsumentów.
Problem dla ekonomii stanowi również zagadnienie czynników produkcji, czy też tak zwanych czynników wytwórczych, lub po prostu zasobów. Zasadniczo dzieli się je na trzy grupy: praca, ziemia oraz kapitał. Praca, czyli inaczej siła robocza to każdy sposób, w jaki wydatkowana może być ludzka energia, zarówno umysłowa jak i fizyczna. Ziemia z kolei to nic innego jak powierzchnia gruntowa, oraz wszystko co się w niej znajduje, tj. rośliny, dobra naturalne, minerały czy inne składniku organiczne i chemiczne. Natomiast kapitał, czyli inaczej dobra inwestycyjne, obejmują wszelki wynik procesu produkcyjnego, który przeznaczony jest do późniejszego wykorzystania w procesie produkcyjnym.
Oprócz problemów dotyczących nauki ekonomii, jej zakres obejmuje również pojęcia takie jak między innymi opisywanie procesów rynkowych, metody marketingu, kwestie bogactwa i ubóstwa, wzrost gospodarczy, konkurencja, rynek, bezrobocie, inflacja, międzynarodowe problemy monetarne. Jeżeli chodzi o działanie przedsiębiorstw i działalność gospodarcza, to naturalnie są one jedną z gałęzi nauki społecznej zwanej ekonomią.
Wybrane zagadnienia z dziedziny działalności gospodarczej, to przede wszystkim formy jej prowadzenia. Do form prowadzenia działalności gospodarczej zaliczyć możemy: firmy, przedsiębiorstwa, osoby fizyczne, osoby prawne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki prawne, spółki akcyjne, spółki europejskie, spółdzielnie, fundacje, stowarzyszenia, spółki jawne, spółki partnerskie, spółki komandytowe, spółki komandytowo-akcyjne. Spośród wielu wymienionych powyżej, najbardziej powszechne formy prowadzenia działalności gospodarczej to indywidualne prowadzenie działalności oraz spółki. Podstawowym aktem prawnym regulującym podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej na terytorium Polski jest ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 173, poz.1807 z późn. zm.).Dla osób planujących uruchomienie własnej firmy w formie indywidualnej działalności gospodarczej podstawowe znaczenie ma także definicja zawarta w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Podatkowa definicja pozarolniczej działalności gospodarczej (działalności gospodarczej) określa działalność zarobkową:
wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową
polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż
polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt. 1, 2 i 4-9.
Jeżeli chodzi o spółki natomiast, to spółka akcyjna jest uregulowana przepisami Kodeksu Spółek Handlowych Obok postanowień KSH, określających jej ustrój i zasady funkcjonowania, spółki akcyjnej dotyczą także inne przepisy, w tym zwłaszcza o publicznym obrocie papierami wartościowymi, o komercjalizacji i prywatyzacji oraz w pewnym stopniu Prawo bankowe i ustawa o działalności ubezpieczeniowej. Powyższe wskazuje na znaczenie spółki akcyjnej w obrocie, chociaż bowiem jest to najbardziej złożona forma spółki handlowej, zakres jej potencjalnego zastosowania jest niewątpliwie najszerszy, choćby dlatego, iż można ją założyć w każdym celu dozwolonym przez prawo. Z kolei organizację i działanie spółki cywilnej normuje Kodeks Cywilny. Spółka cywilna jest umową, na mocy której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Prostota tej formy organizacji wspólnej działalności o celu gospodarczym wynika między innymi stąd, iż umowa spółki cywilnej może być zawarta w sposób dowolny, przez każde zachowanie się osób tworzących spółkę. Forma pisemna umowy jest zastrzeżona tylko dla celów dowodowych co oznacza, że w razie jej niezachowania (zawarcia umowy tylko ustnie) sama umowa jest ważna, a jedynie w razie sporu nie będzie możliwe dowodzenie przed sądem faktu zawarcia umowy i jej treści za pomocą dowodu z zeznań świadków oraz z przesłuchania stron. Formę pisemną uznać trzeba jednak za co najmniej zalecaną tak ze względu na stosunki zewnętrzne i wewnętrzne spółki.
BIBLIOGRAFIA
Ekonomia. Podręcznik dla studiów wyższych, pod red. W. Cabana, Łódź 2006.
Garbacik K., Żmiejko M., Czas na przedsiębiorczość. Podręcznik – zakres podstawowy, Warszawa 2008.
Makieła Z., Rachwał T., Podstawy przedsiębiorczości, Warszawa 2002.
Mierzejewska-Majcherek J., Podstawy ekonomii, Warszawa 2007.