1. Edukacja - (łac. educatio - wychowanie) – pojęcie związane z rozwojem umysłowym i wiedzą człowieka.

Pojęcie edukacji według Z. Kwiecińskiego:

EDUKACJA:

1. Ogół wpływów:

a) Jednostek

b) Grup

- świadomy członek wspólnoty społecznej, narodowej

- kulturowej i globalnej

- niepowtarzalna i trwała tożsamość

- rozwijanie własnego ,,ja”

2. Ogół czynności:

a) Prowadzenia drugiego człowieka

b) Własna aktywność

3. Ogół wpływów i funkcji:

a)regulujących osobowość człowieka

b) i jego zachowanie w relacjach do innych ludzi i wobec świata

2. Dziesięciościan edukacji.

3. Patologie procesów w edukacji.

4. Procesy edukacji (składaniki).

Ściana edukacji	Neutralny opis	Patologia nadmiaru	Patologia niedomiaru
Globalizacja	Świat: problemy globalne, wojny, zagrożenia środowiska naturalnego, wyczerpywanie się surowców energetycznych, podział na polityczne centrum i peryferie	Kosmopolityzm, globalizm, wyolbrzymienie dramatu ludzkiego w wymiarze światowym przy jednoczesnym niezauważeniu problemów własnego państwa, marginalizacja społeczeństw i problemów lokalnych	Partykularyzm (zwracanie uwagi tylko na własne problemy)
Etatyzacja	To naród, państwo, jego suwerenność, ustrój, konieczność znalezienia miejsca w świecie, wrogowie-sojusznicy, siła i stabilność, racje stanu	Etatyzm, czyli zbyt duże ingerencje państwa za pomocą środków administracyjnych w życie społeczne, kształtowanie irracjonalnego, religijnego kultu państwa, jego instytucji i przywódczych osób, instytucje totalne, wychowanie jako tresura	Anarchizm, delegitymizacja państwa, nieutożsamianie się z państwem, alienacja polityczna
Nacjonalizacja	To naród, tradycja, swoistość kulturowa, istota więzi i odrębność	Nacjonalizm, nazizm, wyższość jednego narodu nad innym, tym samym zamknięcie się	Alienacja społeczna, wykorzenienie z więzi narodowej, aspołeczność, kosmopolityzm
Kolektywizacja (socjalizacja wtórna)	Klasa społeczna, więzi, interes klasowy, odrębność etosu, solidarność z ludźmi o podobnych pozycjach i położeniu, kształtowanie przekonań o szczególnym miejscu i misji własnej klasy	Skrajny kolektywizm, przewaga i dyktatura klas, wyrzeczenie się obrony własnego państwa na rzecz obrony interesów klasowych	Partyjność, alienacja polityczna
Polityzacja, biurokratyzacja, profesjonalizacja	Organizacje i instytucje, wychowanie do podziału pracy, kształtowanie ideologicznych przekonań o słuszności zastanego podziału i funkcji, jakie za sobą pociąga	Wychowanie do instytucji i organizacji prowadzi do syndromu osobowości autorytarnej, łączącej tendencje do dominacji z tendencjami do uległości	Alienacja pracy (praca nie ma wartości), aspołeczność i egocentryzm
Socjalizacja (uspołecznienie pierwotne)	Oddziaływanie grypy pierwotnej, rodziców, grupy rówieśniczej, środowiska lokalnego, wrastanie w zastane normy	Ograniczenie horyzontów do podwórkowości, to wyłącznie lokalne widzenie siebie i świata	Wykroczenie przeciwko normom
Inkulturacja i personalizacja	To osobowość kulturowa i społeczna, istota ludzka jako rezultat wrastania w kulturę i dokonywanie autonomicznych wyborów wartości, systemów filozoficznych religijnych	Przesada w procesach edukacyjnych, w koncentracji na wielkich ideałach, idealistyczne oderwanie od rzeczywistości, koncentracja na własnych przeżyciach jako lepszych od świata, który jest zły	Analfabetyzm kulturowy i funkcjonalny, rozchwianie i brak zasad, wartości
Wychowanie i jurydyfikacja	Obywatel, wdrożenie do realizowania i akceptowania ról i czynności obywatelskich; jurdyfikacja-kształcenie świadomości prawniczej	Osobowość zewnętrznie sterowana, uwięzienie w ramach mieszczańskich, sztywność osobista	Wykroczenie przeciwko normom, anemia, brak świadomości praw i obowiązków, brak umiejętności prawnego funkcjonowania
Kształcenie i humanizacja	To osoba ludzka, wiedza, światopogląd, umiejętności, nawyki, kompetencje interakcyjne, kształtowanie potrzeb wtórnych	Akademizm, ozdobność, nieprzydatność wiedzy i umiejętności, konserwatyzm poznawczy	Analfabetyzm funkcjonalny i deprawacja
Hominizacja	Organizm, kształcenie cech gatunkowych człowieka, wychowanie zdrowotne, higieniczne i seksualne, to także unikanie kary i maksymalizacja nagrody, to kształtowanie i kanalizowanie potrzeb pierwotnych	To ustawiczne wglądanie w siebie, naturyzm, seksualizm, przesadna odpowiedzialność	To niedomogi organizmu, animalizm, zastąpienie wartości przez potrzeby pierwotne, to także kalectwa i niedorozwój

5. Socjologia a inne nauki:

Socjologia ma wiele punktów stycznych z innymi naukami. Na pierwszym miejscu znajduje się psychologia, a zwłaszcza psych. społ. Na pograniczu socjologii, psych. , psych. społ. Oraz psychoanalizy rozwinęły się dwie teorie szczególnie ważne dla socjologii: teoria zachowania się całych zbiorowości w różnych sytuacjach oraz zach. się jednostki w sytuacjach społ. Do opracowania tych teorii potrzebna była też historia, ekonomia, prawoznawstwo, etnografia i etnologia (antropologia kulturalna). Socjologia korzysta też z materiałów demografii, geografii społ. , gospodarczej, historii kultury, statystyki. Charakterystyczne tylko dla socjologii jest poszukiwanie praw, zjawisk zachodzących między ludźmi, badanie struktur, poszukiwanie sił społ. Socjologa interesuje to co jest specyficznie społeczne tzn. wynikające z wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie.

6. Rola społeczna - zbiór praw i obowiązków wiążących każdego, kto zajmuje daną pozycję społeczną, bez względu na cechy osobiste. W ten sposób pojęcie roli społecznej wiąże się z pojęciem pozycji społecznej.

Rola społeczna to spójny system zachowań wynikających z przynależności jednostki do określonych grup i innych zbiorowości.

Na rolę społeczną składają się:

- prawa

- obowiązki

- przywileje

- przyjemności

Szacka zauważa, że rolę społeczną określa się w odniesieniu do pozycji w dwojaki sposób: „powiada się, po pierwsze, że rola społeczna to zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją. Po drugie, że jest to schemat zachowania związanego z pozycją, scenariusz pozycji, jej element dynamiczny, zachowaniowy”.

Cechy ról społecznych:

1. każda jednostka odgrywa w społeczeństwie wiele ról,

2. role zakładają ideę wzajemności,

3. role różnią się w zależności od społeczeństwa,

4. mogą być wykonywane przez wielu ludzi,

5. zmieniają się z upływem lat,

6. posiadają różny stopień przymusu,

7. standaryzują zachowania jednostek.

KONFLIKT ROLI- występuje jeżeli wobec tej samej roli kierowane są sprzeczne oczekiwania np. koleżanki studentki, chcą żeby poszła ona z nimi do klubu, a ona musi się uczyć na egzamin nast. Dnia. Wtedy musi wybierać pomiędzy rolą koleżanki a studentki.

KONFLIKT RÓL- występuje gdy wykonujemy wiele ról i musimy wybierać np. między rolą matki, gdy dziecko jest chore i trzeba zostać w domu i się nim opiekować a rolą pracownika.

7. Paradygmat- to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki.

Cztery główne paradygmaty:

1) Paradygmat humanistyczny- zespół przesłanek nadających indywidualistyczne i subiektywistyczne znaczenie faktom występującym w życiu społeczny.

2) Paradygmat interptetatywny – dąży do zrozumienia, w jaki sposób jednostki zyskują świadomość w ramach struktur społecznych. Do zrozumienia reguł danego społeczeństwa czy kultury niezbędne jest wniknięcie w rzeczywistość społeczną ludzi, którzy posługują się nimi na co dzień.

3) Paradygmat strukturalistyczny – istnieją obiektywne struktury, w których przebiega Zycie, a wyjaśnienie ich zależności jakie nas determinują (np. wykształcenie) nadaje sens i kierunek zaplanowanej interwencji w obiektywny świat społeczny.

4) Paradygmat funkcjonalistyczny – ujmuje świat społeczny jako byt obiektywny z gotowymi strukturami regulującymi życie jednostki (determinizm). Podstawową kategorię opisu stanowi system kulturowy, podporządkowujący sobie osobowość jednostek.

8. Porównanie ideologii edukacji

Porównanie ideologii edukacji	Ideologia przekazywania	Ideologia interpretowania	Ideologia podmiotowości
CZYM JEST WIEDZA	Wiedza istnieje w formie ogólnych dyscyplin znanych jako przedmioty, które zostały rozwinięte w przeszłości i obecnie są poszerzane.	Wiedza istnieje w świadomości znawców i w ich zdolności do organizowania myśli i działania; przedmioty są jednymi z wielu dostępnych zasobów	Wiedza istnieje w teraźniejszości i przyszłości, ponieważ istniejąca wiedza przedmiotowa uważana jest za ograniczoną w zestawieniu ze współczesnymi złożonymi problemami.
DZIAŁANIA UCZNIA	Osiągnięcia ucznia są cenione, o ile odpowiadają one standardom i kryteriom przedmiotów.	Ceniona jest działalność uczniów zmierzająca do interpretacji rzeczywistości, tak więc kryteria pochodzą zarówno od ucznia, jak i od nauczyciela.	Ceni się osiągnięcia uczniów w przyswajaniu technik ucznia się i rozwijania nowej wiedzy oraz rozumienia.
DZIAŁANIA NAUCZYCIELA	Zadanie nauczyciela to poprawianie osiągnięć uczniów wg znanych nauczycielowi kryteriów przedmiotowych.	Zadanie nauczyciela rozumiane jest jako organizowanie dialogu, w którym uczniowie mogą zmodyfikować swoją wiedzę przez interakcje z innymi ludźmi i z przedmiotami rozumianymi jako zasobami.	Zadanie nauczyciela rozumiane jest jako organizowanie doświadczeń uczenia się tak, aby uczniowie stopniowo nauczyli się, jak samodzielnie podejmować wszystkie decyzje o uczeniu się.
OCENA DZIAŁAŃ	Oceniany będzie produkt końcowy w formie egzaminu, prawdopodobnie pisemnego, nadzorowanego przez nauczyciela lub egzaminatora, a jeśli konieczne będzie limitowanie, przyjęty będzie system odwołujący się do norm.	Ocenianie będzie odbywało się podczas całego kursu jako sposób monitorowania stopniowego modyfikowania wiedzy, faza po fazie; w miarę możliwości będzie to ocenianie odnoszące się do kryteriów.	Oceniane będzie stopniowo przechodziło spod kontroli nauczyciela pod kontrolę uczniów, w miarę jak uczą się oni efektywnie oceniać swoje uczenie się; będzie to cały czas ocenianie oparte na kryteriach.