RYNEK I CENY
RYNEK- miejsce, na którym spotykają się kupujący i sprzedający, określając co chcą kupić, sprzedać i na jakich warunkach

RYNEK to proces przy pomocy którego uczestnicy określają co chcą kupić, sprzedać i na jakich warunkach

RYNEK- ogół transkacji kupna- sprzedarzy i warunków w jakich one przebiegają.

KRYTERIA:
a)zw na przedmiot obrotu
-rynek dóbr produkcyjnych (kapitału, pracy, ziemii)
-rynek dóbr konsumpcyjnych
-rynek kapitałowo-pieniężny
b)zw na zasięg
-rynek lokalny (miejski, wiejski)
-regionalny (na szczelu województwa, makroregion)
-krajowy
-międzynarodowy
-światowy
c)charakter produktu
-homogeniczny (produkt jest jednorodny)
-heterogeniczny (produkty są zróżnicowane)
d)spełnienie równowagi rynkowej
-rynek zrównoważony (istnieje równowaga między popytem-podażą)
-niezrównoważony:
*rynek sprzedawcy (występuje nadwyżka popytu nad podażą- stawia w uprzywilejowanej sytuacji sprzedawców)
*rynek nabywcy (występuje podaży nad popytem- nie można sprzedać tego co jest zooferowane, stawia w uprzywilejowanej stutacji nabywców)
e)stopień ingerencji państwa
-rynek wolny (pozbawiony ingerencji państwa, suwerenność decyzji konsumentów, nabywców, decyzje sprzedawców i nabywców są suwerenne)
-rynek sterowany/kierowany (występuje ingerencja państwa, część decyzji podejmuje państwo)

W rzeczywistości nie ma czystych form, występują formy mieszkane- nie ma tak, ze rynek jest calkowicie wolny lub sterowany. Podział wynika ze stopnia ingerencji państwa.

f)stopień legalności
-rynek legalny (biały- przedmiot jest dopuszczony do obrotu)
-rynek nielegalny (czarny- handel przedmiotem jest niedopuszczony do obrotu, zabroniony)
-rynek półlegany (szary-handel danym towarem nie jest zabroniony, ale źródła pochodzenia towaru mogą być nielegalne lub sposób przeprowadzenia tanskacji nie jest prawidłowy)
np. towar pochodzi z nielegalnego źródłą, albo obrót towarami nieewidenconowanymi

Cecha	Konkurencja doskonała	Konkurencja monopolistyczna	Oligopol (częściowy monopol)	Czysty monopol
Liczba firm (ilość oferentów, producentów)	Dużo	Wiele	Kilka	Jedna
Kontrola nad ceną	Żadna	Pewna, ale w wąskim zakresie	Ograniczona wzajemną współzależnością, znaczna w przypadku zmowy	Znaczna
Rodzaj prodktu	Standardowy (niezróżnicowany)	Zróżnicowany (np. występują różne substytuty- produkty różnią się np. jakością)	Standardowy lub zróżnicowany	Unikatowy, brak bardzo bliskich substytutów
Warunku wejścia na rynek	Bardzo łatwe (nie ma barier wejścia na rynek)	Względnie łątwe	Poważne przeszkody	Wejście bardzo trudne
Konkurencja niecenowa	Żadna	Znaczny nacisk na reklamę, nazwę lub znak firmowy	Znaczna związana zwłaszcza ze zróżnicowaniem produktu	Głównie reklama typu PR
Przykłądy	Rolnictwo	Handel detaliczny, produkcja butów, sukienek	Produkcja stali, samochodów	Sieć wodociągowa, telefoniczna

Konkurencja doskonała to model strikte teoretyczny. Występują tylko rynki zbliżone do doskonałej konkurencji.

Konkurencja doskonała- rynek jest transparentny (doskonała informacja o rynku). Decyzje podejmowane wyłącznie w oparciu o cenę. Jest pełna, doskonała informacja o rynku, czyli inaczej rynek jest przejrzysty, tendencja do wyrównywania się ceny.

Gdyby pojdeyńczy producent podniósł cenę to utraciłby dotychczasowych nabywców, bo mając doskonałą informację o rynku, wiedząc, że identyczny produkt kupią po niższej cenie.

Nie ma sensu obniżanie ceny, cenę obniża się, kiedy występuje nadwyżka podaży (czyli nie można sprzedać), a jeżeli pojedyńczy producent zwiększy indywidualną podaż to w skali rynku będzie to zmiana nieodczuwalna (nie przyczyni się do wytworzenia nadwyżki podaży w skali rynku).

To co występuje w rzeczywistości to rynek wolnokonkurencyjny.

Kokurencja pozacenowa np. przez jakość.

Formy rynków z punktu widzenia nabywców:
-monopson (monopol po stronie nabywców- np. panstwo jest jedynym nabywcom produktów przemysłu zbrojeniowego)
-oligopson (oligopol po stronie nabywców- np. specjalistyczne firmy są nabywcami maszyn/urządzeń, np. w jakimś kraju tylko 3 przedsiębiorstwa są nabywcami specjalistycznych kominów przemysłowych)

Monopsonistyczna konkurencja- wiele przedsiębiorswts nabywających standardowe maszyny/ urządzenia

FUNKCJE RYNKU klasycznego:
a)narzędzie wyceny dóbr
b)jest źródłem informacji o stopniu rzadkości dobra- jeżeli cena wzrasta przy innych czynnikach niezmienionych tzn. że dobro jest coraz rzadsze na rynku, a jeżeli maleje to znaczy, że jest coraz bardziej dostępne
c)rynek jest narzędziem alokacji dóbr- na ogół wybierane są dobra o relatynie niskich cenach, a więc bardziej dostępne- tym samym oszczędzane są dobra rzadsze.
d)rynek jest narzędziem osiągania równowagi pomiędzy popytem a podażą (prawo popytu i podaży)
e)jest weryfikatorem społecznej przydatności wytworzonej produkcji- na rynku okazuje sięczy wytworzona produkcja znajdzie nabywców

TEMATYKA CEN
CENA ABSOLUTNA- ilość jednostek pieniężnych przypadających na jednostkę towaru (np. kwota za ilość mąki).
CENA RELATYWNA (względna)- stosunek cen dwóch dóbr. Dopiero ta cena spełnia właściwną funkcję informacyjną. Informuje ile za cenę jednostki jednego dobra można nabyć drugiego dobra. (np. za cenę jednostki dobra B można kupić 2 jednostki dobra A)

MECHANIZMY KREOWANIA CEN:
1) RYNKOWY (żywiołowe cenotwórstwo)-ceny kształtują się swobodnie na rynku pod wpływem ścierania się popytu i podaży. W taki sposób kształtują się ceny równowagi rynkowej.
Cena równowagi rynkowej to taka, przy której popyt jest równy podaży. Są to ceny wolnorynkowe.
2) ADMINISTRACYJNY- Ceny administrowane (kierowane). Mechanizm administracyjy ma dwie odmiany:
a)ceny kreowane przez państwo- ceny urzędowe
b)ceny kreowane przez monopole- dotyczy monopoli i oligopolu (monopolu częściowego). Ceny monopolowe.

Wymienione rodzaje cen sÄ… wg kryterium podmiotu ustalajÄ…cego cenÄ™.
Ceny administrowane można podzielić zw na stopień określoności (sposób obowiązywania):
a)maksymalne- chodzi o ustalenie górnej granicy, powyżej ktorej cena nie może wzrosnąć ( ustalane są po to, aby chronić konsumenta). Są niższe od ceny równowagi rynkowej. Są to ceny urzędowe.
b)minimalne- ustalenie dolnej granicy, poniżej której cena nie może zmaleć. Są to ceny urzędowe (wprowadzone w celu ochrony producenta) albo monopolowe (w celu wyeliminowania konkurencji cenowej, która narażałaby uczestników na znaczne obniżki zysku- głównie chodzi o oligopol). Są wyższe od ceny równowagi rynkowej.

FUNKCJE CEN (zadanie, rola cen):
1)dochodowa
2)informacyjna i alokacyjna- patrz funkcje rynku – rynek poprzez ceny pełni funkcje informacyjna i alokacyjna (informuje o stopniu rzadkości i jest narzędziem alokacji)
3)redystrybucyjna- ceny są narzędziem redystrybucji dochodów nominalnych i kształtowania dochodów realnych
Dochód realny- ilość dóbr, które można kupić za dochód nominalny przy danych ich cenach
Dochód nominalny- nominał
np. jeśli ktoś zarabia 3000 zł miesięcznie to to jest dochód nominalny, a dochód realny to to ile możemy za to kupić.
W dzisiejszych czasach/ współćześnie dochody realne kształtowane są przez ( redystrybucji mogą dokonać) państwo (np. mogą ustalić niższe ceny na niektóre dobra w celu poprawy dochodów realnych jakiejś grupy ludności), monopole (ceny monopolowe są wyższe od cen wolnokonkurencyjnych).
4)dystrybucyjna (bilansowania popytu z podażą)-pełnią ją prawidłowo ceny równowagi rynkowej, bo nie ma przy nich nadwyżek ani niedoborów dobra- to co zostało wyprodukowane zostało sprzedane oraz starczyło dobra dla wszystkich, którzy byli gotowi zapłacić daną cenę.
5)stymulacyna (bodźcowa)-ceny oddziałują na sprzedających i kupujących

DYFERENCJACJA CEN- zróżnicowanie ceny danego dobra dla róznych grup nabywców nie wynikająca z różnic żadnych kosztów.
a)dyferencjacja przestrzenna- np. cena dumpingowa- cena na rynku zagranicznym niższa niż na rynku krajowym,
b)dyferencjacja czasowa- ceny sÄ… inne w sezonie i po sezonie
c)dyferencjacja kwantytatywna-w zależności od ilości dobra np. odbiorcom wiekszej ilości towaru udziela się rabatu
d)dyferencjacja kwalitatywna- zróżnicowanie ceny w zależności od przeznaczenia dobra np. surowiec (węgiel) może być przeznaczony na cele konsumpcyjne (do ogrzewania mieszkań) lub na cele produkcyjne- i od tego zależy jego cena
e)społeczna- zróżnicowanie cen dla różnych grup odbiorców w celu pozyskania odbiorców/ nabywców o niższej sile nabywczej ( którzy są niżej uposażeni) np. kolejowe bilety rodzinne