PYTANIA TEORIA KULTURY:
Pojęcia:
Fakt społeczny - wszelkie treści pojawiające się w zbiorowościach ludzkich, dotyczące norm i reguł zachowania, zasad działania i sposobów myślenia, które obiektywizują się i wywierają wpływ na członków zbiorowości np.: religia, prawo, moralność, obyczaje.
Potlacz - rzadka forma świadczeń całościowych w typie agonistycznym. Cały klan zawiera za pośrednictwem swego wodza umowę za wszystkich, na wszystko co posiada i wszystko co zrobi. Ze strony wodza świadczenie zaś przybiera formę antagonistyczną – jest lichwiarskie i pokazowe. Świadczenie przybiera postać walki możnych między sobą o miejsce w hierarchii, z czego skorzysta później klan.
Wyobrażenie zbiorowe – oparte na fakcie społecznym i na elementach takich jak: intelektualny, emocjonalny, motoryczny. Występuje tu inny typ procesów poznawczych, u nas jest to obraz, w społeczeństwach pierwotnych zaś odczucie. Sytuacja zamiast abstrakcji, inny rodzaj percepcji.
Tabu - z języka polinezyjskiego oznacza „święty lęk”. Coś święte a jednocześnie nieczyste. Najstarszy niepisany kodeks prawny ludzkości; jest starsze od bogów i wywodzi się z epoki przedreligijnej; obejmuje wszystkie zwyczaje, które wyrażają lęk przed określonymi przedmiotami związanymi z wyobrażeniami kultowymi lub z czynnościami odnoszącymi się do nich.
Różnica między Magią u Frazera i Malinowskiego:
MALINOWSKI:
Malinowski opisuje swoje badania Melanezyjczyków. Ich podst. źródłem utrzymania jest ogrodnictwo. Do dobrych zbiorów potrzebują wiedzy o glebach, sadzonkach, czasie karczowania itp. Kierują się wiedzą o pogodzie, porach roku, roślinach, szkodnikach, glebie itd. są przekonani o prawdziwości tej wiedzy i uważają, że trzeba się do niej dokładnie stosować.
Z tymi działaniami powiązana jest magia, czarownik uczestniczy w pracach w ogrodzie, rytuał i działania praktyczne są ze sobą powiązane, pozornie zachowania mistyczne i racjonalne są przemieszane.
Tubylcy wierzą, że magia jest nieodzowna do zapewnienia pomyślności ogrodów, zawsze jest stosowana. Ale nie poświęcony ogród na pewno zniszczony byłby przez klęski żywiołowe, susze deszcze itp.
Jednak tubylcy wszelkich pozytywnych rezultatów nie przypisują magii. Ich wiedza jest ograniczona ale sensowna.
Istnieje wyraźny podział na znane warunki, proces wzrostu, szkodniki i zagrożenia, przed którymi można się zabezpieczyć – to stosuje się wiedzę i pracę; oraz niespodziewane i niepomyślne wpływy, nadspodziewany urodzaj – tu stosuje się magię. Podobny podział istnieje w kontekście społ. pracy i rytuału. Nigdy role czarownika i pracującego nie nakładają się na siebie.
Podobny rozdział pracy i magii także przy np. budowie czółna. Tak jak przesądy są obecne wśród marynarzy np. podczas sztormu, tak magia obecna jest u tubylców. Ciekawy wg M. fakt – podczas połowów ryb w łatwych warunkach nie stosuje się żadnej magii, tam rezultaty są zawsze tak samo dobre, magię stosuje się przy połowach niebezpiecznych, trudniejszych, na otwartym morzu, gdzie wyniki zależą np. od przypływu.
Także przy walce stosowana jest magia, by zapanować nad czynnikiem przypadku i szczęścia.
Jednak nigdzie rozdzielność przyczyn naturalnych (wiedza) i ponadnaturalnych (magia) nie jest taka słaba, jak przy zdrowiu i śmierci. Wg tubylców zdrowie to stan naturalny człowieka., ale są też czynniki naturalne wpływające na zdrowie – rany, trucizny, poparzenia, starość itp.
Ale są też czynniki ponadnaturalne wpływające na zdrowie i te dominują. Im bardziej dany przypadek dotyczy osoby, która o nim mówi, tym bardziej przyczyny będzie widział on w kategoriach magicznych, a nie naturalnych. Podobnie, wg M. jest u każdego z nas, gdyż swojej choroby nie potrafimy wytłumaczyć racjonalnie.
Cz. pierw. chce wykorzystać przyrodę i oszukać przeznaczenie, uznaje on działanie czynników naturalnych i ponadnaturalnych i wykorzystuje je dla swojego dobra.
FRAZER:
MAGIA SYMPATYCZNA (obie gałęzie magii można ująć pod ogólnym terminem magii sympatycznej – jako że obie zakładają, że rzeczy wpływają na siebie na odległość na skutek pewnego tajnego powinowactwa)
Magia homeopatyczna: opiera się na związku idei przez podobieństwo ; okaleczenie wroga, zapobieganie chorobom, powodzenie w łowach, odwracanie złego omenu, zapewnianie urodzaju, pomoc w porodzie, posługiwanie się zmarłymi.
Magia przenośna: opiera się na związku idei przez bliskość; związek między człowiekiem a jego częściami ciała – pępowina, paznokcie, włosy, ślady stóp itd.
PRAWA DOTYCZĄCE MAGII
Prawo podobieństwa (magia homeopatyczna) - opiera się na kojarzeniu idei na zasadzie podobieństwa; podobne powoduje podobne, skutek podobny jest do przyczyny.
Prawo styczności (magia przenośna) – rzeczy, które kiedyś pozostawały w styczności ze sobą, nadal działają na siebie nawet wtedy, gdy kontakt fizyczny przestał istnieć.
ZASTOSOWANIE MAGII HOMEOPATYCZNEJ:
okaleczenie lub zniszczenie wroga przez okaleczenie lub zniszczenie jego wizerunku
ułatwienie porodu i obdarzenie kobiet bezpłodnych potomstwem
symulowany poród jako forma adopcji
leczenie lub zapobieganie chorobom (pozwala na przeprowadzenie leczenia na osobie leczącego zamiast na osobie jego ofiary)
zapewnienie obfitego zasobu żywności (zabiegi pierwotnych myśliwych i rybaków)
odwrócenie złego omenu przez mimikrę (uniknąć przeznaczenia przez zastąpienie prawdziwego nieszczęścia udawanym)
PODSUMOWANIE:
Magia, nauka i religia : Malinowski a Frazer:
U Malinowskiego: współegzystują w każdej kulturze, żadna nie dominuje, wszystkie są tak samo istotne.
U Frazera: są kolejnymi etapami rozwoju, nie współegzystują, dominuje religia, zaś magia jest formą przeżytku. Magia stanowi prymitywniejszą i wcześniejszą fazę rozwoju umysłu ludzkiego, przez którą przeszły bądź przechodzą wszystkie rasy w drodze ku nauce i religii.
Schemat instytucji, przykład i opis wg. Malinowskiego:
ZASADA NACZELNA
PERSONEL NORMY
URZĄDZENIA MATERIALNE
DZIAŁALNOŚĆ
FUNKCJA
Wszystkie instytucje są wynikiem zaspokajania potrzeb.
Zasada naczelna – cel dla którego ludzie się organizują
Personel- ci co się organizują , biorą udział
Normy- reguły techniczne ,karne i obyczajowe, które określają działanie instytucji.
Urządzenia materialne- wszystko co zorganizowane opiera się na jakiejś materii
Działalność- to co konkretnie robimy
Funkcja- co z tego wynika
Założenia dyfuzjonistów:
Uważają, że jest jedna wspólna kolebka dla wszystkich cywilizacji i byli zdania, iż było dużo podróży w czasach przedkolumbijskich. Ocean jest dla nich „ bieżnią” dzięki której można wszędzie podróżować. Uważali, że jeżeli podróżnicy semiccy mogli przebyć Atlantyk , oznacza to, że droga do Am. Jest prosta i ktoś wcześniej mógł ją już przebyć. Wcześniejsze cywilizacje też podróżowały i były bardziej rozwinięte niż Europejczycy w tamtym czasie. Poza tym ważnym dowodem jest to, i uprawiali bawełnę wysokiej jakości .Ktoś zatem musiał im dać nasiona jej bo na dziko nie rośnie, przez ocean też nie mogły przypłynąć, bo stałyby się posiłkiem ryb. Również z innymi przedmiotami tak było: Amerykanie musieli mieć kontakt z kimś, żeby wytłumaczył im zastosowanie , czy uprawę danej rzeczy . Z bawełny robili ubiór bardzo zdobniczy z resztą, na pewno na wzór ludzi, którzy im tą bawełnę dali i powiedzieli jak ją uprawiać . Podobnie było z uprawą bananów.
Antropologia wg Ruth Benedict:
Czym powinna zajmować się antropologia kultury?
obiektywizm – badać zwyczaje – najpewniejsza wiedza; badać całościowo, nie wartościować, nie kierować się swymi osądami.
Nauki w kręgu zainteresowania: archeologia, psychologia, filozofia (filozofów interesowały wielkie idee, a nie zachowanie ludzi).
Antropologia – nauka o ludziach żyjących w społeczeństwach innych, niż nasze.
Kultury są dla ludzi całym światem – dla Europejczyków europejska, a dla innych ich własna.
Kultura ma się wyzbyć uprzedzeń
Europejczycy podróżując, spotykając innych ludzi, uważają ich za również za ludzi.
By dobrze poznać obcą kulturę, trzeba w niej być, mieć dobre narzędzia badawcze.
Kultury nie dziedziczymy, ale sami kształtujemy się kulturowo – determinizm kulturowy.
Antropolodzy powinni badać społeczeństwa pierwotne – „laboratorium kultury”. One są mniejsze liczebnością, ale nie są proste, są skomplikowane. Są względnie izolowane – łatwiej stwierdzić, co jest zwyczajem, a co zapożyczeniem.
CYTATY (dopisać słowa i skomentować):
1. Herbert Spencer "Ewolucja i Dysolucja" (dopisać "skupienie" i logiczne - "rozpraszanie"
2. August Comte "Metoda Pozytywna w szesnastu wykładach" (dopisać nazwę jednego stadia)
3. Radcliffe-Brown - Wyspiarze z Andamanów (wystarczyło napisać cos o historycznej genezie ze ona nie jest ważna tylko interpretacja, uzupełniając ten ostatni cytat trzeba było chyba wpisać historyczna geneza
DODATKOWO, MOŻE SIĘ PRZYDAĆ:
Izolacjoniści:
Uważali, że ocean jest nieprzebytą barierą, a Amerykę otaczają dwa oceany. Izolacjoniści odrzucali tezę, iż między S i N światem były jakieś kontakty wcześniej, a tłumaczyli to tym, że jeżeli nie istnieją dowody na kontakty tych dwóch światów, oznacza to , iż tych kontaktów po prostu nie było. Uważają , że pewne rzeczy mogły się rozgrywać niezależnie od siebie. Rzeczy powstawały niezależnie od siebie. Tłumaczyli, iż pewne rośliny również mogli uprawiać nie zależnie od siebie, gdyż korzenie, czy nasiona Indianie mogli znajdywać na brzegu oceanu .Za podstawę swojej teorii uważają możliwość równoległego rozwoju ludzi wszystkich ras. Niezależna ewolucja!