Zakażenia wywoływane przez pałeczki Gram-ujemne

Główne cechy pałeczek gram-ujemnych

Występowanie: ok.10⁹ komórek na 1 g kału

Charakterystyka: - bakterie szybko rosnące

- liczne gatunki są ruchliwe i mają otoczkę

- endotoksyna (LPS)

- pile/rzęski

Hodowla - agar krwawy/MacConkey/CLED/Wilson-Blair/

agar z deoksycholanem i cytrynianem żelazowo- amonowym (DCA), SS

identyfikacja: - testy biochemiczne (fermentacja laktozy,

API 10E, API 20E)

Testy serologiczne: - Ag somatyczny O; Ag rzęskowy H; Ag powierzchniowy K

- typowanie serologiczne

- typowanie bakteriofagami, t. bakteriocynowe

- analiza profili plazmidowych, analiza polipeptydów

(w badaniach epidemiologicznych)

Chorobotwórczość: - wstrząs endotoksyczny (większość objawów powoduje lipid A LPS):

gorączka, ￬ ciś. tętnicznego, wykrzepianie wewnątrznaczyniowe

Leczenie: - ampicylina/amoksycylina

- cefalosporyny

- aminoglikozydy

- trimetoprim

- chloramfenikol

- ciprofloksacyna

Rodzina Enterobacteriaceae

Główne cechy: - G(-), ruchome lub pozbawione rzęsek

- bezotoczkowe lub otoczkowe

- niezarodnikujące

- tlenowe lub względnie beztlenowe

- fermentacja glukozy

- redukcja azotanów do azotynów

- katalaza (+)

- oksydaza (-)

-potencjalnie chorobotwórcze

Występowanie: - przewód pokarmowy

Chorobotwórcze pałeczki G(-)

1. Tryb Escherichieae: - Escherichia (E. coli)

- Edwardsiella (E. tarda)

- Citrobacter (C. freundii)

- Salmonella (S. typhi, paratyphi A, enteritidis, typhimurium, cholerae suis)

- Shigella (S. dysenteriae, flexneri, boydii,sonnei)

2. Tryb Klebsielleae: - Klebsiella (K. pneumoniae, ozaenae, rhinoscleromatis)

- Enterobacter (E. aerogenes)

- Hafnia (H. alvei)

- Serratia (S. marcescens)

3. Tryb Proteae: - Proteus (P. vulgaris, mirabilis, morgani, rettgeri, inconstans)

4. Tryb Yersinieae: - Yersinia (Y. pestis, pseudotuberculosis, enterocolitica)

5. Tryb Erwinieae: - Erwinia (E. herbicola, amylovora, carotovora)

Escherichia coli

Charakterystyka: - flora fizjologiczna przewodu pokarmowego (rozkład pokarmu, synteza wit. z grupy B, K i C), skóra, bł. śl.

- względne beztlenowce

- urzęsione

- tolerują żółć

- otoczka u niektórych szczepów

- zakażenia engo- i egzogenne

- oporne na fenole, ale nie na chlor

BUDOWA ANYGENOWA:

Antygen somatyczny O – kompleks wielocukrowo-białkowo-lipidowy ściany kom. Swoistość serologiczną określa cukier kalitoza

(ok. 150 odmian Ag=grup serologicznych pałeczek jelitowych)

Antygen powierzchniowy K – (trzy komponenty: L, A i B)

powiązany z Ag O. Blokuje odczyn aglutynacji z Ag O

Antygen rzęskowy H – zbudowany z białek. Niszczony przez wysoką temperaturę oraz alkohol (50 odmian)

Niektóre szczepy wytwarzają antygen śluzowy M – wielocukrowy Ag

Chorobotwórczość: - główny cz. etiologiczny posocznicy

- zakażenie dróg moczonych (od zapalenia cewki moczonej po odmiedniczkowe zapalenie nerek)

- choroby przebiegające z biegunką (odwodnienie)

- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u

noworodków

- zakażenie ran po operacjach dolnego odcinka p.p.

- zapalenie pęcherzyka i dróg żółciowych

- ropnie skóry

- zapalenie opłucnej

Materiał do badań:

- mocz, żółć, kał, ropa, płyny wysiękowe, płyn mózgowo-rdzeniowy

Patogenność szczepów powodujących biegunkę:

• Enterotoksyny: LT(ciepłochwiejna) i ST (ciepłostała)

kodowane plazmidowo

• Enteroinwazyjność: wnikanie do kom. nabłonkowych jelita - stan zapalny

• Czynniki adhezyjne/kolonizacyjne: pile/fimbrie kodowane przez plazmidy

(antygen CFA I i II) – do nabłonka jelita

• Cytotoksyczność dla komórek Vero:

cecha szczepów zdolnych do efektu cytopatycznego komórek lini Vero.

Wytwarzanie werotoksyny (VT1 i 2) – biegunka z objawami krwotocznymi

(E. coli 0157:H7)

PODZIAŁ SZCZEPÓW:

• EPEC – enteropatogenne – epidemie biegunek u dzieci gł. w szpitalach

• EIEC – enteroinwazyjne – objawy zbliżone do czerwonki

• ETEC – enterotoksyczne

• EHEC – enterokrwotoczne

• EAEC - enteroadhezyjne

• EAggEC – enteroagregacyjne

Choroby przebiegające z biegunką

1) Nieżyt żołądkowo-jelitowy u dzieci

• Obfita biegunka w czasie 1-3 dni

• Czynnik etiologiczny – szczepy EPEC E. coli, rzadko przez ETEC E. coli

• Drogi transmisji: kontakt bezpośredni, przez zanieczyszczone przedmioty,

rzadziej z matki na dziecko

2) Biegunka podróżnych

• Samoograniczający się ból brzucha i wymioty

• Czas inkubacji 1-2 dni

• Źródłem zakażenia jest zanieczyszczona żywność

ZESPOŁY KRWOTOCZNE:

• Krwotoczne zapalenie okrężnicy u dzieci i dorosłych

• Zespół hemolityczno-mocznicowy głównie u dzieci

• mogą być śmiertelne

• Czynnik etiologiczny: szczepy E. coli ( głównie serotyp 0157), wytwarzające cytotoksyny VT1 i VT2 (efekt cytotoksyczny wzgl. kom. Vero – małpiej nerki).

Szczep VTEC

• Głównym źródłem zakażenia jest wołowina

Rodzaj Edwardsiella Citrobacter

Gram (-)

urzęsione

bezotoczkowe

wytwarzają siarkowodór

wytwarzają indol

18 serotypów

kolonizuje przewód pokarmowy

czasami izolowana w przebiegu biegunek

Salmonella

• S. enterica – serotyp Typhi i Paratyphi serotypy A, B, C

• S. bongori

1) Drogi transmisji: - zanieczyszczony pokarm

- droga fekalno-oralna

2) Charakterystyka: - ruchliwe

- nie przetrwalnikujące

- wzgl. beztlenowce

- S. typhi ma otoczkę

- wrażliwe na fenol, lizol, krezol, podchloryn, formaldehyd, promienie UV działają bakteriobójczo

3) Hodowla/ Identyfikacja : - brak fermentacji laktozy

- Ag O; Ag H i Ag Vi (powierzchniowy)

BUDOWA ANTYGENOWA:

• Antygen somatyczny O - zw. wielocukrowo-lipidowo-białkowy w ścianie kom.

- wytrzymały na ogrzewanie w 100 st. C

- nie ulega inaktywacji pod wpływem alkoholu i formaliny

Reakcja Ag O z swoistą surowicą = aglutynacja typu O, tzw. „ grudkowa”

(przeciwciała dla Ag O znajdują się w grupie IgM)

Podział na 16 fenotypów Salmonella

• Odmiany gładkie – S – rosną w postaci jednolitego zmętnienia

• Odmiany szorstkie – R – tworzą wyraźny osad na dnie probówki

• Antygen rzęskowy H - termolabilne białko

- ulega zniszczeniu pod wpływem alkoholu, HCl lub enzymów proteolitycznych

Reakcja Ag H z swoistą surowicą = aglutynacja typu H tzw. „obłoczkowa”

(przeciwciała dla Ag H należą głównie do grupy IgG)

• Antygen powierzchniowy Vi - u S. typhi, S. paratyphi C

- zapewnia wirulencję

- względnie ciepłostały polimer, oporny na alkohol, HCl i 0,2 % formalinę

Występuje na powierzchni Ag O i hamuje reakcję aglutynacji z Ag O

Wobec swoistej surowicy powoduje aglutynację „grudkową”

• Antygen śluzowy M - występuje u nielicznych Salmonella

- wokół kolonii charakterystyczny wałek śluzowy

- zbudowany z wielocukru pozbawionego azotu

- mało immunogenny

4) Chorobotwórczość:

1. Dur brzuszny: - S. enterica serotyp Typhi

- okres wylęgania 2-3 tyg.

- początek: stopniowo narastająca gorączka i zaparcia

- po 1 tyg.: bakteriemia, ↑ temp., majaczenie, objawy miękkiego brzucha i tzw. „różyczka durowa” (wysypka plamisto-grudkowa na tułowiu)

- pod koniec 3 tyg.: ustępowanie objawów, możliwe powikłania (krwotok jelitowy, perforacja ściany jelita)

- nosicielstwo: w pęcherzyku żółciowym

2. Dury rzekome: - S. enterica serotyp Paratyphi A i C (S. hirscgfeldii) (kraje tropikalne), serotyp B (S. schottmuelleri) (Europa)

c) Zatrucia pokarmowe: - głównie S. enterica serotyp Enteritidis (10-24 h)

- nudności, wymioty, skurcze brzucha, ból głowy, biegunka

d) Posocznica: - serotyp S. Dublin lub S. cholerae-suis

- piorunujący przebieg, niejednokrotnie śmiertelny

- brak objawów ze strony przewodu pokarmowego

- rozsiew bakterii drogą krwi – zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie kości

5) Patogenność: - zdolność do przeżywania i rozmnażania wewnątrz makrofagów

- aktywność endotoksyny (Ag O LPS)

- glikolopidowy Ag Vi (chroni przed fagocytozą)

6) Diagnostyka: - krew (w 1 tyg. Posiew na bulion z żółcią)

- kał i mocz (w 2 i 3 tyg.)

- testy biochemiczne, serologiczne

- typowanie bakteriofagami

- posiew (żółć, treść dwunastnicza, rzadziej ropa, plwocina, płyn mózgowo-rdzeniowy)

- w zatruciach pokarmowych – wymiociny

Rozpoznanie serologiczne = określenie struktury antygenowej

AGLUTYNACJA SZKIEŁKOWA

24-h hodowla szczepu + poliwalentna surowica odpornościowa (swoista HM)

Odczyn Widala: wykrywa p/ciała przeciw Ag H (używając bakterii zabitych formaliną) oraz przeciw Ag O (stosując bakterie zabite przez ogrzewanie) pałeczek S. Typhi i Paratyphi. Interpretacja wyniku trudna u pacjentów po szczepieniu

Gdy :

Miano p/ciał anty-H > niż 1:50

Miano p/ciał anty-O > niż 1:200

Miano p/ciał anty-H (1:200)

Miano p/ciał anty-O < niż 1:200

Miano p/ciał anty-Vi < 1:100 – Nosicielstwo pałeczek Salmonella

7) Leczenie: chloramfenikol, ko-trymoksazol, cyprofloksacyna

8) Zapobieganie: - przestrzeganie zasad higieny i systemu ochrony zdrowia

- szczepienia u osób podróżujących

Rodzaje szczepień: - zabite przez ogrzewanie kom. S. Typhi, podawane podskórnie, w dwóch dawkach w odstępach od 2 do 6 tyg.

- żywe, atenuowane kom. S. Typhi (endotoksyny) , doustnie w trzech dawkach, w kolejnych dniach

Szczepionki skojarzone:

szczepiona durowa

szczepionka durowo-rzekomodurowa (TAB)

szczepionka durowa z anatoksyną tężcową

szczepionka błoniczo-tężcowo-durowa z wodorotlenkiem glinowym

Shigella

• S. dysenteriae (A)

• S. sonnei (D)

• S. flexnerii (B)

• S. boydii (C)

• Charakterystyka: - nieruchliwe,wyjątek S. flexneri (fimbrie)

- nie posiadają otoczek, niezarodnikujące

- wrażliwe na środki antyseptyczne, promienie UV

- niszczy je pasteryzacja

• Hodowla/: - brak fermentacji laktozy (wyj. S. sonnei-rozkład z opóźnieniem)

Identyfikacja - S. dysenteriae fermentuje mannitol

- fermentacja glukozy bez wytworzenia gazu

- na podłożu stałym tworzą formy S i R

- testy serologiczne (testy lateksowe)

• Diagnostyka: - badanie kału, wymazów i popłuczyn z odbytnicy (do 2 h)

- posiew na podłoża

- wyosobnione szczepy badać na szeregu biochemicznym

- badania serologiczne mają drugorzędną rolę

Największy odsetek wyników dodatnich uzyskuje się przy pobieraniu wymazów z odbytu podczas rektoromanoskopii (bezpośrednie oglądanie zmian bł. Śluzowej końcowego odcinka jelita grubego)

• Dodatkowa metoda- cytologiczne badanie kału (w ostrej czerwonce kał zawiera duże ilości śluzu, ERCS, leukocytów – 90% zawartości morfologicznej kału)

BADANIE SEROLOGICZNE:

- swoiste p/ciała w surowicy chorego wykrywane po kilku dniach

• miano p/ciał niskie (najwyższy poziom wykrywany u S. shigae 1:200)

• wcześniej niż w surowicy p/ciała pojawiają się w kale – metoda koproaglutynacji

• w przesączu kału poszukuje się aglutynin dla pałeczek czerwonkowych

• Odczyn hemaglutynacji biernej z surowicą chorych- dodatnie wyniki przy zakażeniach S. flexnerii i S. sonnei

• BUDOWA ANTYGENOWA:

• Antygen somatyczny O o właściwościach endotoksyny

Występuje tylko w formach S Shigella

• Antygen powierzchniowy K – u niektórych serotypów Shigella boydii

Niszczony przez ogrzewanie w 100 st. C

• Fimbrie o strukturze antygenowej

• Chorobotwórczość: - nie powodują zakażeń układowych

- stan zapalny (w wyniku wnikania pałeczek do nabłonka jelitowego - jelita krętego i okrężnicy),z krwawą, śluzowo - ropną biegunką (czerwonka bakteryjna)

- w ciężkich przypadkach: martwica i owrzodzenia zakażonych tkanek – ZAGRAŻA ŻYCIU !

etiologia: S. dysenteriae

(wytwarza silną enterotoksynę i cytotoksynę)

• Patogenność: - termostabilna endotoksyna – uwalniana po autolizie

- nie wytwarzają enterotoksyn (z wyj. S.dysenteriae)

- egzotoksyna wytwarzana przez formy S i R S. shigae działa neurotoksycznie i na układ naczyniowy (bardziej toksyczna u form R)

• Leczenie: - uzupełnienie płynów i elektrolitów

- przestrzeganie zasad sanitarno-higienicznych

- nie stosuje się antybiotykoterapii (wyjątek: zakażenia wywołane przez S. dysenteriae – lek pierwszego wyboru Trimetoprim, a także ampicylina lub tetracyklina)

Tryb Klebsiella

1. Klebsiella pneumoniae

2. Rodzaj Enterobacter

3. Rodzaj Serratia

• bytowanie w przewodzie pokarmowym, ukł. oddechowym

• sporadycznie izolowane z jamy ustnej (flora przejściowa)

• zakażenia u pacjentów z obniżoną odpornością, głównie w warunkach szpitalnych (zakażenia szpitalne)

4) Charakterystyka:

- bardzo wyraźna otoczka (cecha różnicująca od pozostałych Enterobacteriaceae)

- brak rzęsek

- niezarodnikujące

- nie wytwarzają indolu ani siarkowodoru

- rozkład cukrów z wytworzeniem kwasu i gazu

BUDOWA ANTYGENOWA:

• Antygen somatyczny O w formach gładkich S

• Antygen somatyczny R w formach szorstkich R

Ag O wykrywany w odczynie aglutynacji

• Antygen otoczkowy K – w formach S i R

wytrzymały na ogrzewanie w 100 st. C przez 2 h

Oznaczany w teście pęcznienia otoczek (wykrywa 82 typy serologiczne)

Ag K wykrywany metodą precypitacji przy użyciu surowic odpornościowych

• Antygen śluzowy M - Skład chemiczny identyczny z Ag otoczkowym K

Może występować u pałęczek:

A/ zawierających Ag O i K (forma M, O, K)

B/ bezotoczkowych (forma M, O)

Lub

C/ u form szorstkich (odmiana M, R, K)

D/ u form szorstkich pozbawionych otoczki (odmiana M, R)

Diagnostyka:

• badanie bakteriologiczne i serologiczne:

wydzieliny dróg oddechowych, wymaz z gardła i nosa, ropa, mocz, żółć, krew, kał, płyn mózgowo-rdzeniowy

• barwienie metodą pozytywno-negatywną otoczki

• Test pęcznienia otoczek

• Wykrywanie p/ciał w odczynie wiązania dopełniacza - w zakażeniach

K. ozaenae i K. rhinoscleromatis

(+) Odczyn – w rozcieńczeniu surowicy 1:10-1:20 – TOCZĄCY SIĘ PROCES CHOROBOWY

Po wyleczeniu poziom p/ciał ￬

• Odczyn hemaglutynacji biernej (bardziej czuły od OWD, lecz mniej specyficzny)

Antygenem opłaszczającym krwinki jest wielocukrowa substancja pałeczek otoczkowych

• Odczyn aglutynacji – w rozpoznawaniu twardzieli (K. rhinoscleromatis)

Antygen przygotowany jest ze szczepu bezotoczkowego

Miano diagnostyczne – 1:400

- Odczyn Coombsa – wykrywa p/ciała niekompletne (wysokie miano 1:12800) w przebiegu twardzieli

Enterobacter

E. aerogenes

E. cloaceae

1. Charakterystyka: - polimorficzne

- urzęsione

- niektóre wytwarzają otoczkę

- nie tworzą przetrwalników

- zasiedlają przewód pokarmowy

2. Chorobotwórczość: względna (zapalenia dróg moczowych i żółciowych, zakażenia przewodu pokarmowego, rzadziej zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych)

BUDOWA ANTYGENOWA:

A/ Antygen somatyczny

B/ Antygen rzęskowy

Hafnia (H. alvei)

Charakterystyka: - urzęsione

- bezotoczkowe

- występują w glebie, wodzie, produktach mlecznych, kale

- może powodować nieżyty dróg pokarmowych

Serratia (S. marcescens) – PAŁECZKA KRWAWA

Charakterystyka: - urzęsione, niezarodnikujące, bezotoczkowe

- na podłożach zwykłych wytwarza barwnik czerowny

PRODIGIOZYNA (rozp. w alkoholu, chloroformie i eterze, a nie rozp. w wodzie)

- bardzo powolny rozkład laktozy

- stanowi florę fizjologiczną (potencjalnie chorobotwórcza)

- ostre i chroniczne zapalenia płuc

- zakażenia dróg moczow-płciowych

- zapalenie wsierdzia, posocznica

- najczęściej wywołuje wtórne infekcje

(głównie po antybiotykoterapii)

- najczęstsze zakażenia w warunkach szpitalnych

Proteus

1. Charakterystyka: - żywy ruch – wzrost mgławicowy

- rola w procesach gnilnych

- flora fizjologiczna przewodu

pokarmowego)

Proteus vulgaris

• dwa typy antygenów: Ag O i Ag H

• wzrost na podłożu hamuje dodatek wodnika chloralu, alkoholu, azydku sodu i kwasu borowego

• forma bezrzęskowa bakterii tzw. „Proteus X₁₉” ma zastosowanie w diagnostyce serologicznej duru plamistego w odczynie aglutynacyjnym Weila-Felixa (z uwagi na heterogenny Ag-n natury wielocukrowej wspólny z Rickettsia prowazekii)

• powoduje zatrucia pokarmowe, biegunki niemowlat, zapalenie dróg moczowych i żółciowych, zapalenie ucha środkowego, zapalenie płuc, zmiany ropne

Pseudomonas

• Gram-ujemne pałeczki o cechach pałeczek jelitowych

• nieliczne gatunki są chorobotwórcze

• zakażenia u pacjentów hospitalizowanych, w oparzeniach, cewniku, rurce tracheostomijnej, uchu zewnętrznym (tzw. ucho pływaka) – w wilgotnych miejscach

• zakażenia dróg moczowych i dolnych dróg oddechowych - ciężki przebieg (częste u chorych na mukowiscydozę)

• zapalenia rogówki, zakażenia głębokie gałki ocznej – grozi utratą wzroku

• zapalenie wsierdzia, posocznice, ropnie mózgu, zapalenie o-m-r

• szeroko rozpowszechnione w przyrodzie (woda, ścieki, gleba, rośliny, owady, zwierzęta)

PAŁECZKA ROPY BŁĘKITNEJ (P. aeruginosa)

1) Występowanie: - kolonizuje przewód pokarmowy niewielu zdrowych

- u pacjentów hospitalizowanych

- w środowisku na powierzchniach wilgotnych

2) Charakterystyka: - ruchliwa pałeczka (rzęska umieszczona biegunowo)

- rozwój w szerokim zakresie temperatur (także pokojowej)

- wytwarzają substancję śluzową na powierzchni ściany komórkowej

ŚLUZ chroni : przed przenikaniem ANTYBIOTYKÓW do wnętrza komórki

przed fagocytozą i działaniem p/ciał oraz dopełniacza

- rosną w obecności glukozy i maltozy

- redukują azotany, rozkładają mocznik, oksydazo (+)

- hemoliza na AK

- rozkład argininy

Wytwarzanie barwnika:

A/ FLUORESCEINA (piowerdyna)– niebiesko-zielony, rozpuszczalny w wodzie.

PIORUBRYNA –utleniona FLUORESCEINA

B/ PIOCYJANINA (niebieski) – po utlenieniu PIOKSANTYNA (żółto-brunatna)

C/ PIORUBINA (czerwony)

D/ MELANINA (brązowy)

BUDOWA ANTYGENOWA:

A/ Antygen somatyczny – 16 grup serologicznych

B/ Antygen rzęskowy

3) Identyfikacja: - charakterystyczny zapach i wygląd kolonii na podłożu

- testy biochemiczne

materiał badany (ropa, płyn wysiękowy, plwocina, mocz, kał, tkanki z biopsji)

4) Patogenność: - enterotoksyna – biegunka 5-dniowa

- egzotoksyna A - hamuje syntezę białka w komórkach i zaburza procesy oddechowe w mitochondriach

- lecytynaza (ciepłochwiejna)

- ciepłostały glikolipid (wywołuje hemolizę krwinej w 22-37 st.C)

- leukocydyna (uwalniana po lizie kom.)

- zewnątrzkomórkowe enzymy proteolityczne: elastazy i proteazy

- zewnątrzkomórkowy śluz tzw. slime (chroni przed fagocytozą)

5) Leczenie: - wysoka oporność szczepów szpitalnych

- aminoglikozydy, antyb. β-laktamowe (cefalosporyny III i IV

generacji), polimyksyna, karbapenemy, trimetoprim

Zakażenia układu moczowego

1. Bakteriomocz (bakteriuria): powyżej 10⁵ bakterii na 1 ml moczu

2. Ropomocz : obecność w moczu leukocytów wielojądrowych

3) Zapalenie pecherza moczowego: - dysuria, silne parcie na mocz, ból w okolicy nadłonowej, częste i skąpe oddawanie moczu, krwiomocz

4) Odmiedniczkowe zapalenie nerek: zakażenie miedniczek nerkowych i miąższu nerek - podwyższona temperatura, ból okolicy lędźwiowej

5) Zapalenie cewki moczowej

• częściej chorują kobiety

• choroby mogą występować pojedynczo lub łącznie

CZYNNIKI ETIOLOGICZNE ZAKAŻEŃ:

A) 60-80% zakażeń Escherichia coli – najczęściej!

B) Staphylococcus saprophyticus – u aktywnych seksualnie kobiet < 25rż

C) Proteus mirabilis (rzadziej P.vulgaris) – 10 % zakażeń, ureaza (+), alkalizacja amoniaku, odkładanie soli wapnia i magnezu – tworzenie kamieni nerkowych

D) Klebsiella spp. – (wielooporna)

E) Staphylococcus aureus

F) Pseudomonas aeruginosa

UWAGA! Ostre zakażenia układu moczowego to przeważnie zakażenia monobakteryjne. Typowe dla zakażeń przewlekłych są zakażenia polibakteryjne.

DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA

1) Mikroskopia: - preparat mokry i barwiony metodą Grama (uwidacznia Ercs, leukocyty wielojądrowe, bakterie i komórki nabłonkowe)

2) Hodowla: - liczba drobnoustrojów w badanej próbce określa stopień zakażenia (badania półilościowe) poprzez posiew materiału badanego

3) Leczenie: - doustnie podawane antybiotyki, wydalane w dużych stężeniach z

moczem tj.: trimetoprim, kotrimoksazol, ciprofloksacyna,

nitrofurantoina zgodnie z antybiogramem

Małe pałeczki Gram-ujemne

• bardzo zróżnicowana grupa pałeczek

• różnorodna chorobotwórczość

• duże wymagania wzrostowe

• przenoszenie drogą kropelkową, pokarmową lub kontakt bezpośredni

Najważniejsze mechanizmy oporności

1. β- Laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym (ESBL)

wytwarzanie enzymów zdolnych do hydrolizy penicylin, cefalosporyn głównie III i IV generacji (z wyjątkiem cefamycyn – np.cefokcytyna) i monobaktamu (aztreonam)

mimo, że często szczepy ESBL są hamowane przez inhibitory β- laktamaz (kwas klawulanowy, sulbaktam, tazobaktam), to w wielu przypadkach obecnie stają się oporne na połączenie β- laktamów z inhibitorami

częste u E. coli i Klebsiella spp.

2. Cefalosporynazy AmpC

oporność na antybiotyki β- laktamowe poprzez wytwarzanie cefalosporynaz AmpC, które hydrolizują penicyliny, cefalosporyny (z wyjątkiem IV generacji) i aztreonam

z reguły nie są podatne na działanie inhibitorów β- laktamaz, zwłaszcza kwasu klawulanowego

wrażliwe także na karbapenemy

oporność związana jest z depresją lub nadekspresją naturalnej lub nabytej AmpC

częste u Enterobacter, Morganella, Serratia

3. Współwystępowanie ESBL i AmpC

obecność wytwarzanej na wysokim poziomie cefalosporynazy AmpC może maskować fenotyp ESBL+ z powodu podobnego spektrum substratowego i niepodatności szczepów AmpC na działanie kwasu klawulanowego

istnieja dwie moliwosci wykrycia ESBL w obecnosci AmpC, z rozbudowaniem podstawowego testu na ESBL o kombinacje cefepim – kwas klawulanowy lub z przeprowadzeniem testu podstawowego na podłożu uzupełnionym kloksacyliną, która jest inhibitorem AmpC

4. Oporność na karbapenemy

a) związana głównie z wytwarzaniem mechanizmu AmpC lub ESBL na wysokim poziomie i jednocześnie obniżeniem przepuszczalności osłon komórkowych

• szczepy z reguły są oporne na wszystkie β- laktamy i brakiem jej podatności na działanie inhibitora

• coraz częściej pojawiają się wśród szczepów Enterobacter cloacae, niekiety u szczepów Proteus ( P. mirabilis)

1. związana z wytwarzaniem karbapenemaz - β- laktamaz hydrolizujących karbapenemy, kodowane plazmidowo:

DWA RODZAJE:

Metalo- β-laktamazy klasy B cynko zależne lub niezależne (mechanizm MBL) – głównie u P. aeruginosa i Acinetobacter (pałeczki niefermentujące)

β-laktamazy klasy A (karbapenemazy klasy A) - tzw. enzymy KPC

mechanizm oporności MBL związany jest z opornością na penicyliny, cefalosporyny, karbapenemy (także połączenia β-laktamów z inhibitorami)

mechanizm oporności KPC najczęściej występuje u Klebsiella pneumoniae, ale także może wystąpić u Klebsiella oxytoca, E. coli, Enterobacter spp., C. freundii, S.

marcescens, S. enterica) oraz P. aeruginosa. Mechanizm KPC związany jest z opornością na wszystkie antybiotyki β-laktamowe