Tropy egzystencjalizmu w polskiej literaturze XX wieku

• Prekursor – Kierkegaard, założenia teoretyczne: Sartre, Jaspers, Heidegger

• Głównym zainteresowaniem jest egzystencja, czyli świadomy siebie byt ludzki

• Dwa typy egzystencjalizmu:

  • Ateistyczny (laicki) : człowiek pojawia się na świecie bez żadnego celu (tragizm), odpowiedzialność za własne życie, lęk przed życiem i śmiercią (egzystencja = czasowość, a czasowość = śmierć, czyli życie to absurd), brak wiary w transcendentalny byt, człowiek pozostawiony sam sobie („umiesz liczyć? Licz na siebie!”), ludzie są zagrożeniem dla jednostki, więc trzeba objąć nad nimi władzę, nieograniczona wolność przerasta człowieka (tragizm), zjednoczenie z innymi i przezwyciężenie egoizmu możliwe jest tylko w akcie buntu (A. Camus, Dżuma)

  • Teistyczny (katolicki, personalizm): miłość i wiara pomagają przejść od absurdalnej do autentycznej egzystencji, czyli do zaangażowania się w świat, do wyrzeknięcia się „ja” w imię „my”

  • polscy prekursorzy:

    • Brzozowski

    • Bolesław Leśmian

    • Witold Gombrowicz

    • Bruno Schulz

    • Jarosław Iwaszkiewicz

  • s

• egzystencjalizm w Polsce:

  • po wojnie- rodzaj nowinki nie traktowanej poważnie

  • 1965 Filozofia egzystencjalna oprac. L. Kołakowski, K. Pomian

• charakterystyka:

  • proza egzystencjalna zajmuje miejsce prozy psychologicznej bo:

    • nie wystarcza koncepcja Freuda czy Adlera do opisana rzeczywistości wojennej

  • na emigracji- ostatnie dzieła psychologiczne:

    • Tadeusz Nowakowski Obóz wszystkich świętych 1957-paralela romansu ojca Polaka z Nieką i podobny romans po wojnie syna

    • Zofia Romanowiczowa Baśka i Barbara 1956, Przejście przez morze czerwone 1960- subtelne analizy rodzinnych relacji na obczyźnie; przystosowanie więźniarki kacetu do francuskiego stylu życia

  • kwestia religii:

    • elementy teologii apofatycznej, teologii nieobecności i milczenia Boga, niewidoczności boskiego dobra (Grudziński, Iwaszkiewicz, Dabrowska, Stryjkowski)

    • laicyzm (Gombrowicz)