TEMAT: Dokumentacja projektowa a zarządzanie przedsięwzięciem budowlanym dla zróżnicowanych systemów wykonawstwa.
WSTĘP - cykl realizacji przedsięwzięcia budowlanego
Wszystkie przedsięwzięcia budowlane, ze względu na swa specyfikę oraz jednostkowy charakter ilościowy i jakościowy, realizowane są w pewnym, wielofazowym cyklu realizacji.
Zakres i czas trwania poszczególnych faz takiego cyklu zależą od:
rodzaju,
rozmiarów
uwarunkowań realizacyjnych danego przedsięwzięcia.
Jako początek przedsięwzięcia budowlanego przyjmuje się wstępne sformułowanie potrzeb budowlanych, które inwestor przedstawia w wyniku analizy podejmowanych działań.
Dalsza realizacja przedsięwzięcia zależy od kolejnych badań i analiz, które obejmują:
analizę identyfikacyjną, problemowa, projektowo- planistyczna i decyzyjna sytuacji systemowej inwestora,
ustalenie jego potrzeb, wypracowanie decyzji, której realizacja może zapewnić najlepsze ich zaspokojenie.
Szczegółowy cykl realizacji przedsięwzięć budowlanych ma zawsze indywidualny charakter. Również zakres wykonywanych badan, analiz i opracowań jest różny w różnych przedsięwzięciach. Można stwierdzić, ze w każdej sytuacji zawsze chociaż w różnym zakresie przedsięwzięcia budowlane zawierają następujące fazy:
Studia wykonalności techniczno-ekonomicznej.
Projektowanie.
Organizacja realizacji robót.
Realizacja robót.
Końcowy odbiór robót i zakończenie przedsięwzięcia.
Kolejne fazy mogą być realizowane szeregowo lub rozwijane równomiernie. Czas realizacji poszczególnych faz zależy bezpośrednio od rodzaju i zakresu robót oraz formy i strategii kontraktów budowlanych.
ZARZĄDZANIE FAZĄ PROJEKTOWANIA- projektowanie przedsięwzięcia budowlanego
Projektowanie przedsięwzięcia budowlanego jest podstawowa faza przygotowania koncepcyjnego przedsięwzięcia. W zależności od rodzaju i wielkości podejmowanych działań oraz wymagań inwestora w tej fazie podstawowymi opracowaniami, które opisują przedsięwzięcie budowlane są:
koncepcja projektowa,
projekt budowlany,
projekt wykonawcze.
Koncepcja projektowa
Koncepcja projektowa jest to:
przed inwestycyjna analiza warunków zabudowy i zagospodarowania terenu,
opracowanie programu i koncepcji inwestycji,
orientacyjne nakłady finansowe,
wybór standardu,
dobór materiałów, wyposażenia itp.
oraz ocena ekonomiczna przedsięwzięcia budowlanego,
Na ocenę ekonomiczną przedsięwzięcia budowlanego składa się:
koncepcja programowo-przestrzenną,
biznesplan i budżet przedsięwzięcia dla całej inwestycji,
koncepcja wykonania robót budowlanych, obejmująca:
opis robót;
harmonogram dyrektywny;
zasady finansowania, wskaźnikowe zestawienie kosztów robót budowlano-montażowych, instalacji, maszyn i urządzeń, wykorzystanie zasobów, itp.
Koncepcja programowo-przestrzenna stanowi wstępną propozycję zagospodarowania działki, określa rodzaj planowanych obiektów, ich funkcje, wymagania konstrukcyjne i eksploatacyjne opracowane z uwzględnieniem wymagań inwestora oraz zawartych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Wraz z pozostałymi opracowaniami koncepcji projektowej kompleksowo opisuje rodzaj, zakres, czas wykonania i budżet przedsięwzięcia.
Koncepcja projektowa, gdy obowiązuje prawo zamówień publicznych i przedmiotem zamówienia jest zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych, powinna być opracowana w formie programu funkcjonalno-użytkowego. Ponadto, koncepcja musi być opracowywana w ścisłym związku z planem operacyjnym inwestora, który określa jego potrzeby, w tym potrzeby budowlane.
Koncepcja stanowi podstawę opracowania podstawowej dokumentacji projektowej. Zakres dokumentacji projektowej, gdy przedsięwzięcie realizowane jest zgodnie z prawem zamówień publicznych, ustala zamawiający. Zamawiający powinien brać pod uwagę tryb udzielenia zamówienia publicznego oraz wymagania dotyczące postępowania poprzedzającego rozpoczęcie robót budowlanych wynikające z prawa budowlanego. Treść i zakres dokumentacji projektowej w takim przypadku określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004r. „w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego”.
Podstawowe zasady opisu przedmiotu zamówienia
Zamawiający opisuje przedmiot zamówienia na roboty budowlane za pomocą:
dokumentacji projektowej,
oraz specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych,
lub za programu funkcjonalno-użytkowego.
Program funkcjonalno-użytkowy obejmuje opis zadania budowlanego, w którym podaje się przeznaczenie ukończonych robót budowlanych oraz stawiane im wymagania:
techniczne,
ekonomiczne,
architektoniczne,
materiałowe,
funkcjonalne.
Przedsięwzięcie opisuje się w sposób jednoznaczny i wyczerpujący, za pomocą dostatecznie dokładnych i zrozumiałych określeń, uwzględniając wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie oferty.
Przedmiotu zamówienia nie można opisywać w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję. Przedmiotu zamówienia nie można opisywać przez:
wskazanie znaków towarowych,
patentów,
pochodzenia,
chyba że jest to uzasadnione specyfiką przedmiotu zamówienia lub zamawiający nie może opisać przedmiotu zamówienia za pomocą dostatecznie dokładnych określeń, a wskazaniu takiemu towarzyszą wyrazy "lub równoważne" lub inne równoznaczne wyrazy.
Zamawiający opisuje przedmiot zamówienia za pomocą cech technicznych i jakościowych, przy przestrzeganiu Polskich Norm przenoszących europejskie normy zharmonizowane.
W przypadku braku Polskich Norm przenoszących europejskie normy zharmonizowane uwzględnia się:
europejskie aprobaty techniczne;
wspólne specyfikacje techniczne;
Polskie Normy przenoszące normy europejskie;
normy państw członkowskich Unii Europejskiej przenoszące europejskie normy zharmonizowane;
Polskie Normy wprowadzające normy międzynarodowe;
polskie aprobaty techniczne.
Zamawiający może odstąpić od opisywania przedmiotu zamówienia z uwzględnieniem Polskich Norm przenoszących europejskie normy zharmonizowane, europejskich aprobat technicznych lub wspólnych specyfikacji technicznych, jeżeli:
nie zawierają one żadnych wymagań dotyczących zapewnienia zgodności z wymaganiami zasadniczymi;
ich stosowanie nakładałoby na zamawiającego obowiązek używania wyrobów nie współdziałających z już stosowanymi urządzeniami,
lub ich stosowanie nie byłoby właściwe ze względu na innowacyjny charakter przedmiotu zamówienia.
Zakres i forma dokumentacji projektowej
Zakres dokumentacji projektowej ustala zamawiający biorąc pod uwagę tryb udzielenia zamówienia publicznego oraz wymagania dotyczące postepowania poprzedzającego rozpoczęcie robót budowlanych wynikające z ustawy z dnia 7 lipca 1994r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 z pózn. zm.3).
Dokumentacja projektowa, służąca do opisu przedmiotu zamówienia na wykonanie robót budowlanych, dla których jest wymagane uzyskanie pozwolenia na budowę, składa się w szczególności z:
projektu budowlanego w zakresie uwzględniającym specyfikę robót budowlanych,
projektów wykonawczych, w zakresie uzupełniającym i uszczegóławiającym projekt budowlany,
przedmiaru robót, zawierającego zestawienie przewidzianych do wykonania robót,
informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, (w przypadkach gdy jej opracowanie jest wymagane na podstawie odrębnych przepisów).
Projekt budowlany
Projekt ten składa się z:
projektu zagospodarowania terenu lub działki,
projektu architektoniczno–budowlanego,
wraz z wszystkimi, wymaganymi przepisami szczegółowymi, uzgodnieniami i opiniami.
Projekt budowlany jest niezbędny do uzyskania pozwolenia na budowę. Projekt ten powinien być zgodny z ważna decyzją o warunkach zabudowy lub z wypisem z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Zakres opracowania projektu budowlanego został uregulowany w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003r w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego .
Projekt zagospodarowania działki lub terenu
Projekt zagospodarowania działki lub terenu powinien zawierać:
część opisowa,
część rysunkową sporządzoną na kopii aktualnej mapy zasadniczej lub mapy jednostkowej, przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego
Projekt architektoniczno-budowlany
Projekt architektoniczno-budowlany obiektu budowlanego powinien zawierać:
zwięzły opis techniczny
oraz część rysunkowa.
Projekty wykonawcze
Projekty wykonawcze, w zależności od zakresu i rodzaju robót budowlanych stanowiących przedmiot zamówienia, dotyczą:
przygotowania terenu pod budowę;
robót budowlanych w zakresie wznoszenia kompletnych obiektów budowlanych lub ich części oraz robót w zakresie inżynierii lądowej i wodnej włącznie z robotami wykończeniowymi w zakresie obiektów budowlanych;
robót w zakresie instalacji budowlanych;
robót związanych z zagospodarowaniem terenu.
Wymagania dotyczące formy projektów wykonawczych przyjmuje się odpowiednio jak dla projektu budowlanego.
SYSTEM REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ BUDOWLANYCH
Strategie kontraktów budowlanych w Polsce są obecnie podobne do istniejących i stosowanych w świecie. W literaturze przedmiotu brak jest jednak powszechnie przyjętych, wyczerpujących uogólnień, które kompleksowo opisywałyby stosowane w praktyce rozwiązania. Dlatego dalej przedstawia się znany w Europie podział i opis strategii kontraktów budowlanych stosowany przez Międzynarodową Federacje Inżynierów Konsultantów (FIDIC). Wyróżnia ona cztery strategie realizacji przedsięwzięć budowlanych:
System wykonawstwa własny.
System konwencjonalny.
System „projektowanie i wykonanie” lub „pod klucz”.
System menedżerski (albo potocznie: „zarzadzanie przedsięwzięciem”).
System generalnego wykonawcy.
System wykonawstwa własny
System wykonawstwa własny dotyczy raczej małych przedsięwzięć budowlanych. Może być realizowany, gdy inwestor spełnia wymagania formalne określone w prawie budowlanym oraz posiada niezbędne siły i środki realizacyjne. W systemie tym inwestor realizuje podstawowe roboty budowlano-montażowe przedsięwzięcia własnymi siłami. Roboty specjalistyczne może zlecać podwykonawcom. Zazwyczaj zaspokaja w ten sposób własne potrzeby budowlane.
Zwykle stosowane są technologie tradycyjne, które nie wymagają wysoce specjalistycznych kwalifikacji wykonawców lub skomplikowanego wyposażenia.
System wykonawstwa własny realizowany jest według następujących zasad:
inwestor kieruje całością i jest odpowiedzialny za projektowanie i wykonawstwo robót;
projekt opracowuje własne biuro projektowe inwestora, może być zlecany niezależnemu projektantowi;
roboty nadzorowane są w całości siłami inwestora;
podstawowe masowe roboty budowlano-montażowe realizowane są własnymi siłami inwestora;
roboty specjalistyczne jak np. dachy, roboty izolacyjne, elektryczne, instalacji gazowych, ogrzewanie, wentylacja itp. zwykle realizują wyspecjalizowani podwykonawcy.
W zależności od czasu i rodzaju robót inwestor może przygotować projekty i kosztorysy przedsięwzięcia w całości przed rozpoczęciem robót. W przypadku, gdy występują ostre wymagania czasowe możliwe jest oczywiście rozpoczęcie robót także po opracowaniu projektu w stopniu wystarczającym do uzyskania pozwolenia na budowę. Wówczas dokumentacja projektowa opracowywana jest sukcesywnie odpowiednio do potrzeb. Sposób określania wartości robót zależy od obowiązujących inwestora uregulowań prawnych.
System konwencjonalny
Można stwierdzić, że współcześnie — ze względu na dużą specjalizację i jakość robót — w większości przypadków ogólna efektywność przedsięwzięć może być wyższa, gdy inwestor będzie zlecał ich wykonanie firmom specjalistycznym. System konwencjonalny jest bardzo popularny, wygodny i łatwy dla inwestora. Jednak wymaga, szczególnie w początkowej i końcowej fazie realizacji, dość znacznego zaangażowania inwestora.
System konwencjonalny jest realizowany według następujących zasad:
zamawiający angażuje wyspecjalizowaną firmę (inżyniera konsultanta);
firma jest przedstawicielem zamawiającego do przygotowania przedsięwzięcia;
firma realizuje inwestycje w imieniu inwestora zgodnie z wymaganiami rynku;
roboty budowlane wykonuje się na podstawie dokumentacji projektowej, której zakres zależy od wielkości i rodzaju robót i jest uwarunkowana wymaganiami dotyczącymi uzyskania pozwolenia na budowę;
wartość robót budowlanych określa się na podstawie kosztorysów budowlanych — kosztorysu inwestorskiego ze strony inwestora i ofertowego ze strony wykonawcy.
Realizacja kontraktu w systemie konwencjonalnym, podobnie jak inne rodzaje kontraktów, musi spełniać wszystkie wymagania prawa budowlanego dotyczące postępowania poprzedzającego rozpoczęcie robót budowlanych oraz budowy i oddawania obiektów do użytkowania.
System „projektowanie i wykonanie”
System „projektowanie i wykonanie” (lub „projektuj i buduj”) jest bardzo wygodny dla inwestora. W systemie tym inwestor zawiera kontrakt z jedna firma, która przejmuje odpowiedzialność za projektowanie, organizacje, wykonanie, przekazanie do eksploatacji, zakończenie i rozliczenie robót budowlanych. Ponosi także określoną odpowiedzialność za późniejsze funkcjonowanie wykonanego obiektu. Dla własnego bezpieczeństwa inwestor może zatrudnić także niezależnego architekta oraz kosztorysanta, którzy za dodatkową opłatą udzielą mu porad dotyczących propozycji przedstawianych przez wykonawców przedsięwzięcia. Wykonawca oddaje inwestorowi gotowy obiekt.
Podstawowe zasady realizacji kontraktu w systemie „projektowanie i wykonanie” są następujące:
jedna firma jest odpowiedzialna za projektowanie, organizacje i wykonanie robót;
całością kontraktu kieruje inżynier kontraktu, który nadzoruje i koordynuje prace projektanta i wykonawców robót;
kontrakt może być realizowany:
w systemie generalnego wykonawcy, wówczas inżynier kontraktu koordynuje działalność projektanta i generalnego wykonawcy, który wykonuje roboty budowlano-montażowe własnymi siłami i angażuje podwykonawców do robót specjalistycznych,
w systemie menedżerskim, wówczas inżynier kontraktu koordynuje działalność projektanta i menedżera budowy, który organizuje realizacje robót, angażuje i nadzoruje podwykonawców wykonujących wszystkie roboty;
podstawa opracowania kontraktu może być koncepcja projektowa dostarczona przez inwestora. W odniesieniu do zamówienia na roboty budowlane zgodnie z prawem zamówień publicznych, koncepcja powinna być opracowana w postaci programu funkcjonalno-użytkowego;
planowane koszty robót budowlanych oblicza się metodą wskaźnikową, jako sumę iloczynów wskaźnika cenowego i ilości jednostek odniesienia;
planowane koszty prac projektowych oblicza się jako iloczyn wskaźnika procentowego i planowanych kosztów robót budowlanych;
Roboty budowlane mogą być rozpoczęte po wykonaniu około 30—40% kompletnego projektu, a koszty robót dokładnie szacowane po wykonaniu około 60% projektu. W systemie „projektowanie i wykonanie” wykonawca, oprócz przygotowania i wykonania całości robót może również dostarczać pełne wyposażenie obiektu, tak by bezpośrednio po odbiorze obiektu był on gotowy do użytkowania. Mamy wówczas do czynienia z systemem realizacji „pod klucz”. Jest to spotykane na przykład przy budowie hoteli.
System menedżerski
System menedżerski to taki, w którym zamawiający zawiera umowę z firmą prowadzącą kontrakt na:
planowanie przedsięwzięcia,
usługi projektowe,
zapewnienie dostaw,
zarządzanie budową.
Firma zarządzająca przygotowuje i negocjuje kontrakty ze wszystkimi pozostałymi jednostkami uczestniczącymi w procesie budowy, koordynuje cały proces inwestycyjny, lecz nie jest wykonawcą robót. Oznacza to, że firma zarządzająca reprezentuje inwestora we wszystkich fazach realizacji w zakresie wykonania robót budowlanych. W systemie tym kontrakty mogą być realizowane z zastosowaniem różnych szczegółowych form kontraktów budowlanych. Dotyczy to zarówno sposobu określania przedmiotu zamówienia jak i wartości robót budowlanych.
System generalnego wykonawcy
System generalnego wykonawcy jest jednym z najbardziej popularnych systemów realizacji przedsięwzięć budowlanych. W systemie tym można sformułować następujące podstawowe zadania uczestników przedsięwzięcia:
inwestor jest odpowiedzialny za organizacje i przebieg całego kontraktu, angażuje i nadzoruje prace projektanta (zespół projektujący) i generalnego wykonawcę;
projektant opracowuje projekt zamierzenia w zakresie niezbędnym do jego wykonania, a w ramach nadzoru autorskiego może kontrolować zgodność wykonania z projektem;
generalny wykonawca wykonuje podstawowe roboty budowlane, angażuje i nadzoruje pracę niezbędnych specjalistów i podwykonawców;
roboty budowlane wykonuje się na podstawie dokumentacji projektowej, której zakres zależy od wielkości i rodzaju robót i jest uwarunkowana wymaganiami dotyczącymi uzyskania pozwolenia na budowę;
wartość robót budowlanych określa się na podstawie kosztorysu inwestorskiego ze strony inwestora i kosztorysów ofertowych ze strony wykonawców.