HELEN BEE – Krótkie opracowanie

Str. 105-117.

Noworodek

• Skala Apgar- ocena stanu noworodka dokonywana bezpośrednio po narodzinach, a potem, po kolejnych 5 min. Noworodek otrzymuje punkty od 0 do 2 w każdym z pięciu kryteriów: częstość akcji serca, częstość czynności oddechowych, napięcie mięśniowe, reakcja stóp, barwa ciała

• Skala oceny zachowań noworodków Brazeltona- po 30min bada się odruchy dziecka na różne bodźce, odruchy, napięcie mięśniowe, tulenie, czujność – przydatne przy wykryciu problemów neurologicznych.

• Odruchy- mimowolne fizyczne reakcje dziecka wyzwalane przez określone bodźce, dziecko rodzi się w nie wyposażone. Dwie kategorie:

• Przystosowawcze- pomagają mu przetrwać np. ssanie i połykanie, odruch poszukiwawczy
  ( one potem nie występują u starszych dzieci) i obecne przez całe życie np. cofanie się przed bolesnym bodźcem, rozszerzanie i zwężanie źrenic. Obecnie nie potrzebny już odruch ewolucyjny tzw. odruch chwytny

• odruchy prymitywne- steruje nimi prymitywna część mózgu ( rdzeń przedłużony
  i śródmózgowie)np. odruch Moro ( dziecko przestraszone odrzuci rączki na bok i wygnie plecki w łuk) lub odruch Babińskiego( dziecko gdy pogłaszcze się po stopie to wyciągnie najpierw paluszki potem je szybko skurczy) Około 6 miesiąca prymitywne odruchy zaczynają zanikać

• Początkowe zdolności percepcyjne- noworodek potrafi:

• skupić oboje oczu na jednym punkcie

• łatwością słyszy dźwięk w zakresie wysokości i głośności ludzkiego głosu, głos matki!

• wyczuwa podstawowe smaki : słodki, kwaśny, gorzki i słony , rozróżnia zapachy ciała zwłaszcza matki!

• Poruszanie się- Na początku nie wiele potrafi. w pierwszym miesiącu życia dziecko zdoła unieść podbródek ponad podłogę lub materac.

• Dzień z życia niemowlęcia:

Stany Świadomości- (5 różnych stanów aktywności)

a)głęboki sen

b) sen aktywny

c) ciche wybudzenie

d) czynne wybudzenie

e) płacz i hałasowanie

Te pięć stanów powraca w syklach. Powtarza się co 2h: dziecko śpi, płacze , je , patrzy…

• Sen- Noworodki przysypiają 90% czasu w dzień i w nocy. 6-7 tyg całkowita ilość snu maleje
  i następuje przyswajanie rytmu dnia i nocy ( tzw. całodobowy). Widoczne zaburzenie w częstotliwości snu może być oznaką problemu neurologicznego.

• Płacz- Tak na prawdę to dzieci aż tak dużo nie płaczą tylko 2-11% czasu . Nasila się zwykle
  w pierwszych tyg. Życia i szczyt osiąga około połowy 2 miesiąca potem maleje. Podstawowa funkcja płaczu to sygnalizowanie potrzeb. Dzieci różnie płaczą na różne dolegliwości np. inaczej na ból, inaczej na głód, złość. Matki potrafią to rozróżnić!. Kolka- 15-20% dzieci dzienne napady płaczu około 3h. Płacz nasila się późnym popołudniem, wieczorem. Pojawiają się około 2 tyg i mijają po 3,4 miesiącach.

• Jedzenie- Jest to często wykonywana czynność przez noworodka. Naturalne cykle co 2h. Pierś- mleko matki dostarcza istotnych przeciw ciał, sprzyja rozwojowi nerwów i jelit, stymuluje lepsze funkcjonowanie systemu immunologicznego. Aż do 4-6 miesiąca dziecko potrzebuje TYLKO melka lub płynnej odżywki. Soki mają dużo cukru i niszczą zęby.

• Zamiany fizyczne- Dwa obszerne wzorce opisane przez GESELLA:

1. CEFALOKAUDALNY ( GŁOWO- OGONOWY) Rozwój następuje od głowy w dół

2. PROKSYMODYSTALNYM (ODŚRODKOWY)-od tułowia na zewnątrz. NP. Dziecko potrafi podnieść główkę na długo zanim będzie umiało siedzieć, a siada zanim zacznie raczkować

• Układ Nerwowy- Wczesny bardzo intensywny rozwój. W momencie porodu najsłabiej rozwinięta jest kora mózgowa(odpowiada za postrzeganie, ruch ciała, abstrakcyjne myślenie i mowę). Po urodzeniu proces rozwojowy polega zasadniczo na tworzeniu połączeń synaptycznych ( wzrost liczby rozgałęzionych dendrytów i aksonów jak i wypustek końcówek neuronów). W pierwszym roku życia i 2 gwałtownie wzrasta przyrost dendrytów w korze mózgowej. Waga mózgu zwiększa się 3 krotnie.

Po pierwszym roku życia i początkowym „wysypie” połączeń synaptycznych, następuje ich „przecięcie” we wszystkich obszarach mózgu, kiedy to zbędne ścieżki i połączenia zostaną usunięte i „schemat instalacji” znowu będzie klarowny.

Teoria Williama Greenough’a- początkowy nagły przyrost rozgałęzień dendrytów i powstanie synaps następuje według zaprogramowanych wzorców; organizm tworzy w nadmiarze połączeń nerwowych, budując zbędne drogi komunikacyjne. Proces pozbywania się zbędnych struktur, który później następnie ( około 18miesiąc do 2 rok życia) jest odpowiedzią na specyficzne doświadczenia, w sumie zostają wybiórcze i najskuteczniejsze drogi komunikacji. („Doświadczenie nie prowadzi do powstania nowych linii na czystej tabliczce; prawdę mówiąc, wymazuje część z nich” ). Podstawowe procesy ruchowe i percepcyjne mogą być początkowo zarządzane przez owy system, podlegać przycięciu, a później jest ich rozwój stymulowany przez doświadczenie. Przecinanie nie następuje wszędzie i w jednym momencie. Może występować nawet w wieku 4 lat albo i w okresie dojrzewania ( wtedy to zbędna ilość połączeń synaptycznych jest 2 razy większa niż w mózgu dorosłego człowieka!!!).

Wniosek: Organizm człowieka charakteryzuje pewnego rodzaju plastyczność zaprogramowana!!! Mózg w okresie dzieciństwa przechodzi poważne przeobrażenia.

• Mielnizacja- obudowanie każdego pojedynczego aksonu osłonką, która izoluje od siebie aksony i wspomaga przewodzenie impulsów. Przebiega ona zarówno w kierunku CEFALOKAUDALNYM jak i TYM DRUGIM!!! Najgwałtowniej przebiega w pierwszych dwóch latach.

• Kości i mięśnie- Rozwój stopniowy. Dłoń, nadgarstek, stopa mają mniej kości w momencie narodzin niż gdy będziemy w pełni dojrzali.

• Ciemiączko- pozwala na ściśnięcie główki podczas porodu zrasta się około 12-18 miesiąca. Kości są bardziej miękkie mają więcej wody niż u dorosłego, potem podlegają Kostnieniu.

• Mięśnie- wszystkie istnieją w momencie narodzin, w okresie dojrzewania stają się dłuższe, mocniejsze, grubsze. Kolejność jak w tych 2 kierunkach.

• Rozmiar i kształt ciała- W pierwszych miesiącach dzieci rosną jak szalone. W 1 roku 25- 30 cm długości, a waga ciała ulega potrojeniu. Dziewczynki w wieku 2 a chłopcy w wieku 2,5 roku mają połowę wzrostu jaki osiągną w dorosłym życiu! Nie proporcjonalnie duża głowa u dzieci bo musi pomieścić mózg!

• Rozwój i zdolności ruchowe- Robert Malina dzieli na 3 grupy:

• a) Lokomocyjne- chodzenie, bieganie, skakanie

• b) nie lokomocyjne- pchanie, ciągnięcie i zginanie

• c) manipulacyjne- chwytanie, rzucanie, łapanie, kopanie przemieszczanie przedmiotów

Str. 119- 127

1. Zmiany fizyczne spowodowane są :

1. Dojrzewaniem – jest to złożony proces na który składają się zazębiające ze sobą zmiany mięśni, kości, postrzegania oraz myślenia.

Proces rozwoju kości, mięśni jest indywidualną cechą każdego dziecka, jednak ich kolejność jest jednoznaczna dla ogółu. Dzieci upośledzone umysłowo rozwijają się fizycznie wolniej niż dzieci sprawne, ale podążają tą samą ścieżką rozwoju.

1. Dziedziczeniem. - Wiele podstawowych sekwencji rozwoju fizycznego jest w nas zaprogramowane. Niemowlęta posiadają „instrukcję”, która stanowi tendencję wzrost.

Do cech dziedziczonych możemy zaliczyć: wysokość ciała, szerokość bioder, długość ramion, długość tułowia.

1. Wpływ środowiska na rozwój:

1. Dieta – ma ona wpływ zarówno na rozwój fizyczny jak i nerwowy. Słabo odżywione dzieci rosną wolniej, charakteryzuje ich niski wzrost, są mniej energiczne, co może wpływać na sposób oddziaływania ze światem. Stwierdzono także, że matki źle odżywiające się podczas ciąży rodzą martwe dzieci lub dzieci umierają w pierwszym okresie życia.

2. Praktyka- możemy ją rozumieć jako okoliczności sprzyjające ćwiczeniu czynności ruchowych. Rozwinięcie sprawnej skoordynowanej umiejętności ruchowej wymaga praktyki.

1. Zdrowie:

1. Statystycznie niemowlęta w ciągu pierwszego roku życia chorują 7 razy na schorzenia układu oddechowego.

2. Dzieci przebywające w grupie są bardziej narażone na częstsze choroby, co jest spowodowane narażeniem na wirusy i zarazki.

3. Śmiertelność niemowląt:

• Szacuje się, że ¾ zgonów występuje w pierwszym miesiącu życia i związany jest z wadami wrodzonymi lub niską masą urodzeniową.

• Zespół nagłej śmierci niemowląt (SIDS)- zjawisko to polega na nagłej śmierci zdrowego dziecka. Trudno określić przyczyny tego zjawiska, jednak wyróżnić możemy grupy podwyższonego ryzyka (wcześniak, chłopcy, matki, które rodziły w bardzo młodym wieku, matki palące, pozycja snu [częściej dzieci śpiące na brzuchu] oraz afroamerykanie [ afro amerykanie ponieważ przychodzą na świat wcześniej oraz cechuje je niska masa ciała]). Szczególnie wysoka śmiertelność niemowlaków z tego powodu jest w Nowej Zelandii, Australii, najniższa w Japonii i Szwecji.

• Różnice indywidualne:

  1. Wcześniak – wolniej osiąga poszczególne kamienie milowe własnego rozwoju, a więc możemy u niego zauważyć wolniejszy rozwój zdolności lokomocyjnych, nielokomocyjnych oraz manipulacyjnych.

  2. Chłopcy- dziewczynki – wyróżnić możemy niewiele różnic płciowych w fizycznym rozwoju niemowląt. W pewnych aspektach dojrzewania fizycznego dziewczynki przodują – np. względem twardnienia kości. Chłopców charakteryzuje natomiast to, że mają więcej tkani tłuszczowej, są bardziej energetyczni oraz bardziej wrażliwi.

Wyróżnić możemy natomiast różnice rozwoju pomiędzy dziećmi z różnych grup etnicznych. Np.: Dzieci rasy czarnej- szybszy rozwój umiejętności ruchowych, niemowlęta azjatyckie- późniejszy rozwój umiejętności ruchowych. Kolejnym przykładem może być występowanie odruchu Moro- dzieci rasy białej- reakcja w sposób typowy, a więc wyprostowanie rączek, energiczny ruch, krzyk, natomiast niemowlęta Nawaho prezentowały inny model zachowania – wyrzucały swoje kończyny na boki, kurczyły nóżki i rączki, rzadko płakały.

Od strony 145-157

1.Naśladowanie :

• Zdaniem Piageta dzieci już w pierwszych miesiącach życia potrafią naśladować działania, które postrzegają jako wykonalne, np. gesty rąk. Ale nie potrafią naśladować grymasów twarzy innych ludzi aż do fazy 4(od ósmego do dwunastego miesiąca). Ten drugi rodzaj wymaga pewnego rodzaju transferu intermodalnego, łączenia wskazówek wizualnych z twarzy innego człowieka z kinestetycznymi wskazówkami ruchów własnej twarzy.

• Piaget twierdził , że naśladowanie jakiejkolwiek czynności, która nie należała do repertuaru umiejętności posiadanych w momencie urodzenia, nie pojawi się wcześniej niż z ukończeniem 1 roku życia, a imitacja odroczona , kiedy dziecko widzi jakąś czynność i naśladuje ją w późniejszym okresie, jest możliwa dopiero w fazie 6, gdyż wymaga wykorzystania pewnego rodzaju wewnętrznej reprezentacji

• Współczesne badania donoszą , że Dzieci imitują grymasy twarzy w pierwszych tygodniach życia , ale nie wykazują jeszcze wtedy umiejętności naśladowania odroczonego.

• Badacze odkryli , że noworodki potrafią naśladować pewne gesty twarzy, zwłaszcza wysuwanie języka.

• Już 10-miesieczne niemowlę potrafi opóźnić naśladowanie aż o 24 godziny.

• Około 14- miesiąca dzieci potrafią przypomnieć sobie i później odtworzyć czyjąś czynność nawet po dwóch dniach.

• Dzieci w okresie niemowlęcym potrafią i uczą się określonych zachowań poprzez modelowanie, nawet jeśli nie mają okazji do naśladowania ich od razu.

• Dzieci są bardziej sprawne niż przypuszczał Piaget i w większym stopniu wyposażone w określone zdolności już w momencie narodzin.

2.Postrzeganie dźwięków mowy:

• W pierwszych tygodniach życia potrafią dzieci rozróżniać dźwięki mowy( np. pa , ba)

• do 2 lub 3 miesiąca życia dzieci jednakowo reagują na pojedyncze dźwięki- bez względu czy mówi to mężczyzna czy kobieta, czy przez dziecko czy dorosłego

• Dzieci lepiej rozróżniają niektóre dźwięki niż dorośli .Jeszcze w dziesiątym miesięcy mają zdolność dokonywania rozróżnienia, którego nie potrafią już dokonać dorośli( bez względu czy jest to język obcy czy ten co słyszą codziennie)

3.Pierwsze dźwięki i gesty:

Pierwsze dźwięki wydawane przez dziecko to płacz( od urodzenia do 1 miesiąca),następnie gaworzenie ( ok. 2 miesiąca), później gaworzenie samonaśladowcze ( ok. 6 miesiąca) -Polega na łączeniu samogłosek, które dziecko wymawiało do tej pory ze spółgłoskami (bababababa ,mamama) Pojawiają się w ten sposób pierwsze dowolnie wymawiane sylaby.

Pełni ono ważną funkcję rozwojową, jest przygotowaniem do mówienia. Gaworząc dziecko ćwiczy intonacje.

4. Gesty w 1 roku życia:

Następnie dzieci zaczynają używać znaczących gestów.(9-10 miesiac)(dzieci proszą o cos albo żądają za pomocą gestów lub połączenia gestu z dźwiękiem)

W tym okresie rozwija się zdolność do rozumienia przez dziecko pojedynczych słów – język receptywny, który zaczyna działać wcześniej niż język ekspresywny, Dzieci rozumieją, zanim zaczną mówić.

5.Pierwsze słowa:

1 rok życia(12 – 13 miesiac ) – pierwsze słowa wypowiada dziecko. Zwykle początki nauki słów są wolne, wymagają wielu powtórzeń każdego słowa. Dziecko uczy się każdego słowa tylko w określonym zestawem kontekście, dziecko w tym czasie nie pojęło jeszcze , że są słowa symboliczne , które odnoszą się do przedmiotów lub wydarzeń.

Występuje zjawisko holofrazy- (między 12 -18 miesiącem życia)- jest to zjawisko łączenia słow i gestów.

6.Eksplozja nazywania:

• Miedzy 16 a 24 miesiącem- dziecko wzbogaca swój słowniczek, dodając do niego nowe wyrazy. Dla większości dzieci proces ten jest „wybuchem”, rozwój słownictwa przebiega gwałtownie .

• W wieku 18 miesięcy dziecko zna około 50 słów.

• Pierwszymi słowami dzieci są zazwyczaj nazwy ludzi i przedmiotów-rzeczowniki np. piłka, samochód, piesek itp. , a następnie wyrazy opisujące działanie- czasowniki.

• Są wyjątki , niektóre dzieci nie przejawiają wzorca rzeczownik , a potem czasownik. Używają one najpierw stylu ekspresyjnego( u nich najwcześniejsze słowa to związki społeczne niż przedmioty, przeważnie uczą się zaimków(ja,ty), używają wyrazów osobowo-społecznych(nie, tak chcieć,proszę) i związki wielowyrazowe (kocham cię).

• Kontrastem dla tych dzieci są takie maluchy które używają stylu referencyjnego- ich wczesny słowniczek składa się w większości z rzeczowników.

7.Różnice indywidualne:

Aby określić potencjał poznawczy dzieci z ujawnionymi lub potencjalnymi problemami użyto wiele testów na inteligencję dla dzieci , jednym z nich była :

• Skala Rozwoju Niemowlęcia Bayleya – testy te mierzą głównie umiejętności sensoryczne i motoryczne , takie jak sięganie po bujające się na sznurku kółko, budowanie wierzy z klocków itd. Zawierają się w nich też elementy bardziej poznawcze , takie jak odkrywanie zabawki schowanej pod tkanina w celu zmierzenia stałości przedmiotu u dziecka ośmiomiesięcznego.

Zarówno test Bayleya, jak inne okazały się niezmiernie przydatne w identyfikowaniu niemowląt i starszych dzieci z poważnymi opóźnieniami rozwojowymi.

• Próby mierzenia indywidualnych różnic w rozwoju sensomotorycznym poprzez badania podobne do testów na inteligencje nie przyniosły takich rezultatów , jakich się spodziewano, gdyż wyniki nie maja zbyt wspólnego z przyszłym ilorazem inteligencji.

• Większe znaczenie w tej kwestii mają przewidywania oparte na pomiarach podstawowych zdolności przetwarzania informacji w dzieciństwie: niemowlęta które szybko się przyzwyczajają , wieku 4 lub 5 miesięcy mają zwykle wyższy iloraz inteligencji , podczas gdy wolniej przyzwyczajające się niemowlęta kojarzone są z późniejszym IQ i skromniejszymi zdolnościami językowymi.

Strony 159 do 166 Teoria przywiązania do Zróżnicowanie jakości dziecięcego przywiązania

• John Bowlby: „skłonność do tworzenia silnych emocjonalnie więzi międzyludzkich jest podstawowym składnikiem natury ludzkiej, a w pierwotnej formie zauważyć ją można już u noworodków”

• Więzi uczuciowe: stosunkowo długotrwały związek, w którym partner jest ważny zw względu na to, że jest jednostką niepowtarzalną i niezastąpioną. Charakteryzuje się on pragnieniem pozostawania w bliskości partnera

• Przywiązanie: Mamy tu do czynienia z poczuciem bezpieczeństwa jednostki. W przywiązaniu doznaje się specyficznego wrażenia bezpieczeństwa i komfortu płynącego z obecności drugiej osoby, którą można uznać jako „bezpieczną bazę”, z której można wyruszyć na badanie świata.

Związek dziecka z dorosłym jest przywiązaniem, ale dorosłego z dzieckiem już nim nie jest (wedle tych definicji)

• Zachowania przywiązaniowe: składają się na nie wszystkie typy zachowań, jakie umożliwiają dziecku lub dorosłemu zdobycie i utrzymanie w bliskości kogoś, do kogo są przywiązani (np. uśmiech, płacz, podtrzymywanie kontaktu wzrokowego)

• Przywiązanie jest wewnętrznym, trwałym stanem, a związane z nim zachowania wywoływane są głównie wtedy, gdy jednostka potrzebuje opieki, wsparcie lub otuchy (małe dziecko, prawię ciągle znajduje się w takiej potrzebie, więc ujawnia je często).

• Kontakt bezpośredni (zaraz po porodzie) wcale nie jest, ani niezbędny, ani wystarczający do tego, by między matką lub ojcem, a dzieckiem powstała silna, długotrwała uczuciowa więź.

Tym, co zdecydowanie sprzyja powstawaniu takich więzi, jest możliwość wzajemnej stymulacji rozwoju przez rodziców i dziecko, by nawzajem uczyli się zgranego „kroku tanecznego”. Za pomącą płaczu lub śmiechu dziecko sygnalizuje swoje potrzeby; tuleniem się i uciszaniem reaguje na trzymanie w objęciach, a na spojrzenie rodziców odpowiada spojrzeniem. Takie proces, to rozwój synchronii.

Im sprawniej przebiega ten proces i im bardziej staje się przewidywalny, tym większą satysfakcję przynosi rodzicom i tym mocniejsza więź tworzy się między nimi a dzieckiem.

• Większość dorosłych, w obecności dziecka (nawet nie znanego sobie) zachowuje się tak jakby chciało nawiązać z nim kontakt.

• Więź ojca, podobnie jak więź matki, zdaje się zależeć od wzajemnego rozwoju, a nie od kontaktu bezpośrednio po porodzie.

Przywiązanie dziecka do rodziców rodzi się stopniowo (Bowlby wyróżnił 3 fazy):

• Niesprecyzowane ustosunkowanie i sygnalizacja – na tym etapie zbyt mało dowodów by mówić o przywiązaniu. Gesty przywiązania nie są skierowane do konkretnej osoby, a raczej puszczone w eter. Dziecko dopiero buduje swoje oczekiwania, schematy i zdolność odróżniania mamy i taty od obcych.

• Skupienie na jednej lub większej liczbie osób – w wieku ok. 3 miesięcy dziecko zaczyna zawężać pole swojego działania , częściej uśmiech się do osób, które regularni się nim zajmują, ale nikt nie staje się jeszcze „bezpieczną bazą”

• Zachowanie oparte na bezpiecznej bazie – zdaniem Bowlby’ego szczere przywiązanie pojawia się dopiero około szóstego miesiąca życia. Pojawiają się „bezpieczne bazy” (jeden z rodziców lub oboje)

• Lęk przed obcymi i protest przeciwko oddzieleniu od rodziców – ok. 12 miesiąca, później ich częstotliwość maleje. (lęk przed obcymi pojawia się zazwyczaj pierwszy)

• 7 lub 8 miesiąc dziecko wybierze matkę lub ojca a nie człowieka obcego. A jeżeli jest w stresie (zwłaszcza między 8 a 24 miesiącem) zwróci się raczej do matki niż do ojca.

Różnice indywidualne: osobowość i temperament-str.177-182

1. Każde dziecko rozpoczyna życie z wbudowanymi już niektórymi cechami, wzorami reakcji i charakterem interakcji. Wpływają one na interpretację przez dziecko jego doświadczeń.

2. Osobowość to różnice w sposobie, w jaki dzieci i dorośli radzą sobie w działaniu z innymi ludźmi i przedmiotami w otaczającym ich świecie.

Temperament to zasadnicze podłoże emocjonalne na którym opierają się różnice w osobowości. Temperament jest konspektem, z którego rozwija się późniejsza osobowość dziecka lub dorosłego. Cechy osobowości wyrażają się już w dzieciństwie.

1. Wymiary temperamentu:

• Teoria wg Thomasa i Chessa:

Początkowo zawierała ona 9 dymensji: poziom aktywności, rytmiczność, zbliżenie/wycofanie, adaptacyjność, próg reaktywności, intensywność reakcji, jakość nastroju, podatność na zakłócenie i wytrwałość. Następnie zaproponowali, by w zakresie tych cech wyróżnić 3 podstawowe typy:

1. Dziecko łatwe-jego biologiczne funkcjonowanie nie przysparza problemów, cykle jedzenia i spania są regularne, jest ono zadowolone i przystosowuje się do zmian.

2. Dziecko trudne-funkcjonowanie jego organizmu nie jest zbyt regularne, cykle jedzenia i spania tworzą się wolniej, negatywnie reaguje na zmiany, jest nerwowe i dużo płacze.

3. Dziecko wolno rozgrzewające-wykazuje niewiele intensywnych reakcji pozytywnych i negatywnych, na nowe sytuacje reaguje biernym oporem, jednak jeśli przyzwyczai się do nowych rzeczy jego zachowanie będzie pozytywne.

• Teoria Buss i Plomin:

Zaproponowali oni 3 wymiary temperamentu:

• poziom aktywności

• emocjonalność

• umiejętności społeczne

Ich kwestionariusz był powszechnie wykorzystywany do mierzenia cech temperamentu u dzieci i dorosłych.

• Żaden z poprzednich modeli się nie przyjął. Badacze dalej starają się ustalić model idealny.

• Cechy wspólne dla badań specjalistów:

• Poziom aktywności-tendencja do częstego poruszania się zamiast biernego bezruchu

• Zbliżenie/emocjonalność pozytywna-tendencja do otwierania się na świat, ludzi i doświadczenia, pozytywna emocjonalność

• Wycofanie-przeciwieństwo zbliżenia, lęk, ucieczka przed nowością, początki nieśmiałości

• Emocjonalność negatywna-reagowanie złością, paniką, hałaśliwość, nerwowość

• Samokontrola/stabilność w sytuacji zadaniowej-zdolność pozostawania w skupieniu, zarządzania uwagą i staraniami

Nie jest to jednak ostateczna lista wymiarów temperamentu!

1. Dziedziczenie temperamentu.

• Cechy temperamentu są wrodzone i zapisane w genach. Badanie dowodzą, że bliźnięta jednojajowe są o wiele bardziej podobne pod względem temperamentu niż bliźnięta dwujajowe. Świadczy to o silnym wpływie informacji genetycznej.

• Badacze zakładają, że predyspozycje temperamentu dziecięcego mogą przetrwać do okresu dorosłego. Nie pozostają one niezmienione ale zachodzi między nimi umiarkowana korelacja.

• Chociaż badania nie są jednoznaczne, rośnie liczba dowodów wskaźników stałości temperamentu zaobserwowanych w okresie niemowlęcym i dzieciństwa. Dzieci, które podchodzą pozytywnie do otaczającego je świata, jako nastolatki charakteryzować je będzie pozytywne myślenie. Dzieci, które wykazują wysoki poziom zahamowania, w wieku późniejszym będą raczej nieśmiałe.

Temperament, a otoczenie.

1. Oprócz temperamentu osobowość określana jest także przez doświadczenia dziecięce. W przypadku oddziaływania otoczenia i temperamentu dochodzi często do wzmocnienia wrodzonych cech.

• Odnajdywanie niszy- proces, w którym każdy z nas selekcjonuje swoje doświadczenia np. dzieci towarzyskie szukają kontaktu z innymi dziećmi

• Temperament wpływa na sposób interpretacji danego doświadczenia-czynnik ten pomaga zrozumieć, dlaczego dzieci z jednej rodziny przejawiają różne zachowania

• Tendencje rodziców-wzmacniają wrodzone struktury temperamentu. Powinni odnosić się do dzieci z miłością i pozytywnym nastawieniem

STR.183-191

• Wychowanie poza domem rodzinnym: odniesienie się do Stanów Zjednoczonych: w ciągu ostatnich 30 lat kobiety zasiliły rynek pracy- 1970 r.- 18% kobiet zamężnych pracowało w 1994 r. - pracowało 61,7% kobiet przynajmniej na część etatu. dzieci znajdują się pod opieką kogoś innego niż rodzice , w innych krajach zjawisko to jest rzadsze. czy ma to wpływ na dzieci? Trudno na to odpowiedzieć z powodów: trudno określić co mamy na myśli mówiąc opieka dzienna, różny wiek oddania dzieci pod czyjąś opiekę i różny czas opieki, zmiana miejsca zamieszkania-inny opiekun, różna jakość opieki, różnica pomiędzy opieką nad dzieckiem w domu a w ośrodku opieki, różne podejścia matek do opieki.

• Kto opiekuje się dziećmi?

Schemat:20% przez ojca,10,2% przez innego krewnego,5,4% przez inną osobę,13,1% przez krewnego żłóbki rodzinne),17,9% przez obcą osobę(żłobki rodzinne),8,7% matki opiekujące się dzieckiem w pracy,7,3% żłobki lub przedszkola,15,8% ośrodki opieki rodzinnej. W ankiecie ponad ¼ matek przyznała że korzysta z opieki łączonej(rano –przedszkole rodzinne, po południu-opieka kogoś z rodziny).rozwój dziecka najintensywniejszy w zwykłym przedszkolu a najsłabszy w domowych przedszkolach rodzinnych .dom- samotność , przedszkole-przebywanie z rówieśnikami na plus .

• Wpływ na rozwój poznawczy-plusy i minusy opieki poza domem

Plusy: u dzieci z rodzin ubogich opieka poza domem spowodowała poprawę ilorazu inteligencji, dotyczy się to również dzieci z klasy średniej; im bogatsze doświadczenia wyniesione z opieki dziennej, tym lepsze wyniki poznawcze w przyszłości , bez względu na status społeczny rodziców ; osiągnięcia poznawcze dzieci, którym się czyta , do których się dużo mówi lub które się uczy, są większe niż tych które spędzają dnie w środowiskach mniej stymulujących

Minusy: Białe dzieci , których rodzice w pierwszych latach życia korzystali z alternatywnych typów opieki, miały skromniejszy zasób słów, zarówno jeśli pochodziły z rodzin zamożnych, jak i ubogich. Negatywnych skutków nie zauważono u dzieci, nad którymi opiekę dzienną roztoczono po pierwszym roku życia. Dzieci z ubogich rodzin , które były oddawane pod opiekę przed pierwszym rokiem życia osiągały lepsze wyniki w czytaniu i matematyce na początku szkoły podczas gdy wyniki dzieci z rodzin klasy średniej , które miały taką opiekę później były słabsze.

• Wpływ na osobowość:

Dzieci przebywające poza domem są bardziej towarzyskie, lubiane niż te wychowywane w domu. U niektórych przebywanie poza domem powoduje wzrost agresji i to że są mniej lubiane przez rówieśników. Poza tym wpływ na agresję ma fakt czy dziecko spędzało dzień w zorganizowanym, dobrze skonstruowanym otoczeniu czy w pogmatwanymi nie stymulującym i czy znajdowało się ono w domu czy poza nim.

• Wpływ na przywiązanie do rodziców:

Istnieje podwyższone ryzyko pozabezpiecznego przywiązania u dzieci oddanych pod opiekę pozarodzinną przed ich pierwszymi urodzinami.35% dzieci które były oddane pod opiekę przynajmniej na 5 h tygodniowo i były przywiązane pozabezpieczanie w porównaniu z 29% znajdujących się wyłącznie pod opieką matki. Zauważono że ryzyko takiego przywiązania nie rośnie proporcjonalnie do liczby godzin pracy matki. Oznacza to że dzieci matek które pracowały 5 h tygodniowo były tak samo niepewnie przywiązane jak tych które pracowały 20 i 40 h. Matki pracujące różnią się pod wieloma względami od tych które nie pracują. Wiele z nich to matki samotne lub takie które lubią pracować albo uważają opiekę nad dziećmi za uciążliwą.

Charakterystyka idealnego otoczenia opieki pozadomowej: odpowiedni stosunek liczby opiekunów do liczby dzieci , im mniejsze grupy tym lepiej dla dzieci, czysta i kolorowa przestrzeń umożliwiająca dziecku zabawę, plan dnia przynajmniej w minimalnym stopniu systematyczny, opiekun pozytywnie nastawiony i zaangażowany otwarty dla dzieci a nie zwyczajny dozorca, opiekun posiadający jakąś wiedzę na temat dziecka.

Rozwój fizyczny i poznawczy w wieku od dwóch do sześciu lat.(s. 196-206)

Dzieci do 1,5 roku życia potrzebują bazy bezpieczeństwa, jaką są dla nich rodzice. Przełom (związany z rozwojem fizycznym i poznawczym) następuje już u 2-6letniego dziecka, które staje się bardziej sprawne i komunikatywne.

• Zmiany rozwojowe – nie ma ich dużo. Obecny jest nadal proces powstawania połączeń synaptycznych i mielnizacji(przebiegają wolniej, aniżeli wcześniej). Wzrost i waga – od 2. roku życia aż do okresu dojrzewania dziecko rośnie 5-8 cm i przybiera ok. 3 kg.

• Rozwój ruchowy - Następuje duży postęp w opanowaniu mięśni dużych. Ok. 5-6 dziecko potrafi biegać, skakać, przeskakiwać, jeździć na rowerze… Widoczna poprawa w operowaniu mniejszymi mięśniami-w „ruchach precyzyjnych”, brak wykonywania zaawansowanych czy6nności manualnych.

• Zdrowie w wieku przedszkolnym – Wyróżni się 2 rodzaje chorób: ostre i przewlekłe. Pierwsze trwają nie dłużej niż 3 miesiące (np. przeziębienie, grypa), drugie zaś ponad 3 miesiące(np. astma, cukrzyca, zapalenie oskrzeli). Dzieci doświadczone stresem i negatywnymi przeżyciami rodzinnymi są bardziej podatne na zachorowanie. Kolejnymi niebezpieczeństwami dla dzieci są nieszczęśliwe wypadki, które częściej przydarzają się chłopcom. Najwięcej wypadków ma miejsce w domu (skaleczenia, upadki, zatrucia etc.), następnie na ulicy.

• Mówienie pełnymi zdaniami: następny krok w rozwoju dziecka – dziecko w wieku 2 – 2,5 roku jest w stanie opanować ok. 600 słów, 5-6 lat ok. 15 tys. Wpierw pojawiają się pierwsze proste zdania, potem złożone. W wieku 3 lat dziecko posiada wszystkie podstawowe narzędzia potrzebne do prowadzenia rozmowy.

• Pierwsze zdania: okres 18- 27 miesiąca – pierwsze zdania pojawiają się po opanowaniu przez dziecko 100-200 słów, to zjawisko ma miejsce 18-27 miesiąca. Te pierwsze zdania składają się z 2-3 wyrazów, są krótkie i proste, zawierają czasowniki, rzeczowniki i przymiotniki – brak odmiany gramatycznej, brak czasowników posiłkowych. Dzieci konstruują zdania wg pewnych zasad. Koncentrują się na pewnym typie wyrazów, które zestawiają w określonej kolejności.

• Eksplozja gramatyki: 27-36 miesiąc –eksplozja następuje po kilku miesiącach operowania prostymi zdaniami. W 3 r. ż. dziecko posługuje się wieloma odmianami wyrazów i wyrazami funkcyjnymi. Po kilku miesiącach używają liczby mnogiej, czasowników posiłkowych, przyimków, zaczynają stawiać pytania i zdania przeczące. Następnie pojawia się zjawisko nadmiernej dbałości o reguły, bądź ich uogólnianie.

• Zdania złożone: 36-48 miesiąc – kolejnym etapem jest włączanie w zdanie spójników( i, ale, oraz).

• Obecnie językoznawcy starają się odkryć znaczenie poszczególnych słów używanych przez dzieci. Na podstawie różnych teorii poznania rozpatruje się również kwestie, czy najpierw jest znaczenie czy jednak słowo. Obecnie twierdzi się, ze nie ma obaw przed nauczaniem dziecka dwóch lub więcej języków jednocześnie. Początkowo dziecko może mylić słówka oraz gramatykę, później jednak potrafi to rozróżnić. Ponadto sporną kwestią jest to, w jaki sposób dziecko dowiaduje się, którego elementu sytuacji dotyczy dane słowo. Część językoznawców twierdzi, ze dziecko dowiaduje się, gdy zadziałają u niego wrodzone skłonności, bądź ograniczenia; inni natomiast uważają, że odbywa to się za sprawą zasady kontrastu (każde słowo ma inne znaczenie. Potem zaproponowano do tego włączenie wpływów natury i czynników zewnętrznych.

Podjęto również próby objaśnienia rozwoju języka, co okazało się być niezwykle skomplikowane i trudne.

Zmiany w myśleniu [ 211 – 219 ]

Poglądy Piageta na okres przedoperacyjny

• dziecko zaczyna używać SYMBOLI [ obrazów, słów, działań, które zastępują coś innego ] – około drugiego roku życia z klocków dziecko buduje wieżę, w tym samym czasie zaczynają się zabawy „ na niby” – czeszą się zabawkowymi grzebieniami, piją z zabawkowych kubeczków. W wieku 4 lat dzieci zaczynają bawić się w zabawy tematyczne: w mamę i tatę, kowbojów i Indian itp.

• Dziecko jest EGOCENTRYCZNE – sądzi, że wszyscy patrzą na świat z tej samej perspektywy co ono. Nie wie, że można widzieć coś inaczej niż ono. [ eksperyment z 3 górami. Dziecko ma pokazać swoją i lalki perspektywę tego co widzi na makiecie z górami. Przedszkolaki właściwie pokazują to co widzą one, ale nie właściwie to, co widzi lalka.

• Dziecko do 5 roku życia nieczęsto uwzględnia jakikolwiek rodzaj stałości. STAŁOŚĆ PRZEDMIOTU – dziecku wydaje się, że np. monet jest więcej, gdy je rozsypiemy niż jak są ułożone w stosiku.

Nowsze poglądy na rozwój dziecka w okresie przedoperacyjnym.

• Nowsze badania stwierdzają, że przedszkolaki są mniej egocentryczne niż przypuszczał Piaget tylko borykają się z problemem rozróżnienia tego, co pozorne, od tego, co rzeczywiste. [ stałość przedmiotu, egocentryzm ]

Przyjmowanie cudzej perspektywy.

• Dwa rodzaje zdolności do przyjmowanie cudzej perspektywy wg J. Flavell’a

• na poziomie pierwszym – dziecko wie, że inne osoby odczuwają inaczej niż ono samo.

• Na poziomie drugim – dziecko wykształca serie złożonych zasad, dzięki którym jest w stanie dokładnie wykryć, co druga osoba widzi i odczuwa.

• Dwu- i trzylatki pozostają tylko na poziomie pierwszym. Początki poziomu drugiego widzimy u cztero- i pięciolatków.

Pozorność a rzeczywistość.

• Dwu- i trzylatki oceniają obiekty na podstawie ich obecnego wyglądu. Dopiero około 5 roku życia dziecko zaczyna odróżniać wrażenie od cech rzeczywistych i wie, że określony przedmiot „ w rzeczywistości” kot jest nadal kotem, choć ma maskę psa.

• Eksperyment gąbką. Gąbka pomalowana na szaro, aby przypominała skałę. Trzylatki mówią, że to wygląda na gąbkę i jest gąbka / to wygląda na skałę i jest skałą. Pięciolatki mówią, wygląda jak skała lecz jest gąbką.

• Zasada BŁĘDNEGO PRZEKONANIA [ korzystając z tych samych rekwizytów co wcześniej ]. Np. dziecko trzymając w ręku gąbkę / skałę odpowiedziało na pytanie : John [ jakiś towarzysz zabawy dziecka ] nie dotykał tego przedmiotu, nie ściskał go. Jeśli go zobaczy tak jak teraz, to pomyśli, że co to jest? Pomyśli, że to gąbka, czy że to skała? Trzylatki twierdzą, że John pomyśli, że to gąbka, a cztero- pięciolatki zdają sobie sprawę z tego, że John zabawki nie dotykał więc są przekonane, że dla niego będzie to skala. Starsze dzieci rozumiejąc więc, że ten sam obiekt może być odbierany inaczej, w zależności od punktu widzenia.

Teorie umysłu.

• Cztero- i pięciolatki stworzyły nową i wyrafinowaną TEORIĘ UMYSŁU. Rozumieją, że nie sposób przewidzieć, jak zachowają się inni, jedynie obserwując sytuację, ważne są również pragnienia i przekonania tych osób. Zatem powstają w ich umysłach rozmaite teorie idei, przekonań i pragnień innych ludzi oraz tego, jak mogą one wpływać na ich zachowania.

• Dziecko rozumie, że inni ludzie myślą, ale jeszcze nie rozumie, że ci sami ludzie myślą też o nim. Czterolatek rozumie: Ja wiem, że Ty wiesz. Ale nie do końca rozumie, że ten proces jest obustronny, mianowicie: Ty wiesz, że ja wiem.

• Taki rodzaj myślenia jest niezwykle ważny, gdyż może okazać się niezbędny podczas nawiązywania w pełni wzajemnych przyjaźni.

Metapoznanie i metapamięć.

• aby coś zapamiętać, lub o czymś zapomnieć najpierw trzeba to poznać – pierwsze oznaki METAPAMIĘCI

• wiedza o procesie pamiętania i procesie myślenia – METAPOZNANIE

• Czynniki sprzyjające rozwinięciu się rozumienia punktu widzenia innych ludzi:

• praktyczne zabawy „na niby”

• pewne aspekty umiejętności językowych, zwłaszcza uczenie się słów określających uczucia, pragnienia i myśli [ chcieć, potrzebować…]

Rozumienie i regulowanie stanów emocjonalnych.

• Około 10/12 miesiąca życia niemowlęta potrafią odróżniać pozytywny i negatywny wyraz twarzy

• Około 4 roku życia słownictwo dotyczące emocji jest na tyle rozwinięte, że dzieci są w stanie rozpoznać wyraz twarzy i sytuacje, które ilustrują emocje: szczęście, smutek, wściekłość, miłość i strach

• Modulowanie i regulowanie wyrażania swoich emocji. Dwulatki potrafią to robić w niewielkim jeszcze stopniu, ale pięcio- i sześciolatki są już dużo bardziej wyspecjalizowane w kontrolowaniu intensywności wyrażania silnych emocji.

• Kilka badań amerykańskich wykazało, że maskowanie uczuć negatywnych np. rozczarowanie, skuteczniej udaje się dziewczynkom niż chłopcom.

• Już trzylatki zaczynają pojmować kiedy powinny się uśmiechać – nawet jeśli nie są do końca szczęśliwe. W ten sposób pojawia się zjawisko „uśmiechu społecznego” czyli wyraz twarzy, który jest odmienny od naturalnego uśmiechu zadowolenia.

• Dziecko w wieku przedszkolnym uczy się używać własnych sposobów wyrażania emocji w celu uzyskania tego czego pragnie. Gdy potrzeba płacze, śmieje się – źródłem tego jest zwiększenie się świadomości, że inni będą oceniać stan jego nastroju na podstawie tego, co im zaprezentuje.

Stałość przedmiotu.

• W tej kwestii niemalże wszystkie badania potwierdziły spostrzeżenia Piageta. Przy prostych zadaniach umiejętność ta przejawi się u pięcio-sześciolatków. Lecz gdy zadania są trudne już nie.

• Ten stosunkowo późny rozwój pojmowania przez dziecko problemu stałości przedmiotu łatwiej będzie zrozumieć, jeśli uznamy, że zdania z nim związane są szczególnie rozbudowaną formą problemu relacji pomiędzy wrażeniem a rzeczywistością. Zatem rozumienie stałości nie jest możliwe bez ogromnego postępu w odróżnianiu wyrażania od rzeczywistości, który dokonuje się w wieku pięciu lub nawet później lat.

Zróżnicowanie jakości dziecięcego przywiązania

• Wewnętrzne modele operacyjne – związek między dziećmi a rodzicami i innymi ważnymi osobami.

• Elementy modelu:

1.Przekonanie dziecka (lub jego brak) o tym, że obiekt przywiązania będzie dla niego dostępny i niezawodny.

2.Oczekiwania co do odtrącenia lub siły uczucia.

3.Poczucie pewności, że dana osobą stanowi bezpieczną bazę dla poszukiwań dziecka.

• Wew. model operacyjny powstaje pod koniec 1. roku życia. W wieku 5 lat dziecko posiada model wewnętrzny matki (lub innego opiekuna), model siebie i model związków. Modele te mają wpływ na pamięć i koncentrację, co ważniejsze, na zachowanie dzieci; w każdym nowym związku powielają znanym wzorzec/model.

Kategoryzacja przywiązania bezpiecznego i pozabezpiecznego w procedurze nieznanej sytuacji Mary Ainsworth:

• (Nieznana sytuacja to 8 scenek odgrywanych w otoczeniu laboratoryjnym, dziecko 12-18 miesięcy; na początku dziecko przebywa z matką, potem z matką i obcą osobą, samo z obcą osobą, zupełnie samo przez kilka minut, ponownie z matką, jeszcze raz samo, samo ze sobą obcą, zupełnie samo, powraca mama- obserwowana jest reakcja dziecka na zmiany sytuacji)

• PRZYWIAZANIE BEZPIECZNE

• Dziecko z łatwością znosi rozłąkę z opiekunem i szybko angażuje się w badanie otoczenia; w poczuciu zagrożenia lub lęku aktywni poszukuje kontaktu i łatwo je uspokoić, nie unika i nie opiera się kontaktowi zainicjowanemu przez matkę. Po powrocie matki dziecko ciepło ją wita lub szybko się uspokaja, jeśli się martwiło.

• Źródło takiego przywiązania: akceptacja, gotowość rodziców do reagowania na sygnały dziecka(np. uśmiechać się, kiedy dziecko się uśmiecha)

• PRZYWIAZANIE POZABEZPIECZNE: ODŁĄCZENIE/UNIKANIE

• Dziecko unika kontaktu z matką zwłaszcza gdy spotyka się z nią po jej nieobecności. Nie przeciwstawia się wysiłkom matki w nawiązaniu kontaktu, ale też go ni poszukuje. Nie stawia matki ponad obcym. Źródło: matka odrzuca dziecko; wycofuje się z kontaktu z dzieckiem; matka zbyt mocno stymuluje dziecko

• PRZYWIAZANIE POZABEZPIECZNE: OPÓR/AMBIWALENCJA.

• Dziecko wykazuje niewielkie zainteresowanie badaniem otoczenia, jest nieufne wobec obcego. Bardzo się niepokoi, gdy zostaje oddzielone od matki, lecz nie uspokaja się po jej powrocie i nie reaguje na jej próby uspokojenia. Czasami szuka, a czasami unika kontaktu. Może okazywać złość wobec matki po jej powrocie i jest odporne n próby nawiązania kontaktu lub uspokojenia ze strony obcej osoby. Źródło: dostęp dziecka do matki nie jest ciągły lub jest tylko pozorny (np. depresja matki)

• PRZYWIAZANIE POZABEZPIECZNE: DEZORGANIZACJA/DEZORIENTACJA.

• Oszołomienie, zagubienie lub obawa. Dziecko może jednocześnie wykazywać przeciwstawne wzorce zachowań, takie jak ruch w kierunku matki przy jednoczesnym odwracaniu od niej wzroku. Źródło: dziecko było obiektem nadużyć, wynikająca z nierozwiązanych konfliktów rodziców z dzieciństwa

• Dziecko może poprawić początkowo pozabezpieczne przywiązanie lub stracić posiadane bezpieczeństwo, jednak najczęściej zachowana jest ich ciągłości, dlatego, ze związki w jakich dzieci są przez pierwsze kilka lat, są z reguły dość stałe, a także dlatego, że charakter raz ustanowionego modelu wewnętrznego rzadko ulega

zmianom.

Długoterminowe konsekwencje przywiązania bezpiecznego i pozabezpieczanego:

a)Dzieci uznane za bezpiecznie przywiązane do matki w przyszłości są:

• bardziej towarzyskie

• mniej agresywne i kłótliwe

• bardziej empatyczne i dojrzałe emocjonalnie w stosunku do otoczenia

• pozytywnie nastawione do przyjaciół

• mniej kurczowo się trzymają

• są bardziej niezależne

• posiadają więcej umiejętności społecznych

• mają wyższe poczucie własnej wartości

b) Dzieci pozabezpieczne przywiązane w przyszłości :

• nawiązują słabsze przyjaźnie

• wcześniej stawają się aktywni seksualnie

• izolują się od rówieśników

• są bierne lub nadmiernie aktywne

• wybuchają agresją

ROZWÓJ POCZUCIA WŁASNEGO ”JA”

• Wg Freuda – dziecko w separacji od matki nie dostrzega siebie.

• Wg Piageta – dziecko postrzega siebie jako stabilną jednostkę dopiero wtedy, gdy w pełni zrozumie pojęcie stałości przedmiotu.

„Ja” subiektywne/ „ja” egzystencjalne

Dziecko musi sobie uświadomić, że istnieje. 2-3 miesiąc życia- dziecko zaczyna dostrzegać różnicę między sobą samym a resztą świata. Aby to nastąpiło konieczne jest pełne rozumienie stałości przedmiotu, czyli około 8-12 miesiąca (Mama, tata istnieją, nawet jeśli znikną z oczu dziecka)

„Ja” obiektywne/ „ja” kategorialne

Dziecko rozumie, że jest ono w świecie także przedmiotem. Uświadamia sobie, że „ja” ma pewne przymioty i właściwości (płec, rozmiar, imię, nieśmiałośc, odwaga, zręcznośc). Najczęściej „ja” obiektywne pojawia się wśród 21-miesięcznych dzieci.

Zdolność wyrażania emocji.

Świadome wyrażanie emocji takich jak zakłopotanie, duma, czy wstyd wymaga samooceny i pojawia się na początku drugiego roku życia. Wcześniej dzieci korzystają z różnych wyrazów twarzy określających zainteresowanie, ból, obrzydzenie.

Pierwsze samopisy

• Dzieci w wieku przedszkolnym określają „kim jestem”, uczą się swoich nowych cech i ról społecznych.

• Dwulatki precyzyjnie określają swoją płeć.

• Trzylatki na towarzyszy zabaw wybierają sobie dzieci tej samej płci i są dla nich bardziej towarzyscy.

• Dziecko buduje, dookreśla i wzmacnia wewnętrzny model operacyjny, model własnego „ja” i model związku.

Rozwój społeczny dziecka od 2-6 lat str. 231-239

Perspektywy teoretyczne:

• Freud – aspekt seksualny:

• faza analna – 1-3 rok życia; rozwój cefalokaudalny prowadzi do zwiększenia wrażliwości okolic odbytu; rodzice wyrabiają w dziecko nawyki toaletowe.

• Faza falliczna – 3-5 rok życia; wzrasta wrażliwość narządów płciowych; pojawia się kompleks Edypa – następuje identyfikacja z rodzicem tej samej płci.

• Erikson – akcent na zdolności fizyczne, poznawcze lub społeczne:

• autonomia a wstyd i zwątpienie – zorientowana na najbliższe otoczenie nowy sposób poruszania się malucha, któremu towarzyszy dążenie do autonomii.

• Inicjatywa a poczucie winy – wprowadzane są nowe zdolności poznawcze (np. planowanie), które pobudza inicjatywę dziecka.

• Najważniejsze dla tego przedziału wiekowego jest równowaga pomiędzy rodzącymi się zdolnościami dziecka o jego dążeniem do autonomii a potrzebą chronienia dziecka i chęcią kontrolowania jego zachowań przez rodziców.

• Jeśli kontrola będzie zbyt mocna, to dziecko nie będzie miało dość okazji do własnych poszukiwań. Jeśli kontrola będzie zbyt mała, dziecko będzie nieposłuszne.

• Hartrup – akcent na relacje z innymi:

dwa rodzaje związków:

• pionowe zakładają istnienie silnego przywiązania do kogoś o większym potencjale społecznym lub wiedzy, jak na przykład rodzice, nauczyciel lub starsze rodzeństwo. (charakter jednostronny)

• Poziome – połączone nim jednostki, na przykład rówieśnicy, mają jednakowy potencjał społeczny i w zakres ich wzajemnych stosunków wchodzą te same typy zachowań.

• Pionowe są konieczne, żeby dawać dziecko ochronę i bezpieczeństwo. W poziomych dziecko szlifuje zachowania społeczne i zdobywa te umiejętności, które może poznawać w kontaktach z równymi sobie.

Związki z rodzicami:

• Przywiązanie:

w wieku 2-3 lat przywiązanie jest równie silne jak wcześniej, ale wiele z zachowań przywiązaniowych przestaje być widoczne. Jeśli mama wyjaśni, dlaczego opuści dziecko, i że wróci później, ono to rozumie i jego lęk jest mniejszy.

Około 4 roku życia przywiązanie ulega przemianie jakościowej – partnerstwo korygowane ze względu na cel – dziecko rozumie, że związek trwa, mimo że rodzice są daleko. Następuje też generalizacja przywiązania – dziecko wykorzystuje ten model w nowych związkach, np. z rówieśnikami.

• Podporządkowanie i bunt:

2latki częściej wypełniają prośby mające na cel zachowanie bezpieczeństwa lub do zakazów wynikających z dbałości o przedmioty. Rzadziej stosują się do próśb o przełożenie jakiejś czynności i wynikających z troski o siebie.

Odmowa jest aspektem pewności siebie i wynika z bezpiecznego przywiązania.

W przypadku buntu mamy do czynienia nie tylko z odmową, ale i gniewem, napadami złości i marudzeniem. Jest oznaką niepewnego przywiązania pozabezpiecznego lub nadużyć.

Związki z rówieśnikami:

• zainteresowanie innymi dziećmi zauważamy już w wieku 6 miesięcy.

• W okresie od 14-18 miesiąca możemy zauważyć kilkoro dzieci bawiących się razem zabawkami (zabawa równoległa)

• Do 18 miesiąca nie obserwujemy zabaw bardziej skoordynowanych , jak na przykład gra w berka.

• Ok. 3-4 lat dzieci zaczynają preferować zabawę z rówieśnikami, np. razem bawią się w piaskownicy.

Agresja – zachowanie posiadające wyraźny zamiar zranienia kogoś lub uszkodzenia czegoś.

2-3latki gdy są zdenerwowane najczęściej rzucają przedmiotami i biją się wzajemnie

gdy poprawiają się zdolności językowe agresja przechodzi z fizycznej na werbalną.

Powodem zanika agresji fizycznej jest zanik egocentryzmu oraz hierarchiczna struktura dominacji – wiedza, z kim wygra, a komu musi się podporządkować.

• Agresja instrumentalna – jej celem jest zniszczenie lub pozyskanie danego przedmiotu.

• Agresja wroga – jej celem jest urażenie drugiej osoby lub uzyskanie korzyści.

Frustracja – hipoteza frustracji-agresji jest uogólnieniem;

• nie każda frustracja prowadzi do agresji, ale rzeczywiście pojawienie się frustracji sprzyja agresji. Dzieci czują się rozgoryczone głównie przez niemożność komunikowania swoich potrzeb, a także gdy nie mogą otrzymać tego, czego chcą.

Wzmocnienie i modelowanie – kiedy rodzice ustępują napadom złości, to wzmacniają te zachowania; dzieci uczą się przez naśladowanie innych, jeśli dziecko obserwuje, że zachowania agresywne przynoszą korzyści, to będzie je powtarzać.

Zachowania prospołeczne – zamierzone, dobrowolne zachowania, których celem jest korzyść innych.

dzieci w wieku 2-3 lat wykazują altruizm – pocieszają inne dziecko, proponują zabawki.

Starsze dzieci mogą ofiarowywać więcej niż młodsze, ale młodsze chętniej pocieszają innych.

Małe dzieci wykazujące więcej empatii i altruizmu sprawnie regulują stan własnych emocji.

Przyjaźnie:

• od 18 miesiąca można dostrzec, że maluch chętniej przebywa w określonym towarzystwie.

• Pary przyjaciół w wieku przedszkolnym okazują sobie większą sympatię, częstsze odwzajemnienie uczucia i szerszy zakres interakcji, więcej pozytywnych i mniej negatywnych zachowań oraz większe wsparcie w sytuacjach nowych, niż to się zdarza w innych parach dzieci w tym wieku.

• Dzieci na początku wykazują częstsze nawiązywanie przyjaźni pomiędzy tą samą płcią.

Wczesny rozwój percepcyjny

• Odróżnianie matki od innych osób

• Noworodek potrafi odróżnić głos matki od innych osób

• Około 6 miesiąca życia dziecko potrafi kojarzyć głosy z twarzą

• Noworodek potrafi odróżnić zapach matki od zapachu innych ludzi a także potrafi odróżnić jej twarz od twarzy innych kobiet

• Nie potrafi odróżnić ojca od innych ludzi

Na co dziecko patrzy

• Najpierw dziecko patrzy tylko na kontury przedmiotów, patrzy tylko po to żeby patrzeć

• Około 2 miesiąca dziecko stara się ocenić czym jest przedmiot

Rozróżnianie reakcji emocjonalnych

• Dziecko potrafi odróżnić emocje na twarzy swojej matki

• Około 6-7 miesiąca potrafi też odróżnić emocje na twarzy innych ludzi

• Odniesienie społeczne- jeżeli dziecko otrzyma nową zabawkę lub widzi nową osobę to najpierw patrzy na reakcję mamy a dopiero potem reaguje np. jeżeli mama się uśmiechnie dziecko zacznie się uśmiechać do nowej osoby, jeżeli będzie zmartwione- zacznie płakać

Reakcja na układy graficzne i dźwiękowe

• 3- 4 miesięczne dzieci zauważają zależności między przedmiotami a ich kształtami

• Dziecko w ostatnich tygodniach ciąży potrafi już odróżnić skomplikowane układy dźwiękowe, potrafi skupić na nich swoją uwagę

Transfer intermodalny

• Koordynacja intermodalna- połączenie informacji z różnych zmysłów np. dziecko odwraca główkę w stronę z której słyszy dźwięk

• Transfer intermodalny- np. gdy dziecko potrafi odróżnić zabawkę za pomocą dotyku( wcześniej tą zabawkę widziało, ale nie miało jej w rękach)

• Nawet 1- miesięczne dziecko ma te dwie zdolności. Piaget uważał, że dopiero po ukończeniu roku dziecko potrafi łączyć zmysły

Rozwój pojęcia przedmiotu

• Stałość przedmiotu- świadomość, że przedmiot nie znika, gdy go nie widzimy

• W fazie 2 (wg Piageta) dziecko nie ma jeszcze świadomości przedmiotu

• W fazie 3 jeżeli dziecko będzie widziało część zabawki ( część będzie zakryta) to po nią sięgnie

• W fazie 4 dziecko potrafi znaleźć zabawkę całkowicie ukrytą

• Współczesne badania zaprzeczyły poglądom Piageta, nawet 3,5- miesięczne dziecko może mieć świadomość stałości przedmiotu

Helen Bee 241- 261

1. Powstawanie poczucia własnego „ja”:

a) „ja” obiektywne:

- charakteryzuje się tym iż dziecko rozumie to, że jest pewnym przedmiotem w otaczającym go świecie, że jest określony przez pewne cechy (2-6 rok życia)

- pod koniec 6 roku potrafi podać definicję siebie samego

- między 4, a 7 rokiem życia ma pojęcie o własnych zdolnościach

- stara się skupiać na widocznych cechach własnej osoby: czy jest chłopcem czy dziewczynką. (4-7)

b) „ja” społeczne:

-dziecko ma świadomość bycia zawodnikiem w grze społecznej np. Zna rutynowe zachowania w zabawie i potrafi je przybrać np. dziewczynka uda, ze jest matką, a lalka to jej córka.

- pojmuje swoje miejsce w strukturze ról rodzinnych.

2. Pojęci płci i związane z nią role społeczne.

a) pojęcie płci- poznanie istoty samej kategorii płci, np. tego,że natura dziewczynki i chłopca jest stała i nie zmienia się pod wpływem zmiany ubrania.

b) rola płciowa- zachowania wynikające z faktu bycia chłopcem lub dziewczynką

3. Rozwój pojęcia płci przebiega w trzech etapach:

tożsamość płciowa- zdolność określania własnego rodzaju i rozróżniania pośród innych kobiet i mężczyzn. Między pierwszym, a drugim rokiem dzieci uczą się ich nazw, w drugim roku życia zaś potrafią rozpoznać się na zdjęciu, a w trzecim potrafią poprawnie nazwać i określić płeć innych osób.

Stabilność płci- świadomość, że przez całe życie pozostajemy osobnikami tej samej płci. Dokonuje się to najczęściej w czwartym roku życia.

Stałość płci- uznanie,że ktoś zachowuje swoją płeć, mimo że włoży inną odzież. Etap ten pojawia się zazwyczaj nie wcześniej niż między 5 a 6 rokiem życia.

4. Rozwój pojęcia i stereotypu roli płciowej.

obrazy stereotypowe rozwijają się wcześnie. Dzieci dwuletnie potrafią wskazać na przedmioty którymi posługują się kobiety, którymi mężczyźni, wiedzą jakimi zabawkami bawią się dziewczynki, a jakimi chłopcy

Dzieci poszukują reguł, według których zachowują się chłopcy i dziewczynki np. poprzez obserwację. Na początku traktują je jako pewne zasady moralne. Po pewnym czasie zaczynają rozumieć, ze są one konwencjami społecznymi. Od tego momentu pojecie roli społecznej staje się bardziej elastyczne, a stereotypowość u ujmowaniu ról płciowych się zmniejsza.

5. Rozwój zachowań właściwych dla roli płciowej

płeć ma wpływ na zachowanie, zanim jeszcze pojawią się w ogóle idee dotyczące ról płciowych.

Dzieci mające kilkanaście miesięcy preferują zabawki odpowiednie dla ich płci

Dzieci mające trzy lata wolą bawić się już z osobami tej samej płci co one.

6. Wyjaśnianie rozwoju roli płciowej

Freud- próbuje wytłumaczyć przyswajanie przez dziecko zachowań właściwych dla jego płci, opierając się na pojęciu identyfikacji. Identyfikacja ta miałaby według niego wystąpić między 4, a 5 rokiem życia. Dzieci natomiast wykazują zachowanie charakterystyczne dla ich płci wcześniej, dlatego tez ta teoria musiała lec w gruzach.

Bandura i Michel- rola rodziców w kształtowaniu zachowań i postaw charakterystycznych dla danej płci np. rodzice kupują swoim dzieciom odpowiednie do ich płci zabawki, reagują także pozytywnie gdy dziewczynki bawią się lalkami, a chłopcy samochodzikami. Dzieci, które maja takich rodziców szybciej uczą się odpowiednich nazw związanych z ich płcią. Ta teoria także nie jest wystarczająca, gdyż dzieci, których rodzice traktują synków i córki jednakowo także uczą się nazw płci.

Kolberg- przyswojenie przez dziecko pojęcia płci( dokładnie stałości płci) jest najważniejsze. Gdy dziecko zrozumie że jest chłopcem lub dziewczynką poczuje silna motywację do tego by zachowywać się jak osoby tej samej płci co on, często przez ich naśladownictwo.

Teoria schematu płci- schemat płci zaczyna się rozwijać w momencie zauważenia różnic pomiędzy kobietą, a mężczyzną, pozna swoją płeć i potrafi nazwać te dwie grupy (2-3 rok życia) dzieci uczą się także rozróżniać jakie zachowania pasują do danej płci, uczą się ról społecznych. Pomiędzy czwartym, a szóstym rokiem życia dzieci uczą się bardziej złożonych zachowań powiązanych z płcią np. co lubią dzieci tej samej płci. Dopiero w wieku ośmiu lat kształtuje się pogląd na płeć przeciwna.

7. Rozwój samokontroli.

a) Samokontrola to proces, który polega na powolnym przechodzeniu kontroli z rodziców na dzieci.

b) W przedziale od 2 do 6 lat dziecko stopniowo uzewnętrznia rozmaite standardy i oczekiwania, przejmuje na siebie większą cześć zadania kontroli. Dzieje się tak pod wpływem rozwoju zdolności językowych, używania tzw. „mowy prywatnej” ułatwiającej kontrolę lub monitorowania ich własnego zachowania. Dziecko, które umie mówić potrafi porozumieć się z rodzicami, przez co otrzymuje reguły zachowania i uczy się ich przestrzegać.

8. W różnicach indywidualnych ważną role odgrywają:

a) różnorodność temperamentu- jedne dzieci są spokojne inne zaś trudne. Istnieje prawdopodobieństwo, że złe zachowania dzieci w okresie niemowlęcym i przedszkolnym będą powielane w przyszłości. Wcale jednak nie musi tak być. Można wiec powiedzieć, ze trudny charakter warunkuje podatność dziecka. Na to jaki będzie w przeszłości najbardziej wpływ maja jego rodzice.

b) wpływ rodziny

Dzieci czują się bezpiecznie, maja wysoka samoocenę, są inteligentne, rzadko łamią prawo w takiej rodzinie gdzie:

- rodzice oferują dziecku dużo ciepła i miłości

- rodzice konsekwentnie przestrzegają zasad

- rodzice stosują dobra formę kontroli (unikają kar fizycznych)

- stawiają wysokie wymagania

- otwarcie i regularnie rozmawiają z dziećmi dając im możliwość wypowiedzenia własnego zdania.

9. Style wychowania:

1. autorytarny

- rodzice: stawiają zbyt wysokie wymagania, sprawują ścisłą kontrolę, nie oferują ciepła

- dzieci: mają niska samoocenę, osiągają gorsze wyniki w nauce, nie radzą sobie w towarzystwie rówieśników

1. pobłażliwy

-rodzice: wielkoduszni i pobłażliwi

- dziecko: osiąga słabe wyniki w nauce, może przejawiać agresywne zachowania

1. autorytatywny

- rodzice: sprawują doskonała kontrolę, dają ciepło, są otwarci na potrzeby dziecka

- dzieci: maja wysoka samoocenę, są niezależne, słuchają rodziców

1. niedbały

- rodzice( zazwyczaj matka): niedostępni dla dziecka, pogrążeni w depresji, pochłonięci problemami życiowymi, nie mają związku emocjonalnego z dzieckiem

- dzieci: są impulsywne, aspołeczne, maja trudności w kontaktach z rówieśnikami.

10. Dzieci wychowują się w różnych strukturach rodziny:

a)w pełnej ( z matką i ojcem)

b)z matką i ojczymem

c) z ojcem i macochą

d) tylko z matką

e)tylko z ojcem

Wychowanie dzieci w innej strukturze niż w pełnej (b-e) niesie ze sobą negatywne skutki;

- dzieci mają problemy z nauką: często nie kończą szkoły, nie idą na studia

- trudniej utrzymać im pracę

- Zachowanie ich zmienia się na gorsze (agresywne, przestępcze)

- mogą ulec w wieku dorosłym chorobie psychicznej

- w przyszłości istnieje duże prawdopodobieństwo, ze oni także rozstaną się ze swoimi partnerami

- dzieci słabiej są wspierani finansowo, często nie mogą przez to zrealizować w pełni swoich potrzeb

- jest duże prawdopodobieństwo, ze w rozbitej rodzinie będzie dominował inny styl wychowania niż autorytatywny

Ważne: nie każde dzieci wychowujące się w rodzinie niepełnej mają problemy.

Str. 264-274

• W okresie wczesnych lat szkolnych następują główne osiągnięcia poznawcze i zarówno w okresie dojrzewania jak i w dorosłości będą ujawniać się wzorce i nawyki wtedy przyswojone. Dla dzieci rozpoczęcie nauki szkolnej jest dużą zmianą: musi zacząć uczyć się nowych obowiązków i ról wynikających z przynależności do danej kultury. Na tym aspekcie skupił się Erikson określając go jako pracowitość a poczucie niższości.

Zmiany fizyczne :

• nie są tak wyraźne jak w poprzednich okresach

• postęp w koordynacji działania mięśni dużych

• - koordynacja i precyzja motoryki (umożliwia pisanie, grę na instrumentach, wycinanie itp.)

• wzmożone wydzielanie się hormonów ( dziewczynki-8lat, chłopcy 9 lub 10)

Zdrowie :

• - częstotliwość zapadanie na choroby nieco niższa niż w wieku przedszkolnym

• wzrasta ryzyko uszkodzeń ciała w nieszczęśliwych wypadkach

Czynniki ryzyka :

• otyłość (masa o 20 lub więcej % wyższa od normalnego stosunku wagi ciała do wzrostu)

• nadwaga w młodym wieku zwiększa ryzyko jej wystąpienia w późniejszym

• jest wynikiem współdziałania predyspozycji genetycznych i czynników środowiskowych sprzyjającym objadaniu się i niskiemu poziomowi aktywności ruchowej

• równowaga energetyczna - równowaga pomiędzy przyswojonymi kaloriami a spożytkowanymi w wyniku ćwiczeń ruchowych

• otyłość wpływa na doświadczenia społeczne dziecka w wieku szkolnym oraz jest długo trwałym problemem zdrowotnym

Rozwój języka :

• w tym okresie uczą się jak podtrzymywać wątek rozmowy, budować zdania niejednoznaczne, przemawiać grzecznie i przekonująco

• ok. 7, 8 roku życia przyrost znajomości tzw. słów pochodnych (niechciany)

• Wg Piageta największy postęp następuje gdzie dziecko na podstawie własnych obserwacji i badań rozwija zestaw „reguł” i lub „strategii” działania.

• operacje konkretne- zestaw tych nowych umiejętności (wyżej napisane)

• „operacja” zestaw abstrakcyjnych schematów wewnętrznych(dodawanie, mnożenie)

• odwracalność (najważniejsza operacja) zrozumienie ze działania fizyczne i umysłowe są odwracalne

• logika indukcyjna – dziecko na podstawie własnych doświadczeń potrafi określić ogólne zasady, dziecko już posiada tą zdolność

• logika dedukcyjna- rozpoczęcie rozumowania od ogólnej zasady i przewidywanie przyszłego wyniku, przechodząc od teorii do hipotezy -> nie sa w tym zbyt biegłe

Dziecko w okresie operacji konkretnych zna się na konkretach, ale ma problem z sytuacjami i ideami potencjalnie możliwymi

• W wieku ok7,8 lat dziecko posługuje się zasada pojemności kategorii ( podkategorie mieszczą się w jednej większej kategorii)

Strategie zapamiętywania poprzez ”powtarzanie pod nosem” zauważono u 8 i 10 latków. Pięciolatki nie stosowały jej same, lecz gdy je nauczono zapamiętywały lepiej. Przy nowym zadaniu pięciolatki korzystały z tej strategii tylko, gdy im o niej przypomniano a nie stosowały jej spontanicznie -> deficyt produkcji

Strategia zapamiętywania poprzez porządkowanie poszczególnych elementów w logiczne struktury jest widoczne u dzieci w wieku szkolnym. Łączy się to z korzystaniem przez dzieci z kilku dużych kategorii zamiast dużej ilości małych.

Rozwój umiejętności posługiwania się tymi metodami

• 1 etap - dzieci mogole z nich nie korzystają

• 2 etap – korzystają, gdy zostaną ich nauczone lub, gdy się o nich im przypomni

• 3 etap – spontanicznie używają różnych strategii

• Biegłość

Dzieci i dorośli, którzy posiadają, którzy posiadają dużą wiedze na dany temat lub grupy tematów nie tylko kategoryzują informacje w bardziej złożony sposób, ale również lepiej radzą sobie z zapamiętywaniem nowych wiadomości i skuteczniej stosują formy logicznego myślenia w TEJ DZIEDZINIE. (Czyli jeśli ktoś interesuje się piłką nożną to łatwiej mu będzie zapamiętać informacje z tej dziedziny i je skategoryzować oraz używać będzie bardziej skomplikowanych technik, ale z dziedziny siatkówki już nie. Wtedy szanse będą równe.)

• Różnice wiekowe znikają w stosowaniu strategii lub zdolnościach zapamiętywania gdy sa w pewnej dziedzinie bardziej biegłe niż starsze.

Rozwój fizyczny i poznawczy w wieku od 6-12 lat, s.274-283

• Podsumowanie sposobów myślenia we wczesnym okresie szkolnym.

8-latek wykazuje zupełnie inny sposób myślenia niż 4-latek – wykorzysta bardziej złożone strategie. Nowe strategie poznawcze nie powstają z ogólnej reorganizacji schematów. Wbrew temu poglądowi : proces rozwojowy jest zarówno stopniowy, jak i wpływa na niego ma ilość doświadczeń, jakie dziecko ma w danej dziedzinie.

• Przetwarzanie informacji: pogląd dotyczący rozwoju poznawczego.

Przetwarzanie informacji jest pewnym podejściem do badań nad myśleniem i zapamiętywaniem – zestawem kwestii i metod analizy. Umysł ludzki funkcjonuje jak komputer („hardware” poznawczy [fizjologia mózgu] i „software” poznania [zestaw strategii lub „programów” obsługi podstawowego hardware’u] )

• Zmiany w zdolnościach przetwarzania.

Wraz z rozwojem mózgu i całego układu nerwowego w pierwszych latach życia, powstawaniem synaps i późniejszym zanikiem zbędnych połączeń, wzrastają jego (mózgu) możliwości.

Skuteczność przetwarzania informacji wzrasta wraz z wiekiem – jest to zmiana uznana za podstawowy przejaw rozwoju poznawczego.

• Skuteczność przetwarzania.

Z biegiem lat układ fizyczny ulega fundamentalnej przebudowie, umożliwiając coraz większą prędkość reakcji i procesów umysłowych. Przyczyną tej zmiany jest „przycinanie” połączeń synaptycznych- skutek: usprawnienie, czyli zwiększenie skuteczności działania „sieci okablowania”.

Dziecko z wiekiem przyswaja nowe strategie rozwiązywania problemów i przypomina sobie wiadomości – gdy już raz zaistnieją (nowe strategie), jeszcze bardziej podnoszą efektywność całego systemu. /np. eksperci w danej dziedzinie wykonują pewne zadania z niebywałą szybkością i sprawnością/

• Reguły rozwiązywania problemów.

• Nowe strategie (wg Siegler’a) wyrastają bezpośrednio z doświadczenia. Wg Siegler’a rozwój poznawczy polega na przyswajaniu podstawowych reguł i później , na zasadzie doświadczenia, stosowaniu ich do coraz szerszego zakresu problemów.

• /Siegler zauważył, że prawie wszystkie dzieci przechodzą tę samą drogę w rozwiązywaniu danego zadania. Przeprowadził doświadczenie: miał specjalna wagę z umieszczonymi po obu jej stronach kołami. Pytał dzieci: która jej strona opadnie przy uwzględnieniu zależności umiejscowienia i liczby metalowych obręczy. Rozwiązanie końcowe wymagało od dziecka uwzględnienia zarówno liczby krążków po obu stronach, jak i ich odległości od środka wagi.

• Dzieci rozwijają 4 reguły w dochodzeniu do odpowiedzi:

• Reguła „przedoperacyjna” – uwzględnia tylko jeden wymiar, liczbę odważników (upadnie ta strona, po której jest więcej odważników, bez względu na to, gdzie są umieszczone)

• Reguła przejściowa – sytuacja nadal jest oceniana pod względem liczby odważników, chyba że jest ich tyle samo, wtedy bierze pod uwagę także ich odległość

• Reguła operacji konkretnych – dziecko równocześnie bierze pod uwagę odległość i ilość ciężarków (gdy inf. są sprzeczne po prostu zgaduje)

• Reguła IV zakłada zrozumienie właściwego wzoru przewidywanego skutku na podstawie łącznego ujmowania wagi i odległości (waga razy odległość krążków od środka)/

• Siegler postęp rozwojowy wiąże nie tyle z wiekiem, ile z konkretnym doświadczeniem w danej dziedzinie.

• Metapoznanie i procesy wykonawcze.

• Metapamięć (wiedza o zapamiętywaniu) i metapoznanie (wiedza o wiedzy) są częścią większej kategorii – procesów wykonawczych: planowania działań i rozważania strategii alternatywnych. (Nie obserwuje się tych procesów u dzieci poniżej 4-5 r.ż.)

• Podsumowanie zmian rozwojowych w zakresie przetwarzania informacji.

Wzrost skuteczności, z jaką system (hardware) jest wykorzystywany powoduje stały wzrost prędkości przetwarzania informacji.

W wyniku badań, poszukiwań i eksperymentów dziecko poszerza swoją wiedzę, co sprawia, że wzrasta jego „profesjonalność” w podejściu do zapamiętywania i rozwiązywania problemów, a to poprawia skuteczność jego systemu przetwarzania informacji.

Całkowicie nowe strategie przyswajania są prawdopodobnie w pewnego rodzaju porządku (zwłaszcza u dzieci w wieku szkolnym – dziecko wie, że wie i potrafi „zaplanować” strategię)

Posiadane przez dziecko strategie wykorzystywane są w coraz nowszych dziedzinach i coraz bardziej umiejętnie. (Dzieci poniżej 5-6 r. ż. nie potrafią uogólnić strategii)

Wraz z wiekiem rozszerza się liczba strategii, z jakich można skorzystać podczas rozwiązywania tego samego problemu, jeśli jedna zawiedzie, zawsze można skorzystać z innej.

EDUKACJA SZKOLNA I JEJ ZNACZENIA

Edukacja szkolna a rozwój poznawczy

• Szkoła poddaje dziecko działaniu wielu określonych typów umiejętności i rodzajów wiedzy; stymuluje rozwój większej liczby elastycznych, ogólnych strategii zapamiętywania i rozwiązywania problemów.

• Dzieci nieuczęszczające do szkół nie nabywają pewnych złożonych pojęć i strategii a także niezbyt dobrze radzą sobie z dostosowywaniem przyswojonych pojęć i zasad do nowych sytuacji.

Dostosowanie się do wymogów szkoły

• Nauka czytania.

• Wpływ na prędkość lub łatwość czytania nie ma wcale iloraz inteligencji, ale sposób opanowania przez dziecko struktury i brzmienia języka.

• Fonem – poszczególny dźwięk mowy

• Świadomość fonologiczna – zrozumienie, że wyrazy składają się z ciągu dźwięków (fonemów) – jest niezbędna, by nauczyć się czytać.

• Regularne czytanie na głos i prowokowanie reakcji, nauka wierszyków, zabawy z literkami, rozmowy, wypowiadanie dźwięków reprezentowanych przez daną literę już od okresu niemowlęcego powoduje wczesne i poprawne wytworzenie się u dzieci świadomości językowej.

• Dopasowanie i dostosowanie.

Zaangażowanie rodziców w życie szkoły (przychodzenie na wywiadówki, udział w szkolnych imprezach, nadzorowanie pracy domowej dziecka) wpływa na:

• silniejsze umotywowanie dziecka

• dziecko jest bardziej kompetentne

• łatwiej się przystosowuje

• łatwiej uczy się czytać

• ma lepsze stopnie w szkole podstawowej

• nie rezygnuje tak szybko z kształcenia się

• Pierwsze doświadczenia dziecka, gdy rozpoczyna ono naukę szkolną, będą miały wpływ na dalsze jego przeżycia i sukcesy edukacyjne ( „Bogaci się bogacą” )

• Samoocena osiągnięć szkolnych.

• Dzieci z przedszkola i pierwszej klasy oceniają siebie i własne zdolności głównie na podstawie bezpośrednich wiadomości o swoich sukcesach lub niepowodzeniach – nie przywiązują uwagi do tego jak inni sobie radzą.

• Już w trzeciej klasie szkoły podstawowej zaczynają porównywać się z innymi i oceniać siebie bardziej obiektywnie.

• Od szóstej klasy nauczyciele porównują uczniów nie tylko ze sobą, ale także z ustalonymi standardami.

• Jeśli nauczyciel wierzy w możliwości ucznia – radzi sobie on coraz lepiej

• Dziewczynki częściej otrzymują lepsze oceny od chłopców, ale trudniej im jest ocenić swoje możliwości (jeśli idzie im dobrze, przypisują to raczej ciężkiej pracy niż zdolnościom; jeśli się im nie wiedzie, niepowodzenie przypisują własnym zaniedbaniom)

str. 283-294

Ocena postępów uczniów: testy osiągnięć i testy inteligencji w wieku szkolnym

testy inteligencji w szkole:

• badają wewnętrzne kompetencje dziecka, wyniki testów inteligencji pozwalają przewidywać z dużym prawdopodobieństwem przyszłe wyniki szkolne; pozwalają zdecydować czy uczeń powinien być umieszczony w klasie specjalnej

Zarzuty wobec testów inteligencji:

• testy nie badają wszystkich aspektów funkcjonowania dziecka, np. umiejętności społecznych

• problem samospełniającego się proroctwa, gdy raz dziecko zaszufladkowane, jako posiadające określoną liczbę punktów trudno mu będzie to później zmienić

• nie są obiektywne

testy osiągnięć:

• mierzą to czego dziecko naprawdę się nauczyło- jego wyniki w nauce;

• różnica pomiędzy testami inteligencji a testami osiągnięć dotyczy sposobów dokonywania oceny, a nie rodzaju tego, co jest oceniane

poziom szkoły

cechy dobrej szkoły:

• wysokie wyniki testów standardowych

• niski poziom zachowań zakłócających zajęcia

• niski poziom zachowań przestępczych

• wysoki odsetek późniejszych przyjęć na studia

• wysoka samoocena

• autorytatywny styl wychowania: wyraźnie określone reguły, dobra kontrola, dobra komunikacja, dużo ciepła

różnice indywidualne

• różnice indywidualne w zdolnościach przetwarzania informacji: związek prędkości przewodzenia nerwowego z ilorazem inteligencji wynosi średnio ok. 0,45

• niezdolność uczenia się: pewnego rodzaju dysfunkcja lub uszkodzenie centralnego układu nerwowego, np. dyslekcja - niezdolność czytania

różnice zdolności poznawczych zależne od płci:

• dziewczynki nieco lepiej radzą sobie w zadaniach językowych i obliczeniach arytmetycznych, natomiast chłopcy nieco lepiej w rozumowaniu numerycznym

• dzieci uznane za uzdolnione matematycznie to częściej chłopcy niż dziewczynki, chłopcy lepiej też wypadają w testach na wizualizację przestrzenną

• poziom IQ nie zależy od płci

str 317-320.

Negatywny wpływ telewizji na zdolności poznawcze:

• Niestety, wśród uczniów szkół podstawowych i średnich nadmierne oglądanie telewizji wiąże się z niższymi wynikami testów, szczególnie sprawdzających takie umiejętności , jak czytanie , pisanie i arytmetyka.

• Związek ten był wyraźniejszy u dzieci z rodzin wykształconych , zatem nie jest to cecha charakterystyczna dzieci z rodzin robotniczych i słabiej wykształconych.

• Natomiast telewizja pomaga dzieciom nauczyć się wielu nieznanych im rzeczy)nie wyłączając języka, ale dla tych co posiadają podstawowe umiejętności na początku edukacji szkolnej , większa ilość czasu spędzonego przed telewizorem może być zgubna.

Telewizja a poziom agresji:

• Po pierwsze badania eksperymentalne wykazały ,że dzieci , którym eksponowano pozycje programów z umiarkowaną agresją , podczas gdy inne oglądały programy całkiem neutralne, stały się bardziej agresywne.

• Badania dowodzą , że dzieci oglądające więcej telewizji , są bardziej agresywne od tych , które nie oglądają jej w nadmiarze.

• Leonard Eron odkrył , że wskaźnikiem pozwalającym przewidzieć poziom agresji u człowieka w wieku 19 lat jest stopnień brutalności programów telewizyjnych oglądanych przez niego w wieku 8 lat. Ludzie ponownie zbadani w wieku 30 lat częściej posiadali przeszłość kryminalną, dotyczy to zarówno chłopaków , jak i kobiet ( jednak dziewczynki zazwyczaj ogólny poziom agresji mają mniejszy – bez urazy ;P)

• Dzieci agresywne wolą oglądać brutalne programy telewizyjne , a przemoc, bijąca z ekranu sprawia , że stają się one jeszcze bardziej agresywne.

• Kolejnym dowodem na przemoc mogą być prace badawcze Brandona Centerwalla, który stwierdził , że przemoc społeczną możemy potraktować jak chorobę wywołująca epidemię i użyć dokładnie takich sposobów poszukiwania jej przyczyn , jakich używa się w zwalczaniu jej źródeł. Uważał on między innymi: Że postęp urbanizacji , warunki ekonomiczne , spożycie alkoholu, niepokoje społeczne czy dostęp do broni palnej- według niego nie powodują wzrostu współczynnika zabójstw, jedynie upowszechnienie dostępu do telewizji towarzyszy rosnącemu poziomowi przemocy.

Nadmierne przebywanie pod działaniem przemocy epatującej j z ekranu telewizora jest jednym z powodów zachowań agresywnych , przestępstw i przejawów brutalności w społeczeństwie. Przemoc telewizyjna ma wpływ na dzieci w każdym wieku, obojga płci, na każdym z poziomów socjoekonomicznych i intelektualnych. Działanie to nie ogranicza się ani do dzieci już uznanych za agresywne, ani też tylko do danego kraju

Inne dowody wykazują , że oglądanie przemocy na ekranie prowadzi do:

• Znieczulicy emocjonalnej wobec przemocy

• Do przekonania , że agresja jest odpowiednim sposobem rozwiązywania problemów oraz redukcji zachowań prospołecznych.

• Nauki słownictwa, nieprzyjemnych gestów, nawyków żywieniowych oraz agresywnych zachowań i poglądów.

Poprzez należytą kontrolę rodzina może wyławiać i selekcjonować rozmaite treści!

str.402-414

Okres dorosłości podzielony jest na trzy względnie równe części:

• wczesny okres dorosłości – 20-40 lat

• środkowy okres dorosłości – 40-60 lat

• późny okres dorosłości – 60- śmierci

W okresie dorosłości zachodzą wspólne, nieuniknione zmiany fizyczne, zwykle określane mianem starzenia się, które w istocie wynika z procesu dojrzewania.

Pierwotny proces starzenia się obraz fundamentalnego i nieuniknionego zjawiska starzenia się, nie zaciemniony przez różnego rodzaju choroby.

(Np. biorąc pod uwagę choroby serca. Wiemy, że im starszy człowiek tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia u niego schorzeń serca. Jak wiele „zmian” w funkcjonowaniu serca będzie rzeczywistym dziełem „starzenia się”, a jak wiele z chorób tego organu – nie wiadomo. Wiemy, że schorzenia te nie są częścią procesy starzenia się, ponieważ nie dotyczą wszystkich )

Wtórny proces starzenia się jest produktem działania środowiska, nawyków lub chorób i nie jest ani unikniony, ani powszechny.

Bilans gerontologiczny. We wczesnym okresie dorosłości posiadamy sprawności fizyczne pozwalające nam na sprostanie wymaganiom stawianym przez codzienne życie (dobrze widzimy, jesteśmy silni, mamy silny układ odpornościowy).Wraz z wiekiem bilans zaczyna ulegać zmianie na naszą niekorzyść.

Maksymalne zużycie tlenu (VO2 max)- odzwierciedla zdolność organizmu do pobierania i przetransportowania tlenu do różnych narządów.

• Wynikiem połączenia zmian w sprawności mięsni i układu sercowo-naczyniowego jest ogólna utrata prędkości i siły – główny i powszechny aspekt pierwotnego starzenia się. Spowolnienie jest rezultatem zmian na poziomie neuronów, szczególnie utraty dendrytów i zmniejszania się zdolności przewodzenia impulsów.

• Zdolność rozrodcza u kobiet z wiekiem spada – szczytowy okres zdolności poczęcia przypada na okolice 20 r.ż. Mężczyźni mogą być płodni nawet pod koniec życia.

• Układ odpornościowy (b. ważny w życiu człowieka!) jest niezwykle czuły na działanie stresu psychicznego i depresji.

• Im starszy człowiek, tym większe prawdopodobieństwo, że w danym roku umrze. W przedziale wiekowym 25-44 lat młodzi mężczyźni umierają dwa razy częściej niż młode kobiety w wyniku zabójstw, samobójstw i wypadków.

• Wraz z wiekiem ludzie stają się bardziej podatni na choroby przewlekłe, lecz zmiana ta jest zauważalna wcześniej i dotyczy większej liczby ubogich dorosłych z klasy robotniczej.

• Młodzi częściej niż starsi cierpią na ostre schorzenia (grypa, przeziębienie), nadużywają alkoholu i narkotyków, chorują na choroby przenoszone droga płciową(opryszczka, AIDS), mają depresję, stany lękowe, zaburzenia emocjonalne.

str. 581-592

Całkowita zmiana ról:

• W okresie późnej dorosłości ludzie mają o wiele mniej ról społecznych, tzn. rola pracownika odrzucona zostaje w momencie przejścia na emeryturę, rola córki lub syna kończy się wraz ze śmiercią ostatniego z rodziców, owdowienie oznacza koniec pełnienia roli małżonka itp. Zasadniczo większość ludzi starszych nadal zachowuje rolę rodzica , lecz nie ma już ona tak wysokich wymagań.

Zmiana ról może mieć następujące skutki

• Negatywne: niebezpieczeństwo izolacji i alienacji

• Pozytywne: swoboda w wyrażaniu odrębności, np. w ubiorze, fryzurze (Kiedy się zestarzeję ubiorę się na fioletowo, do tego niepasujący czerwony kapelusz, w którym mi nie do twarzy. Emeryturę wydam na brandy, letnie rękawiczki i atłasowe sandały i powiem, że zabrakło na masło- wiersz Jenny Joseph)

Charakterystyka miejsca zamieszkania:

• W późnym okresie dorosłości procent trwających w związku małżeńskim wyraźnie spada. Zmiana ta częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Kobiety zazwyczaj żyją dłużej od mężczyzn, dlatego mogą się spodziewać , że w końcu zostaną pozbawione partnera i będzie musiała żyć samotnie

• Większość umiarkowanie zniedołężniałych lub chorych nie mieszka z krewnymi. Wolą mieszkać sami i robią to tak długo, jak to tylko możliwe

Czynniki zwiększające prawdopodobieństwo, że starszy człowiek będzie mieszkał z krewnymi:

• Dochody: Ci z niskimi dochodami częściej mieszkają z rodziną

• Pochodzenie etniczne: Biali częściej niż np. Afroamerykanie lub Latynosi wybierają mieszkanie w pojedynkę

• Liczba córek i synów: im więcej dzieci ma dorosły tym większe prawdopodobieństwo, że z którymś z nich zamieszka

Typy związków społecznych:

• Związki partnerskie: w tym okresie zadowolenie z pożycia małżeńskiego jest wyższe niż wtedy gdy dzieci są nadal w domu lub są dopiero na etapie wyprowadzania się. Wspólne pożycie w późniejszych okresach dorosłości rzadziej opiera się na namiętności i wzajemnej otwartości, a bardziej na lojalności, poufałości i wzajemnym zaangażowaniu w związek. Ich zażyłość odzwierciedla raczej towarzyski niż romantyczny lub skonsumowany rodzaj miłości.

• Starsze pary spędzają ze sobą więcej czasu niż z rodziną i przyjaciółmi, chociaż jego większość poświęcają na bierne czynności, np. oglądanie telewizji.

• Małżeństwo starszych ludzi ma wiele korzyści: są oni bardziej zadowoleni z życia , zdrowsi i rzadziej zamieszkują w domach opieki

• Związki z dziećmi innymi krewnymi: starsi ludzie opisują swoje więzi międzypokoleniowe jako silne i ważne, większość podkreśla znaczenie poczucia wsparcia i solidarności z rodziną. Siłę tych więzi można m. in. Zaobserwować w regularności kontaktów z bliźnimi

Sposoby pomocy:

• częścią regularnych kontaktów między starszymi ludźmi a ich dziećmi jest oczywiście pomoc udzielana lub otrzymywana od starszej osoby

• Więzi emocjonalne: związki te nie ograniczają się tylko do pomocy. Starsi ludzie oceniają zazwyczaj kontakty z dziećmi jako bliskie i zgodne.

• Dzieci a zadowolenie z życia: z badań wynika, że Ci, którzy widują dzieci częściej lub opisują relacje jako pozytywne, wcale nie czują się szczęśliwsi, ani zdrowsi niż Ci, którzy mają rzadsze lub mniej pozytywne kontakty z dziećmi. Kontakty z dziećmi wpływają na lepsze samopoczucie głownie u osób samotnych

• Związki z rodzeństwem: osoby starsze w sytuacji wymagającej podjęcia decyzji rzadko z prośbą o radę zwracają się do rodzeństwa. Często ludzie traktują rodzeństwo jako „polisę ubezpieczeniową”- ostateczne źródło pomocy. Rodzeństwo udziela głownie wsparcia emocjonalnego, opartego na wspólnych wspomnieniach i towarzystwie

str. 306-117

• Pojęcia ,,ja’’ zawiera również w sobie pojęcie samooceny, które zaczyna rozwijać się u dzieci ok. 7 roku życia.

• Poczuciem własnej wartości nazywamy ogólną oceną swoich walorów np. jak lubimy samych siebie, czy podoba nam się życie itp. Nie jest ono jednak sumą odrębnych ocen dokonywanych przez dziecko w różnych dziedzinach.

• Poziom samooceny jest wynikiem dwóch wewnętrznych ocen lub osądów:

• Każde dziecko doświadcza pewnego rodzaju rozdźwięku pomiędzy tym kim chciałoby być, a tym czym myśli że jest. Gdy ta rozbieżność jest niewielka poczucie wartości jest wysokie. Jeżeli rozdźwięk jest duży samoocena jest niska.

• Duży wpływ na poczucie wartości dziecka jest poczucie wsparcia, jakiego doświadcza ono ze strony ważnych dla niego ludzi: rodziców i rówieśników.

• Stałość poczucia własnej wartości na przestrzeni czasu-ogólna samoocena na krótką metę jest całkiem stabilna, natomiast w okresie kilku lat obserwuje się już pewne jej wahania.

• Konsekwencje różnorodności poczucia własnej wartości-Poczucie własnej wartości jest silnie, ujemnie skorelowane ze stanami depresji we wczesnym okresie szkolnym i okresie dorastania. Im niższy pozom samooceny, tym głębsza depresja.

• Źródła zróżnicowania poczucia własnej wartości:

• Doświadczanie przez dziecko sukcesów i porażek na różnych polach działania

Wartości i poglądy wyrażane przez rodziców i rówieśników

• Oceny i określenia płynące od innych

• Na podstawie tych trzech źródeł dziecko tworzy własny model wewnętrzny na to, kim powinno być i kim jest.

• Popularność i odrzucenie-dzieci odrzucone nieczęsto zmieniają swój status; jeśli im się to uda, rzadko się zdarza, by osiągnęły poziom pełnej akceptacji. Wyróżniamy kilka podgrup dzieci niepopularnych:

• Odrzucone na stałe

• Zaniedbywane-są względnie lubiane lecz nie mają przyjaciół

• Cechy dzieci popularnych i odrzuconych:

Dzieci popularne: zachowują się pozytywnie, łagodnie, wspierają innych, objaśniają wszystko, są empatyczne, panują nad swoimi emocjami

Dzieci odrzucone: są agresywne, nie panują nad swoimi emocjami, przerywają zabawę innym dzieciom, nie potrafią się dostosować, używają agresji do rozwiązywania problemów,

• Rola szerzej pojętej społeczności: sytuacja ekonomiczna rodziny, okolica w jakiej dorasta dziecko, programy telewizyjne jakie ogląda, praca jaką wykonują rodzice, poziom wsparcia społecznego jaki otrzymuje-wszystko to wpływa na życie dziecka.

Znaczenie ubóstwa.

• Dzieci wychowywane przez samotne matki, o wiele częściej żyją na skraju nędzy

• Ubogie otoczenie jest o wiele bardziej chaotyczne, stresujące oraz pozbawione pomocy psychologicznej i socjalnej

• Biedni rodzice są częściej niedbali i autorytarni, co wynika ze stresu i wymagań jaki stawia przed nimi bieda

• Lepiej wykształceniu ubodzy rodzice zwykle więcej rozmawiają ze swoimi dziećmi, żywiej reagują na ich potrzeby, lepiej stymulują je intelektualnie

• Dzieci z rodzin ubogich częściej rodzą się z uszkodzeniami i wadami, gorzej je przezwyciężają, częściej chorują, są niedożywione, mają niższy poziom inteligencji, wolniej przechodzą przez poszczególne stadia rozwoju

• Specyficznym przypadkiem ubóstwa jest ubóstwo środowisk miejskich-dzieci obcują z gangami ulicznymi, przemocą, dealerami narkotyków, dorastają w przepełnionych mieszkaniach, są świadkami przestępstw i obcują z bronią

• Brak w rodzinie łączności i stabilności oraz stres potęgują problemy dzieci z ubogich rodzin

• Dzieci żyjące w takim otoczeniu wykazują zaburzenia snu, nadpobudliwość, rozdrażnienie, niezdolność do koncentracji, wybuchy gniewu, sprawiają problemy wychowawcze i mają problemy z nauką

Rola stresu i czynniki ochronne.

• Stres powstaje, gdy w życiu dzieci dochodzi do kumulacji trudnych sytuacji z którymi nie są w stanie poradzić. Powoduje to trudności w prawidłowym rozwoju intelektualnym , społecznym i emocjonalnym

• Czynniki ochronne broniące przed stresem:

• Wysoki poziom inteligencji dziecka

• Kompetentny typ wychowania

• Dobra szkoła

• Bezpieczne przywiązanie do rodzica

• Silna sieć wzajemnej pomocy pomiędzy przyjaciółmi, rodziną i sąsiadami

Telewizja i jej znaczenie.

Pozytywne efekty edukacyjne-programy edukacyjne dydaktyczne wpajają odpowiednie wartości, poszerzają słownictwo, dzieci stają się grzeczniejsze i bardziej usłużne.

• Cztery grupy rodziców pod względem reguł i zachęt do oglądania telewizji przez ich dzieci:

• Dający wolną rękę-nie zabraniają i nie zachęcają

• Restrykcyjni-nakładają ograniczenia i nie zachęcają

• Lansujący-zachęcają i nie ograniczają dostępu do telewizji

• Selektywni-w dużym stopniu ograniczają lecz zachęcają do warościowych ich zdaniem programów