Małgorzata Sokalska,
psychologia dla magistrów, I rok
nr albumu 28803
„Wstęp do psychologii – elementy historii”
MECHANIZMY OBRONNE
Wprowadzenie : przypomnienie podstawowych zagadnień koncepcji psychoanalitycznej i umiejscowienie wśród nich pojęcia mechanizmów obronnych.
Wstęp do omówienia mechanizmów obronnych : czemu służą mechanizmy obronne ?
Ludzie nieświadomie tworzą sposoby zniekształcania rzeczywistości i wyłączania uczuć ze świadomości, by nie odczuwać lęku.
Mechanizmy obronne mogą być skuteczne w redukowaniu lęku, ale bywają nie przystosowawcze bo odwracają nas od rzeczywistości.
Bardzo krótkie omówienie działania poszczególnych mechanizmów obronnych.
PROJEKCJA. Mechanizm, dzięki któremu nieakceptowane wewnętrzne uczucia projektowane są na zewnątrz. Projektowanie cech i motywów, przed którymi chcemy się bronić, na niemiłe nam osoby.
ZAPRZECZENIE. Mechanizm najczęściej aktywowany w sytuacji, gdy chcemy uniknąć uznania rozmiaru zagrożenia. Im większe zagrożenie, tym silniejsze zaprzeczenie. Początkowo taki unik może być świadomy, ale z czasem stosujemy go automatycznie i nieświadomie (w postaci przekonania „to nie może mi się przytrafić”). Zaprzeczenie może mieć walor przystosowawczy, przynosi ulgę w przypadku urazu emocjonalnego lub gdy działanie nie jest możliwe (np. nieuleczalna choroba). Zaprzeczenie jednak szkodzi nam, gdy blokuje podjęcie konstruktywnego działania.
IZOLACJA. Polega na izolowaniu emocji od treści wspomnienia lub impulsu. Świadoma jest myśl, natomiast nieświadome są towarzyszące jej uczucia. Rezultatem izolacji jest intelektualizacja, podkreślenie dominacji myśli nad emocją.
ANULOWANIE. Jest rodzajem „negatywnej magii”, polega na anulowaniu jednego czynu lub pragnienia za pomocą drugiego. Anulowanie widoczne jest w kompulsjach, nieodpartym pragnieniu wykonania pewnej czynności (np. pragnienie samobójstwa – przymus wyłączania gazu w domu).
REAKCJA UPOZOROWANA. Jest obroną przed ekspresja nieakceptowanego impulsu przez ekspresję jego przeciwieństwa, który będzie społecznie akceptowany. Reakcję upozorowana charakteryzują: sztywność, przesadność, niestosowność. (np. wrogość matki wobec dziecka zastąpiona nadopiekuńczością wobec niego). Mechanizm ten ujawnia się w momencie załamania jego funkcjonowania, np. gdy wzorowy uczeń atakuje nauczyciela, sędzia popełnia zbrodnię.
RACJONALIZACJA. Akcentuje działanie, nie motyw. Polega na reinterpretacji zachowania. Za pomocą racjonalizacji wyrażamy niepożądany impuls, pozornie bez dezaprobaty superego. Np. okrucieństwo w imię miłości, niemoralne postępowanie w dążeniu do moralności.
WYPARCIE. Działa w myśl przekonania: „to, o czym nie wiemy lub czego nie pamiętamy, nie może nas zranić”. Wyparcie odgrywa pewna rolę we wszystkich mechanizmach obronnych i jak wszystkie wymaga wydatku energetycznego, żeby utrzymać to, co niebezpieczne poza świadomością. Wyparcie jest najszerzej przebadanym przez psychologów mechanizmem. Wyparcie blokuje dostęp do negatywnych wspomnień emocjonalnych, może wiązać się ze stłumieniem lub zahamowaniem doświadczeń emocjonalnych w ogóle.
SUBLIMACJA. Polega na skanalizowaniu popędu w pożyteczny sposób. W tym wypadku ego nie jest zmuszone do wydatkowania energii na zapobieganie rozładowania impulsu. Sublimacja działa dzięki zastąpieniu pierwotnego obiektu gratyfikacji wyższym celem kulturowym. Np. zawód chirurga, rzeźnika czy boksera może być sublimacją popędu agresji.
Przygotowując prezentację korzystałam głównie z książki
Lawrence. A. Pervin, Oliver P. John (2000) „Osobowość : teoria i badania”,
Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.