SULFONAMIDY I SULFONY:
Sulfonamidy:
charakterystyka ogólna:
pochodne kwasu sulfanilowego,działającego przeciwbakteryjnie, moczopędnie i hipoglikemicznie,
właściwości antagonistyczne w stosunku do kwasu p-aminobenzoesowego, niezbędnego do syntezy kwasu foliowego, (potrzebny do syntezy puryn i rozmnażania bakterii)
bakterie samodzielnie wytwarzające PABA oporne na sulfonamidy,
wypierane przez inne leki,
sulfametoksazol łączony z trimetoprimem jako ko-triomoksazol,
zastosowanie:
G+ i G- w zależności o skuteczności,
stosowane w nokardiozie i wrzodzie miękkim,
rzadko stosowane w zakażeniach wywołanych paciorkowcami, gronkowcami, dwoinką zapalenia opon mózgowych, ziarenkowcami z rodzaju Neiseria, pałeczkami rodzaju Shigella, pałeczką okrężnicy ze względu na szybko narastającą oporność,
nie działają na grzyby wirusy i riketsje,
mechanizm oporności leży we wzmożonej produkcji PABA, a także utrudnianie przenikania leku do wnętrza komórki,
kinetyka:
dobra wchłanialność z przewodu pokarmowego,
łatwo przenikają do tkanek, stężenie w tkankach i płynach ustrojowych od 50-80% stężenia we krwi,
słabo przenikają do płynu mózgowo-rdzeniowego, zwiększa się to jednak w ZOMR, przenikają przez łożysko,
metabolizm w wątrobie,
podział: (ogólnie substancji jest bardzo dużo, ale większość została usunięta z użycia ze względu na dużą toksyczność)
krótko działające, wchłaniane z przewodu pokarmowego i szybko wydalane,
sulfafurazol w zakażeniach dolnych dróg moczowych (cewki i pęcherza), 8g/24 w 4-6 dawkach,
sulfakarbamid w zakażenaich dolnych dróg moczowych i w drobnych zabiegach urologicznych,3-4g/24h w dawkach podzielonych co 6-8h,
o przedłużonym czasie działania, wchłaniane z przewodu pokarmowego lecz powoli wydalane,
większość wiąże się z albuminami osocza,
sulfametoksazol stosowany z trimetoprimem,
słabo wchłaniane z przewodu pokarmowego, działające bakteriostatycznie w jego świetle,
brak uzasadnień do stosowania,
sulfonamidy nadal stosowane w praktyce lekarskiej:
sulfasalazyna:
bakteriostatycznie i przeciwzapalnie, immunosupresyjnie,
stosowana we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego i chorobie Leśniowowskiego-Crohna,
koryguje zaburzenia gospodarki sodowej i wodnej w chorym jelicie,
doustnie w 1-2g co 6h,
działania niepożądane ze strony układu pokarmowego (utrata łaknienia, nudności, bóle brzucha),
działania niepożądane ( włókniejące zapalenie płuc, niedobór IgA, przejściowa niepłodność u mężczyzn,
stosowane także w RZS,
sulfanilamid stosowany w postaci zasypki w ropnych zakażeniach skóry, sulfacetamid (krople do oczu) i sulfadikramid (maść do oczu) w bakteryjnym zapaleniu spojówek,
sole srebrowe sulfadiazyny i sulfatiazolu stosowane w nadkażeniach ran, owrzodzeniach, odleżynach czy oparzeniach,
mesalazyna nie ma takich działań niepożądanych gdyż nie zawiera kwasu 5-aminosalicylowego,
działania niepożądane:
ze strony układu krwiotwórczego (agranulocytoza, trombocytopenia, leukopenia, niedokrwistość aplastyczna i hemolityczna,
skąpomocz, białkomocz, krwinkomocz,
alergie (wysypki skórne, obrzęki błony śluzowej, stawów, odczyny hipertermiczne,
zespół Stevensa-Johnsona → rumień wielopostaciowy przebiegający z owrzodzeniem spojówek, jamy ustnej, cewki moczowej, jako skutek reakcji na sulfonamidy,
doustnie powodują zmniejszenie łaknienia, nudności, bóle brzucha, biegunki, wystąpienie żółtaczki,
ze strony układu nerwowego ( bóle głowy, depresja, ataksja, zapalenie nerwów obwodowych),
przeciwwskazania:
nadwrażliwość na sulfonamidy,
niewydolność nerek i wątroby, zmiany w układzie krwiotwórczym,
nie podaje się kobietom w ciąży i niemowlętom,
uważać na światło (fototoksyczność),
interakcje sunfonamidów:
leki miejscowo znieczulające działają antagonistyczne i znoszą działanie sulfonamidów,
NLPZ potęgują działanie toksyczne sulfonamidów pod względem układu krwiotwórczego, nerek i wątroby,
alkohol wzmaga działanie neurotoksyczne, nefrotoksyczne, hepatotoksyczne,
sulfonamidy wzmacniają działanie doustnych hipoglikemizujących leków typu sulfynylomocznik,
sulfonamidy potęgują działanie leków przeciwzakrzepowych,
leki zobojętniające zmniejszają wchłanianie przyjmowanych doustnie sulfonamidów,
Preparaty złożone suflonamidów i inhibitorów reduktazy kwasu dihydrofoliowego,
ko-trimoksazol:
połączenie sulfametoksazolu i trimetoprimu,
sulfametoksazol hamuje syntezę kwasu foliowego, trimetoprim hamuje przemianę kwasu dihydrofoliowego do tetrahydrofoliowego,
zakres działania: G+ i G- (Escherichia coli, Proteus vulgaris, Salmonella spp., Shigella spp., )Pneumocystis carinii, a także stosowany w toksoplazmozie, brucelozie, nokardiozie, wrzodzie miękkim, nie działa na prątki, grzyby i wirusy,
działanie bakteriostatyczne, łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego, dobrze przenika do tkanek, duże stężenia osiąga w nerkach, płucach, wyższe niż w surowicy,
wydalany przez nerki, duże stężenie w moczu,
stosowany głównie w zakażeniach układu moczowego, oddechowego, pokarmowego, narządów płciowych, zapaleniach gruczołu krokowego,
rzadko występuje oporność bakterii na ko-trimoksazol,
przeciwwskazania:uczulenia na składniki, uszkodzenie miąższowe nerek i wątroby, uszkodzeniem układu krwiotwórczego, nie podaje się kobietom w ciąży, w okresie karmienia i noworodkom,
działania niepożądane:
podobne do opisywanych przy stosowaniu sulfonamidów,
skórne objawy alergiczne, pokrzywka, nadwrażliwość na światło, rumień wielopostaciowy, przypadki zespołu Stevensa-Johnsona
zaburzenia ze strony układu pokarmowego,
zmiany w układzie krwiotwórczym,
zmiany ze strony układu nerwowego,
podawany najczęściej doustnie, dorośli 960mg co 8-12h, dzieci 120-480mg co 12h,
trimetoprim:
stosowany w zakażeniach układu moczowego spowodowanych prze wrażliwe szczepy Enterobacter spp., Escherichia coli, Proteus mirabilis, gronkowce koagulazoujemne, Staphylococcus saprophiticus,
w zakażeniach dróg oddechowych wywołanych przez pierwotniaka Pneumocystis carinii,
przenika do wnętrza komórki i płynu mózgowo-rdzeniowego,
doustnie jako 200mg co 12h, rzadko dożylnie 150-250mg co 12h,
przeciwwskazany u kobiet w ciąży,
ko-trimazyna:
połączenie sulfadiazyny i trimetoprimu, w stosunku 5:1.
Sulfony:
działanie bakteriostatyczne na G+ i G-, stosowane w leczeniu trądu, (Mycobacterium leprae)
dapson:
stosowany w leczeniu trądu,
słabe działanie bakteriostatyczne na G+ i G-, skuteczny przeciwko prątkom grużlicy,
toksyczny,
stosowany w oportunistycznych zakażeniach gruźlicą w AIDS, pomocniczo w pneumocytozie,
stosowany poczatkowo w dawce 25-50mg 2 razy dziennie zwiększając dawkę do 400mg 2 razy w tygodniu, lub 100mg dziennie,
działania niepożądane: brak łaknienia, nudności, wymioty, bóle głowy, bezsenność, skórne odczyny alergiczne, parestezje, pscyhozy, odczyny hipertermiczne, zmiany w układzie krwiotwórczym (hemoliza krwinek, methemoglobinemia, niedokrwistość hemolityczna, agranulocytoza)
po 5-6 tygodniach podawania dapsonu może wystąpić reakcja Jarisha-Herxheimera,