SULFONAMIDY I SULFONY:

Sulfonamidy:

• charakterystyka ogólna:

• pochodne kwasu sulfanilowego,działającego przeciwbakteryjnie, moczopędnie i hipoglikemicznie,

• właściwości antagonistyczne w stosunku do kwasu p-aminobenzoesowego, niezbędnego do syntezy kwasu foliowego, (potrzebny do syntezy puryn i rozmnażania bakterii)

• bakterie samodzielnie wytwarzające PABA oporne na sulfonamidy,

• wypierane przez inne leki,

• sulfametoksazol łączony z trimetoprimem jako ko-triomoksazol,

• zastosowanie:

• G+ i G- w zależności o skuteczności,

• stosowane w nokardiozie i wrzodzie miękkim,

• rzadko stosowane w zakażeniach wywołanych paciorkowcami, gronkowcami, dwoinką zapalenia opon mózgowych, ziarenkowcami z rodzaju Neiseria, pałeczkami rodzaju Shigella, pałeczką okrężnicy ze względu na szybko narastającą oporność,

• nie działają na grzyby wirusy i riketsje,

• mechanizm oporności leży we wzmożonej produkcji PABA, a także utrudnianie przenikania leku do wnętrza komórki,

• kinetyka:

• dobra wchłanialność z przewodu pokarmowego,

• łatwo przenikają do tkanek, stężenie w tkankach i płynach ustrojowych od 50-80% stężenia we krwi,

• słabo przenikają do płynu mózgowo-rdzeniowego, zwiększa się to jednak w ZOMR, przenikają przez łożysko,

• metabolizm w wątrobie,

• podział: (ogólnie substancji jest bardzo dużo, ale większość została usunięta z użycia ze względu na dużą toksyczność)

• krótko działające, wchłaniane z przewodu pokarmowego i szybko wydalane,

• sulfafurazol w zakażeniach dolnych dróg moczowych (cewki i pęcherza), 8g/24 w 4-6 dawkach,

• sulfakarbamid w zakażenaich dolnych dróg moczowych i w drobnych zabiegach urologicznych,3-4g/24h w dawkach podzielonych co 6-8h,

• o przedłużonym czasie działania, wchłaniane z przewodu pokarmowego lecz powoli wydalane,

• większość wiąże się z albuminami osocza,

• sulfametoksazol stosowany z trimetoprimem,

• słabo wchłaniane z przewodu pokarmowego, działające bakteriostatycznie w jego świetle,

• brak uzasadnień do stosowania,

• sulfonamidy nadal stosowane w praktyce lekarskiej:

• sulfasalazyna:

• bakteriostatycznie i przeciwzapalnie, immunosupresyjnie,

• stosowana we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego i chorobie Leśniowowskiego-Crohna,

• koryguje zaburzenia gospodarki sodowej i wodnej w chorym jelicie,

• doustnie w 1-2g co 6h,

• działania niepożądane ze strony układu pokarmowego (utrata łaknienia, nudności, bóle brzucha),

• działania niepożądane ( włókniejące zapalenie płuc, niedobór IgA, przejściowa niepłodność u mężczyzn,

• stosowane także w RZS,

• sulfanilamid stosowany w postaci zasypki w ropnych zakażeniach skóry, sulfacetamid (krople do oczu) i sulfadikramid (maść do oczu) w bakteryjnym zapaleniu spojówek,

• sole srebrowe sulfadiazyny i sulfatiazolu stosowane w nadkażeniach ran, owrzodzeniach, odleżynach czy oparzeniach,

• mesalazyna nie ma takich działań niepożądanych gdyż nie zawiera kwasu 5-aminosalicylowego,

• działania niepożądane:

• ze strony układu krwiotwórczego (agranulocytoza, trombocytopenia, leukopenia, niedokrwistość aplastyczna i hemolityczna,

• skąpomocz, białkomocz, krwinkomocz,

• alergie (wysypki skórne, obrzęki błony śluzowej, stawów, odczyny hipertermiczne,

• zespół Stevensa-Johnsona → rumień wielopostaciowy przebiegający z owrzodzeniem spojówek, jamy ustnej, cewki moczowej, jako skutek reakcji na sulfonamidy,

• doustnie powodują zmniejszenie łaknienia, nudności, bóle brzucha, biegunki, wystąpienie żółtaczki,

• ze strony układu nerwowego ( bóle głowy, depresja, ataksja, zapalenie nerwów obwodowych),

• przeciwwskazania:

• nadwrażliwość na sulfonamidy,

• niewydolność nerek i wątroby, zmiany w układzie krwiotwórczym,

• nie podaje się kobietom w ciąży i niemowlętom,

• uważać na światło (fototoksyczność),

• interakcje sunfonamidów:

• leki miejscowo znieczulające działają antagonistyczne i znoszą działanie sulfonamidów,

• NLPZ potęgują działanie toksyczne sulfonamidów pod względem układu krwiotwórczego, nerek i wątroby,

• alkohol wzmaga działanie neurotoksyczne, nefrotoksyczne, hepatotoksyczne,

• sulfonamidy wzmacniają działanie doustnych hipoglikemizujących leków typu sulfynylomocznik,

• sulfonamidy potęgują działanie leków przeciwzakrzepowych,

• leki zobojętniające zmniejszają wchłanianie przyjmowanych doustnie sulfonamidów,

Preparaty złożone suflonamidów i inhibitorów reduktazy kwasu dihydrofoliowego,

• ko-trimoksazol:

• połączenie sulfametoksazolu i trimetoprimu,

• sulfametoksazol hamuje syntezę kwasu foliowego, trimetoprim hamuje przemianę kwasu dihydrofoliowego do tetrahydrofoliowego,

• zakres działania: G+ i G- (Escherichia coli, Proteus vulgaris, Salmonella spp., Shigella spp., )Pneumocystis carinii, a także stosowany w toksoplazmozie, brucelozie, nokardiozie, wrzodzie miękkim, nie działa na prątki, grzyby i wirusy,

• działanie bakteriostatyczne, łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego, dobrze przenika do tkanek, duże stężenia osiąga w nerkach, płucach, wyższe niż w surowicy,

• wydalany przez nerki, duże stężenie w moczu,

• stosowany głównie w zakażeniach układu moczowego, oddechowego, pokarmowego, narządów płciowych, zapaleniach gruczołu krokowego,

• rzadko występuje oporność bakterii na ko-trimoksazol,

• przeciwwskazania:uczulenia na składniki, uszkodzenie miąższowe nerek i wątroby, uszkodzeniem układu krwiotwórczego, nie podaje się kobietom w ciąży, w okresie karmienia i noworodkom,

• działania niepożądane:

• podobne do opisywanych przy stosowaniu sulfonamidów,

• skórne objawy alergiczne, pokrzywka, nadwrażliwość na światło, rumień wielopostaciowy, przypadki zespołu Stevensa-Johnsona

• zaburzenia ze strony układu pokarmowego,

• zmiany w układzie krwiotwórczym,

• zmiany ze strony układu nerwowego,

• podawany najczęściej doustnie, dorośli 960mg co 8-12h, dzieci 120-480mg co 12h,

• trimetoprim:

• stosowany w zakażeniach układu moczowego spowodowanych prze wrażliwe szczepy Enterobacter spp., Escherichia coli, Proteus mirabilis, gronkowce koagulazoujemne, Staphylococcus saprophiticus,

• w zakażeniach dróg oddechowych wywołanych przez pierwotniaka Pneumocystis carinii,

• przenika do wnętrza komórki i płynu mózgowo-rdzeniowego,

• doustnie jako 200mg co 12h, rzadko dożylnie 150-250mg co 12h,

• przeciwwskazany u kobiet w ciąży,

• ko-trimazyna:

• połączenie sulfadiazyny i trimetoprimu, w stosunku 5:1.

Sulfony:

• działanie bakteriostatyczne na G+ i G-, stosowane w leczeniu trądu, (Mycobacterium leprae)

• dapson:

• stosowany w leczeniu trądu,

• słabe działanie bakteriostatyczne na G+ i G-, skuteczny przeciwko prątkom grużlicy,

• toksyczny,

• stosowany w oportunistycznych zakażeniach gruźlicą w AIDS, pomocniczo w pneumocytozie,

• stosowany poczatkowo w dawce 25-50mg 2 razy dziennie zwiększając dawkę do 400mg 2 razy w tygodniu, lub 100mg dziennie,

• działania niepożądane: brak łaknienia, nudności, wymioty, bóle głowy, bezsenność, skórne odczyny alergiczne, parestezje, pscyhozy, odczyny hipertermiczne, zmiany w układzie krwiotwórczym (hemoliza krwinek, methemoglobinemia, niedokrwistość hemolityczna, agranulocytoza)

• po 5-6 tygodniach podawania dapsonu może wystąpić reakcja Jarisha-Herxheimera,