Nazwa i jej desygnat, przytocz 2 przykłady. Podaj rodzaje nazw.
Nazwy są to wyrażenia służące do oznaczania przedmiotów. Nazwami są więc na przykład człowiek, krzesło, książka itp. Rozważając problematykę nazw musimy pamiętać o dwóch ważnych sprawach. Po pierwsze, nazwa nie musi składać się z tylko jednego wyrazu. Nazwami są zatem takie złożone wyrażenia jak, przykładowo, zły człowiek, drewniane krzesło z trzema nogami, niezwykle interesująca książką, którą przeczytałem w zeszłym tygodniu itp. Każde z powyższych wyrażeń wskazuje nam pewien przedmiot, jest więc nazwą.
Drugą istotną sprawą, o jakiej należy pamiętać, gdy mówimy o nazwach, jest fakt, że owe „przedmioty” oznaczane przez nazwy musimy rozumieć bardzo szeroko, nie tylko jako obiekty materialne. Nazwy mogą bowiem odnosić się również, na przykład, do uczuć, pewnych procesów zachodzących w czasie, a także obiektów, które w ogóle nie istnieją w żaden sposób. Nazwami są więc również takie wyrażenia jak miłość, śmiech, wykład z logiki, trójgłowy smok, niebieski krasnoludek a nawet żonaty kawaler, czy też kwadratowe koło.
Desygnat jest to obiekt oznaczany przez daną nazwę (np. przedmiot, który trzymasz podczas czytania, jest desygnatem nazwy książka), natomiast zakres nazwy jest to zbiór jej wszystkich desygnatów (przykładowo zbiór wszystkich książek stanowi zakres nazwy książka). Zakres (denotację) nazwy A symbolicznie oznaczono D(A).
Obecnie różnego rodzaju nazwy przedstawimy w sposób bardziej systematyczny. Podzielimy je na cztery różne sposoby.
Podział ze względu na ilość desygnatów.
Ze względu na ilość desygnatów nazwy podzielić możemy na trzy grupy:
Nazwy puste. Nazwa pusta, to nazwa nie mająca ani jednego desygnatu. Nazwami pustymi są więc na przykład takie wyrażenia jak: krasnoludek, dwustupiętrowy wieżowiec w Warszawie, uczciwy złodziej itp.
Nazwy jednostkowe. Są to nazwy mające dokładnie jeden desygnat, na przykład: Pałac Kultury i Nauki w Warszawie, Mieszko I, najdłuższa rzeka w Polsce itp.
Nazwy ogólne. Są to nazwy mające więcej niż jeden desygnat, przykładowo: książka, poseł na sejm, medalista olimpijski itp.
Podział ze względu na sposób istnienia desygnatów.
Nazwy konkretne. Są to nazwy, których desygnaty są przedmiotami materialnymi (zajmują miejsce w przestrzeni, można je zobaczyć, dotknąć, zmierzyć itp.), lub byłyby takimi, gdyby istniały. W powyższym określeniu nazw konkretnych szczególnie istotny jest zwrot: „lub byłyby takimi, gdyby istniały [desygnaty]”. Tak więc oprócz takich wyrażeń jak: książka, człowiek, Adam Mickiewicz, do nazw konkretnych zaliczamy również na przykład wyrażenia: Smok Wawelski, uczciwy i inteligentny polityk, człowiek o wzroście 3 m, jednorożec itp. Przedmioty oznaczane przez te nazwy wyobrażamy sobie bowiem jako obiekty materialne i gdyby istniały, to takimi by właśnie były.
Nazwy abstrakcyjne. Do grupy tej zaliczamy wszystkie nazwy nie będące konkretnymi. A więc nazwy uczuć, relacji, własności, zdarzeń, procesów itp. Do grona nazw abstrakcyjnych zaliczamy również nazwy liczb i figur geometrycznych. Abstrakcyjnymi są więc takie nazwy jak: miłość, podobieństwo, uczciwość, hałas, polityka, mecz piłkarski, a także liczba parzysta, trzynaście, trójkąt.
Podział ze względu na sposób wskazywania desygnatów.
Nazwy indywidualne. Do grona nazwa indywidualnych zaliczamy imiona własne: nazwiska, nazwy geograficzne, nazwy statków itp., a także nazwy utworzone niejako przez „wskazanie palcem”, na przykład ten oto człowiek. Nazwy indywidualne przyporządkowane są danemu przedmiotowi na mocy arbitralnej decyzji, niezależnie od przysługujących temu przedmiotowi cech. Nazwami indywidualnymi są na przykład: Adam Mickiewicz, Giewont, Warszawa, ta książka, którą trzymam w ręce itp.
Nazwy generalne. Są to nazwy, które przysługują przedmiotom ze względu na jakieś cechy, które tym przedmiotom przypisujemy. Nazwy generalne to na przykład: poeta romantyczny, szczyt w Tatrach, stolica Polski, a także naukowiec, samochód, miasto itp. Nazwy indywidualne i generalne rozróżnić można jeszcze w jeden sposób. Otóż nazwy generalne w zdaniach podmiotowo-orzecznikowych typu A jest B nadają się zarówno na podmiot, jak i na orzecznik, a więc mogą wystąpić tak w miejscu zmiennej A, jak i B. Natomiast nazwy indywidualne nadają się jedynie na podmiot takich zdań. Możemy na przykład powiedzieć Kraków (nazwa indywidualna) jest miastem nad Wisłą (nazwa generalna), natomiast miasto nad Wisłą jest Krakowem, już nie.
Podział ze względu na jednoznaczność (ostrość) zakresu.
Nazwy ostre. Są to nazwy, w przypadku których da się jednoznacznie określić ich zakres, a więc oddzielić ich desygnaty od przedmiotów nimi nie będących. Nazwy ostre to na przykład: tautologia KRZ, minister rządu RP, napój o zawartości alkoholu powyżej 4,5%.
Nazwy nieostre. W przypadku nazw nieostrych nie istnieje jednoznaczna, obiektywna granica oddzielająca przedmioty będące ich desygnatami od przedmiotów desygnatami takimi nie będących. Mówiąc inaczej, oprócz obiektów na pewno pod daną nazwę podpadających (desygnatów) oraz niewątpliwie niepodpadających (nie-desygnaty) istnieją też i takie, co do których nie bardzo wiadomo, do której grupy je zaliczyć. Nazwami nieostrymi są na przykład: piękna kobieta, ciekawa książka, geniusz, nudny wykładowca, tłum, pornografia.
Odróżniając nazwy ostre od nieostrych należy pamiętać, iż fakt, że ja osobiście nie wiem, czy jakiś przedmiot jest czy też nie jest desygnatem danej nazwy, nie powoduje jeszcze, że dana nazwa jest nieostra. Przykładowo, widząc idącego ulicą człowieka, nie wiem, czy jest on studentem, czy też nie jest. Jednakże nazwa student jest ostra, ponieważ, to, czy dany osobnik jest jej desygnatem, da się obiektywnie i ściśle ustalić, gdyby zaszła taka potrzeba. Inaczej będzie w przypadku nazwy, na przykład, pijak - tu na pewno znajdą się takie osoby, co do których nie będzie się dało w żaden obiektywny sposób stwierdzić, do której grupy należą: desygnatów, czy też nie-desygnatów. Pomiędzy zbiorem pijaków i nie-pijaków nie istnieje ostra i jednoznaczna granica.
Zadania związane z klasyfikacją nazw są niezwykle proste. Polegają one na zaliczeniu danej nazwy do odpowiedniego członu każdego podziału.
Przykład: Sklasyfikujemy kilka nazw:
Student. Jest to nazwa ogólna (istnieje więcej niż jeden student), konkretna (desygnaty nazwy są obiektami fizycznymi), generalna (nazwa podaje pewną cechę desygnatu) i ostra (istnieje jednoznaczna granica oddzielająca studentów i nie-studentów).
Obecna stolica Polski. Nazwa jednostkowa (jest tylko jedna obecna stolica Polski), konkretna (jest to „obiekt” fizyczny), generalna (podajemy pewną cechę desygnatu; gdyby chodziło o nazwę Warszawa, byłaby to nazwa indywidualna) i ostra.
Wielka miłość. Nazwa ogólna, abstrakcyjna, generalna i nieostra (nie istnieje ścisła granica oddzielająca to, co jest wielką miłością, od tego, co nią nie jest).
W przypadku nazwy wielka miłość, podobnie jak i w związku z innymi nazwami abstrakcyjnymi, mogą powstać wątpliwości odnośnie ilości desygnatów. Kłopot polega na tym, że gdy desygnaty nazwy nie są obiektami materialnymi i nie można ich fizycznie „zobaczyć” trudno jest czasem powiedzieć, ile tych desygnatów faktycznie jest. I tak, na przykład, pesymista mógłby powiedzieć, że nazwa wielka miłość jest pusta, niektórzy filozofowie stwierdziliby, że jest to nazwa jednostkowa (bo istnieje tylko jedna idea Wielkiej Miłości), zaś ktoś jeszcze inny powiedziałby że jest to na pewno nazwa ogólna (bo sam przeżywa kolejną wielką miłość średnio co miesiąc).
W związku z tym, że logika nie dostarcza jednoznacznego rozwiązania tego typu problemów, może się zdarzyć, że różne odpowiedzi w tego typu zadaniach zostaną uznane za prawidłowe przez różne osoby.
Obecny król Polski. Jest to nazwa pusta (przynajmniej w roku 2002 Polska nie ma króla), konkretna (bo gdyby król istniał, bo byłby zapewne człowiekiem, a więc obiektem materialnym), generalna i ostra.