FINANSE PUBLICZNE - CA

 

Podstawowe pojęcia finansów publicznych

Pojęcie finanse dotyczy procesów gromadzenia i rozdziału zasobów pieniężnych.

Finanse publiczne obejmują procesy związane z:

-pobieraniem i gromadzeniem dochodów i przychodów publicznych

-wydatkowaniem środków publicznych

-finansowaniem pożyczkowych potrzeb budżetu państwa, budżetów jst oraz sektora finansów publicznych jako całości

-zaciąganiem zobowiązań angażujących środki publiczne

-zarządzaniem środkami publicznymi

-zarządzaniem długiem publicznym

 

Finanse publiczne są określane jako:

1.  formy i metody posługiwania się pieniądzem na cele publiczne

2. zjawiska i procesy pieniężne

3.pieniężna forma podziału dochodu narodowego

4.zasoby pieniężne operacje oraz normy prawne ich dotyczące.

 

Finanse publiczne a finanse prywatne.

F. publiczne - obejmują zasoby pieniężne związków publ-prawnych tzn. Państwa, samorządów terytorialnych, samorządów gospodarczych i zawodowych oraz zasoby pieniężne (budżety) ubezp. społ., fundacji, związków wyznaniowych. Dochody ekonomiczne mają przede wszystkim charakter transferów występujących głównie w formie podatków i opłat publicznych obciążających przedsiębiorstwa, instytucje finansowe i ludności. Specyfiką dochodów publicznych jest dominacja płatności o charakterze transferów ( w postaci dotacji, zasiłków, stypendiów, emerytur i rent) nad wydatkami ekwiwalentnymi.

Finanse prywatne (ludności) swoje dochody czerpią z pracy. Uzyskują w ten sposób wynagrodzenia, które mogą się kształtować pod wpływem mechanizmów rynkowych lub też podlegają regulacji prawnej (dotyczy pracowników sfery budżetowej)Gosp. domowe mogą otrzymywać dochody transferowe z tytułu zasiłków, emerytur, rent, stypendiów, dywidend. Ludność może korzystać z kredytów bankowych, szczególnie na działalność inwestycyjną (np. budownictwo mieszkaniowe) lub zakup dóbr trwałego użytkowania oraz uzyskiwać odszkodowania od zakładu ubezp. w przypadku strat losowych. W skład wydatków transferowych wchodzą głównie podatki i opłaty publiczne oraz składki ubezp. społ. Ludność obciążona jest też opłatami za usługi społ.

 

 

FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH

*zespół zadań stawianych przed finansami publicznymi w kształtowaniu stosunków społecznych, politycznych, ekonomicznych

*realizuje je państwo w ramach określonej organizacji gospodarki finansowej poprzez system planowania finansowego oraz w drodze aktów polityki finan

 

1.fiskalna

2.redystrybucyjna

3.stymulacyjna

4.informacyjno-kontrolna

Funkcje finansów publicznych.

1.redystrybucyjna polega na korygowaniu pierwotnego podziału dochodu narodowego ukształtowanego pod wpływem działania mechanizmu rynkowego. Jest ona bezpośrednio związana f-cją alokacyjną, bo alokacja zasobów wymaga zgromadzenia dochodów, którymi państwo mogłoby dysponować realizując swoje podstawowe f-cje. W tym celu musi wykorzystując atrybuty władzy podejmować decyzje wymuszające wtórny podział dochodów społeczeństwa na rzecz tworzenia fund. publ., które służą finansowaniu wydatków sektora publ, i innych wydatków państwa.

2.alokacyjna polega na tym, że za pomocą środków publ. można zmieniać (alokować) rozmieszczenie czynników wytwórczych (dobra inwestycyjne, kapitału, pracy itp.)

3.stabilizacyjna związana z realizacją koncepcji Keysa, który uważał, że oprócz mechanizmu rynkowego elementem współdziałającym na funkcjonowanie gospodarki powinna być również polityka państwa, po to, aby nie dopuszczać do powstania kryzysu nadprodukcji, do inflacji, bezrobocia, deficytu.

4. fiskalna- ma na celu zaspokoić popyt państwa na pieniądze. popyt państwa na pieniądze jest popytem bieżącym- popytem związanym z finansowaniem niedoboru a zaspokajanie popytu związane jest udzieleniem państwu pożyczek (obligacje, bony skarbowe).

5.kontrolna- system kontroli: monitoruje, sprawdza i kontroluje sprawność rozdysponowania śr. pieniężnych z pkt widzenia celów, które będą służyły społeczeństwu.

 

 

Zadania publiczne

- obowiązki prawne nałożone na organy władzy publicznej

Zakres zadań publicznych zależy od przyjętych rozwiązań ustrojowych, zgodnie z doktryną pomocniczości państwa „ władza powinna przejmować tylko te zadania, których nie są w stanie wykonać sami obywatele”.

Zadania publiczne są zróżnicowane, Możemy wśród nich wymienić:

- wykonywanie władczych funkcji państwa

-  zarządzanie finansami państwa

- zarządzanie majątkiem stanowiącym własność państwa

- świadczenie usług publicznych

- utrzymanie infrastruktury przeznaczonej do powszechnego użytku

- wspieranie zadań wykonywanych przez organizacje społeczne

- wypłatę prawem przewidzianych świadczeń pieniężnych.

 

Decentralizacja zadań publicznych

Zasada pomocniczości - postulat decentralizacji zadań publicznych

Konstytucja - zasada domniemania kompetencji samorządu terytorialnego, zgodnie z która:

- samorząd terytorialny „wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez konstytucje lub ustawy dla organów innych władz publicznych”

- gmina „wykonuje wszystkie zadania sam teryt nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego”

 

 

¤czy jesteśmy krajem dostatecznie zdecentralizowanym?

Najbardziej syntetyczny miernik stopnia decentralizacji zadań publicznych- udział sektora samorządowego w wydatkach publicznych. W Polsce wskaźnik ten nieznacznie przekracza 20% i jest znacznie niższy od średniej europejskiej.

 

ZASADY OGÓLNE FINANSÓW PUBLICZNYCH

Planowości

Przejrzystości

Dyscypliny finansowej

Celowości 

Jawności

Sprawozdawczości finansowej

Legalności

Kontroli

Ochrony interesu finansowego państwa

 

Podstawy prawne finansów publicznych w Polsce

- konstytucja rozdział 10

-ustawy

-ratyfikowane umowy mn

-rozporządzenia

 

Ustawa o finansach publicznych z 30.05.2005- określa:

-zasady i sposoby zapewnienia jawności i przejrzystości finansów publicz

-formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publicznych

-zasady planowania i dysponowania środkami

-zasady kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych

-zasady zarządzania państwowym długiem publicznym oraz procedury ostrożnościowe  i sanacyjne wprowadzane w razie nadmiernego zadłużenia

-sposób finansowania deficytu i zasady operacji finansowych dokonywanych przez jednostki sektora finansów publicznych

-zakres projektowanych i uchwalanych budżetów opartych na dochodach publicznych

-zasady opracowywania projektów i uchwalania budżetów- oddzielnie dla państwa i dla jst

-zasady i tryb wykonywania budżetów oraz rozliczania ich wykonania

-zasady i tryb gospodarowania środkami pochodzącymi z UE oraz innych źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi.

 

 

Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych z 17.12.2004 określa:

- zasady i zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

-organy właściwe w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów pub

- tryb postępowania w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów pub

-katalog kar.

 

 

Ministrowie finansów:

Leszek Balcerowicz 1989-1991

Karol Lutkowski 1991-1992

Andrzej Olechowski 02.1992-06.1992

Jerzy Osiatyński 1992-1993

Marek Borowski 1993-1994

Grzegorz Kołodko 1994-1997

Marek Belka 02.1997-10.1997

Leszek Balcerowicz 1997-2000

Jarek Bauc 2000-2001

Halina Wasilewska-Trenker 08.2001-10.2001

Marek Belka 2001-2002

G. Kołodko 2002-2003

Andrzej Raczko 2003-2004

Mirek Gronicki 2004-2005

Teresa Lubińska 2005-2006

Zyta Gilowska 01.2006-06.2006

Paweł Wojciechowski 06.2006-07.2006

Stanisław Kluza 07.2006-09.2006

Zyta Gilowska 09.2006-11.2007

Jan Vincent Rostowski 16.11.2007-…

 

 

 

SEKTOR FINANSÓW PUBLICZNYCH

3 podsektory

1)rządowy- obejmujący organy władzy publicznej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, organy adm rządowej, PAN i tworzone przez nią jednostki organizacyjne oraz inne jednostki dla których organem założycielskim lub nadzorującym jest organ adm rządowej lub inna jednostka zaliczana do podsektora rządowego.

2)samorządowy- jst, ich organy i związki oraz jednostki organizacyjne dla

których organem założycielskim lub nadzorującym jest jednostka sam teryt    

3)ubezpieczeń społecznych- obejmujący Zakład Ubezpieczeń Społecznych i                     

Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz zarządzane przez nie fundusze

 

Do sektora finansów publicznych zalicza się:

1.      organy władzy publicznej, w tym organy adm rzadowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały

2.      jst i ich związki

3.      jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych

4.      państwowe i samorządowe fundusze celowe

5.      uczelnie publiczne

6.      jednostki badawczo-rozwojowe

7.      samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

8.      państwowe i samorządowe instytucje kultury

9.      ZUS, KRUS i zarządzane przez nie fundusze

10.  Narodowy Fundusz Zdrowia

11.  PAN i tworzone przez nią jednostki organizacyjne

12.  inne państwowe i samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

 

 

PODSTAWY PRAWA BUDŻETOWEGO I GOSPODARKI BUDŻETOWEJ

ס1768- budżet Obojga Narodów- Skarbu Koronnego i Skarbu Wielkiego Księstwa Litewskiego

 

Pojecie budżetu

-akt decyzji politycznej

-zasób środków pieniężnych

-plan

-forma organizacji publicznej gospodarki finansowej

-akt prawny

 

Cechy budżetu państwa:

1.      budżet jest funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizowaniem zadań

2.      gromadzenie środków budżetowych odbywa się w sposób przymusowy

3.      szczególna rola budżetu w funkcjonowaniu państwa

4.      procesy gromadzenia i dzielenia dochodu za pomocą budżetu wyznaczają zasady ustawowo-konstytucyjne narzucające uregulowania prawne w postaci aktów prawnych najwyższej rangi czyli ustaw

5.      procesy gromadzenia i dzielenia przez państwo dochodu w budżecie zawsze mają charakter nie tylko ekonomiczny ale także społeczny

6.      dochody budżetowe mają charakter bezzwrotny (definitywny)

7.      budżet państwa dotyczy działalności organów i podmiotów państwa w przyszłości (jest planem dochodów i wydatków na z góry ustalony czas)

8.      budżet jako fundusz musi cechować specjalizacja polegająca na nadaniu rygorów prawnych wydatkom budżetowym

9.      strumieniowy charakter budżetu oznacza z reguły konieczność egzekwowania należnych w danym okresie dochodów jak również obliguje do wydatkowania środków budżetowych przed upływem okresu budżetowego

10.  budżet państwa nie jest jedynym "narzędziem" w którym znajduje finansowe odzwierciedlenie działalności państwa co oznacza, że nie może być on wystarczającą podstawą oceny finansowej działalności państwa

 

Budżet państwa- plan finansowy obejmujący dochody i wydatki oraz przychody i rozchody państwa, uchwalany przez sejm na okres roku kalendarzowego, zwanego rokiem budżetowym w formie ustawy budżetowej. Ma charakter dyrektywny.

 

Rodzaje budżetu według różnych kryteriów:

1.      podstawowym podziałem jest podział na:

-          budżet państwa

-          budżet jednostek samorządu terytorialnego

2.      innym podziałem jest rozróżnienie na:

-          budżet zwyczajny - obejmuje on dochody i wydatki przewidywane zgodnie z uregulowaniem prawnym, sytuacją gospodarczą państwa i kierunkami działania jego władz

-          budżet nadzwyczajny - dotyczy zazwyczaj wydatków których niezgodność ujawnia się w trakcie roku budżetowego a dla których pokrycia planuje się dodatkowe dochody

3.      podział na:

-          budżet wydatków bieżących - na utrzymanie państwa i jego instytucji

budżet majątkowy (inwestycyjny) - wydatki związane z wydatkami majątkowymi oraz z wydatkami na cele rozwojowe

 

ZASADY BUDŻETOWE

 

- zasada równowagi

- zasada zupełności i powszechności - wymaga ujęcia w budżecie wszystkich dochodów i wydatków

- zasada jedności-  formalnej - w danym państwie występuje tylko jeden budżet

- zasada jedności-  materialnej - głosi że wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być objęte jednym planem finansowym

- zasada szczegółowości (specjalizacji) - wg niej dochody i wydatki powinny być ujmowane w sposób dokładny z określeniem źródeł dochodu oraz przeznaczenia wydatków, wydatkowanie tylko w wysokości ustalonej w budżecie oraz w określonym czasie

- zasada jawności - prezentowanie dochodów i wydatków społeczeństwu( ujawnienie procedury budżetowej, uchwalenia i wykonania budżetu, dane budżetowe są regularnie udostępniane)

- zasada jasności - pozwala rozpoznać procesy zachodzące w obszarze budżetu państwa

- zasada gospodarności - wymaga oszczędnego wydatkowania publicznych środków pieniężnych.

- zasada jednoroczności - ustalanie budżetu na konkretne terminy, roczny - budżet bieżący, długookresowy - budżet inwestycyjny

 

Horyzont czasowy planowania budżetowego

- zasada roczności budżetu

- planowanie kroczące

- planowanie wieloletnie

 

PROCEDURA BUDŻETOWA

Całokształt prawnie określonych zasad postępowania z budżetem

 

Fazy procedury budżetowej

1)ustalanie budżetu

Obejmuje całokształt czynności, których treścią jest tworzenie budżetu jako planu posiadającego określoną formę prawną. Składa się na nią: stadium przygotowania projektu budżetu ( Ustawa budżetowa a  prowizorium budżetowe)  i stadium uchwalania budżetu (3 czytania).

  W opracowaniu projektu budżetu można wyróżnić kilka podetapów. Pierwszy to prace przygotowawcze gdzie Rada Ministrów ustala wytyczne oraz zasady polityki społeczno- gospodarczej i budżetu państwa. Na ich podstawie Minister Finansów opracowuje i wydaje  wytyczne szczegółowe, zwane notą budżetową, a dotyczące trybu i formy sporządzania projektu budżetu państwa.

    Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i Senatowi:

roczne założenia polityki społeczno-gospodarczej;

roczne i wieloletnie prognozy koniunktury gospodarczej oraz długookresowe programy działań gospodarczych państwa;

informacje, analizy i oceny sytuacji społeczno-gospodarczej z własnej inicjatywy lub na wniosek sejmu.

    Horyzont czasowy oraz zakres programów określa Rada Ministrów w zależności od stanu gospodarki i warunków międzynarodowych.

   W następnym podetapie prowadzone są prace w ministerstwach i urzędach centralnych. Wstępne wersje projektów budżetów resortowych są przekazywane do Ministerstwa Finansów.

   Projekt budżetu przechodzi pod obrady Rady Ministrów, która uchwala projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem i przedstawia Sejmowi w terminie do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy. Na jesiennej sesji Sejmu Minister Finansów przedstawia expose budżetowe, czyli referat określający główne założenia projektu budżetu państwa i polityki finansowej rządu w roku planowanym. Następnie projekt budżetu trafia do sejmowej komisji gospodarczej, budżetu i finansów - do której włączają się inne komisje sejmowe. Po zakończeniu prac komisji odbywa się debata sejmowa nad projektem budżetu. Sprawozdania i wnioski komisji są podstawą ogólnej ...

5

---