System finansowy państwa i jego elementy

1. Finanse to proces gromadzenia i rozdziału zasobów pieniężnych, a w potocznym rozumieniu – same zasoby pieniężne, którymi dysponują publiczne i prywatne podmioty gospodarcze.

2. System finansowy państwa to mechanizm współtworzenia przepływu siły nabywczej między podmiotami gospodarczymi.

W skład systemu finansowego wchodzą:

• instrumenty finansowe,

• rynki finansowe,

• instytucje finansowe,

• zasady określające sposób ich funkcjonowania.

Instrumenty finansowe to zobowiązania i należności finansowe np. udział w majątku podmiotu gospodarczego,

Rynki finansowe to ogół transakcji związanych z obrotem papierami wartościowymi, które stanowią instrument zasilania obrotu gospodarczego; występują rynki pieniężne (popyt i podaż kapitału pożyczkowego) i kapitałowe (rynek obrotu walorami długoterminowymi),

Instytucje finansowe to ogół pośredników finansowych występujących w gospodarce narodowej,

Zasady określające sposób ich funkcjonowania to przyjęte normy postępowania uczestników rynków finansowych (sformalizowane i niesformalizowane).

4. Modele systemu finansowego państwa

• System oparty na rynku papierów wartościowych (zwany systemem anglosaskim, amerykańskim

• System finansowy bankowo – zorientowany (zwany systemem reńskim, kontynentalnym, niemiecko-japońskim

5. Zjawiska finansowe

zjawiska pieniężne > zjawiska finansowe

Zjawiska finansowe to takie zjawiska pieniężne, które są związane z cyrkulacją (ruchem) pieniądza.

Nie obejmują zjawisk, w których pieniądz występuje w innym charakterze np. do mierzenia wielkości nakładów i efektów produkcyjnych lub wielkości spożycia.

5.1. Klasyfikacja zjawisk finansowych

a) Kryterium podmiotowe

• finanse publiczne

• finanse przedsiębiorstw

• finanse banków i innych instytucji kredytowych

• finanse ubezpieczeń

• finanse gospodarstw domowych (finanse ludności)

b) Kryterium przedmiotowe

• przychody i wydatki związane z wyminą produktów

• dochody z pracy oraz wynagrodzenia za pracę

• płatności transferowe

• opłaty za usługi społeczne

• usługi finansowe, przychody i wydatki kredytowe oraz ubezpieczeniowe

  2. Finanse publiczne są to procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem środków publicznych, a w szczególności gromadzenie dochodów i przychodów publicznych, wydatkowanie środków publicznych, finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetów jednostek samorządu terytorialnego, zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne, zarządzanie środkami publicznymi, zarządzanie długiem publicznym, rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

     1. Funkcje finansów publicznych

• funkcja alokacyjna (przemieszczanie zasobów w gospodarce rynkowej w związku z realizacją zadań publicznych np. obrony narodowej oraz zadań społecznych tj. zaspokajanie indywidualnych potrzeb obywateli),

• funkcja redystrybucyjna (spełniając konstytucyjne obowiązki państwo ponosi wydatki związane z alokowaniem dóbr publicznych i społecznych)

• funkcja stabilizacyjna (posługiwanie się instrumentami alokacji zasobów i redystrybucji dochodów do łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego.

  1. Źródła i formy dochodów publicznych

1. bezzwrotne:

• Opłaty pobierane przez władze publiczne (np. za koncesje)

• Z własnej działalności gospodarczej i wykorzystania własności publicznej

• Opodatkowanie podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych
  b) zwrotne:

• Pożyczki wewnętrzne i zewnętrzne

5.2.3 . Przeznaczenie i formy wydatków publicznych

• Finansowanie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju i finansowanie rozwoju lokalnego (drogi, porty morskie i lotnicze, urządzenia gospodarki wodno-ściekowej)

• Pokrycie strat i dofinansowanie działalności przedsiębiorstw sektora publicznego

• Subwencjonowanie gospodarstw domowych (dopłaty do cen towarów nabywanych przez gospodarstwa domowe np. lekarstw oraz transfery socjalne np. stypendia, zasiłki rodzinne, zasiłki dla bezrobotnych)

• Pokrycie całości lub części kosztów świadczenia usług społecznych np. opieki zdrowotnej, kształcenia)

• Zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego

• Utrzymanie aparatu państwowego i samorządowego wraz z wymiarem sprawiedliwości i więziennictwem

• Obsługa zewnętrznego i wewnętrznego długu publicznego.

5. Strumienie i zasoby finansowe

Strumienie finansowe to przepływ wartości pieniężnych między podmiotami w danym czasie. Elementy strumieni finansowych to: zasób wartości, kierunek ruchu oraz czas w jakim jest dokonany.

Zasoby finansowe to inaczej majątek finansowy, tworzą go:
- pieniądze oraz
- wartości zbliżone do pieniądza (np. weksle, obligacje).

5. Struktura finansowa gospodarki narodowej

Struktura finansowa gospodarki narodowej to relacja między zasobami i strumieniami finansowymi. Relację te należy analizować w sposób:

• ilościowy (rejestracja przypływu i gromadzenia zasobów pomiędzy poszczególnymi podmiotami),

• jakościowy (przebieg i przyczyny przepływu oraz przyczyny powstałej struktury).

5. Finanse banków

Sektor bankowy ma dwuszczeblową strukturę:

• bank centralny (w Polsce Narodowy Bank Polski)

• banki komercyjne (uniwersalne i wyspecjalizowane).

Bank centralny obsługuje sektor finansów publicznych. Pozostałe jednostki są obsługiwane przez banki komercyjne.

5. Finanse ubezpieczeń społecznych

Jest to część systemu obejmująca przymusowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe i zdrowotne.

W Polsce ZUS stanowi instytucję poza systemem finansów publicznych, gdyż ma niezależność finansową.

5. Finanse gospodarstw domowych

• Przychody (wynagrodzenia, z działalności gospodarczej, oprocentowanie lokat, renty, emerytury, zasiłki)

• Wydatki (zakup towarów i dóbr konsumpcyjnych, zakup papierów wartościowych.