Finanse Publiczne notatki


I ZAGADNIENIA Z PRAWA FINANSÓW PUBLICZNYCH

dr Agnieszka Olesińska

 

 1. Co to są finanse, stosunki finansowe, środki pieniężne, zasoby pieniężne, przychody, dochody, gospodarka finansowa.

FINANSE zakres znaczeniowy tego terminu nie został dotąd precyzyjnie ustalony. Finanse (inaczej: stosunki finansowe) to stosunki ekonomiczne o charakterze pieniężnym. Oznacza to, że zewnętrznym przejawem tych stosunków jest ruch pieniężny, tj. przychody i wydatki pieniężne oraz będący ich konsekwencją przepływ strumieni pieniężnych pomiędzy różnymi podmiotami - uczestnikami stosunków finansowych.

Finanse - stosunki społeczne związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych- definicja wg J. Harasimowicza.

ŚRODKI PIENIĘŻNE - pieniądze, zarówno w formie gotówkowej, jak i bezgotówkowej. Procesy ich gromadzenia i wydatkowania to zjawiska finansowe.

ZASOBY PIENIĘŻNE - środki pieniężne, zgromadzone przez dany podmiot ze źródłem jego przychodów i pozostające w jego dyspozycji.

PRZYCHODY (inaczej wpływy pieniężne) - środki pieniężne uzyskiwane przez dany podmiot, tworzące jego zasoby pieniężne.

DOCHODY :

- w znaczeniu szerszym to środki pieniężne, osiągane z różnych źródeł przez podmiot prawa publicznego.

- w znaczeniu węższym to różnica pomiędzy przychodami, a kosztami ich uzyskania.

GOSPODARKA FINANSOWA - wiąże się z działalnością finansową podmiotów innych niż osoby fizyczne. Szerzej pojmowana działalność finansowa.

 

2. Finanse publiczne - pojęcie, funkcje.

W myśl art.6 ustawy - finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

1.)    pobieranie i gromadzenie dochodów,

2.)    wydatkowanie środków publicznych,

3.)    finansowanie deficytu,

4.)    zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne,

5.)    zarządzanie środkami publicznymi,

6.)    zarządzanie długiem publicznym.

Funkcja oznacza tu określone oddziaływanie, osiąganie zamierzonych efektów.

Funkcję finansów publicznych wiążą się z istotą ta zaś z potrzebami społecznymi i koniecznością ich zaspokojenia.

Potrzeby indywidualne - potrzeby jednostki, mogą być zaspokajane przez samą jednostkę, bądź przez rozmaite twory organizacyjne.

Potrzeby zbiorowe mogą być zaspokajane przez rozmaite formy organizacji społeczeństwa, w szczególności państwo oraz samorząd terytorialny. Do takich potrzeb należy bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, ochrona przed klęskami żywiołowymi, ochrona przed epidemiami itp.

Funkcjonowanie takich mechanizmów wymaga przeznaczenia na te cele określonej części produktu krajowego brutto. Wartość tej części PKB, którą trzeba przeznaczyć na zaspokojenie potrzeb kolektywnych, wyraża się w pieniądzu i przybiera z jednej strony postać danin publicznych, a z drugiej - wydatków państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego na cele związane z zaspokojeniem wspomnianych potrzeb.

Finanse publiczne są mechanizmem umożliwiającym zaspokajanie zbiorowych potrzeb społecznych.

 

3. Regulacje konstytucyjne dotyczące finansów publicznych.

 Problematyka systemu finansowego państwa znajduje swój wyraz w Konstytucji. Rozwinięcie regulacji prawnej dot. problematyki finansowej znajdujemy w rozdziale X Konstytucji RP zatytułowanym „Finanse publiczne”.

Art. 216 Konstytucji RP ustanawia zasadę ustawowej regulacji publicznej gospodarki finansowej stanowiąc, że środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie. Podobnej ustawowej regulacji wymagają:

Regulacje konstytucyjne dotyczą również:

 

4.    Środki publiczne, sektor finansów publicznych, zasady publicznej gospodarki finansowej.

ŚRODKI PUBLICZNE

Art. 3 zawiera katalog „środków publicznych” Środkami publicznymi są:

Środki publiczne w myśl art.4 ustaw, mogą być przeznaczone na:

SEKTOR FINANSÓW PUBLICZNYCH - podmioty, które prowadzą publiczną działalność finansową. Należą do nich:

Do sektora finansów publicznych nie zaliczamy przedsiębiorstw, banków, spółek prawa handlowego.

W sektorze finansów publicznych wyodrębnić można 2 części składowe, tj. sektor rządowy i samorządowy.

ZASADY PUBLICZNEJ GOSPODARKI FINANSOWEJ

  1. 1.      Jawność i przejrzystość finansów publicznych

Jawność- Art..11 ustawy stanowi, że finanse publiczne są jawne. Jawność finansów publicznych jest realizowana w szczególności przez: jawność sejmowej debaty budżetowej i debat budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, publikację budżetu państwa i budżet jednostek samorządu terytorialnego, jawność sejmowej debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa i debat nad wykonywaniem sprawozdań budżetowych jednostek samorządu terytorialnego. Ponadto wyrazem jawności jest podawanie do publicznej wiadomości kwot dotacji udzielanych z budżetu państwa itp. Należy udostępnić coroczne sprawozdania dotyczące finansów i działalności jednostek należących do sektora finansów publicznych.

Minister Finansów ogłasza w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”:

Minister Finansów ogłasza również relację do produktu krajowego brutto takich wartości jak:

 

  1. 2.      Planowanie dochodów i wydatków publicznych

Planowanie finansowe, tj. określenie źródeł i wielkości czerpanych z nich zasobów pieniężnych, a także kierunków i zakresu finansowania rozmaitych zadań publicznych, umożliwia racjonalną gospodarkę finansową. Podstawowym planem finansowym państwa jest budżet państwa, a w wypadku jednostek samorządu terytorialnego- ich budżety.

Ujęte w budżetach jednostek sektora finansów publicznych dochody stanowią prognozy ich wielkości, co oznacza, że zarówno przekroczenie przewidywanych dochodów, jak i osiągnięcie ich w kwocie niższej nie wywołuje żadnych skutków prawnych.

Ujęte w rocznych planach finansowych jednostek sektora finansów publicznych przychody stanowią prognozy ich wielkości.

Jednostki będące państwowymi osobami prawnymi, a zaliczane do sektora finansów publicznych, sporządzają plany finansowe zgodnie z przepisami stanowiącymi podstawę ich utworzenia, z uwzględnieniem przepisów niniejszej ustawy.

Jednostki takie wyodrębniają w planach finansowych przychody własne, dotacje z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego, a także wydatki na wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń oraz wydatki majątkowe.

W przypadku osiągnięcia przychodów wyższych niż ujęte w planie finansowym, państwowe osoby prawne dokonują odpowiednich zmian w planie wydatków.

 

  1. 3.      Klasyfikowanie dochodów i wydatków publicznych

Klasyfikacja dochodów i wydatków publicznych umożliwia planowanie finansowe, tj. określenie źródeł i wielkości czerpanych z nich zasobów pieniężnych, a także kierunków i zakresu finansowania rozmaitych zadań publicznych. Klasyfikowanie dochodów i wydatków publicznych służy planowaniu i sprawozdawczości w zakresie finansów publicznych.

W myśl Art.13 ustawy o finansach publicznych, dochody i wydatki publiczne oraz przychody jednostek organizacyjnych i osób prawnych zaliczanych do sektora finansów publicznych, a także przychody i rozchody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, klasyfikuje się według:

 

  1. 4.      Zasada gromadzenia i wydatkowania środków publicznych

Sposób gromadzenia środków publicznych określają odrębne ustawy. Środki publiczne pochodzące z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczone na finansowanie imiennie wymienionych wydatków, chyba, że odrębna ustawa stanowi inaczej.

Prawo realizacji zadań finansowych ze środków publicznych przysługuje ogółowi podmiotów. Oznacza to, że związek publicznoprawny może przekazać środki publiczne każdemu podmiotowi, który o takie środki wystąpi. Warunkiem podstawowym jest jednak to, aby przepisy prawa zezwalały na przeznaczenia środków publicznych na dany rodzaj zadań.

Wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i wysokości ustalonych w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych. Wydatki publiczne powinny być dokonywane:

Jedną z podstawowych zasad wydatkowania pieniężnych przez jednostki sektora finansów publicznych jest dokonywanie zakupów środków rzeczowych, usług i robót budowlanych na zasadach określonych w przepisach ustawy o zamówieniach publicznych.

Planowanie i dokonywanie wydatków na realizację każdego kolejnego etapu programu wieloletniego poprzedzane jest analizą i oceną efektów uzyskanych na etapach poprzednich.

Przepisy ustawy o finansach publicznych zawierają postanowienia dyscyplinujące jednostki sektora finansów publicznych w zakresie zaciągania zobowiązań. Istotą problemu jest to, że jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać zobowiązania w dowolnym zakresie. jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać zobowiązania do wysokości wynikającej z planu wydatków jednostki, pomniejszonej o wydatki na wynagrodzenia i uposażenia oraz obligatoryjne wpłaty płatnika.

Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegają zwrotowi przeznaczone wyłącznie na cele określone w umowie międzynarodowej lub deklaracji dawcy.

 

  1. 5.      Prowadzenie rachunkowości, sprawozdawczość oraz informowanie o stanie finansów publicznych.

W myśl art.14 ustawy o finansach publicznych, na Ministrze Finansów ciąży obowiązek określana w drodze rozporządzenia, jednolitego planu kont dla jednostek sektora finansów publicznych, szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego itp., do których ustalania lub określenia uprawnione są organy podatkowe.

Zasada sprawozdawczości. Sprawozdawczość stwarza możliwość oceny stopnia i sposobu wykonania planu, a więc nadaje sens planowaniu finansowemu. Sprawozdawczość finansowa dotyczy różnych sektorów finansów publicznych i ma różny stopień agregacji danych. Mogą mieć różny walor prawny.

Minister Finansów określa, po zasięgnięciu opinii prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, w drodze rozporządzenia, rodzaje, formy, terminy i zasady sporządzania sprawozdań budżetowych.

Finanse publiczne powinny być jawne, oznacza to konieczność informowania opinii publicznej o stanie finansów publicznych.

 

  1. 6.      Inne zagadnienia.

  1. a.)    skutki finansowe ustaw

Niezbędna jest świadomość wystąpienia skutków oraz ich zakresu.

Przedstawiane Radzie Ministrów projekty aktów prawnych, których skutkiem finansowym może być zwiększenie wydatków lub zmniejszenie dochodów podmiotów sektora finansów publicznych, w stosunku do wielkości wynikających z obowiązujących przepisów, wymagają określenia wysokości tych skutków i uprzedniego ich zaopiniowania przez Ministra finansów.

Wydanie przez organy administracji rządowej aktu normatywnego wywołującego skutki finansowe wymaga porozumienia z Ministrem Finansów.

Projekt ustawy, której skutkiem byłaby zmiana poziomu dochodów wymaga określenia wysokości skutków tych zmian oraz zaopiniowania przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego.

  1. b.)    zwolnienia, ulgi w spłacie oraz egzekucja należności jednostek sektora finansów publicznych

Ustawa o finansach publicznych rozstrzyga też kwestię ulg oraz zwalniania z obowiązku zapłaty należności na rzecz państwowych jednostek sektora finansów publicznych. Trzeba stwierdzić, że w wypadku należności o charakterze daninowym ulgi w zapłacie oraz zwolnienia od obowiązku zapłaty uregulowane są w ustawie- ordynacja podatkowa.

rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb umarzania, odraczania lub rozkładania na raty spłat takich należności, a także wskazuje organy do tego uprawnione, wskazując:

  1. C)    główny księgowy budżetu oraz jednostki sektora finansów publicznych

Planowanie finansowe, ewidencja zjawisk finansowych oraz sporządzanie stosownych sprawozdań wymaga funkcjonowania specjalistycznych służby finansowo-księgowych. Stworzono funkcję głównego księgowego budżetu oraz głównego księgowego jednostki organizacyjnej finansów publicznych. Mają oni specjalny status.

 

5.      Państwowy dług publiczny.

PAŃSTWOWY DŁUG PUBLICZNY to zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora.

DŁUG SKARBU PAŃSTWA to normalne zadłużenie Skarbu Państwa.

Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:

  1. 1.)    wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne,

  2. 2.)    zaciągniętych kredytów i pożyczek,

  3. 3.)    przyjętych depozytów,

  4. 4.)    wymagalnych zobowiązań,

  1. a.)    jednostek budżetowych,

  2. b.)    wynikających z ustaw i orzeczeń sądu, udzielonych poręczeń i gwarancji oraz innych tytułów.

Państwowy dług publiczny może mieć formę emitowanych przez państwo papierów wartościowych, pożyczki bądź kredytu bankowego.

Jak obliczmy kwotę państwowego długu publicznego?

Łączną kwotę państwowego długu publicznego oblicza się jako wartość nominalną zobowiązań, przy wyłączeniu wzajemnych zobowiązań podmiotów sektora finansów publicznych. Wartość nominalna zobowiązań z tytułu państwowego długu publicznego to suma wartości nominalnej wyemitowanych papierów wartościowych oraz wartość nominalna zaciągniętych pożyczek, kredytów lub innych zobowiązań, to jest kwota świadczenia głównego, należna do zapłaty w dniu wymagalności zobowiązania.

Zobowiązania mogą być indeksowane oznacza to wzrost ich wartości nominalnej w relacji do zmieniającej się wartości określonego dobra, będącego podstawą indeksacji.

Ustawa o finansach publicznych wprowadza prawne ograniczenie wysokości państwowego długu publicznego. Dług ten nie może przekroczyć 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto.

Minister Finansów ustala strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz państwowym długiem publicznym. Minister Finansów opracowuje trzyletnią strategię oddziaływania na dług sektora finansów publicznych.

 

6.      Procedury ostrożnościowe i sanacyjne.

 Relacja łącznej kwoty długu publicznego, powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji, udzielanych przez podmioty sektora finansów publicznych do produktu krajowego brutto kształtuje się na poziomie uznanym przez ustawodawcę za niekorzystny, uruchamiane są PROCEDURY OSTROŻNOŚCIOWE, a w krańcowym przypadku PROCEDURY SANACYJNE. Mają one uchronić państwo przed dostaniem się w pułapkę zadłużeniową.

PUŁAPKĄ ZADŁUŻENIOWĄ to sytuacja, w której związek publicznoprawny, nie będąc w stanie spłacić na bieżąco zadłużenia wraz z odsetkami, zaciąga nowe pożyczki, które w coraz większym stopniu służą spłacie samych odsetek od zadłużenia. Proces ten doprowadzić może w skrajnych wypadkach do REPUDIACJI, tj. odmowy zapłaty należności wynikających z zadłużenia.

 

Rada Ministrów obowiązana jest do przedstawienia Sejmowi programu sanacyjnego.

Gdy kwota państwowego długu publicznego , powiększono o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji, udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych jest równa lub większa 60% produktu krajowego brutto, ustawa nakazuje podjęcie szeregu działań- z programem sanacyjnym włącznie.

  1. 1.      podmioty sektora finansów publicznych nie mogą udzielić nowych poręczeń i gwarancji.

  2. 2.      Rada Ministrów, najpóźniej w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia wspomnianej relacji, Sejmowi program sanacyjny mają na celu ograniczenie wspomnianej relacji do poziomu poniżej 60%

  3. 3.      w kolejnym roku budżetowym obowiązuje zakaz udzielania nowych poręczeń i gwarancji przez podmioty sektora finansów publicznych

  4. 4.      w projekcie ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy budżet państwa nie może zamykać się deficytem, a budżety jednostek samorządu nie mogą być uchwalane w sposób, który zakładałby ich deficyt.

Treść procedur ostrożnościowych uzależniona jest od względnej wysokości długu publicznego.

Program sanacyjny obejmuje trzy elementy:

  1. 1.      podanie przyczyn kształtowania się określonej relacji państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto,

  2. 2.      program przedsięwzięć mających na celu doprowadzenie do poprawy relacji, uwzględniający analizę limitów ilościowych i innych uwarunkowań prawnych,

  3. 3.      trzyletnia prognoza dot. relacji państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto wraz z przewidywanym rozwojem sytuacji makroekonomicznej kraju.

 

To zagadnienie jest bardzo obszernie opracowane w podręczniku i nie potrafię wybrać najistotniejszych informacji.

 

7.      Rodzaje skarbowych papierów wartościowych, zasady emisji.

 SKARBOWY PAPIER WARTOŚCIOWY jest dokumentem, w którym Skarb Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny.

Trzy rodzaje skarbowych papierów wartościowych:

  1. 1.)    BONY SKARBOWE jest krótkoterminowym papierem wartościowym, oferowanym do sprzedaży w kraju, na rynku pierwotnym z dyskontem i wykupywanym według wartości nominalnej, po upływie okresu na jaki został wyemitowany. Termin wykupu jest w każdym wypadku krótszy niż jeden rok. Bony skarbowe mają wysokie nominały, co czyni je dostępnymi przede wszystkim dla inwestorów instytucjonalnych.

  2. 2.)    OBLIGACJE SKARBOWE jest długoterminowym papierem wartościowym, oferowanym do sprzedaży w kraju lub zagranicą, oprocentowanym w postaci dyskonta lub odsetek. Dyskonto oznacza, że nabywca płaci kwotę niższą niż nominalna wartość obligacji skarbowej. Obligacja skarbowa oprocentowana w postaci odsetek nabywana jest po cenie nominalnej. Obligacje skarbowe sprzedawane mogą być na rynku pierwotnym albo z dyskontem, albo według wartości nominalnej, albo też powyżej wartości nominalnej.

  3. 3.)    SKARBOWE PAPIERY OSZCZĘDNOŚCIOWE jest nową w Polsce formą skarbowych papierów wartościowych. Cechą charakterystyczną jest ograniczona możliwość obrotu na rynku papierów wartościowych. Skarbowy papier oszczędnościowy jest papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży wyłącznie krajowym osobom fizycznym. Skarbowy papier oszczędnościowy może być wyłączony z obrotu na rynku wtórnym, albo może być przedmiotem obrotu tylko pomiędzy krajowymi osobami fizycznymi. ma formę prawną obligacji.

ZASADY EMISJI SKARBOWYCH PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH.

Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane w granicach limitu zadłużenia, określonego w ustawie budżetowej. Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne, mogą być emitowane lub wystawiane wyłącznie przez Ministra Finansów. Skarb Państwa odpowiada całym majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych lub wystawionych skarbowych papierów wartościowych.

Emisja skarbowego papieru wartościowego wymaga wydania przez Ministra Finansów rozporządzenia, określonego warunki emitowania danego rodzaju skarbowych papierów wartościowych, takie jak:

  1. 1.)     limit kwoty emisji lub sposób jego ustalania, określający granice zaciągania przez Skarb Państwa zobowiązań z tytułu emisji skarbowych papierów wartościowych danego rodzaju,

  2. 2.)     jednostkową wartość nominalną,

  3. 3.)     walutę, w której następuje emisja lub sposób określenia walutę emisji,

  4. 4.)     zasady i tryb sprzedaży, w tym termin lub sposób ustalenia ceny sprzedaży emitowanych papierów wartościowych na rynku pierwotnym,

  5. 5.)     podmioty, którym skarbowe papiery wartościowe danej emisji są oferowane do nabycia na rynku pierwotnym,

  6. 6.)     ograniczenia co do obrotu imiennymi skarbowymi papierami wartościowymi na rynku pierwotnym i wtórnym,

  7. 7.)     sposób realizacji świadczeń z tytułu skarbowych papierów wartościowych.

Szczegółowe warunki emisji skarbowych papierów wartościowych dotyczą treści świadczeń wynikających ze skarbowego papieru wartościowego i sposób ich realizacji określa Minister Skarbu w liście emisyjnym. List emisyjny zawiera w szczególności:

Minister Finansów podaje do publicznej wiadomości szczegółowe dane emisji. Skarbowe papiery wartościowe zbywane są na rynku pierwotnym odpłatnie.

 

8.Budżet państwa i budżet jednostki samorządu terytorialnego- pojęcie, charakter prawny.

BUDŻET jest to podstawowy plan finansowy państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, mający charakter dyrektywny i obejmujący dochody oraz wydatki o charakterze bezzwrotnym, uchwalany na okres przyszły, zwykle roczny.

Budżet uchwalany jest przez parlament lub organ jedn. samorządu terytorialnego na okres przyszły, z reguły jest to rok. Obejmuje on swoim zakresem większość dochodów i wydatków państwa i ten plan finansowy jest wiążącym poleceniem wystosowanym w stosunku do parlamentów, które mają budżet wykonać. Złamanie tego polecenia wiąże odpowiedzialność. Może być to odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, bądź nawet odpowiedzialność karna.

RODZAJE BUDŻETÓW:

Budżet państwa- obejmuje dochody i wydatki organów i instytucji państwowych;
Budżety jednostek samorządu terytorialnego (lokalne)- obejmują dochody i wydatki organów i instytucji określonych jednostek samorządu terytorialnego.

Budżety zwyczajne- obejmują dochody i wydatki przewidywane, zgodnie ze stanem prawodawstwa, sytuacją gospodarczą państwa i kierunkami działania jego władz;

Budżety nadzwyczajne- dotyczą zazwyczaj wydatków, których niezbędność ujawnia się w trakcie roku budżetowego, a dla których pokrycia planuje się dodatkowe dochody.

Budżety wydatków bieżących- obejmują wydatki (i zapewniające ich realizację dochody) na utrzymanie państwa i jego instytucji;

Budżety majątkowe (inwestycyjne)- obejmują dochody i wydatki związane z operacjami majątkowymi oraz wydatki na cele rozwojowe, zwłaszcza na inwestycje infrastrukturalne.

Budżety jednostkowe- obejmowały

Budżety zbiorcze (nazywany budżetem państwa)- ujmowano w nim łącznie dochody i wydatki wszystkich budżetów jednostkowych.

Dyrektywny charakter budżetu jako planu wyraża się tym, że budżet- w sensie prawnym- stanowi wiążące polecenie parlamentu, skierowane do rządu oraz poszczególnych ministrów z osobna, którego treścią jest zgromadzenie wskazanych w budżecie kwot dochodów oraz wydatkowanie śr. na określone w budżecie cele. Dyrektywność budżetu znajduje wyraz w formie prawnej, jaką posiada ten akt ustawy. Istnieje też parlamentarna procedura kontroli wykonania budżetu, polegająca ostatecznie na udzieleniu (bądź nie udzieleniu) rządowi absolutorium za kolejne lata budżetowe.

Dyrektywności budżetu nie należy jednak rozumieć dosłownie- w tym znaczeniu, że w rezultacie wykonania budżetu osiągnięte muszą być dochody i wydatki odpowiadające swą wysokością dokładnie kwotom zaplanowanym. Dochody budżetu mogą np. być wyższe, niż zaplanowane; wydatki budżetu mogą być niższe pod warunkiem, że wykonane zostaną zadania państwowe, na które wydatki te były zaplanowane. Dyrektywność nie ma więc charakteru wyłącznie statycznego, ale zawiera w sobie także imperatyw działania gospodarnego.

 

9.Zasady budżetowe.

ZASADY BUDŻETOWE- są to doktrynalne postulaty wobec budżetu i gospodarki budżetowej.

Cechy zasad budżetowych:

- nie mają charakteru normatywnego, a więc nie wiążą prawnie;

- formułowane są przez różnych autorów, nie są identyczne w swej treści;

- ich treść może zmienia się w czasie;

- są rzadko realizowane w pełnym zakresie przez ustawodawcę;

- są rodzajem postulatów o charakterze kierunkowym, od których praktyka budżetowa może czynić większe lub mniejsze odstępstwa.

Zasada zupełności budżetu- polega na tym, że budżet powinien obejmować wszystkie dochody i wydatki państwa. Realizacja tej zasady jest ograniczona. Wiąże się to z rozwojem publ. gospodarki pozabudżetowej, a więc takich form organizacyjnych, w ramach których następuje gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych bez rejestracji tych zjawisk w budżecie. Ograniczeniem tej zasady jest powoływanie fund. celowych, zakładów budżetowych, gosp. pomocniczych oraz środków specjalnych.

Zasada jedności budżetu- jest to postulat ujęcia całości dochodów i wydatków budżetowych w jednym dokumencie budżetowym. Pozwala to na całościową ocenę zamierzeń rządu w dziedzinie finansów publicznych, jak również ułatwia ich kontrolę.

Zasada szczegółowości budżetu- to postulat, aby budżet uchwalany był nie tylko w globalnych kwotach dochodów i wydatków, ale aby dochody te i wydatki ukazane były także w układzie analitycznym, pozwalającym na ustalenie przewidywanej wydajności poszczególnych źródeł dochodów oraz kierunków i proporcji wydatków budżetowych. Im bardziej budżet szczegółowy, tym trudniej go dokonać, kontrolować i częściej dokonuje się zmian.

Zasada jawności budżetu- to postulat o charakterze społeczno- polit. Jawność budżetu wyraża się w otwartości obrad parlamentu nad projektem budżetu, publikowaniu ustawy budżetowej i popularyzowaniu jej treści w środkach masowego przekazu. Służy to społecznej kontroli działalności finansowej państwa.

Zasada jasności budżetu- zasada ta wyraża się w potrzebie takiego klasyfikowania i grupowania dochodów i wydatków budżetowych, aby budżet dawał obraz podstawowych kierunków gospodarki finansowej państwa, tj. źródeł dochodów, z których gromadzone są zasoby budżetu oraz proporcji pomiędzy przewidywanymi wpłatami z tych źródeł, a także kierunków wydatkowania środków pieniężnych. Tak rozumiana jasność umożliwia prawidłowe planowanie budżetowe, daje szansę należytej oceny budżetu przez parlament oraz opinię publiczną. Im budżet bardziej szczegółowy, tym mniej jasny.

Zasada równowagi budżetowej- to postulat zachowania odpowiednich relacji pomiędzy ogólna kwotą dochodów i wydatków budżetowych. Równowaga budżetowa uważana jest za zachowaną wówczas, gdy dochody budżetu są co najmniej równe jego wydatkom (lub też są od nich wyższe). Budżet powinien być zrównoważony. Uchwalenie budżetów deficytowych i naruszanie zasady równowagi budżetowej prowadzi zazwyczaj do ujemnych skutków gospodarczych. Jednym z nich jest inflacja, spowodowana dopływem do obiegu gospodarczego dodatkowej masy pieniądza, nie znajdującego odpowiednika w przyroście wolumenu towarów i usług na rynku.

 

10.Klasyfikacja budżetowa.

KLASYFIKACJA BUDŻETOWA to prawnie określone zasady grupowania dochodów i wydatków budżetowych. Klasyfikacja budżetowa jest ściśle związana z realizacją zasady szczegółowości budżetu, a także zasadą jasności budżetu. Klasyfikacja budżetowa opierać się może na różnych kryteriach klasyfikacyjnych- podmiotowych, przedmiotowych, funkcjonalnych, bądź mieszanych.

Budżet państwa składa się z części odpowiadających zasadniczo org. władzy państwowej, kontroli, ochrony prawa, sądów i trybunałów oraz administracji rządowej.

Odrębne części posiadają więc w szczególności:

Poza tym w odrębnych częściach budżetu państwa ujmuje się m.in.:

Poszczególnymi częściami dysponują kierownicy organów, właściwi ministrowie, przewodniczący określonych w odrębnych ustawach komitetów wchodzących w skład RM, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie. Nazywani są oni dysponentami części budżetowej.

Dalszy podział dochodów i wydatków budżetu dzieli się na działy, te zaś z kolei na rozdziały, a następnie na paragrafy

 

11.Jednostka budżetowa-pojęcie, charakterystyka, zasady prowadzenia gospodarki finansowej, przykłady.

Jednostkami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z zasobów budżetowych, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego - zazwyczaj jednostki ze sfery usług niematerialnych, świadczące te usługi z zakresie administracji państwowej bądź samorządowej, obronności, porządku wewnętrznego, zdrowia, szkolnictwa itd.

Jednostka budżetowa prowadzi gospodarkę finansową wg zasad określonych w ustawie o finansach publicznych.

Jednostki budżetowe tworzą, łączą, przekształcają w inną formę organizacyjno-prawną i likwidują:

  1. a)      państwowe - ministrowie, kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów.

  2. b)      gminne, powiatowe lub wojewódzkie - organy stanowiące jednostkę samorządu terytorialnego.

 

Charakterystyczną cechą jednostek budżetowych jest sposób ich powiązania z budżetem - planowane dochody i wydatki jednostki budżetowej są w pełnych kwotach ujęte w budżecie. Oznacza to, że jednostka budżetowa na pokrycie swoich wydatków, wykorzystuje zasoby budżetowe, a jeżeli osiąga dochody, to przekazuje je w całości na rachunek środków budżetowych - budżetowanie brutto.

Poziom jej wydatków nie jest uzależniony od poziomu dochodów przez nią pobieranych.

Działalność finansowa jednostek budżetowych opiera się na ich planach finansowych, obejmujących przewidywane w danym roku budżetowym dochody i wydatki. Plany te (ze względu na pełną zależność gospodarki finansowej jednostki budżetowej od budżetu i jego zasobów) odzwierciedla odpowiedni fragment budżetu.

Jednostki budżetowe posiadają swoje rachunki bankowe, służące do realizacji ich wydatków, na które to rachunki przekazywane są środki z budżetu. Niektóre jednostki posiadają subkonta rachunków (tylko do pobierania dochodów) - np. Urzędy Skarbowe.

Likwidując jednostkę budżetową lub łącząc kilka z nich, organ określa przeznaczenie mienia, znajdującego się w użytkowaniu jednostki.

 

12.Zakład budżetowy- pojęcie, charakterystyka, zasady prowadzenia gospodarki finansowej, przykłady.

Zakładami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonują zadania, pokrywając (w całości) koszty swojej działalności z przychodów własnych. Autonomia gospodarki finansowej odróżnia w istotny sposób zakład budżetowy od jednostki budżetowej.

Zakłady budżetowe są powiązane z określonym budżetem - państwowym lub samorządowym (zakłady budżetowe państwowe, wojewódzkie, powiatowe oraz gminne).

Podstawą gospodarki finansowej zakłady budżetowego jest roczny plan finansowy, obejmujący przychody i wydatki stanowiące koszty działalności oraz stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem.

Z budżetem i jego zasobami zakład budżetowy powiązany jest metodą netto (budżetowanie netto), tzn. że w wypadku gdy planowane dochody zakładu budżetowego są większe od planowanych wydatków, planowana jest też wpłata nadwyżki nad wydatkami do budżetu.

Zakład budżetowy może otrzymywać dotacje:

 

Łącznie dotacje dla zakładu budżetowego nie mogą przekroczyć 50% jego dochodów własnych - nie dotyczy to dotacji inwestycyjnych.

Zakład budżetowy dokonuje wpłat do budżetu nadwyżek środków obrotowych, ustalonych na koniec okresu rozliczeniowego - gdy stan tych środków jest większy od planowanego.

W planie finansowym zakładu budżetowego wyodrębnia się przychody własne, dotacje z budżetu państwa (lub jednostki samorządu terytorialnego), wydatki na wynagrodzenia i składniki naliczane od wynagrodzeń, a także wydatki inwestycyjne.

W planie finansowym mogą być dokonywane zmiany w ciągu roku w przypadku realizowania wyższych od planowanych przychodów i wydatków pod warunkiem, że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z budżetu.

Zakład budżetowy posiada swój rachunek bankowy, na który wpływają jego dochody i z którego może dokonywać wydatków do wysokości zgromadzonych zasobów.

Likwidując zakład budżetowy, organ określa przeznaczenie mienia znajdującego się w użytkowaniu zakładu. To samo dotyczy łączenia zakładów budżetowych.

Należności i zobowiązania zlikwidowanego zakładu budżetowego przejmuje organ, który go zlikwidował.

Minister Finansów określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady gospodarki finansowej zakładów budżetowych oraz szczegółowe zasady i terminy rocznych rozliczeń i wpłat do budżetu, z uwzględnieniem:

  1. 1)      zasad i trybu sporządzania planów finansowych oraz dokonywania zmian w tych planach;

  2. 2)      sposobu ustalania nadwyżki środków obrotowych w zakładach budżetowych;

  3. 3)      terminów i sposobu ustalania zaliczkowych wpłat do budżetu nadwyżki środków obrotowych zakładów budżetowych.

 

13.Środki specjalne- pojęcie i charakterystyka.

 Środki specjalne są formą działalności finansowej jednostki budżetowej. W tej prowadzona może być działalność uboczna bądź część podstawowej działalności jednostki budżetowej. Nie są one (środki specjalne)wyodrębnione organizacyjnie z jednostki budżetowej. Wyodrębnienie ogranicza się jedynie do sfery finansowej, a jego wyrazem jest odrębny plan finansowy środków specjalnych oraz odrębny - inny niż jednostki budżetowej - rachunek bankowy.

W myśl ustawy o finansach publicznych, środki specjalne są środkami finansowymi, gromadzonymi przez jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych:

  1. 1)      na postawie odrębnych ustaw oraz uchwał organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego;

  2. 2)      z tytułu spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej;

  3. 3)      z tytułu odszkodowań i wpłat na utracone lub uszkodzone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd lub użytkowanie;

  4. 4)      z tytułu sprzedaży zapasów środków materiałowych przechowywanych w celach mobilizacyjnych.

 

Środki specjalne przeznacza się na:

  1. 1)      cele wskazane w ustawie lub uchwale, na podst. której utworzono te środki;

  2. 2)      cele wskazane przez darczyńcę lub spadkodawcę;

  3. 3)      remont lub odtworzenie mienia uszkodzonego bądź utraconego, które było w zarządzie bądź użytkowaniu jednostki budżetowej, a także odtworzenie zapasów środków materiałowych przechowywanych w celach mobilizacyjnych.

Gospodarowanie zasobami środków specjalnych odbywa się w oparciu o plan finansowy (roczny lun na okres wydatkowania zasobów pieniężnych).

 

14.Gospopdarstwo pomocnicze- pojęcie, charakterystyka, zasady prowadzenia gospodarki finansowej.

 Wyodrębniona z jednostki budżetowej, pod względem organizacyjnym i finansowym, część jej podstawowej działalności lub działalność uboczna.

Wyodrębnienie organizacyjne wyraża się w wyodrębnieniu majątkowym, posiadaniu odrębnej struktury organizacyjnej oraz zorganizowanego zespołu pracowniczego.

Wyodrębnienie finansowe wyraża się w posiadaniu przez gospodarstwo pomocnicze własnego planu finansowego oraz rachunku bankowego, na który wpływają jego dochody i z którego może dokonywać wydatków do wysokości zgromadzonych zasobów. Sprzedaży usług na rzecz macierzystej jednostki budżetowej, gospodarstwo pomocnicze dokonuje stosując ceny odpowiadające kosztom własnym usług -a więc bez osiągania zysku.

W zależności od tego, z jaką jednostką budżetową jest powiązane, może być gospodarstwem pomocniczym państwowym lub samorządowym.

Tworzone, przekształcane w inną formę organizacyjno-prawną i likwidowane jest przez kierownika jednostki budżetowej, po uprzedniej zgodzie właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewodę.

Gospodarstwo pomocnicze pokrywa koszty swojej działalności (może dokonywać wydatków) z uzyskanych przychodów własnych.

Podstawą gospodarki finansowej gospodarstwa pomocniczego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody, wydatki stanowiące koszty działalności, rachunek wyników, stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem.

Gospodarstwo pomocnicze może otrzymywać z budżetu dotacje przedmiotowe.

Nowo tworzone gospodarstwa pomocnicze jednostki budżetowej może otrzymać dotację na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe (materiały, środki pieniężne).

Gospodarstwo pomocnicze jest podatnikiem (podatek dochodowy, podatek od towarów i usług), a jeżeli osiągnie zysk, to jego połowę (która zastanie po zapłaceniu podatku dochodowego), płaca do budżetu.

Składniki majątkowe, należności i zobowiązania zlikwidowanego gospodarstwa pomocniczego przejmuje jednostka budżetowa, przy której funkcjonowało gospodarstwo.

 

15.Fundusz celowy- pojęcie, charakterystyka, zasady prowadzenia gospodarki finansowej.

 Fundusz celowy jest formą organizacji publicznych zasobów pieniężnych.

Może działać jako osoba prawna wówczas jest jednostką organizacyjną o określonych zadaniach uzyskującą przychody z określonych źródeł i przeznaczającą zgromadzone zasoby pieniężne na cele do których realizacji fundusz został powołany. Może też być jedynie formą organizacyjną nie tworzącą odrębnej struktury podmiotowej. Wtedy zarządzać funduszem musi wskazany w ustawie organ państwowy.

W zależności od tego jakie zadania realizowane są ze źródeł funduszu celowego wyróżniamy fundusz państwowy, wojewódzki, powiatowy lub gminny.

Plan finansowy- roczny, zasoby pieniężne funduszu gromadzone są na odrębnym rachunku bankowym, wydatki mogą być dokonywane tylko do wysokości środków zgromadzonych na rachunku bankowym. Środki nie wydatkowane w jednym roku mogą być wydatkowane w latach następnych. stanowią część ustawy bądź uchwał budżetowych jednostek samorządu teryt.

Wydatki funduszu mogą być dokonywane zasadniczo tylko w ramach posiadanych środków finansowych, wyjątkowo mogą zaciągać kredyty i pożyczki ale tylko wtedy gdy ustawa tworząca fundusz na to zezwala. Szczegółowe zasady gospodarowania państwowego funduszu celowego w zakresie w jakim nie zostały uregulowane ustawą tworzącą fundusz określa w drodze rozporządzenia minister nadzorujący państwowy fundusz celowy w porozumieniu z Ministrem Finansów.

Znaczna cześć funduszy otrzymuje dotacje z budżetu państwa. Niektóre z nich utrzymują się z opłat lub innych quasi-podatkowych świadczeń publicznoprawnych. Fundusze mogą prowadzić w ograniczonym zakresie działalność zarobkową. Mogą być też finansowane z darowizn, zapisów testamentowych.

Rodzaje funduszy celowych:

1)ze względu na związki funduszy z budżetem:

- fundusze autonomiczne : konstrukcja prawna tych funduszy nie pozwala na transfer środków ani z budżetu do funduszu celowego, ani z funduszu celowego do budżetu. Z funduszu celowego mogą być finansowane zarówno cele publiczne gospodarki finansowej, które finansowane są ponadto z zasobów budżetowych jak i te cele które wyłączone zostały z budżetu

-fundusze powiązane finansowo z budżetem : konstrukcja prawna tych funduszy pozwala na dotowanie ich z budżetu lub też umożliwia przekazywanie nadwyżek zasobów ponad potrzeby do budżetu.

-fundusz wewnątrzbudżetowy- szczególna konstrukcja prawna samego budżetu, przepisy dotyczące budżetu pozwalają na finansowanie jednego z celów jedynie w takich granicach, w jakich osiągane są wpływy z określonego źródła dochodów budżetowych.

2) scentralizowane- tworzą jednolite konstrukcje a ich zasoby znajdują się najczęściej w dyspozycji określonego ministra jako wykonawcy planu finansowego funduszu

zdecentralizowane- stanowią zespoły jednorodzajowych funduszy znajdujących się w dyspozycji np. poszczególnych wojewodów lub też tworzą zespół składający się z funduszu centralnego i funduszy zarządzanych np. przez wojewodów lub jednostki samorządu teryt.

3)ze względu na status prawny:

-fundusze będące osobami prawnymi (wiąże się to z posiadaniem własnych organów rad nadzorczych i zarządów z prezesami na czele decydujących o ich działalności)

-stanowiące tylko formę organizacyjną zasobów pieniężnych

4)państwowe- plany przychodów i wydatków zawarte w ustawie budżetowej

samorządowe ------------------------//--------------------------------- uchwale budżetowej

Ustawa o finansach publ. za fundusz celowy uznaje tylko fundusz ustawowo powołany przed dniem jeje wejścia w życie, którego przychody pochodzą z dochodów publ. a wydatki przeznaczone są na realizacje wyodrębnionych zadań.

  

16.Procerura budżetowa w odniesieniu do budżetu państwa.

 Procedura budżetowa jest całokształt działań związanych z ustalaniem, wykonywaniem i kontrolą budżetową. jest to proces bardzo rozciągnięty w czasie. Trwa 3 lata. Etapy i czynności związane z procedurą budżetowa są określone przepisami.

Fazy budżetowe:

1) ustalanie budżetu:

*przygotowanie projektu budżetu- tworzenie budżetu jako planu, określenie jego dochodów i wydatków zarówno w kwotach szczegółowych jak i globalnych, leży to w kompetencji organów administracji rządowej, ostateczny kształt budżetu będzie rezultatem woli parlamentu

*uchwalanie budżetu- otwiera je przekazanie przez rząd parlamentowi przygotowanego projektu budżetowego, kończy zaś publikacja ustawy budżetowej.

2)wykonywanie budżetu (wykonawcami budżetu są przede wszystkim organy administr państwowej i podległe im państwowe jednostki organizacyjne, dokonywanie zmian *w obowiązującym budżecie przez parlament oraz parlamentarna kontrola procesu wykonania budżetu w trakcie jego trwania.

gromadzenie dochodów

*dokonywanie wydatków zgodnie z obowiązującym planem budżetowym

3)kontrola budżetowa:

*sporządzenie sprawozdania z wykonania budżetu

*kontrola sejmowa (parlament udziela lub nie absolutorium).

Ustalanie budżetu-

a)przygotowanie projektu budżetu:

-wydanie przez Ministra Finansów noty budżetowej określająca szczegółowe zasady, tryb i terminy opracowywania materiałów do projektu budżetu państwa, ma formę rozporządzenia Ministra Finansów, adresatem są wszyscy dysponenci części budżetu państwa.

o ostatecznym kształcie projektowanych dochodów i wydatków poszczególnych części decyduje Minister Finansów. Jednak w przypadku np. Kancelarii Sejmu, Senatu, Prezydenta RP, TK, RzPO, SA, NSA itd. włącza bez ingerencji proponowane przez te podmioty dochody i wydatki do projektu budżetu.

-projekt ustawy budżetowej jako jednolity dokument opracowywany jest przez Ministra Finansów, ustala on też proponowane subwencje dla jednostek samorządu teryt. i zbiorczą kwotę tych subwencji włącza do projektu budżetu państwa, wraz z uzasadnieniem i wykazem spraw spornych projekt przedkładany jest RM

-RM rozstrzyga sprawy sporne, uchwala projekt ustawy budżetowej, RM przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny, jeżeli z ważnych przyczyn RM nie mogła przedstawić Sejmowi i Senatowi projektu ustawy budżetowej we wskazanym terminie (do 30 września) zobowiązana jest przedstawić projekt ustawy o prowizorium budżetowym

Prowizorium budżetowe to plan gospodarki finansowej państwa, jest to plan mniej szczegółowy od budżetu, uchwalany zazwyczaj na miesiąc bądź kwartał, przestaje obowiązywać z chwilą wejścia w życie ustawy budżetowej, posłużyć się nim można tylko raz.

b)uchwalanie budżetu- w 3 czytaniach

1 czytanie-musi się odbyć na posiedzeniu plenarnym Sejmu, obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę z tzw. expose przez Ministra Finansów, treścią może być udzielenie przez wnioskodawcę odpowiedzi na pytania posłów i debata w sprawie ogólnych założeń projektu ustawy, kończy się ono odesłaniem projektu do komisji sejmowych, prace komisji sejmowych odbywają się praktycznie we wszystkich komisjach problemowych Sejmu.

2 czytanie- nie może się odbyć wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom sprawozdania komisji, obejmuje też debatę nad projektem i zgłaszanie poprawek i wniosków, jeżeli zgłaszane propozycje poprawek to Sejm w celu ich rozpatrzenia może odesłać projekt ponownie do komisji, jeżeli tych poprawek nie ma lub projekt nie zostanie odesłany przez Sejm do komisji może on bez zwłoki przystąpić do 3 czytania

3 czytanie-przedstawienie przez posła-sprawozdawcę dodatkowego sprawozdania komisji bądź też poprawek i wniosków zgłaszanych w trakcie drugiego czytania, głosowanie projektu ustawy zamyka trzecie czytanie.

Ustawa budżetowa jako ustawa zwykła uchwalana jest przez Sejm zwykła większością głosów, przy obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.

Sejm uchwalając budżet może zmieniać ogólny poziom planowanych dochodów i wydatków ich wzajemną relację, strukturę wewn. strony dochodowej i wydatkowej. Może tez zmienić poziom dochodów min. Kancelarii Sejmu, Senatu, Prezydenta RP, RzPO, NSA,SA itd. które zostały ujęte w budżecie w kształcie zaproponowanym przez je same. Poziom deficytu budżetowego określony w projekcie jest dla Sejmu nieprzekraczalny ale w ustawie jest możliwe obniżenie kwoty tego deficytu.

Ustawę uchwalona przez Sejm jego Marszałek przesyła do Senatu, dalej kierowana jest do komisji, które po rozpatrzeniu ustawy przygotowują projekt uchwały Senatu. Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi. Senat może przyjąć ustawę budżetową bez zmian, nie może natomiast jej odrzucić. Jeżeli Senat we wskazanym wyżej terminie nie podejmuje stosownej uchwały ustawę budżetową uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. Jeżeli Senat nie wprowadzi poprawek do ustawy przekazywana jest Prezydentowi do podpisu. Proponowanie przez Senat poprawek prowadzi do tego że wraca ona do Sejmu który po dodatkowym rozpatrzeniu sprawy przez komisje przyjmuje poprawki senatu w całości bądź części lub tez nie przyjmuje propozycji senatu w ogóle.

Przyjętą przez sejm i senat ustawę Marszałek sejmu przedstawia do podpisu prezydentowi do podpisu. Ten podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetowa lub ustawę o prowizorium budżetowym. Przed jej podpisaniem może on zwrócić się do TK w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. TK orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w trybunale. Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy budżetowej którą TK uznała za zgodną z Konstytucją. Odmawia zaś gdy TK uznała ją za niezgodną. Po podpisaniu ustawy budżetowej prezydent zarządza jej ogłoszenie w dzienniku Ustaw RP.

Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona prezydentowi do podpisu prezydent może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

Wykonywanie budżetu - w jego toku obowiązują zasady: terminowość pobierania dochodów i dokonywania wydatków, zlecanie zadań na zasadzie wyborów najkorzystniejszej oferty z uwzględnieniem przepisów ustawy o zamówieniach publicznych, dokonywanie wydatków na obsługę długu Skarbu Państwa przed innymi wydatkami budżetu państwa, dokonywanie wydatków nieprzewidzianych których obowiązkowe płatności wynikają z tytułów egzekucyjnych lub wyroków sądowych może nastąpić bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel, możliwość dokonania przeniesienia wydatków w budżecie państwa tylko w zakresie i na zasadach określonych w ustawie o finansach publ. Wykonawcami są wykonawcy pośredni tzn. organy państwowe sprawujące nadzór bądź kontrolę nad wykonywaniem budżetu państwa jako całości lub jego części oraz wykonawcy bezpośredni tzn. organy państwowe i podlegające im jednostki budżetowe, które same gromadzą dochody na rzecz budżetu i dokonują wydatków z zasobów budżetowych oraz banki sprawujące bankową obsługę budżetu.

Dysponenci środkami budżetowymi:

I stopnia mogą dokonywać wydatków w granicach przewidzianych ich planami finansowymi i przekazywać część otrzymanych środków na rachunki bankowe dysponentów II stopnia

II stopnia mogą dokonywać wydatków w przewidzianych ich planami finansowymi granicach i przekazywać część otrzymanych środków na rachunki bankowe dysponentów III stopnia.

Dysponent budżetowy wyższego stopnia decyduje o możliwościach wydatkowania środków dysponenta niższego stopnia.

Zmiany w budżecie mogą być dokonywane przez uprawniony do tego organ i w przewidzianym przez przepisy prawa budżetowego trybie. Zmiany te polegają na przenoszeniu planowanych wydatków budżetowych pomiędzy określonymi podziałkami klasyfikacji budżetowej.

Kontrola wykonania budżetu:

a)sporządzenie sprawozdania z wykonania budżetu - prace nad nim zaczynają się po zakończeniu roku budżetowego, RM w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacja o stanie zadłużenia państwa. Sprawozdanie musi zawierać dane dotyczące dochodów wydatków nadwyżki lub deficytu sektora finansów publ., dochodów i wydatków wynikających z zamknięć rachunków budżetu państwa, przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, środków specjalnych oraz państwowych funduszy celowych., musi omawiać wykonanie budżetu państwa, z uwzględnieniem różnic między budżetem uchwalonym a wykonanym. Do spraw. RM musi dołączyć sprawozdanie o dochodach i wydatkach związanych z zadaniami z zakresu administracji rządowej realizowanych przez jedn. samorz. teryt. i innymi zdaniami zleconymi tymże jednostkom, zbiorczą informacje o wykonaniu budżetów jednostek samorz., ocenę realizacji założeń makroekonomicznych i przebiegu prywatyzacji majątku Państwa. Dołącza się też szczegółowe informacje dotyczące zadłużenia sektora finansów publ. i skarbu Państwa.

b)rozpatrywanie sprawozdań przez parlament- zapoznaje się jednocześnie z opinią NIK-u, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania Sejm podejmuje uchwałę o udzieleniu bądź odmowie udzielenia RM absolutorium.

 

17. Dochody i wydatki budżetowe (budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego).

 

18.Programy wieloletnie.

 Mogą być ustanowione dla realizacji grup powiązanych ze sobą zadań, jeżeli łączne koszty realizacji przekraczają z pewnymi wyjątkami 100 mln. zł. zadania realizowane w ich ramach mogą dotyczyć wyłącznie obronności i bezpieczeństwa państwa, ochrony środowiska, rozwoju gospodarki, rozwoju nauki lub ochrony ogólnonarodowego dziedzictwa kulturowego. Ustawa budżetowa będzie zawierać nie tylko limity wydatków przeznaczonych na jego realizację w danym roku budżetowym ale tez w dwu następnych latach budżetowych z nawet limit wydatków na realizacje całości programu.

 

19.Rezerwy budżetowe.

 Rezerwa budżetowa to środki zaplanowane w budżecie po stronie wydatków, których przeznaczenie, w momencie uchwalania budżetu nie jest do końca określone. Rezerwy mają umożliwić wykonanie budżetu w sytuacjach nieprzewidzianych, np. gdy środki zaplanowane na określony rodzaj wydatków okazałyby się niewystarczające, bądź w sytuacji, gdy na określone cele wydatki w ogóle nie zostały zaplanowane, a dokonanie takich wydatków okazuje się być w trakcie roku celowe. Rezerwy budżetowe zapewniają pewną elastyczność budżetu w procesie jego wykonywania, nie należy jednak ich zbyt rozbudowywać.

Rezerwy budżetowe nie maja charakteru kasowego, tzn. że w momencie uchwalania budżetu nie kryją się za nimi jakieś zgromadzone uprzednio zasoby pieniężne, które natychmiast można byłoby wydatkować. Dopiero zgromadzenie dochodów budżetowych w zaplanowanych kwotach umożliwia wykorzystanie rezerw budżetowych.

Rezerwy budżetowe mogą być:

Rezerwy ogólne

Są rezerwami wykonawców budżetu. To planowane wydatki na nieprzewidziane cele. W momencie uchwalania budżetu znana jest kwota takiej rezerwy, ale nieznane jest jej przeznaczenie, ani kto będzie jej dysponentem. Jej wysokość nie może przekroczyć 0,2% wydatków budżetu.

Ogólną rezerwą budżetową dysponuje rada Ministrów, która może upoważnić Prezesa Rady Ministrów i Ministra Finansów do dysponowania (w określonych granicach) ta rezerwą.

Rezerwy celowe

Są rezerwami wykonawców budżetu. Mogą być tworzone w budżecie, w wypadkach:

Rezerwy dla wojewodów

Nie mogą przekroczyć 1% wydane części.

 

20.Pojęcie środków publicznych.

 Środkami publicznymi są:

-dochody publiczne

*daniny publiczne do których zalicza się podatki oraz inne świadczenia piniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorz. teryt. oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw

*pozostałe dochody uzyskiwane przez jednostki sektora finansów publ. do których zalicza się opłaty, dochody z mienia (najem, dzierżawa, dywidendy od wniesionego kapitału), dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw nie stanowiących przychodów ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych i przychodów z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu teryt., spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej

-środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi

-przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu teryt. i innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publ.:

*ze sprzedaży papierów wartościowych i innych operacji finansowych

*z prywatyzacji majątku skarbu państwa i majątku jedn. samorządu teryt.

*ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych

*z otrzymanych pożyczek i kredytów

Środki publiczne mogą być przeznaczone na (art.4):

-wydatki publiczne

-rozchody budżetu państwa i budżetu jedn. samorządu teryt.

Wydatki związane są z realizacją redystrybucji definitywnej (wyjątek to zapłata na rzeczy bądź usługi świadczone na rzecz jednostek należących do tego sektora).

Rozchody wiążą się z czasowym transferem środków np. spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów, wykup papierów wartościowych, udzielone pożyczki.

  

21. DOCHODY, PRZYCHODY, WYDATKI, ROZCHODY PUBLICZNE

DOCHODY PUBLICZNE:

Daniny publiczne - są to podatki i inne świadczenia pieniężne ponoszone na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych. Obowiązek ich ponoszenia wynika z odrębnych ustaw.

Pozostałe dochody - zaliczamy do nich :

1) opłaty

2) dochody z mienia w szczególności z najmu oraz z dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,

dywidendy od wniesionego kapitału,

3) dochody ze sprzedaży rzeczy i praw oraz ze świadczenia usług przez podmioty sektora finansów publicznych

4) dochody ze sprzedaży praw, nie stanowiące przychodów ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych

5) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej

6) inne dochody, o ile są pobierane przez organy finansowe z dochodów publicznych lub przez podległe albo nadzorowane przez te organy jednostki sektora finansów publicznych

 

PRZYCHODY PUBLICZNE

To środki pieniężne uzyskiwane przez dany podmiot, tworzące jego zasoby pieniężne. Przychody pieniężne nazywane są też niekiedy wpływami pieniężnymi.

 

WYDATKI PUBLICZNE

Związane są z realizacją redystrybucji definitywnej (wydatkiem jest np. zapłata za rzeczy bądź usługi świadczone na rzecz jednostek należących do sektora finansów publicznych, wypłata wynagrodzeń itp.).

- mogą być ponoszone na cele i wysokości ustalonych w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych.

Wydatki publiczne powinny być dokonywane:

* w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów;

* w sposób umożliwiający terminową realizacje zadań;

* w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

 

ROZCHODY PUBLICZNE

Wiążą się z czasowym transferem środków - są wyrazem realizacji zobowiązań wcześniej zaciągniętych przez podmiot sektora finansów publicznych (np. spłata pożyczki), bądź jako wykonanie

 

 

22. PROWIZORIUM BUDŻETOWE

Jest planem gospodarki finansowej państwa, posiadającym jednak kształt i charakter prawny nieco odmienny od budżetu. Prowizorium jest planem mniej szczegółowym, uchwalane jest na czas krótszy niż budżet (zazwyczaj miesiąc bądź kwartał), przestaje obowiązywać z chwilą wejścia w życie ustawy budżetowej. Projekt o prowizorium wnosi się w przypadku (klęski żywiołowej, przypadki losowe, wyborów w miesiącach np. X lub XI /rada ministrów nie zdąży przygotować całego projektu. Celem prowizorium jest uniknięcie sytuacji, w której gospodarka finansowa państwa byłaby prowadzona przez pewien okres na skutek braku ustawy budżetowej bez żadnego obowiązującego planu. W odniesieniu do każdego z poszczególnych lat budżetowych posłużenie się instytucją prowizorium budżetowego może wchodzić w grę tylko jeden raz.

Budżet państwa powinien być uchwalony przed nowym rokiem budżetowym, jeżeli jest to niemożliwe, wówczas Rada Ministrów zobowiązana jest do przedstawienia sejmowi prowizorium budżetowe - uproszczony budżet tymczasowy. Ustawa o prowizorium budżetowym określa poziom dochodów i wydatków budżetu na czas trwania prowizorium budżetowego.

 

 

23. ABSOLUTORIUM DLA RADY MINISTRÓW ( TRYB UDZIELANIA I ZNACZENIE PRAWNE)

 Absolutorium jest aktem woli sejmu którego treścią jest aprobata sposobu w jaki budżet był wykonywany oraz rezultatów jego wykonywania. udzielenie przez sejm absolutorium powoduje, ze parlament nie może już w przyszłości prowadzić dyskusji i podejmować uchwał dotyczących budżetu. Prawne konsekwencje nie udzielenia sejmowi absolutorium przez RM nie jest w Konstytucji określone.

 

24. BUDŻET JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

 Budżet jednostki samorządu terytorialnego uchwalany jest w formie uchwały budżetowej i przedstawia: dochody i wydatki jednostki samorządu terytorialnego, przychody i wydatki zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, jednostek budżetowych oraz środków specjalnych i funduszy celowych. Każdy budżet tworzony jest według zbioru zasad budżetowych:

        zasada jedności - samorząd samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie budżetu, który jest podstawą realizacji zadań przez tę jednostkę w ciągu roku.

        zasada jawności - zgodnie z art. 61 ust.1 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997r. stwierdza, ze: "Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcja publiczne (...) oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa". Ten zapis jak i zapisy w innych ustawach stwierdzają, że budżet jednostek samorządu terytorialnego jest jawny i dostępny dla wszystkich zainteresowanych.

        zasada uprzedniości - budżet powinien zostać uchwalony przed rozpoczęciem roku budżetowego, którego dotyczy. Zasada ta nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego, gdyż zgodnie z art. 122 ustawy o finansach publicznych, uchwałę budżetową organ stanowiący uchwala przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach - nie później niż do 31 marca roku budżetowego.

        zasada równowagi budżetowej - na organach samorządu spoczywa obowiązek podjęcia wszystkich czynności, które doprowadziłyby do zachowania równowagi budżetowej w każdym stadium prowadzenia gospodarki budżetowej. Wydatki budżetu nie mogą przekroczyć jego dochodów wraz z wpływami zwrotnym, w przeciwnym razie uchwała budżetowa musi przedstawić źródła finansowania deficytu budżetowego.

        zasada szczegółowości - budżet musi być ustalony i wykonywany ze szczegółowym podziałem dochodów i wydatków budżetowych. Uchwała budżetowa jednostki samorządu terytorialnego musi określić m.in.: prognozowane dochody według ważniejszych źródeł i działów klasyfikacji budżetowej; wydatki budżetu w podziale na działy i rozdziały klasyfikacji wydatków; źródła pokrycia deficytu lub przeznaczenia nadwyżki budżetu; wydatki związane z wieloletnimi programami inwestycyjnymi, z wyodrębnieniem wydatków na finansowanie poszczególnych programów; plany przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych oraz środków specjalnych i funduszy celowych; upoważnienia dla zarządu do zaciągania długu oraz do spłat zobowiązań; zakres i kwoty dotacji przedmiotowych; dotacje; dochody i wydatki związane z realizacją zadań wspólnych, realizowanych w drodze umów lub porozumień.

25. PROCEDURA BUDŻETOWA W ODNIESIENIU DO BUDZETU GMINY

UCHWALANIE BUDŻETU GMINY

Budżet gminy jest przede wszystkim planem finansowym obejmującym dochody i wydatki gminy w roku kalendarzowym. Budżet jest aktem prawnym kształtującym stosunki między radą, a zarządem gminy. Projekt budżetu przygotowuje zarząd Gm w terminie do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy, następnie przedkłada go radzie Gm oraz RIO w celu zaopiniowania. Projekt rozpatrzony i pozytywnie zaopiniowany przez RIO zostaje uchwalony przez Rade Gm, a bez zgody zarządu nie może wprowadzić żadnych zmian dotyczących zwiększenia lub zmniejszenia dochodów. Rada Gm zobowiązana jest do uchwalenia budżetu do końca roku poprzedzającego rok budżetowy, jeżeli tego nie uczyni podstawą gospodarki finansowej jest projekt przedłożony Radzie Gm. Jeżeli budżet nie zostanie uchwalony ostatecznie do 31 marca wówczas dla gminy uchwala go RIO. Budżet gminy przewiduje wydatki na realizację zadań własnych jak i zleconych gminom. Budżet jest publikowany, czyli podany do publicznej wiadomości przez jego rozplakatowanie przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

 

WYKONYWANIE BUDŻETU GMINY

Zasady wykonywania budżetu Gmin są podobne do Budżetu państwa, a jego wykonawcą może być zarząd gminy. Za prawidłową gospodarkę finansowa gminy odpowiada zarząd ma on uprawnienia również do blokowania wydatków jednostek budżetowych

Zarządowi Gm. przysługuje prawo do:

 

KONTROLA WYKONYWANIA BUDŻETU

Kontrolę z wykonywania budżetu Gminy dokonuje Rada Gm. Zarząd Gminy przedkłada Radzie sprawozdania z wykonywania budżetu oraz sprawozdanie z wykonania planów finansowych zadań z zakresu administracji rządowej zleconej gminie. Sprawozdania te przesyła również RIO. Rada Gminy rozpatruje sprawozdania w terminie do 30 kwietnia po roku sprawozdawczym i podejmuje decyzję o udzieleniu lub odmowie udzielenia absolutorium zarządu Gm. Absolutorium podejmowane jest bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady gminy. Nieudzielanie zarządowi absolutorium oznacza jego odwołanie, chyba, ze wcześniej został odwołany z innych powodów.

26. REGIONALNA IZBA OBRACHUNKOWA - ORGANI., KOMPET. KONTROLNE I NADZORCZE

RIO kontrolują JST w oparciu o kryterium zgodności z prawem oraz zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym. Kontrola JST w zakresie zadań z zakresu administracji rządowej, wykonywanych przez te jednostki na podstawie ustaw lub zawieranych porozumień, dokonywana jest także z uwzględnieniem kryterium celowości, rzetelności i gospodarności.

RIO są podstawowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego . Podlegają prezesowi rady ministrów. Izbę na zewnątrz reprezentuje prezes. Organami Rio są

1)kolegia izby w skład których wchodzi prezes oraz członkowie kolegium powoływani przez prezesa rady ministrów oraz sejmiki samorządowe

2) komisja orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny budżetowej

Do zadań REGIONALNEJ IZBY OBRACHUNKOWEJ należy:

a) Kontrola gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego

b) Nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie spraw budżetowych

c) Opiniowanie niektórych działań jednostek samorządu terytorialnego przeprowadzanych w ramach ich gospodarki finansowej

d) Rozpatruje spraw dotyczących powiadomień przez skarbnika jednostek samorządu terytorialnego o przypadkach dokonania kontrasygnaty na pisemne polecenie zwierzchnika

e) Orzeka w sprawach o naruszenie dyscypliny budżetowej

Izby co najmniej raz na cztery lata przeprowadzają kompleksową kontrolę gospodarki finansowej każdej jednostki samorządu terytorialnego. Czynności kontrolne wykonują inspektorzy do spraw kontroli.

RIO bada uchwały podejmowane przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach:

- procedury uchwalania i zmian budżetu

- zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego j.s.t. oraz udzielania pożyczek

-  zasad i zakresu przyznawania dotacji, podatków, opłat lokalnych i absolutorium

Uchwały j.s.t podlegają badaniu pod względem zgodności z prawem. Stwierdzając ze ustawa jest niezgodna z prawem izba orzeka o jej nieważności w całości albo w odpowiedniej części. W przypadku nieistotnego naruszenia prawa w uchwale izba nie stwierdza nieważności uchwały lecz ogranicza się do wskazania że uchwałę wydano z naruszeniem prawa.

Szczególny tryb postępowania obowiązuje w przypadku badania zgodności z prawem z prawem uchwał budżetowych j.s.t . Stwierdzając naruszenie prawa izba wskazuje organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego na czym polega naruszenie prawa oraz wskazuje sposób i termin jego usunięcia. Dopiero w razie nie usunięcia nieprawidłowości w terminie RIO orzeka o nieważności uchwały budżetowej w całości lub części. W przypadku stwierdzenia nieważności uchwały budżetowej w całości lub w części budżet lub jego część w zakresie dotkniętym nieważnością ustala RIO.

Bardzo szerokie kompetencje przysługują RIO nie tylko w zakresie badania uchwał budżetowych lecz także w razie nie uchwalenia budżetu przez jednostkę samorządową. W przypadku nie uchwalenia budżetu przez organ stanowiący jednostkę samorządu terytorialnego do 31marca roku budżetowego izba ustala budżet j.s.t w terminie do końca kwietnia roku budżetowego. Do dnia ustalenia budżetu przez RIO podstawa gospodarki budżetowej tej j.s.t jest projekt budżetu sporządzony uprzednio przez jej zarząd i przedłożony organowi stanowiącemu jednostki. Przeważa pogląd że po dniu 31 marca roku budżetowego j.s.t traci uprawnienia do samodzielnego uchwalania budżetu na dany rok. Członkowie kolegium w zakresie realizacji zadań nadzorczych i funkcji kontrolnych są niezawiśli i podlegają jedynie ustawom.

 

27. POZYCJA PRAWNA SKARBNIKA GMINY

 Jest głównym księgowym budżetu, spełnia formalna rolę. Takie czynności prawne, które mogą spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych wymagają kontrasygnaty skarbnika. Skarbnik przyjmuje do wiadomości i wyraża zgodę. Może odmówić udzielenia kontrasygnaty ale musi udzielić jej na pisemne polecenie wójta burmistrza prezydenta miasta. Powiadamia o tym rade gminy i RIO

Zadania Skarbnika Gminy należy:
1)kierowanie praca Wydziału Budżetu i Finansów
2)nadzorowanie i kontrola realizacji budżetu gminy
3)wykonywanie określonych przepisami prawa obowiązków w zakresie rachunkowości,
4)kontrasygnowanie czynności prawnych mogących spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych i udzielenie upoważnień innym osobom do dokonywania kontrasygnaty,
5)współdziałanie w opracowywaniu budżetu gminy,
6)współdziałanie w sporządzaniu sprawozdawczości budżetowej,
7)wykonywanie innych zadań przewidzianych przepisami prawa oraz zadań wynikających z poleceń lub upoważnień Burmistrza.

28. DOCHODY JEDNOSTEK SAMORZADU TERYTORIALNEGO

Dochody Gminy

Źródła dochodów bezzwrotnych

1) Dochody własne

a) Dochody typu fiskalnego

Podatki:

- Rolny

- leśny

- od środków transportowych

- od spadków i darowizn

- dochodowy od działalności gospodarczej, opłacany w formie karty podatkowej

- od posiadanych psów

- od czynności cywilnoprawnych

Opłaty:

- Skarbowa

- Targowa

- Miejscowa

- Administracyjna

- Eksploatacyjna

- Inne opłaty

Udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa

- 27,6 % wpływów z podatków od osób fizycznych zamieszkałych na terenie gminy

- 5% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych, jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, posiadających siedzibę na terenie gminy

 

b) Dochody z majątku gminy

- Dochody z wynajmu, dzierżawy

- Ze sprzedaży majątku

- Z tyt. Oddania nieruchomości w użytkowanie

- odsetki od środków gromadzonych na rachunkach

- odsetki od udzielonych pożyczek

 

c) Inne rodzaje dochodów

- spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy

-   wpłaty z samoopodatkowania mieszkańców

-   dochody uzyskiwane przez j. budżetowe gmin oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gosp. j. budżetowych gminy

-   część wpływów z opłat eksploatacyjnych za wydobywanie kopalin ze złóż

2 Dochody zewnętrzne

 

a) Subwencja ogólna - składająca się z części:

b)     Dotacje:

Źródła dochodów zwrotnych

- zaciągane przez gminę pożyczki;

- zaciągane przez gminę kredyty;

- wpływy z emisji papierów wartościowych.

Dochody powiatu

Dochody własne

-         dochody powiatowych jednostek budżetowych oraz wpłaty innych jednostek org.

-         dochody z majątku powiatu (czynsz dzierżawny lub najmu, odsetki, dywidendy kwoty uzyskane ze sprzedaży majątku

-         odsetki od nieterminowo przekazanych z budżetu państwa udziałów w podatkach, subwencji i dotacjach

-         inne dochody własne np. darowizny i spadki

 

Dochody zewnętrzne

-         subwencja ogólna z budżetu państwa

-         dotacje celowe z budżetu państwa

-         dotacje z państwowych funduszy celowych

-         inne dochody zewnętrzne

Dochody województwa

Dochody własne

 

1. udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa w wysokości:

  -  1,5% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie województwa

- 0,5% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej posiadających siedzibę na terenie woj.

 

 2.  dochody woj. Jednostek budżetowych oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych województwa

  1. 3)      dochody z majątku województwa (czynsz dzierżawny lub najmu, odsetki, dywidendy itp.)

  2. 4)      odsetki od nieterminowo przekazanych z budżetu państwa udziałów w podatkach

  3. 5)      inne dochody własne darowizny spadki itp.

Dochody zewnętrzne

- Subwencja ogólna z budżetu państwa

- Dotacje celowe z budżetu państwa

- dotacje z państwowych funduszy celowych

- dotacje celowe z budżetów gmin lub powiatów

- inne dochody zewnętrzne

 29. SUBWENCJA OGOLNA DLA GMINY, POWIATU I WOJEWÓDZTWA

SUBWENCJA OGÓLNA DLA GMINY

Składa się z części - podstawowej, oświatowej, rekompensacyjnej. O przeznaczeniu śr. otrzymanych w formie subwencji ogólnej decyduje rada gminy. Kwotę przeznaczona na część podst. subwencji ogólnej ustala się w wysokości nie mniejszej niż 1% planowanych dochodów budżetu państwa. Z uzyskanej puli wypłaca się uprawnionym gminom kwotę wyrównawczą stanowiącą element składowy części podstawowej subwencji ogólnej według ustalonych w ustawie zasad. Pozostała część zostaje proporcjonalnie dzielona miedzy wszystkie gminy. Kwoty należne gminom Min. Finansów przekazuje według terminów określonych w ustawie. Cześć podstawową subwencji ogólnej minister przekazuje w 12 ratach miesięcznych do 15 dnia każdego miesiąca. W przypadku gdy subwencja zostanie przekazana z opóźnieniem to gminie przysługują od Skarbu Państwa odsetki.

Kwotę części oświatowej subwencji ogólnej należnej gminie ustala się według zasad określonych w rozporządzeniu ministra edukacji narodowej i sportu. Część rekompensująca subwencji ogólnej dla gmin ma na celu zrekompensowanie im obniżenia dochodów wynikających z częściowej likwidacji podatków od środków transportowych oraz z ustawowych ulg i zwolnień w podatkach rolnych, leśnym i od nieruchomości

SUBWENCJA OGÓLNA DLA POWIATU

Subwencja ogólna składa się z części drogowej, oświatowej, wyrównawczej. Powiaty otrzymują z budżetu państwa subwencje ogólną, składającą się z części drogowej, oświatowej i wyrównawczej. Część wyrównawczą subwencji ogólnej otrzymuje powiat, w którym wskaźnik podstawowych dochodów podatkowych na jednego mieszkańca, obliczony według zasad określonych w ustawie (wskaźnik S), jest mniejszy od wskaźnika Sw, tj. wskaźnika S obliczonego dla powiatu o najwyższych w kraju dochodach w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Wskaźnik S dla danego powiatu oblicza się, dzieląc kwotę planowanych na dany rok budżetowy dla danego powiatu dochodów z tytułu wynoszącego 1% udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, przez liczbę mieszkańców powiatu. Wysokość należnej powiatowi części wyrównawczej subwencji ogólnej oblicz się mnożąc liczbę, stanowiącą 85% różnicy między wskaźnikiem Sw i wskaźnikiem S dla danego powiatu, przez liczbę mieszkańców powiatu.

SUBWENCJA OGÓLNA DLA WOJEWÓDZTWA

Subwencja ogólna składa się z części drogowej, oświatowej i wyrównawczej. O przeznaczeniu środków otrzymanych w formie subwencji ogólnej decyduje sejmik wojewódzki

30. WPŁATY DO BUDŹETU PAŃSTWA GMIN O NAJWYZSZYM WSKAŻNIKU G

 Wskaźnik G, tj. tzw. siła podatkowa gminy, oblicza się dzieląc kwotę podstawowych dochodów podatkowych gminy przez liczbę mieszkańców gminy. Wysokość należnej gminie kwoty wyrównawczej oblicza się mnożąc liczbę stanowiącą 90% różnicy między 85% wskaźnika P i wskaźnikiem G, przez liczbę mieszkańców gminy.

Do dokonywania wpłat do budżetu państwa zobowiązana jest ta gmina w której wskaźnik G jest większy niż 150 % wskaźnika P. Gminy których ten wskaźnik jest większy od pewnego ustawowego pułapu dokonują wpłat na rzecz budżetu państwa pewnej części nadwyżki dochodów ponad ten pułap który przez ustawodawcę został uznany za średni. To jest jakby podatek że gmina uzyskuje wyższe dochody z podatków i opłat. Gminy zamożniejsze to te w których ten wskaźnik G jest > niż 150% wskaźnika PG>150% wskaźnika P to taka gmina część swoich dochodów odprowadza do budżetu gminy. Środki przekazane przez gminy zamożniejsze zasilają ta pule środków która jest przeznaczona na wypłatę subwencji ogólnych czyli te kwoty są po części wypłacane z tych pieniędzy

Gminy dokonują wpłat na rachunek budżetu w 12-stu ratach miesięcznych w terminie do 15-go dnia każdego miesiąca. Od kwot nie wpłaconych w terminie naliczane są odsetki.

32. Cechy podatku jako rodzaju daniny publicznej.

Cechy:

1.przymusowy charakter-wyraża się on w możliwości stosowania przez podmiot uprawniony do pobierania podatków środków przymusu państwowego w celu wyegzekwowania należnego świadczenia;

2.bezzwrotność - świadczenie podatkowe, uiszczone w należnej wysokości, ma charakter definitywny i nie podlega zwrotowi na rzecz płacącego;

3.nieodpłatność - osoba płacąca podatek nie otrzymuje świadczenia wzajemnego ze strony związku publicznoprawnego, na rzecz którego podatek został zapłacony;

4. jednostronność ustalania - wysokość świadczenia podatkowego wynika z obowiązujących przepisów prawa, nie podlega negocjacjom nie jest też rezultatem arbitralnych decyzji urzędników państwowych czy samorządowych);

5.ogólny charakter - wyraża się w tym, że podatki nakładane są w drodze wydawania aktów normatywnych o charakterze ogólnym, dotyczących określonych kategorii podatników;

6.pieniężny charakter - świadczenia podatkowe realizowane są postaci pieniężnej, nie zaś rzeczowej czy też w postaci usług;

7.przywłaszczenie-zapłata podatku powoduje zmianę właściciela środków pieniężnych, które będąc poprzednio własnością podatnika, stają się własnością związku publicznoprawnego.

33. Podatek a opłata.

Podatek jest formą daniny publicznej, tj. świadczenia na rzecz państwa lub innego związku publicznoprawnego (np. gminy), którego realizacja zapewniona jest możliwością stosowania środków przymusu prawnego ze strony państwa w celu wyegzekwowania tego świadczenia.

Opłata jest daniną publiczną, w przeciwieństwie do podatku, opłata jest świadczeniem odpłatnym. Wnoszący opłatę powinien otrzymać świadczenie wzajemne, tj. pozostające w związku z wniesioną opłatą, i ponadto ekwiwalentne, tj. tej samej wartości. Opłata jest formą zapłaty za rozmaite świadczenia organów państwa lub JST na rzecz obywateli i innych podmiotów.

 

34. Podatki stanowiące dochód budżetu państwa.

 1. dochodowy od osób fizycznych

2. dochodowy od osób prawnych

3. od towarów i usług

4. akcyzowy

5. rolny

6. leśny

7. od gier

8. od spadków i darowizn

9. od nieruchomości

10. od posiadania psów

11. środków transportu

12. od czynności cywilnoprawnych

35.Elementy konstrukcji podatku

1. podmioty podatku- z jednej strony są związki publicznoprawne uprawnione z tytułu podatku ( państwo, JST) reprezentowane przez właściwe organy, a z drugiej- podatnicy i inne podmioty, na które prawo podatkowe nakłada obowiązki lub ewentualnie przyznaje pewne uprawnienia. Organy podatkowe- państwowe organy podatkowe oraz samorządowe organy podatkowe. Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, która podlega na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, która obowiązana jest do obliczenia i pobrania podatku od podatnik, a następnie wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, która obowiązana jest do pobrania podatku od podatnika, a następnie wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

2. przedmiot podatku- jest to od czego podatek jest płacony. Będą to zazwyczaj określone sytuacje faktyczne lub prawne, z zaistnieniem których przepisy prawa wiążą obowiązek zapłaty podatku przez podmioty, które w takich sytuacjach się znalazły.

3. podstawa opodatkowania- to ilościowo lub wartościowo ujęty przedmiot podatku. Ujecie ilościowe to wyrażenie w jednostkach miary: wagi, powierzchni, objętości itp. Ujęcie wartościowe to wyrażenie przedmiotu opodatkowania w jednostkach pieniężnych. Podstawa obliczenia podatku to wartość, do której stosujemy właściwe stawki podatkowe dla obliczenia wysokości świadczenia podatkowego.

4. stawki podatkowe- stawka kwotowa to ilość jednostek pieniężnych, jaką zapłacić należy od jednostki podstawy obliczenia podatku.

Stawka procentowa to wyrażona w procentach relacja pomiędzy wielkością świadczenia podatkowego a wielkością podstawy obliczenia podatku.

Stawka procentowa stała- gdy jedna i ta sama stawka znajduje zastosowanie do obliczenia wysokości świadczenia podatkowego niezależnie od tego, jaka będzie wielkość podstawy obliczenia podatku.

Skala podatkowa to zbiór uporządkowanych- rosnąco lub malejąco- stawek podatkowych. Skala podatkowa progresywna- rosnącym wielkościom podstawy obliczenia podatku odpowiadają coraz wyższe procentowe stawki podatkowe.

Zwolnienie podatkowe-ograniczenie zakresu opodatkowania, mają charakter:

a)przedmiotowy ze względu na wybrane cechy podmiotu

b)podmiotowy ze względu na wybrane cechy podatnika.

Ulga podatkowa polega na obniżeniu obciążenia podatkowego w ramach zaistnienia określonych sytuacji, mają charakter przedmiotowy, podmiotowy, mieszany. Mogą polegać na obniżeniu stawki podatkowej, pomniejszeniu podstawy opodatkowania, pomniejszeniu kwoty obliczonego podatku.

Wysokość podatku określa:

-podatnik ma sam wyliczyć

-podatnik dostarcza informacje organowi podatkowemu i ten organ wymierza podatek. Określają to przepisy ustawy podatkowej.

Ograniczenia-podatek wymierzony nie wcześniej niż 1 dnia kolejnego roku kalendarzowego, a więc 2 stycznia.

Przedawnienie prawa organu podatkowego do wydania decyzji (regulacja w Ordynacji podatkowej) wynosi 3 lata od końca roku, w który powstał obowiązek podatkowy, jeżeli nie złożenie w terminie deklaracji to 5 lat. Nie wymierzone żadne odsetki w ty wypadku.

Termin płatności- określony w ustawie, w 4 równych ratach, może zapłacić wcześniej jeżeli dostał decyzje podatkową. Jeżeli nie dostał to nie musi. Z kolei gdy terminy minęły to co najmniej 14 dni od doręczenia decyzji ustalającej wysokość podatku. Gdy podatek wymierzony w terminie to możemy zapłacić za cały rok.

Osoby prawne do 15 stycznia każdego roku złożyć deklaracje co i ile maja + obliczenie wysokości podatku. Podatek płacony do 15 dnia każdego miesiąca w ratach. Jeżeli organ się pomyli to odpowiedzialność spadnie na organ. Jeżeli na swoją korzyść to zobowiązanie powstaje z mocy prawa czyli staje się zaległością podatkową za którą biegną odsetki za zwłokę oraz opłata skarbowa.

Osoby fizyczne jeżeli organ podatkowy pomyli się na niekorzyść podatnika musi zapłacić ale może się od decyzji odwołać, podatnikowi przysługują odsetki od nadpłaty.

Jeżeli osoba prawna pomyli się na swoja niekorzyść to składa deklarację korygującą i zwróci się o zwrot nadpłaty. Organ podatkowy zwróci jeżeli uzna za zasadne ale bez odsetek, ma na to 2 miesiące, po tym terminie oprocentowanie od złożenia korekty.

Decyzja gdy deklaracja nieprawidłowa na niekorzyść organu.

36.Sposoby powstawania zobowiązań podatkowych.

1. na skutek zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże jego powstanie (z mocy prawa);

2. na skutek doręczenia podatnikowi decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego.

Są to sposoby alternatywne w tym sensie, że w danym wypadku nie przysługuje nikomu prawo do dokonania wyboru sposobu powstania zobowiązania podatkowego wynika zawsze z przepisów prawa podatkowego.

37.Podatek od nieruchomości.

Przedmiotem podatku jest własność bądź samoistne posiadanie lub wieczyste użytkowanie nieruchomości, a także własność bądź samoistne posiadanie obiektów budowlanych nie złączonych trwale z gruntem. Podatnikami podatku od nieruchomości mogą być osoby fizyczne, osoby prawne, a także jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Podstawa opodatkowania w podatku od nieruchomości jest zróżnicowana i zależy od rodzaju nieruchomości bądź obiektu budowlanego oraz sposobu ich wykorzystywania. W podatku stosuje się zarówno stawki kwotowe jak i procentowe. Stawki podatku ustalają rady gmin w granicach określonych w ustawie.

Budynki- grunty pod opodatkowanie wyrażona w m/2 jednostki powierzchni czyli ilościowo liczona na wszystkich kondygnacjach, opodatkowanie liczone osobno, osobno powierzchnia budynku osobno gruntu. Jeżeli piwnica mniejsza niż 2,20 to połowa podatku. Elementy kwalifikujące obiekt jako budynek to obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego trwale związany z gruntem posiadający przegrody budowlane, dach. Jeżeli obiekt budowlany otwarty to w powierzchnie budynku nie wliczony.

Budowla- obiekt budowlany ma cechy trwałe ale nie jest budynkiem, obiekty budowlane dzielą się na budynki, budowle, obiekty małej architektury np. piaskownica. Budowlą jest np. płyta lotniska. Podstawa opodatkowania jest wartość podatkowa ustalona dla celów amortyzacyjnych danego budynku. Opodatkowane tylko gdy związane z prowadzeniem działalności gospodarczej np. słupy telegraficzne, wysokiego napięcia itp.

Grunty- gdy zostały objęte podatkiem rolnym albo leśnym.

Stawki podatku- górne granice stawek wyznaczone ustawowo przez uchwałę RG, budynki i grunty stawki kwotowe a budowle procentowe. RG nie może przekroczyć stawek, jeśli nie uchwalone to nie można pobierać, zróżnicowane w zależności od sposobu wykorzystania, najwyższe 17 zł od m/2 gdzie prowadzona działalność gospodarcza, mieszkaniowe 50 gr., budowli max 2% podstawy opodatkowania czyli wartości budowli.

Zwolnienia- budynki wpisane indywidualnie do rejestru zabytków chyba że związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, budynki zajęte przez organy władzy adm. publ bez względu na to czyją są własnością, ogródki działkowe.

Do 15 stycznia każdego roku os fizyczna ma obowiązek złożenia informacji o nieruchomości i obiektu budowlanego tych których są właścicielami, samoistnymi, w ciągu 14 dni od kiedy powstał obowiązek podatkowy, a jeżeli przechodzi z roku na rok to inf. co się zmieniło czyli okoliczności istotne dla wymierzenia podatku. Organ podatkowy zobowiązany wymierzyć podatek, jeżeli tego nie zrobi to podatnik nie ma obowiązku go zapłacić.

 

38.Opłaty lokalne (opłata targowa, miejscowa i administracyjna).

 

39.Podatek od spadków i darowizn.

 Przedmiotem podatku są następujące sytuacje faktyczne bądź prawne:

* nabycie własności rzeczy i praw majątkowych w drodze spadku;

* nabycie własności rzeczy i praw majątkowych w drodze darowizny;

* nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek śmierci;

* nabycie własności rzeczy przez zasiedzenie

*nabycie rzeczy lub praw majątkowych wykorzystywanych w Polsce

Podmiot- wyłącznie osoby fizyczne, wyjątek to osoba prawna gdy była ona darczyńcą (podatek dochodowy od osób prawnych), brak obciążenia gdy nie ma miejsca zamieszkania w Polsce lub nie mają obywatelstwa polskiego ani darczyńca, obdarowany, spadkobierca, spadkodawca.

Nabycie jest zwolnione od podatku od spadku i darowizn np. kolekcji zabytków, gospodarstwa domowego i użytku domowego

Obowiązek podatkowy ciąży na osobach fizycznych- nabywcach rzeczy i praw majątkowych, z tym że w wypadku darowizny obowiązek ten ciąży solidarnie na obdarowanym i darczyńcy. Wysokość podatku uzależniona jest od wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych, a ponadto od tego, do której z trzech grup podatkowych zaliczany jest nabywca. Podatek od spadków i darowizn ustalany jest w oparciu o jedną z trzech progresywnych skal podatkowych.

Grupy podatkowe:

przy wszystkich rodzajach nabycia z wyjątkiem zasiedzenia bo jest to nabycie pierwotne

1)najbliższa rodzina- małżonek, zstępni (krewni dzieci wnuki), wstępni (rodzice dziadkowie), zięć, synowa, pasierbi, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie

2)dalsza rodzina

3)osoby obce (konkubent konkubina).

Znaczenie tego podziału:

1) dla każdej grupy przewidziana wolna kwota od podatku

2) przewidziana dla każdej inna skala podatkowa progresywna tzn. I gr. otwiera 3% max 7%; II gr. od 7% max 12%; III gr. od 12% max 25 &

3) daje prawo lub go pozbawia; dla III gr. praktycznie brak ulg.

Darowizny na rzecz małoletnich-brak pełnoletności nie stanowi przeszkody, może mieć status podatnika; za tą osobę działają rodzice bądź inni przedstawiciele ustawowi; konsekwencje podatkowe opadają na osobę małoletnią; rodzice nie mają obowiązku zapłacenia ze swego majątku; zapłacone z majątku, który przekazano ale gdyby rodzice dobrowolnie nie zapłacili to wtedy postępowanie egzekucyjne.

Obowiązki ciążące na podatnikach- złożenie zeznania podatkowego, dostarczenie informacji niezbędnych do obliczenia podatku: to nabył, co, od kogo, po kim, wartość zadeklarowaną przez podatnika; w niektórych sytuacjach pobór odbywa się przez notariusza w formie aktu notarialnego i brak obowiązku składania zeznania podatkowego.

Decyzja organu w ciągu 30 dni; organ ustala w niej wysokość podatku, zapłacenie zobowiązania w ciągu 14 dni; notariusz prowadzi postępowanie wyjaśniające, jeżeli nie pobrał podatku to musi zapłacić z własnej kieszeni. Gdy zaniżony podatek to organ podatkowy wzywa strony, wskazuje że wartość odbiega, wzywa do podwyższenia, 14 dni na zapłacenie. Wartość rynkowa to wartość jaką da się uzyskać na rynku ustalona o cenę rynkowa; ustalona z miejscowości w której dokonano z dnia dokonania czynności w obrocie towarów tego samego rodzaju i gatunku z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia; koszty opinii biegłego nie przewyższą 33%, jeśli tak to podatnik je ponosi.

Ulga podatkowa- nabycie w drodze spadku bądź darowizny spółdzielczego, własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub budynku mieszkalnego; nabywcy aby z niej skorzystać muszą min zamieszkiwać w nabytym domu lub lokalu.

Obowiązki ciążące na podatnikach- złożenie zeznania podatkowego, dostarczenie informacji niezbędnych do obliczenia podatku: to nabył, co, od kogo, po kim, wartość zadeklarowaną przez podatnika; w niektórych sytuacjach pobór odbywa się przez notariusza w formie aktu notarialnego i brak obowiązku składania zeznania podatkowego.

Decyzja organu w ciągu 30 dni; organ ustala w niej wysokość podatku, zapłacenie zobowiązania w ciągu 14 dni; notariusz prowadzi postępowanie wyjaśniające, jeżeli nie pobrał podatku to musi zapłacić z własnej kieszeni. Gdy zaniżony podatek to organ podatkowy wzywa strony, wskazuje że wartość odbiega, wzywa do podwyższenia, 14 dni na zapłacenie. Wartość rynkowa to wartość jaką da się uzyskać na rynku ustalona o cenę rynkowa; ustalona z miejscowości w której dokonano z dnia dokonania czynności w obrocie towarów tego samego rodzaju i gatunku z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia; koszty opinii biegłego nie przewyższą 33%, jeśli tak to podatnik je ponosi.

Ulga podatkowa- nabycie w drodze spadku bądź darowizny spółdzielczego, własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub budynku mieszkalnego; nabywcy aby z niej skorzystać muszą min zamieszkiwać w nabytym domu lub lokalu.

Obowiązki ciążące na podatnikach- złożenie zeznania podatkowego, dostarczenie informacji niezbędnych do obliczenia podatku: kto nabył, co, od kogo, po kim, wartość zadeklarowaną przez podatnika; w niektórych sytuacjach pobór odbywa się przez notariusza w formie aktu notarialnego i brak obowiązku składania zeznania podatkowego.

Decyzja organu w ciągu 30 dni; organ ustala w niej wysokość podatku, zapłacenie zobowiązania w ciągu 14 dni; notariusz prowadzi postępowanie wyjaśniające, jeżeli nie pobrał podatku to musi zapłacić z własnej kieszeni. Gdy zaniżony podatek to organ podatkowy wzywa strony, wskazuje że wartość odbiega, wzywa do podwyższenia, 14 dni na zapłacenie. Wartość rynkowa to wartość jaką da się uzyskać na rynku ustalona o cenę rynkowa; ustalona z miejscowości w której dokonano z dnia dokonania czynności w obrocie towarów tego samego rodzaju i gatunku z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia; koszty opinii biegłego nie przewyższą 33%, jeśli tak to podatnik je ponosi.

Ulga podatkowa- nabycie w drodze spadku bądź darowizny lokalu spółdzielczego, własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub budynku mieszkalnego; nabywcy aby z niej skorzystać muszą min zamieszkiwać w nabytym domu lub lokalu.

 

40. Podatek od czynności cywilnoprawnych.

 

41. Podatek rolny

Podatek ten reguluje ustawa z dnia 15 listopada 1984 roku o podatku rolnym.

Opodatkowaniu podlegają:

1.grunty gospodarstwa rolnego (obszar użytków rolnych objętych podatkiem rolnym o łącznej powierzchni przekraczającej 1ha)

2.Gospodarstwo rolne to:

-obszar użytków rolnych

-grunty pod stawami

-użytki rolne

-grunty pod zabudowaniami gospodarskimi

Podatnikiem może być:

1.osoba fizyczna

2.osoba prawna

3.jednostka organizacyjna, w tym spółki, nie posiadającej osobowości prawnej

4.będące właścicielami lub posiadaczami gruntów stanowiących podstawę podatku rolnego

 

Nie podlegają opodatkowaniu:

1.grunty pod jeziorami i wodami płynącymi

2.grunty na których mieszczą się zbiorniki wody służące do zaopatrzenia ludności w wodę

3.grunty pod wałami przeciwpowodziowymi

4.grunty uznane za nieużytki

5.grunty pod lasami

 

Podstawą obliczenia podatku rolnego jest powierzchnia gospodarstwa rolnego wyrażona w hektarach przeliczeniowych. Wysokość tych przeliczników uzależniona jest od:

rodzaju użytków rolnych

klasy gruntów

zaliczenie gruntów gospodarstwa rolnego do jednego z 4 okręgów podatkowych dokonanego przez Ministra Finansów. Podział na okręgi podatkowe pokrywa się z podziałem administracyjnym kraju.

Roczna kwota podatku rolnego wynosi, gdy chodzi o grunty gospodarstw rolnych, równowartość pieniężną 2,5 q żyta od 1 ha przeliczeniowego, zaś w przypadku pozostałych gruntów - równowartość pieniężną 5 q żyta od 1 ha rzeczywistej powierzchni gruntu. Obliczonego wg średniej ceny skupu żyta ustalonej na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego za pierwsze 3 kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy.

 

Zwolnienia i ulgi od podatku

zwolnienie od podatku następuje na stałe w przypadku użytków rolnych klasy V. VI i VII oraz gruntów położonych w pasie drogi granicznej

ulgi inwestycyjne, które przysługują podatnikom, którzy wybudowali lub dokonali modernizacji budynków inwentarskich, zainstalowali deszczowanie urządzenia melioracyjne itd.

Podatek płatny jest w formie zobowiązania pieniężnego, którego wysokość wynika z nakazu płatniczego wydanego przez wójta. Podatek płacony jest ratalnie w 4 ratach:

Do 15 marca, do 15 maja, do 15 września i do 15 listopada roku podatkowego

Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej same obliczają wysokość podatku i dokonują jego wpłaty w ratach.

 

42. Wpływ organów gminy na wysokość obciążeń podatkowych stanowiących dochód budżetów gminnych.

 

43. Państwowe i samorządowe organy podatkowe.

 

44. Podatek dochodowy od osób fizycznych.

 

Stanowi dochód budżetu państwa; ustawa dotyczy powszechnego dochodu osobistego

przychód= obrót -wpływy osiągane przez konkretny podmiot

przychód - koszt = dochód

Miał objąć wszystkie kategorie dochodów

wyjątki gdy mówimy o przedmiocie to wyłącznie kilka kategorii przychodów, kilka rodzajów przychodu jest zwolniona; wyłączeniu podlegają przychody z działalności rolniczej, z gospodarki leśnej, podlegające przepisów ustawy o podatku od spadku i darowizn, wynikające z czynności i nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, z tytułu podziału wspólnego majątku po ustaniu wspólności majątkowej lub jej ograniczeniu. Ustawa zawiera szereg zwolnień mających stosunkowo wąski zakres dotyczących specyficznych źródeł.

Podmiot- wyłącznie osoby fizyczne; nie przywiązywanie wagi do obywatelstwa; łącznikiem jest miejsce zamieszkania na terytorium Polski; podlega opodatkowaniu od całości swoich dochodów.

Nieograniczony obowiązek podatkowy gdy na terenie państwa na którym zamieszkuje a ograniczony na osobach nie mających w ogóle miejsca zamieszkania a podlega obowiązku podatkowemu od niektórych dochodów uzyskanych na terytorium Polski.

Małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu; na swój wniosek łącznie jeżeli trwa, cały rok podatkowy; złożenie wniosku; ciąży nieograniczony obowiązek podatkowy; istnieje wspólność majątkowa. Dochody małżonków się łączy, dzieli przez 2, oblicza podatek od właściwej stawki potem mnoży się przez 2. Dwóch podatników ale jedno zobowiązanie podatkowe. W razie gdyby nie zapłacili to każdy z nich może być zobowiązany przez organ do zapłacenia całości więc odpowiadają solidarnie.

Rodzice samotnie wychowujący dzieci- konkubent (bina), kawaler, panna, wdowiec, wdowa, współmałżonek przebywający w zakładzie karnym.

Podstawa opodatkowania- dochód osiągnięty przez podatnika łącznie ze wszystkich źródeł podlegających opodatkowaniu.

Opodatkowanie odrębne np. lokaty na rachunkach bankowych; podlega opodatkowaniu przychód, dochody z tytułu oszczędności, przychód pomniejszony o koszty sprzedaży, 10% od przychodu.

Złożenie deklaracji w ciągu 14 dni; wygrane w grach losowych lub zakładach wzajemnych stawka 19%. Pobór podatku przez podatnika.

Przychód- pieniądze pozostawione do dyspozycji ale ode mnie zależy czy je podejme czy nie czyli inaczej wynagrodzenie. Wyjątek to przychód należny.

Zasady poboru podatku- okres rozliczeniowy 1 rok, pobór zaliczek rozłożony miesięcznie lub też pobierane są przez płatnika (tzw. pobór podatku u źródła, przelew ogólny od wszystkich pracowników tzn. zakłady pracy wypłacające wynagrodzenia); podmioty prowadzące działalność gospodarczą ; zaliczka liczona oddzielnie za każdy miesiąc; przy obliczaniu zaliczki bierze się przychody i koszty osiągnięte od podatnika od początku roku, potem obejmuje zaliczki należne za poprzednie miesiące. Płatne za kolejne miesiące do 20 z wyjątkiem zaliczki za grudzień w wysokości takiej jak za listopad.

Uzyskane koszty- koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodu; postać wydatków rzeczywiście poniesionych.

Ograniczenia- do pewnej wysokości czyli kwotowo nie większą niż 0,25%. Wskazywanie wysokości kosztów uzyskania przychodów; określone w ustawie.

Zasady obliczenia kosztów- kwota konwencjonalna. Wydatki ponoszone na amortyzację (stopniowe zużywanie się środków trwałych).

Zeznania roczne- nie zobowiązani ci którzy uzyskali dochody nie powodujące konieczności uiszczenia podatku, nie uzyskali żadnych dochodów, podmioty składające wniosek swojemu pracodawcy aby je za nie rozliczył, osoby pobierające emerytury i renty.

Termin zapłaty do 30 kwietnia ale jest to data końcowa. Kiedy to się stanie nie ma znaczenia, można zapłacić w dwóch fragmentach. Gdy nadpłata i nie ciążą zależności z innych tytułów to zwrócona podatnikowi.

Wypłata nadpłaty- termin 3 miesiące od daty złożenia zeznania. Gdy organ się spóźni to odsetki za zwłokę (16% w stosunku rocznym).

Pomyłka w zeznaniu- organ może wezwać podatnika do dokonania korekty; organ wszczyna postępowanie (wskaże właściwą kwotę zobowiązania podatkowego) jeżeli różnica to podatnik zobowiązany do dopłacenia albo organ zwróci nadpłatę. Gdy podatnik sam się zorientuje to sam dokonuje korekty poprzez złożenie drugiego zeznania podatkowego na właściwym druku (co i dlaczego to zmieniamy).

 

45. Podatek od towarów i usług (uwaga w szczególności na pojęcie podatku naliczonego i należnego)

Reguluje ustawa z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym.

Opodatkowaniu podlega sprzedaż towarów i świadczenie usług na terytorium RP, a także zamiana towaru na towar, zamiana towaru na usługę, zamiana usługi na usługę, a także darowizny towarów i świadczenie usług bez pobrania należności.

Podatnikami są:

1.osoby prawne

2.jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej

3.osoby fizyczne (mające siedzibę lub miejsce zamieszkania w kraju)

Podatników obowiązuje rejestracja podatkowa, czyli nadanie numeru indentyfikacyjnego- NIP

W podatku od towarów i usług zastosowanie znajdują następujące stawki podatkowe: 22ဥ, 7ဥ, 3ဥ, 0ဥ. Stawki 3ဥ i 7ဥ stosowane przy sprzedaży niektórych towarów związanych z gospodarką rolną i leśną, z ochroną zdrowia, towarów spożywczych i towarów dla dzieci, książek, czasopism itp.

Stawka 0ဥstosowana jest głównie w wypadku eksportu towarów i usług. Istota stawki 0ဥ polega na całkowitym zlikwidowaniu obciążenia tym podatkiem sprzedaży danego towaru.

 

Podatek należny - to kwota powstała z tytułu sprzedaży towarów lub usług, pomniejszona o kwotę podatku.

Podatek naliczony - to podatek zawarty w cenie zakupionego towaru.

 

Podatnicy zobowiązani są do obliczania i wpłacania podatku za okresy miesięczne w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek zapłaty podatku. W tym samym terminie podatnicy obowiązani są składać w urzędzie skarbowym deklaracje podatkowe, dotyczące powstałego zobowiązania podatkowego.

 

46. Pojęcie cła; taryfa celna, skład celny, wolny obszar celny, skład wolnocłowy.

Pojęcie cła: cło jest jedną z danin publicznych, wykazuje podobieństwo do podatku. Osiągnięcie dochodu schodzi tu na dalszy plan.

 

Taryfa celna: Element kalkulacyjny, służy do naliczania należności celnych przywozowych i należności celnych wywozowych, odnoszące się do towaru.

Polska taryfa celna składa się z:

nomenklatury towarowej

jednostek miary towarów

stawek celnych

opłat rolnych i innych należności przywozowych ustanowionych w ramach polityki rolnej lub na podstawie odrębnych przepisów mających zastosowanie do niektórych towarów uzyskiwanych w drodze przetwórstwa produktów rolnych.

Nomenklatura towarowa stanowi wykaz towarów opracowanych zgodnie z zasadami towaroznawstwa. Polska nomenklatura towarowa opiera się na nomenklaturze stosowanej w krajach UE.

Rodzaje stawek celnych:

Konwencyjne (podstawowe) stosuje się do towarów pochodzących z krajów należących do WTO (Światowa Org. Handlu), a także nie należących do niej, jeśli Polska przyznała im klauzulę najwyższego uprzywilejowania.

Autonomiczne stos. się do towarów pochodzących z krajów, którym nie przyznano klauzuli najwyższego uprzywilejowania. Polska ma pełną swobodę w ich ustalaniu.

Obniżone mają zastosowanie do towarów pochodzących z państw lub grup państw, z którymi Polska zawarła porozumienie o utworzeniu stref wolnego handlu.( kraje członkowskie UE, EFTA, CEFTA, Litwa, Izrael.

Preferencyjne: 2 rodzaje

dla towarów pochodzących z krajów rozwijających się

oraz dla krajów najmniej rozwiniętych

Podwyższone stos. wobec towarów dla których nie można ustalić kraju lub regionu pochodzenia.

Z uwagi na sposób konstrukcji stawek celnych wyróżnia się stawki:

kwotowe - wyrażane są w pewnej kwocie przypadającej na daną jednostkę towaru.

wartościowe - podstawą wymiaru cła jest wartość celna towaru.

mieszane

 

Skład celny: polega na składowaniu towarów nie krajowych oraz towarów krajowych, dla których dopełniono odpowiednich wywozowych formalności celnych, w składzie celnym. Skład celny prowadzić może osoba posiadająca pozwolenie na prowadzenie składu celnego, które wydaje i cofa dyrektor izby celnej. Są 2 rodzaje składów celnych:

prywatny - przeznaczony do składowania, wyłącznie przez prowadzącego taki skład towarów przeznaczonych na potrzeby prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

publiczny - może korzystać każda osoba krajowa w celu składowania towarów.

 

Wolne obszary celne i składy wolnocłowe: są to wydzielone części polskiego obszaru celnego, na terenie których przy stosowaniu wszelkich należności celnych przywozowych towary nie krajowe traktowane są jak znajdujące się poza polskim obszarem celnym. Gdy towary krajowe są wprowadzane na teren wolnego obszaru celnego to zachodzą takie skutki jak ich wywóz poza polski obszar celny.

Teren wolnego obszaru celnego oraz składu wolnocłowego

nie może być stale zamieszkany

dozwolona jest działalność przemysłowa, usługowa lub handlowa wyjątek handel detaliczny lecz na terenie lotniczego, morskiego lub rzecznego przejścia granicznego mogą dokonywać podróżni opuszczający polski obszar celny

można prowadzić działalność wytwórczą i handlową

są tworzone i znoszone przez RM w drodze rozporządzenia

Aktualnie w Polsce istnieje 7 wolnych obszarów celnych: na terenie portu lotniczego w Warszawie, w Gliwicach, Terespolu, Szczecinie, Świnoujściu, Gdańsku i Mszczonowie oraz 5 składów wolnocłowych ( Gdańsk, Katowice itd.)

 

47. Banki - pojęcie, rodzaje, tworzenie.

Bank - jest to osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Cechy banku:

1.samodzielność - możliwość podejmowania decyzji o charakterze gospodarczym i ponoszenie skutków swojej działalności gospodarczej

2.samofinansowanie - wydatki pokrywają z osiągniętych dochodów

tworzony jest zgodnie z przepisami ustawy

3.posiadanie uprawnień do dokonywania czynności bankowych

4.bank funkcjonuje w obrocie samodzielnie, osobno od innych podmiotów. Banki mogą występować z powództwem i być pozywane w sprawach cywilnych, może być przeciw nim prowadzone postępowanie egzekucyjne.

 

Rodzaje banków:

Współcześnie systemy bankowe charakteryzuje dwupoziomowa struktura:

Podział ze względu na zadania:

bank centralny - jako bank emisyjny (funkcję banku banków oraz banku gospodarki narodowej, prowadzenie polityki pieniężnej oraz sprawowanie nadzoru nad bankami komercyjnymi)

banki komercyjne - wyróżniamy

banki kredytowe i depozytowe

banki inwestycyjne

banki oszczędnościowe i lokacyjne

banki hipoteczne

banki specjalne

 

Według kryterium własności kapitału wyróżniamy:

banki państwowe

banki komunalne

banki spółdzielcze

banki prywatne

banki zagraniczne

banki międzynarodowe

banki o kapitale mieszanym

 

Wyodrębnienie w oparciu o formę organizacyjną banków komercyjnych:

banki państwowe

banki w formie spółki akcyjnej

banki w formie spółdzielni

 

Tworzenie banków:

Ustawa - Prawo bankowe przewiduje możliwość funkcjonowania banków w 3 formach prawnych:

Banki państwowe

Banki spółdzielcze

Banki w formie spółki akcyjnej

 

Utworzenie banku następuje na wniosek założycieli, skierowany do Komisji Nadzoru Bankowego. Do wniosku załącza się m.in. projekt statutu banku. Kapitał założycielski wnoszony przez założycieli banku nie może być niższy niż 5.000.000 ECU obliczonych w złotych wg kursu ogłoszonego przez NBP w dniu wydania decyzji zezwalającej na utworzenie banku. Kapitał założycielski nie może pochodzić z pożyczki, kredytu lub innych nie udokumentowanych źródeł. Bank może rozpocząć swoją działalność po wydaniu pozytywnej decyzji przez Komisję Nadzoru Bankowego, która wniosek rozpatruje w terminie 3 miesięcy od daty złożenia wniosku

Organizację banku określa status, który winien zawierać:

Nazwę wraz z wyrazem „BANK”

Siedzibę, przedmiot i zakres działania

Organy i organizację oraz zasady składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych

Zasady sprawowania kontroli wewnętrznej

Fundusze własne oraz zasady gospodarki finansowej

 

Banki państwowe - tworzone przez RM w drodze rozporządzenia, na wniosek Ministra Skarbu Państwa zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Bankowego. Rozporządzenie RM określa:

nazwę

siedzibę

przedmiot i zakres działania banku

fundusze statutowe, w tym środki wydzielone z majątku Skarbu Państwa- są one tym samym majątkiem banku.

Organami banku są:

rada nadzorcza - powoływana na 3 lata, przewodniczącego powołuje i odwołuje Prezes RM na wniosek Ministra Skarbu Państwa. (sprawuje nadzór nad działalnością banku)

zarząd - prezesa zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Bankowego.

 

Banki spółdzielcze - tworzone są na podstawie zezwolenia KNB wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów, na wniosek założycieli. Do założenia spółdzielni potrzeba co najmniej 10 założycieli - osób fizycznych. Statut banku powinien być w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności.

 

Banki w formie spółek akcyjnych - tworzone są na podstawie zezwolenia KNB, wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów na wniosek założycieli. Założycielami mogą być osoby fizyczne i prawne, założycieli nie może być mniej niż 3. Funkcję organu nadzoru pełni rada nadzorcza, składająca się z co najmniej 5 osób wybieranych przez walne zgromadzenie akcjonariuszy. Zarząd banku składa się z 3 osób. Może być utworzony przez osoby zagraniczne albo z udziałem osób zagranicznych. Akcje banku są akcjami imiennymi z wyjątkiem akcji dopuszczonych do obrotu publicznego.

 

Banki krajowe za granicą i banki zagraniczne w Polsce.

Utworzenie za granicą banku przez osoby krajowe lub utworzenie banku krajowego wymaga zezwolenia Ministra Finansów. Wydanie zezwolenia wymaga uzgodnienia z KNB jeżeli założycielami banku lub oddziału jest bank krajowy. Utworzenie banku zagranicznego w kraju następuje na podstawie zezwolenia KNB wydanego po uzgodnieniu z MF.

 

48. Czynności bankowe - charakterystyka.

Czynności bankowe możemy podzielić na:

>czynności bankowe zastrzeżone dla banków

przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów tych wkładów

prowadzenie innych rachunków bankowych

udzielanie kredytów

udzielanie gwarancji bankowych

emitowanie bankowych papierów wartościowych

przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych

wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach

W/w czynności mogą być prowadzone jedynie przez banki, jeżeli ktoś inny bez zezwolenia wykonuje w/w czynności podlega karze grzywny do 5000 zł i karze pozbawienia wolności do lat 3.

 

>czynności bankowe, które są czynnościami banku tylko wtedy, gdy wykonywane są przez banki

udzielanie pożyczek pieniężnych

operacje czekowe i wekslowe

wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu

terminowe operacje finansowe

nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych

przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych

wykonywanie czynności obrotu dewizowego

udzielanie poręczeń

wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych

Ustawa zezwala bankom na prowadzenie innych czynności nie mających charakteru bankowego np. obrót papierami wartościowymi, świadczenie usług finansowych. Ponadto bank za prowadzenie czynności bankowe może pobierać prowizję lub opłaty.

 

Prowadzenie rachunków bankowych:

Przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza do przechowania jego środków na czas określony lub nieokreślony oraz do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych.

Rodzaje rachunków bankowych:

1) rachunki bieżące

2) rachunki pomocnicze

3) rachunki lokat terminowych

4) rachunki oszczędnościowe - wkłady oszczędnościowe

Prawo bankowe przewiduje pisemną formę umowy rachunku bankowego, która powinna zawierać;

Strony umowy, rodzaj rachunku, walutę, czas trwania, wysokość oprocentowania oraz inne istotne elementy.

 

Przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych (formy rozliczeń):

Polecenie przelewu - jest formą rozliczeń bezgotówkowych. Dana osoba wystawia dokument - polecenie przelewu, który przekazuje do banku gdzie znajduje się jego rachunek bankowy. Bank dłużnika, w korespondencji z bankiem wierzyciela, dokonują zapisów na obu rachunkach, zmniejszając stan na rachunku dłużnika i zwiększając stan na rachunku wierzyciela.

 

Polecenie zapłaty - stanowi udzieloną bankowi dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Forma ta dopuszczalna jest, gdy spełnione są warunki:

dłużnik i wierzyciel muszą posiadać rachunki

udzielenie przez dłużnika wierzycielowi upoważnienia do obciążenia rachunku dłużnika w drodze polecenia zapłaty

zawarcie pomiędzy wierzycielem z bankiem, prowadzącym jego rachunek, umowy w sprawie stosowania polecenia spłaty przez wierzyciela

zawarcia między wierzycielem a bankiem, prowadzącym jego rachunek, umowy w sprawie stosowania polecenia zapłaty przez wierzyciela

max kwota jednego polecenia zapłaty nie może przekroczyć

1000 EURO- gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej

10000 EURO- w przypadku pozostałych dłużników

 

Rozliczenia planowe - ma zastosowanie przy systematycznie powtarzających się dostawach, które zbliżone są do siebie wielkością. Zapłata następuje nie za rzeczywistą wartość dostaw, ale za wielkości planowane w przyjętych okresach rozliczeniowych. Rozliczenie i wyrównanie zapłaty następuje co pewien czas , określony w umowie między stronami.

 

Rozliczenia saldami - występuje we wzajemnych zobowiązaniach dostawcy i odbiorcy, którzy rozliczają się tylko saldami, a w przypadku powstania niedoboru jednej ze strony to zobowiązana jest ona do jej uregulowania.

Czek rozrachunkowy - umożliwia on regulowanie zobowiązań wobec wierzycieli, w celu zrealizowania takiego czeku na rachunku powinna znajdować się co najmniej kwota jak na czeku. Oznacz to, że przez wskazany czas bank nie dokona żadnej wypłaty z rachunku. Dłużnik wręcza taki czek wierzycielowi, który może go zrealizować w swoim banku. Bank sprawdza czy na rachunku dłużnika istnieje faktycznie kwota na jaką opiewa czek, a następnie dokonuje zapisów powiększających lub pomniejszających stan rachunku dłużnika i wierzyciela.

 

Wkłady oszczędnościowe:

Dowodem zawarcia umowy rachunku oszczędnościowego jest książeczka lub dokument potwierdzający zawarcie umowy. Rachunek ten wystawiany jest imiennie, a nie na okaziciela. Jeżeli w ciągu 5 lat nie dokonywano na rachunku tym żadnych obrotów, a stan środków nie przekracza minimalnej kwoty ustalonej w umowie, następuje jej rozwiązanie. Posiadaczem RO może być również osoba małoletnia, jednakże umowa z bankiem zawarta jest przez przedstawiciela ustawowego i może on dysponować swoimi środkami po ukończeniu 13 lat za zgodą przedstawiciela ustawowego.

W przypadku wkładów oszczędnościowych

nie można dokonywać zajęcia sądowego lub administracyjnego

wypłaty z rachunku na rzecz osób wskazanych przez posiadacza RO, po jego śmierci następuje bez prowadzenia postępowania spadkowego.

Wyjątkowo za zobowiązania z tytułu rachunków oszczędnościowych odpowiada Skarb Państwa

 

Udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych:

Aktualnie wyróżniamy 3 grupy produktów działalności kredytowej banków komercyjnych:

kredyty

pożyczki pieniężne

awale kredytowe

KREDYTY:

Operacje kredytowe klasyfikujemy wg kryteria:

Pod względem płynności:

kredyty krótkoterminowe do 1 roku

kredyty średnioterminowe do 3 lat

kredyty długoterminowe powyżej 3 lat

Pod względem metody udzielania

kredyt w rachunku bieżącym

kredyt w rachunku kredytowym

wg kryterium podmiotowego

kredyty dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą

kredyty dla ludności

pod względem celu, klas ryzyka i in.

Umowa kredytowa jest umową pozakodeksową, w której bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas określony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na określ. cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do zwrotu kwoty kredytu wraz z odsetkami w określ. terminie,

Ponadto kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z kwoty na warunkach określonych w umowie.

 

Umowa kredytowa powinna być zawarta w formie pisemnej i zawierać:

strony umowy

kwotę i walutę kredytu

cel

zasady i termin spłaty kredytu

wysokość oprocentowania

sposób zabezpieczenia kredytu

zakres uprawnień banku związany z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu

termin i sposób postawienia kredytobiorcy środków do jego dyspozycji (np. wypłata jednorazowa lub w transzach)

wysokość ewentualnych prowizji

warunki dot. zmian i rozwiązania umowy

 

Kredyt

Pożyczka

- może być udzielony jedynie przez bank

- może być udzielony jedynie w formie środków pieniężnych

- istotą umowy kredytowej jest oddanie środków do dyspozycji kredytobiorcy

- może być udzielony jedynie na czas oznaczony

- istotne są warunki korzystania ze środków otrzymanych przez kredytobiorcę

- jest formą odpłatną (prowizje i opłaty)

- może być udzielona przez banki jak i podmioty gospodarcze

- może dotyczyć rzeczy oznaczonych co do gatunku

- umowa pożyczki wiąże się z przeniesieniem własności środków pieniężnych

- może być udzielona na czas oznaczony i nieoznaczony

- sposób wykorzystania środków nie jest istotny

- jest formą nieodpłatną

POŻYCZKA

Umowa pożyczki jest umową kodeksową w której podmiot jej udzielający zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się tę samą ilość pieniędzy lub tą samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej ilości.

Prowizja banku uzależniona jest od kwoty kredytu i pobierana jest przez bank w dniu zawarcia umowy kredytowej. Zawarcie umowy wiąże się również z naliczeniem odsetek, których wysokość uzależniona jest od czynników:

kwoty kredytu wykorzystanego

czasu w którym kredytobiorca korzysta ze środków pozostawionych do dyspozycji kredytobiorcy

wysokości stopy oprocentowania

 

Zasady kredytowania to:

Zasada zabezpieczenia zwrotu kredytu - bank uzależnia przyznanie kredytu od stwierdzenia zdolności kredytowej, która jest podstawową formą zabezpieczenia kredytu wraz z odsetkami w terminach umownych. Oceny zdolności kredytowej bank dokonuje na podstawie danych, informacji wynikających z przedłożonych przez kredytobiorcę dokumentów. Bank może uzależnić udzielenie kredytu od dodatkowego zabezpieczenia w formie weksla, hipoteki, zastawu bankowego (rejestrowego), przywłaszczenia, poręczenia.

Zasada kontroli wykorzystania kredytu - kontrola wykorzystania kredytu polega na możliwości żądania przez bank od kredytobiorcy wszelkich, niezbędnych informacji na ten temat. Jeżeli bank stwierdzi wykorzystanie środków niezgodnie z umową wówczas może wypowiedzieć umowę kredytową i zażądać zwrotu w całości lub części udzielonego kredytu. Bank w ramach kontroli może również żądać od kredytobiorcy informacji i dokumentów dotyczących sytuacji finansowej i gospodarczej a ich nie dostarczenie może być podstawą wypowiedzenia umowy kredytowej.

Zasada dekoncentracji kredytów - polega na ograniczeniu nadmiernej koncentracji kredytów, aby nie dopuścić do sytuacji w której bankructwo jednego dłużnika i wiążąca się z tym nie wypłacalność w stosunku do posiadacza depozytów spowodowałaby upadek banku. Dlatego suma udzielonych kredytów, pożyczek, nabytych obligacji, akcji nie może przekroczyć 25% fund. Własnych banku.

 

Emisja papierów wartościowych: Bankom przysługuje prawo emisji papierów wartościowych w imieniu i na rachunek jednostek upoważnionych do emisji.

 

Udzielanie gwarancji i poręczeń: Gwarancja bankowa jest umową pozakodeksową nazwaną.

Gwarancja - jest to zobowiązanie banku podejmowane na zlecenie klienta za umówioną opłatą, którego treścią jest wykonanie świadczenia pieniężnego na rzecz benificjenta, w wypadku gdy osoba na której zlecenie bank wystawił gwarancję, nie zrealizuje własnego zobowiązania wobec beneficjenta

Poręczenie - jest to zobowiązanie się poręczyciela względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.

 

49. Narodowy Bank Polski

Pozycja prawna NBP.

NBP- jest bankiem centralnym państwa, związane jest to z funkcją znaków pieniężnych, funkcją centralnej instytucji kredytowej, rozliczeniowej oraz centralnej bankowej instytucji dewizowej.

NBP ma osobowość prawną i ma prawo używania pieczęci i wizerunkiem orła ustalonym dla godła RP. NBP nie posiada statutu.

Podstawowy cel i zadania NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu. Sam NBP jest władzą gospodarcza, może być członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i bankowych. Nie może być udziałowcem ani akcjonariuszem innych os. prawnych, z wyjątkiem prowadzących działalność usługową wyłącznie na rzecz instytucji finansowych i Skarbu Państwa.

NBP korzysta ze zwolnienia od podatków oraz od opłat sądowych i skarbowych. Natomiast egzekucja należności pieniężnych od NBP może być prowadzona , gdy wierzyciel złożył w NBP tytuł egzekucyjny sądowy lub administracyjny i w ciągu miesiąca od daty złożenia tytułu objęte nim świadczenie nie zostało wykonane. Nie można też ogłosić upadłości NBP.

 

Organy NBP i jego organizacja wewnętrzna.

NBP realizuje swoje cele i zadania poprzez organy i jedn. składające się na jego strukturę organiz.

Organami NBP są:

Podstawową jednostką organizacyjną NBP jest Centrala NBP, i oddziały okręgowe NBP, na czele których stoją dyrektorzy.

 

Prezes NBP- jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP na okres 6lat, natomiast nie można pełnić tej funkcji dłużej niż przez 2 kolejne kadencje. Kadencja Prezesa NBP wygasa po upływie okresu sześcioletniego, w razie śmierci, złożenia rezygnacji lub w razie odwołania.

Prezes NBP przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz. Ponadto reprezentuje interesy RP w międzynarodowych instytucjach bankowych.

Prezes RP może wydawać zarządzenia oraz decyzje administracyjne. Ustala w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji, zasady przechowywania wartości pieniężnych w bankach i przedsiębiorstwach produkujących znaki pieniężne oraz transportowanie tych wartości przez banki.

Prezes NBP w czasie jego nieobecności zastępuje Wiceprezesa NBP - Pierwszy Zastępca Prezesa NBP. Wiceprezesów NBP i członków Zarządu NBP powołuje i odwołuje Prezydent RP na wniosek Prezesa NBP.

 

Rada Polityki Pieniężnej- ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przekłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej- w ciągu 5 m-cy od zakończenia roku budżetowego.

Do podstawowych zadań Rady Polityki Pieniężnej należy:

W skład Rady wchodzą:

Członkowie Rady powoływani są na 6 lat. W okresie kadencji członek Rady nie może zajmować żadnych innych stanowisk i podejmować działalności zarobkowej lub publicznej poza pracą naukową, dydaktyczną lub twórczością autorską.

 

Zarząd NBP- kieruje działalnością tego banku. W skład Zarządu NBP wchodzą:

Wiceprezesów NBP i członków Zarządu NBP powołuje i odwołuje Prezydent RP na wniosek Prezesa NBP.

Do zadań Zarządu NBP należy m.in.:

 

Współdziałanie NBP z władzami państwowymi i innymi podmiotami.

NBP współdziała z właściwymi organami państwa w kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej państwa, dążąc przy tym do zapewnienia należytej realizacji założeń polityki pieniężnej. Współdziała z Min. Finansów w opracowaniu planów finansowych państwa, opiniuje projekty aktów normatywnych z zakresu polityki gospodarczej, opiniuje projekty aktów normatywnych dot. działalności banków i mających znaczenie dla systemu bankowego.

W kontaktach z organami państwowymi NBP reprezentowany jest przede wszystkim przez Prezesa. Realizuje ponadto politykę walutową ustaloną przez RM w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej.

 

Funkcje NBP.

Emisja pieniądza ma przede wszystkim charakter emisji kredytowej, a kredytów udzielają banki to rola instytucji sterującej napływem pieniądza do gospodarki spoczywa na banku centralnym.

 

 

Nie opracowane są zagadnienia : 17, 42, 43.

 

1


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
FINANSE PUBLICZNE- notatki, Finanse państwa i samorządu
Notatka II FiR, Studia UMK FiR, Licencjat, II rok - moduł Rachunkowość, Finanse publiczne R.Huterski
Finanse Publiczne (wszystkie notatki)
Finanse publiczne -kolokwium , notatki z zajęć, Podstawy ZL-2
FINANSE PUBLICZNE - 07.11.2010, notatki, Finanse publiczne
prawo finansowe - notatki, Prawo Administracyjne i finansów publicznych(1)
Finanse publiczne wyklady, notatki, WSTiH
do egzaminu cz.2, notatki ze studiów rok2, finanse publiczne
Finanse notatki na kolokwium z zeszytu wykład, Finanse publiczne i prawo podatkowe, Wykład
Finanse notatki z zeszytu, Finanse publiczne i prawo podatkowe
Finanse publiczne, WSE notatki
Finanse publiczne pytania+odpowiedzi poprawione, STUDIA FiZOZ, NOTATKI, Finanse publiczne UE
NOTATKI Z FINANSW PUBLICZNYCH, Finanse Publiczne
Notatka II FiR, Studia UMK FiR, Licencjat, II rok - moduł Rachunkowość, Finanse publiczne R.Huterski
finanse publiczne Podatki (173 okna)

więcej podobnych podstron