Nopip 1, Politologia I rok


  1. FUNKCJE NAUKI O POLITYCE

2. STANDARDOWE ZAGADNIENIA PRZEDMIOTU NAUKA O POLITYCE

W 1948 r. UNESCO opracowało katalog spraw, którymi zajmuje się nauka o polityce:

- teoria polityki

- instytucje polityczne

- partie, grupy i opinia publiczna

- stosunki międzynarodowe

3. KONFLIKTOWA KONCEPCJA POCHODZENIA PAŃSTWA.

Wg niego państwo posiada 7cech zasadniczych:

1.Najdoskonalsza forma organizacji państwa

INTEGRACJNA KONCEPCJA PAŃSTWA

4./5. PAŃSTWO - ETYNOLOGIA POJĘCIA


Ewolucja pojęcia „państwo” jest dość skomplikowana.

Państwo w terminologii rzymskiej określane było jako wspólnota wszystkich obywateli - res publica. Kiedy rozrósł się terytorialnie, zaczęto określać państwo rzymskie terminem „imperium”.

Zmiana nastąpiła w średniowieczu. Odchodząc od pojęć świata starożytnego, wprowadzono nazwę państwa jako kraju - terra, terre, Land. Najważniejszy stał się czynnik terytorialny, co odpowiadało dominującej wówczas doktrynie patrymonialnej.

Pierwsze nowoczesne określenie określające wszelkie ogólne twory państwowe powstało we Włoszech w XVI w. Zastosowano termin stato odnoszący się do do statusu władcy, stabilności, lub elementów niezbędnych dla stabilności.

Dopiero Machiavelli w XVI w. użył terminu stato w takim znaczeniu, jakie dało się dostosować do każdego z istniejących państw, bez względu na jego wielkość, czy charakter ustroju państwowego.

Termin państwo przenika do Francji (estat, etat). Przedstawiciel francuskiej renesansowej myśli politycznej Jean Bodin używa jeszcze terminu res publica na oznaczenie państwa w ogóle w swoim dziele „sześć ksiąg o Rzeczypospolitej”.

Języki słowiańskie wykształciły inne terminy. W Polsce używano takich terminów jak: republika, rzeczpospolita, regnum, królestwo, policja, korona.

6. PAŃSTWO W KONCEPCJACH ARYSTOTELESA I PLATONA.

A.) Wg. Arystotelesa

- państwo to wspólnota, a każda wspólnota powstaje dla osiągnięcia jakiegoś dobra i wszyscy dążą do osiągnięcia dobra.

- wspólnota państwowa jest najwyższą wspólnotą ludzką i wszechobejmującą w społeczeństwie. Dobro jest najważniejszym spośród wszystkich działań państwa.

- cnotą o którą powinno troszczyć się państwo jest sprawiedliwość; warunkiem racjonalnego funkcjonowania państwa jest poszanowanie idei sprawiedliwości.

- celem państwa jest zorganizowanie ludziom dobrego życia, to znaczy poczucia bezpieczeństwa, dostatku materialnego oraz warunków rozwoju duchowego.

- zajął się kwalifikacją różnych form politycznych; odwołuje się do 2 kryteriów: kto rządzi (jednostka, grupa, ogół), kryteriów rządów dobrych i

USTROJE DOBRE

USTROJE ZDEGENEROWANE

Ich celem jest dobro powszechne

Najważniejsze są korzyści rządzących

  • MONARCHIA (monarcha powinien gwarantować poszanowanie prawa i godności poddanych i sprzyjać rozsądnemu kierowaniu państwem)

  • TYRANIA (wykształciła się z degeneracji i nadużycia władzy królewskiej bądź jej przejęcia przez demagogów . Ustrój ten stwarza możliwości pogwałcenia prawa oraz nieumiarkowanych rządów.)

  • ARYSTOKRACJA (rządy wybitnych obywateli wyróżniających się majątkiem, urodzeniem, wykształceniem i gotowością do służenia polis)

  • OLIGARCHIA (powstaje, gdy w arystokracji przewagę zyskują najbogatsi; należy do form zdegenerowanych, gł. przez nietrwałość rządów, brak rozsądku oraz stwarzania podstaw organizowania dalszych zamachów na władzę)

  • POLITEA (najbardziej właściwy ustrój gdzie przy równowadze bogatych i ludu dominują klasy średnie, wraz z całym rozsądkiem i umiarkowaniem rządów. Przeważać będą cnoty obywatelskie, określające warunki rozwoju jednostki i całej polis.)

  • DEMOKRACJA (władza należąca do ludu, nie zawsze prowadzi do rezultatów służących ludowi. Ogół zazwyczaj dostrzega swój interes, kieruje się chęcią uzyskania korzyści.)

B.) Wg. Platona

- krytyka demokracji, gdyż powstaje ona „kiedy ubodzy zwyciężają i jednych bogaczów pozabijają, drugich wygnają z kraju, a pozostałych dopuszczą na równych prawach do udziału w ustroju i rządach”. Ponadto w demokracji wolność mylona jest z dowolnością - tak jak każdy ustrój demokracja wpływa na kształtowanie obyczajów, które poddane są działaniu nieposkromionych namiętności ;)

- demos to dzika, nieokiełznana bestia. Kontrola demagogów nad tłumem jest bardzo niepewna. Demokracja jest nie tylko namiastką ustroju, gdyż nie obowiązują w niej żadne trwałe zasady. Prawo powinno być zbiorem bezpośrednich nakazów rozumu - prawo nie ma na celu uszczęśliwienie jednej grupy - jego celem jest zapewnienie względnego szczęścia całemu państwu, które w ten sposób jest w stanie zachować jednolitość. Ową jednolitość i niezmienność ma zapewnić również wdrożenie teorii organicystycznej („zgodnie z naturą powinien zajmować się czymś jednym”)

- społeczeństwo powinno być podzielone na strażników prawa w wytwórców. Z grupy tych pierwszych część powinna zająć się rządzeniem.

- wspólność kobiet (dostępnych tylko strażnikom ?!), lecz prywatnie żaden nie powinien mieszkać z kobietą...

- kładzie wielki nacisk na wychowanie jako instrument kształtowania odpowiednich postaw obywatelskich, w tym celu nie cofnie się nawet przed zniszczeniem dotychczasowego dziedzictwa kulturalnego. Kształtowanie prawdziwych, cnotliwych obywateli powinno się odbywać również poprzez gimnastykę, muzykę, dietę.

7. MATERIALISTYCZNA KONCEPCJA GENEZY PAŃSTWA / ROZWARSTWIENIA KLASOWEGO.

- twórca - Fryderyk Engels (1820-1895)

- państwo pojawia się, gdy w wyniku rozwoju wydajności pracy powstaje własność prywatna, która powoduje rozpad pierwotnych, egalitarnych społeczeństw rodowo - pleminnych na nierówne klasy. Rozwarstwienie klasowe społeczeństw pierwotnych = powstanie państwa.

- w ustroju rodowo - plemiennym były wybitne jednostki, które pełniły funkcje kierownicze, wykazywały talenty wojownicze -> zaczęły nabywać dobra. Wynikiem tego zaczęła kształtować się własność prywatna, która dała początek panowaniu ekonomicznemu i politycznemu klas posiadających nad nieposiadającymi -> rozwarstwienie klas.

- III drogi/formy powstania państwa

8. PRZYMUSOWY CHARAKTER ORGANIZACJI PAŃSTWOWEJ

- przymus immamentna cecha państwa jako organizacji społeczeństwa - państwo nie może obyć się bez przymusu, ponieważ władza publiczna może wypełnić swoje zadania poprzez grupy społeczne, gdy wyposażona jest w środki przymusu.

- podstawowe środki przymusu państwa: przemoc, groźba (kodeks karny)

- organy państwa stosujące przymus: prokuratura, policja, sądy itd.

Przymusowość państwowa to powszechność zasięgu władzy, objęcia jej wszystkich mieszkańców

9. TERYTORIALNY CHARAKTER ORGANIZACJI PAŃSTWOWEJ

- podstawowym warunkiem istnienia państwa jest posiadanie własnego terytorium, na którym rozciąga się suwerenne zwierzchnictwo państwowe.

- „terytorium” - pochodzenie rzymskie, ale jego współczesne znaczenie zaczęło kształtować się w koncowym okresie rozbicia feudalnego w Europie. Najpierw ograniczało się tylko do lądu, później jeszcze morza, w XX w. przestrzeni powietrznej, szelfu kontynentalnego.

- jest to często czynnik konsolidujący społeczeństwa -> czynnik uczuciowo - emocjonalny u ludzi zamieszkujących dane terytorium, którzy traktują państwo jak swoją ojczyznę, ziemię. Terytorium jest dla nich czymś więcej niż przestrzennym zasięgiem władzy państwowej, jest składnikiem świadomości narodowej.

10. SUWERENNY CHARAKTER ORGANIZACJI PAŃSTWOWEJ.

- z pkt widzenia teorii państwa i prawa suwerenność należy traktować jako historycznie wytworzoną na pewnym szczeblu rozwoju cechę władzy państwowej.

- głównym przejawem suwerenności jest wyłączność prawodawcza -> tylko władza suwerenna może tworzyć i znosić prawo -> kto posiada wyłączność stanowienia i zmieniania prawa, ten decyduje o wszystkich pozostałych dziedzinach publicznej aktywności.

- suwerenność może posiadać różny stopień nasilenia -> państwa mogą być bardziej, lub mniej niepodległe.

Źródłem ograniczeń są inne państwa, organizacje międzynarodowe, ponadpaństwowa integracji (UE).

Suwerenne państwo, to takie które w odpowiednio wysokim stopniu:

  1. Posiada zwierzchnią władzę nad terytorium i ludnością

  2. Może dobrowolnie nawiązywać równorzędne stosunki z innymi państwami i być członkiem wybranych organizacji międzynarodowych

  3. Może swobodnie kształtować własny ustrój społeczno - gospodarczy i formę państwa.

Daleko posunięta zależność, bądź współzależność państwa od otoczenie zewnętrznego nie likwiduje suwerenności , jeśli kontakty z nim są dobrowolne, równorzędne i wzajemne. Przejawem suwerenności zewnętrznej państwa jest uznanie go za podmiot stosunków międzynarodowych przez inne państwa oraz utrzymanie z nim kontaktów dyplomatycznych, konsularnych, handlowych i kulturalnych.

11.

11.TRÓJELEMENTOWA KONCEPCJA PAŃSTWA - SKŁADNIKI KONSTYTUTYWNE.

a.) ludność państwa

ogół osób fizycznych zamieszkujących określone terytorium określonego państwa i podlegających jego jurysdykcji.

Obywatelstwo - trwały węzeł prawny łączący osobę fizyczną z określonym państwem. Posiadanie obywatelstwa sanowi podstawę, na której opiera się ogół praw i obowiązków jednostki wobec państwa. To państwo określa w drodze ustawodawstwa, kto jest obywatelem, sposób nabycia i utraty obywatelstwa.

Nabycie następuje wskutek:

- urodzenia (nabycie pierwotne) -> prawo krwi; prawo ziemi

- naturalizację , zamążpójście, reintegrację, (nabycie pochodne) Ameryki

- istnieją 194 państwa do 1 mln -> 52; od 1 mln 100 mln-> 132, powyżej 100 mln -> 10 państw

b.) terytorium państwa

jest to podstawowy warunek istnienia państwa. Jest to obszar geograficzny, lub przestrzenna sfera ludzkiej działalności, na którym rozciąga się suwerenne zwierzchnictwo państwowe. Terytorium jest obszarem podległym suwerennej władzy państwowej. Występowanie państwa bez terytorium jest niemożliwe.

Terytorium państwa składa się z przestrzeni lądowej, morskiej i powietrznej. Obejmuje fragmenty kontynentów i wysp. Grance państwa są trójwymiarowe: lądowe, morskie i przestrzenne. Granica morska państwa może sięgać 12 mil od linii podstawowej. Zwierzchnictwo terytorialne państwa w przestrzeni powietrznej jest przyjmowane do wysokości sięgnięcia środkami techniki obronnej.

c.) władza publiczna

F. Ryszka: „zdolność do narzucania i egzekwowania decyzji, czyli wpływania na ludzi, by zachowywali się w sposób oczekiwany i pożądany”. Najważniejszą kwestią dla władzy jest podporządkowanie sobie ludzi na danym terytorium. Władza publiczna historycznia pojawia się wtedy, gdy następuje pierwszy podział we wspólnotach ludzkich.

* wywodzi się z podziałów obowiązków

* w starożytności dzieliła się na władzę nad ludźmi -> imperium i rzeczami -> dominium

* w średniowieczu władza szła w parze z własnością, obecnie wyodrębnił się model podziału władzy.

12. KONCEPCJA UMOWY SPOŁECZNEJ U HOBBESA I LOCKA

Umowa społeczna - państwo powstało na skutek szczególnej umowy zawartej między członkami społeczeństwa lub między nimi, a władcą:

13. W swoich dziełach „Wykłady z filozofii dziejów” oraz „Zasady filozofii prawa” konstruuje koncepcję państwa, jako wspólnoty etycznej. Główne jego tezy to: państwo królestwem wolności, państwo etyczną całością i państwo to coś więcej niż suma jednostek. Według niego stan natury to bezprawie, gwałt i niepohamowane popędy naturalne, barbarzyńskie czyny uczucia. Skłonności te ogranicza dopiero społeczeństwo i państwo. Istotą ducha jest wolność, ale pełną formą urzeczywistnienia ducha jest państwo. Wolność jest możliwa tylko w ramach państwa, a jej treścią jest prawo i etyka. Historia dziejów jest historią zespolenia wolności i konieczności.

„Etyczna całość, państwo, będące tą rzeczywistością, w której jednostka posiada wolność i korzysta z niej, ale tylko o tyle, ile stanowi cząstkę świadomości, woli i wiary ogółu”. W konsekwencji Hegel dochodzi do wniosku, że państwo to „etyczna całość, będąca rzeczywistością, w której jednostka posiada wolność i korzysta z niej w ściśle oznaczonych granicach i w określony sposób”. Etyczność państwa polega na tym, że stanowi ono jedność powszechnej woli oraz woli subiektywnej. W państwie ma obowiązywać to, co substancjalne, czyli jedność woli indywidualnej i woli ogółu. Stanowi to etyczną całość.

14. POJĘCIE PAŃSTWA W WARUNKACH PRAWNYCH

Nauka o państwie jest gałęzią nauk prawnych. Wg. nich państwo jest podmiotem i porządkiem prawa. Istotne spory toczą się wokół objęcia zakresem nauk prawnych i problematyki państwa. Np. prawo jest przejawem istnienia państwa i nie sposób go wyjaśnić bez analizowania go w ścisłym związku z państwem. Są również autorzy, którzy mówią, że problemy państwa stanowią przedmiot socjologii polityki bądź politologii, ale nie nauk prawnych.

Pewne zagadnienia dotyczące państwa, zwłaszcza sposobu jego organizacji i zasad działania poszczególych organów władzy publicznej powinny być uznawane za przedmiot nauk prawnych. We współczesnym świecie występuje bowiem nadal silny związek między strukturą państwową, a prawem obowiązującym.

15. POJĘCIE PAŃSTWA WG. WEBERA.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Nopip 2, Politologia I rok
nopip skrypt odp na pytania, Politologia I rok
Wyklad - Marketing polityczny, Politologia, 1 rok UJ
cwiczenie 3(1), Politologia, 1 rok UJ
(7272) media w prl wyklad, Politologia, 1 rok UJ
Opracowanie tomu 9 wielkiej historii Polski by ChudY 2, Politologia, 1 rok UJ
pps, Politologia, 1 rok UJ
3 marzec 1921, Politologia, 1 rok UJ

więcej podobnych podstron