47. TEORIE WŁADZY POLITYCZNEJ
4 znaczenia pojęcia władzy wg Winczorka:
Substancjonalne [przedmiotowe] - władza jako przedmiot posiadania
Stosunków między ludźmi - sposób zachowania jednych w stosunku do drugich, władza w relacji między podmiotami
Sens podmiotowy - władza z właściwością wydawania polecenia, nakazu lub zakazu innym podmiotom
Sens procesu decyzyjnego - władza spełniana na różnych odcinkach, proces decyzyjny mający charakter władzy
Władza społeczna - występuje we wszelkich stosunkach międzyludzkich, najszersze pojęcie, nieograniczony zakres występowania
Władza polityczna - zorganizowana w oparciu o przemoc, w społeczeństwie zróżnicowanym społecznie, znaczenie węższe niż publiczne, bo realizowana tylko w strukturze państwowej
Władza publiczna - sformalizowana, posługuje się przymusem, realizowana przez podmioty państwowe albo np. władze kościelne, samorząd…
Władza państwowa - posługuje się aparatem przemocy, działa na podstawie i w ramach obowiązujących norm prawnych, przyznanych mu kompetencji
48. KONCEPCJA POLITYCZNOŚCI CARLA SCHMIDTA
Definicja polityczności jest najczęściej używana jako antyteza innych pojęć np. gospodarki czy prawa. Samo określenie polityczny uznaje się często za synonim słowa państwowy, tym samym państwo staje się polityczne, a polityczność jest treścią państwa. Polityczność jest kryterium podejmowania decyzji. Opiera się na rozróżnieniu, do którego można sprowadzić wszystkie działania polityczne - jest to podział na przyjaciela i wroga. Kryterium to uzmysłowiło, że polityka zawsze wiąże się z konfliktem, znalezieniem kompromisu. Kryterium tego nie odnosimy do jednostek, ale do spraw publicznych. Polityczne przeciwieństwo to największe z możliwych przeciwieństw. Jednoczenie się ludzi wg kryterium przyjaciela i wroga prowadzi do wojen i rewolucji. Wojna jest zjawiskiem czysto politycznym, nie ma wojen religijnych czy ekonomicznych [zawsze występuje przyczyna polityczna]. Państwo ma prawo do wojny - ius belli. Nie jest możliwe istnienie państwa światowego - warunkiem istnienia politycznej jedności jest możliwość pojawienia się wroga. Jeśli wszystkie narody połączą się, to wojna będzie niemożliwa, nastąpi unifikacja kultury, gospodarki, a polityka zniknie. We współczesnych państwach liberalnych wojna przestała istnieć, została zastąpiona przez sankcje, egzekucje. Przeciwnik nie jest wrogiem, ale burzycielem pokoju. Nigdy nie uda się uciec od konsekwencji polityczności.
49. ETYKA ODPOWIEDZIALNOŚCI I PRZEKONAŃ
Etyka przekonań - jej wyznawca czuje się odpowiedzialny jedynie za to, by nie zgasł płomień „czystych” przekonań
Etyka odpowiedzialności - polityk potrafi zmienić swoje przekonania w obliczu sytuacji, umie ponieść odpowiedzialność za sytuacje i działania
Kto chce uprawiać politykę, musi być świadom paradoksów wynikających z różnic między tymi etykami, musi stawić czoła sytuacjom konfliktowym, musi umieć pogodzić te 2 rodzaje etyki.
Etyka odpowiedzialności w ujęciu Maxa Webera:
Każdy polityk powinien kierować się odpowiedzialnością, a nie przekonaniami
Cenić trzeba wyżej skutki, a nie wartości czy cele - podejmować decyzje z kryterium skutków
Polityk zawsze ponosi odpowiedzialność za swoje decyzje, co wiąże się z ryzykiem
Polityk musi być przewidujący, prognozujący
Potępienie trzymania władzy dla samej władzy
50. REŻIM DEMOKRATYCZNY
Reżim polityczny - ogół metod jakimi posługuje się władza państwowa w stosunkach z ludnością oraz zasady, jakimi się kieruje w tych stosunkach
[wg Duvergera] oddaje sedno ustroju politycznego
Charakteryzuje oblicze całego społeczeństwa
Reżim demokratyczny - cechy państwa
Demokratyczny system rządów, kontrolowany i odpowiedzialny przed społeczeństwem
Wolne wybory
Pluralizm systemu politycznego
Zapewnione wolności i swobody obywatelskie, ochrona prawna
Zapewnienie i prawna ochrona wolności prasy i przekonań
Ład demokratyczny to przeciwieństwo ładu autorytarnego, ale nie jest doskonały, jest narażony na patologie - jednak lepszego nie wynaleziono i jest to ustrój optymalny. Z tego m.in. powodu Fukuyama ogłosił koniec historii, bo ludzkość osiągnęła najbardziej optymalną formę rozwojową - demokrację i wolny rynek.
Stanowiska teorii demokracji:
Proceduralne rozumienie demokracji - demokracja jest pewną procedurą zdobywania władzy i rządzenia, polega na konkurencji o glosy wyborców, w ten sposób wyłaniane jest przywództwo oraz technika rządzenia - wygrywa rozwiązanie za którym opowiada się większość. Jest to minimalistyczne traktowanie demokracji. Procedura wymaga spełnienia szeregu warunków - musi istnieć: wolność konkurencji, wolność słowa, wolność działania partii polit., wolne wybory, legalna opozycja, pluralizm mediów
Substancjonalne rozumienie demokracji - stanowi odpowiedź na pytanie: co jest istotą demokracji. W demokracji urzeczywistniane są określone wartości, które stanowią dobro wspólne. Dokonuje się to przez realizacje wartości kardynalnych: równość, sprawiedliwość, praworządność, dobrobyt, wolność. W dzisiejszych wspólnotach politycznych, gdzie ścierają się interesy grup, dobro wspólne jest trudno zdefiniować, bo pozostaje kwestia różnej interpretacji kanonu wartości.
Partycypacyjne rozumienie demokracji - każda demokracja jest w jakimś sensie partycypacyjna, minimum partycypacji to wolne wybory. Model partycypacyjny zakłada dobrowolny udział w organizacjach, stowarzyszeniach. Stanowisko to jest szczególnie związane z kulturą anglosaską, która rozwinęła lokalną samorządność.
51. INTERWENCJONIZM PAŃSTWOWY
Jest to teoria ekonomiczna zalecająca bezpośrednie interwencje państwa w rynek. Przybiera różne formy:
Bezpośrednie finansowanie niektórych inwestycji z kasy państwowej np. budowa autostrad
Ratowanie upadających przedsiębiorstw przez preferencyjne kredyty
Oddłużanie i przejmowanie upadłych przedsiębiorstw na własność skarbu państwa
Bezpośrednie dotacje do nierentownej produkcji lub usług
Skupowanie nadmiaru niektórych towarów i ich późniejsze sprzedawanie w celu utrzymania stałego poziomu cen [skup interwencyjny a polityka cen minimalnych]
Uczestniczenie państwa w grze na rynkach finansowych np. posiadanie akcji przedsiębiorstw, emisja papierów wartościowych
Bezpośrednia interwencja w rynek walutowy np. utrzymanie kursu własnej waluty przez wykupywanie obcych walut na rynku wewnętrznym
Wprowadzanie monopolu państwowego w niektórych sektorach gospodarki
Regulacja rynku poprzez system koncesjonowania niektórych form działalności gospodarczej
Regulacja podstawowych stóp procentowych
Pomoc socjalna [np. zasiłki dla bezrobotnych]
System podatkowy [w celu pozyskania środków do budżetu i regulacji na rynku przez zróżnicowanie stóp podatkowych i ulgi inwestycyjne]
Regulacja rynku przez rozbijanie monopoli
Teorię interwencjonizmu stworzył John Keynes. Aktualnie wszystkie wysokorozwinięte kraje stosują różne formy interwencjonizmu, na mniejszą lub większą skalę.
52.LEGITYMIZACJA WŁADZY
Władza legitymizowana to taka, która opiera się na czynnym, dobrowolnym przyzwoleniu rządzonych. Wskazuje się na 2 legitymizacje:
normatywna podmiotu władzy - polega na uznaniu, że dana grupa rządzonych doszła do władzy i sprawuje ją zgodnie z zasadami i normami przyjętymi w konstytucji państwa i innych aktach prawnych. Legitymizacja dotyczy dojścia do władzy i sposobu jej sprawowania.
społeczna podmiotu władzy - polega na przeświadczeniu, że dana grupa rządząca lub sposób sprawowania władzy uchodzą w opinii społecznej za uprawnione, należyte, godne akceptacji. Dotyczy grupy rządzącej i sposobu sprawowania władzy.
3 wymiary legitymizacji władzy wg Eastona:
Ideologiczna - opiera się na akceptacji głównych zasad wg których władza jest zorganizowana w systemie politycznym i rozprzestrzeniona. Na tę legitymizacje składają się: a) określenia celów i podstawowych zasad systemu [swego rodzaju system wartości], b) wyróżnienie tych ideałów, celów, zasad, które pomagają w interpretacji przeszłości, tworzą podstawę do oceny teraźniejszości i wyznaczają wizję przyszłości
Strukturalna - opiera się na przekonaniu o prawowitym, legalnym i praworządnym charakterze norm reżimu politycznego. W zakres tego rozumienia wchodzi również akceptacja społeczna dla panującego porządku prawnego. Normy prawne nie mają absolutnej zdolności do legitymowania instytucji, mogą się zmieniać i legitymować nowe instytucje.
Personalna - wyraża się w szacunku do konkretnych osób sprawujących funkcje publiczne. Rolę podstawową spełniają tu zachowania osób pełniących funkcje polityczne, ich sposób politycznego działania i osobowość.
3 elementy pojęcia legitymizacji wg Beethama:
jest zgodna z ustalonymi regułami
reguły te znajdują usprawiedliwienie w przekonaniach, zarówno sprawujących władzę jak i podporządkowanych
istnieje czynne przyzwolenie ze strony podporządkowanego na zależności władcze - przyzwolenie wyrażające się w konkretnych zachowaniach
Istnieją 3 poziomy legitymizacji: reguł, przekonań i zachowań.