Boliwia	La Paz (pokój) Sucre- siedziba parlamentu, stolica konstytucyjna	Republika- odrębne państwo od 1825; wcześniej posiadłość hiszp.; kiedyś miała dostęp do Pacyfiku, ale utraciła pod koniec XIXw. Na rzecz Chile i Peru; w swoim czasie część władz regionalnych przeciwko prezydentowi, lata 60'- zamachy stanu
Brazylia	Brasilia	Republika federacyjna (stany)- od 1822 odrębne państwo (do 1889 cesarstwo); wcześniej posiadłość portugalska; największe państwo w Ameryce Płd.; jedyna kolonia port.; nie do końca zerwanie więzi z Port., bo brat króla port. został cesarzem; stara stolica Rio de Janeiro
Paragwaj	Asuncion	Republika; do 1813 posiadłość hiszp.; drugie państwo bez dostępu do morza; kiedyś autonomia katolicka była tam
Urugwaj	Montevideo (wyraz starszy od „video”, oznacza „góra sześciu bogów”)	Republika; do 1825 posiadłość hiszp.; oderwany od Argentyny
Argentyna (srebro)	Buenos Aires (Ciudad de La Santísima Trinidad y Puerto de Santa María del Buen Ayre, czyli Miasto Przenajświętszej Trójcy i Port Maryi Panny Pomyślnego Wiatru )	Republika federacyjna- od 1826 odrębne państwo (o zmiennej strukturze); do 1816 posiadłość hiszp.; na początku konflikty wewn., od połowy XIXw. Federacja, pewne części zabiegały o autonomię, poszczególne prowincje mają własne rządy, odrębne systemy administracyjne
Chile (jedyna nazwa, gdzie stosuje się pisownie oryginalną a nie spolszczoną)	Santiago (de Chile) Valparaiso- miejsce posiedzeń parlamentu	Republika; do 1818 posiadłość hiszp.; w skład Chile wchodzą: Wyspa Wielkanocna (geograficznie cz. Oceanii), Sala y Gomez (też), Wyspy Juan Fernandes
Falklandy	Stanley	Kolonia bryt. (od 1833), terytorium sporne między Wielką Brytanią a Argentyną (wojna w 1982); obecnie termin- bryt terytoria zamorskie a nie kolonia; wcześniej były posiadłością hiszp., nie były częścią Argentyny, mimo to A. wtargnęła zbrojnie na ten teren, utworzono zarząd dla prowincji Falklandy, ale bryt się nie dali; kiedyś w Argentynie nazwa Malwiny i Puerto Argentine (stolica)
Bermudy	Hamilton	Kolonia bryt. (do 1612/1684); samorząd wewn. od 1968; w 1995 referendum w sprawie niepodległości (większość przeciw); ludność mieszana, bardzo bogate państwo, wysokie PKB, 50tys mieszkańców
Bahamy	Nassau	Niepodległa monarchia konstytucyjna od 1973; wcześniej kolonia bryt.; nie mają własnego królestwa (w Ameryce nie ma żadnego królestwa, które opierałoby się na linii królestwa)
Turks i Caicos	Cockburn Town	Kolonia bryt. od 1670 (1976 samorząd wewn.); do 1962 część kolonii bryt. Jamajka
Jamajka	Kingston	Monarchia konstytucyjna; do 1963 kolonia bryt.
Kajmany	George Town	Kolonia bryt. (samorząd wewn. 1972, 1992); do 1962 część kolonii bryt. Jamajka
Kuba	Hawana	Republika socjalistyczna (1959)- niepodległe państwo od 1902; w latach 1898-1902 okupacja am.; wcześniej posiadłość hiszp.; Hiszp była zainteresowana, bo był tam cukier, wybuchła z tego powodu wojna hiszp-am. (Hiszp przegrali m.in Filipiny, Guan na rzecz USA, cz. Mikronezji na rzecz Niemiec); Am zajęli Kubę (i Puerto Rico), ale dali niepodległość, bo były zbyt silne tendencje niepodległościowe; lata 50' poparcie dla ruchów lewicowych, Fidel Castro (Ruz)
Haiti	Port-au-Prince	Republika; do 1804 posiadłość fr.; Napoleon wysłał tam Polaków; do lat 20' trwała walka o prymat, władzę; w swoim czasie cesarstwo, potem republika
Dominikana	Santo Domingo (domniemane miejsce pochówku Kolumba)	Republika (od 1863); w latach 1822-44 część Haiti; do 1821 (i w latach 1844-63) posiadłość hiszp.; po roku od niepodległości potomkowie Fr. zajęli Dominikanę, w 44 znów chcieli być kolonią hiszp, w 63 o 20 latach opieki wyzwolili się
Portoryko (Puerto Rico)	San Juan	„wolne państwo” (terytorium) swobodne stowarzyszone ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki (1952, 1993); okupacja am. i terytorium zewn. USA 1898-1952 (1917 prawa obywatelskie); wcześniej posiadłość hiszp.; odbyło się kilka referendów, by był to stan USA lub niepodległe państwo (40ileś % że stan, tyle samo za zachowaniem statusu), mogą wybierać przedstawiciela do parlamentu, który co prawda ma głos, ale nie jest on ważny; od II wojny światowej znów wraca tam język hiszp a nie ang
Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych	Charlotte Amalie (nazwa duńska)	Terytorium zewn. (nieinkorporowane) USA (1927 prawda obywatelskie; 1936, 1954- akt samorządowy); do 1917 kolonia Duńskie Indie Zachodnie (sprzedane USA)
Brytyjskie Wyspy Dziewicze	Road Town	Kolonia bryt. od 1670/1871 (samorząd wewn. 1967, 1977)
Anguilla (wagon)	The Valley	Kolonia bryt. od 1650 (samorząd wewn. 1982); do 1967 w połączeniu z Saint Kitts i Nevis, 1969 jednostronna proklamacja niepodległości; 1971 status odrębnej dependencji
Antigua i Barbuda	Saint John's	Niepodległa monarchia konstytucyjna od 1981; wcześniej kolonia bryt.; dependencje: Barbuda (rada wyspy) i Redondo; niby federacja, państwo zróżnicowane, Antigua podział na ..., Barbuda różne jednostki autonomiczne z małymi przywilejami
Saint Kitts (Saint Christopher)i Nevis	Basseterre	Monarchia konstytucyjna- federacja (tendencje separatystyczne na Nevis w latach 90'- referendum w 1998); do 1983 kolonia bryt.; obszar penetracji różnych państw Europy; federacja- 2 wyspy
Montserrat	Plymouth Port Diana (projektowana) Brides- stolica tymczasowa	Kolonia bryt. od 1632/1916 (samorząd wewn.); lata 50' wybuch wulkanu, przeniesienie mieszkańców, lawa zalał Plymouth i właściwie nie istnieje, mieszkańcy na płn cz wyspy
Gwadelupa	Basse- Terre	Departament zamorski Fr. (1954); wyspy zewn.: Saint Barthelemy i Saint Martin (podzielone)
Dominika („Wspólnota Dominikany”)	Rosseau	Republika; do 1978 posiadłość bryt.; jedyna republika a nie monarchia
Martynika	FOrt-de-France	Departament zamorski Fr. (1946); Mount Bele wybuch na początku XIXw., zniszczenie Martyniki, zgon kilkunastu tys ludzi, jednym z niewielu ocalonych przestępca
Saint Lucia	Castries	Monarchia konstytucyjna od 1966; wcześniej kolonia bryt.
Saint Vincent i Grenadyny	Kingstown	Monarchia konstytucyjna; do 1979 kolonia bryt.
Grenada	Saint George's	Niepodległa monarchia konstytucyjna od 1974; wcześniej kolonia bryt.; dependencje: Carriacon i Mała Martynika; 60-80- komuniści, anarchiści, Am. wykorzystali zamieszki i interweniowali zbrojnie, za czasów przedkomunistycznych było 100 osób w armii, w czasie komunizmu tysiąc + inni
Trynidad- Tobago	Port of Spain	Niepodległe państwo od 1962 (republika od 1976); wcześniej kolonia bryt; Tobago- drobniejsza wyspa, tam tytoń, tabaka, XVIIw należało do księstwa będącego lennem polskim
Antyle Holenderskie	Willemstad	Terytorium autonomiczne Holandii (1954); w 1993 i 1994 referendum w sprawie statusu wysp (zachowanie statusu quo); każda wyspa posiada rząd: Bonaire (Kralendijk), Curacao (nazwa likieru pomarańczowego) (Willemstad), Saba (The Bottom), Sint Eustatus (Oranjestad); Sint Maarten (Philipsburg); jedynie wyspa Aruba wystąpiła o niepodległość
Aruba	Oranjestad	Terytorium autonomiczne Holandii o specjalnym statucie (1986); 1986 secesja od Antyli Holenderskich z postanowieniem niepodległości do 1996 (1990 uzgodnienie z Holandią rezygnacji z niepodległość, 1994)

Federacja Indii Zachodnich

Chaguaramas

Federacja utworzona w 1958 z kolonii bryt: Jamajka (wraz z dependencjami: Kajmany oraz Turks i Caicos), Trynidad i Tobago, Barbados, Antigua (i Barbuda), Dominika, Grenada, Montserrat, Saint Vincent (i Grenedyny), Saint Lucia, Saint Christopher- Nevis- Anguilla; w skład federacji nie weszły Brytyjskie Wyspy Dziewicze; federacja rozpadła się w maju 1962 (konflikt o stolice i prymat)

1962: niepodległość Jamajki i Trynidad i Tobago

1966: niepodległość Barbadosu

1967: status „państwa” (terytorium) stowarzyszonego ze Zjednoczonym Królestwem dla: Antigui i Barbudy, Dominiki, Grenady, Saint Vincent i Grenedyny, Saint Lucii, Saint Christopher

1971: wyodrębnienie Anguilli z terytorium Saint Kitts- Nevis- Angullia

1974: niepodległość Grenady

1978: niepodległość Dominiki

1979: niepodległość Saint Lucii i Saint Vincent i Grenedyny

1981: niepodległość Antigui i Berbudy

1983: niepodległość Saint Kitts- Nevis

1998: referendum separacyjne na Nevis (nie wyszło)

Terytoria zamorskie Francji na Karaibach:

1946: status dependencji zamorskiej dla Gwadelupy i Martyniki

2003: referendum separacyjne za odłączeniem Saint Barthelemy i Saint Martin od Gwadelupy

2007: nowy status- „zbiorowość zamorska” dla Saint Barthelemy i Saint Martin

Terytoria niderlandzkie na Karaibach:

1947: propozycja Aruby uregulowania relacji pomiędzy Królestwem a wyspami w formie odrębnej konstytucji

1954: zmiana statusu Antyli Holenderskich; szeroka autonomia w ramach Królestwa

1986: wystąpienie Aruby z Antyli Niderlandzkich, zachowanie czasowo związku z Królestwem (docelowa niepodległość w 1996)

1990-95: renegocjacje Aruby z Królestwa mające na celu zachowanie związku (status aparte)

2000: referendum na Sint Marten (70% za szeroką autonomią w postaci status aparte)

2004: referendum na Bonaire (59% za zaciśnięciem więzi z Królestwem) i na Sabie (86%)

2005: referendum na Curacao (68% za szeroką autonomią) i na Sint Eustatius (76% za pozostaniem w Antylach Holenderskich)

2007: nowy status Curacao (podobny do Aruby)

2008: przewidywana likwidacja Antyli Holenderskich

EUROPA

Finlandia	Helsinki	Republika; 1917- niepodległość; państwo zróżnicowane: prowincje i terytoria autonomiczne (Wyspy Alandzkie); kiedyś do Szwecji, Rosji, autonomia w ramach imperium Rosji, utrata części terytoriów
Wyspy Alandzkie	Marienhamn (Maarianhamina)	Terytorium autonomiczne Finlandii oparte na akcie międzynarodowym; obecnie własna konstytucja, nie wolno sprzedawać nieruchomości bez zgody władz lokalnych
Szwecja	Sztokholm	Monarchia
Norwegia	Oslo	Monatrchia; powstała w XXw. Wcześniej w unii ze Szwecją (odrębny parlament)
Svalbard	Longyearbyen	Terytorium autonomiczne Norwegii (na podstawie Traktatu Paryskiego w 1920); udostępnienie badań itp dla wszystkich, którzy podpisali Traktat, w tym Polacy na Spitsbergenie; 2,5 tys mieszkańców, duzo z ZSRR
Jan Mayen	-	Terytorium Norwegii (1930); niezamieszkałe
Dania	Kopenhaga	Monarchia; państwo jednolite/ zróżnicowane (gdy przyjmiemy, że ma 2 terytoria); jedna z wysp zajęta przez armię czerwona, oddana w tym roku (?)
Wyspy Owcze	Tórshavn (Thorshavn)	Terytorium autonomiczne Danii; kiedyś zajęte przez Byrt w II wojnie światowej, 1942- niepodległość, ale Dania stwierdziła, że 50,1% nie chce, ale bała się tendencji więc w 48 przyznała autonomię; nie są członkami UE, nadal silne tendencje, do 2014 ma być referendum
Islandia	Reykjavik	Republika (do 1944 w unii personalnej z Danią); podpisanie w umowie, że do 1943 ustalą, czy Islandia będzie nadal częścią Danii czy odrębne; kiedyś zajęta przez Bryt, a w 42- Am, bronili Islandię przed Niemcami; tendencje niepodległościowe,, 17.06.1944- decyzja o wprowadzeniu nowej konstytucji i ogłoszeniu republiki

---