28.04.2010

Finanse - wykład 5

1. Historia pieniądza ma, około 5 tysięcy lat. Więc trzeba użyć prezentacji skrótowej.

1. Nie możemy przywiązywać wagi do kryterium czasu, czyli daty nas nie będą interesować. Historia pieniądza ma swoją dramaturgię wynikającą z tego, że każda forma pieniądza ma swoją historię. Pierwsze informacje o pieniądzu pochodzą z Chin.

2. Będziemy odkrywali tajemnicę pieniądza, poprzez analizę sposobu doskonalenia pieniądza.

2. Doskonalenie form pieniądza:

1. Historia pieniądza rozpoczęła się od tego, że każdy towar mający wartość użytkową i wymienną mógł pełnić funkcję pieniądza. W okresie pierwotnym, każdy towar mógł pełnić funkcję pieniądza.

2. Później zaczęto poszukiwać towaru charakteryzującego się dużą rzadkością. Wybierano towary rzadkie, Np. dobra przywożone z innych krajów. Niektóre towary pełniące funkcję pieniądza:

1. Sól - podzielna, rzadka, ale 1 gram soli suchej był wielokrotnie lżejszy od soli napełnionej wodą

2. Towarów było bardzo wiele. Kiedy przestawały być rzadkie nikt nie chciał ich traktować już jako pieniądz. Starano się przewozić towary do miejsc, gdzie ich było mało.

3. Baran - najcenniejszym dobrem (przez pewien okres czasu).

4. Na początku ubiegłego wieku jakiś antropolog trafił na wyspę, gdzie był pierwotny lud, który składował kamienie z dziurkami przed swoimi chatkami. Kamień pozyskiwali oni na wyspie oddalonej o 400 km. Im ktoś miał więcej kamieni tym był bardziej bogatszy. Owe kamienie spełniały wszystkie przesłanki pieniądza.

3. Jednorodność, podzielność i rzadkość - walory decydujące, o tym, że coś pełni funkcję pieniądza:

1. Sól

2. Suszona herbata

3. Suszone ryby

4. Powyższe dobra miały jedną wadę, nie były trwałe. Później pieniądz w formie dobra konsumpcyjnego zamieniono na dobra metalowe.

5. System wielo-metalowy - system, w którym używano wielu rodzajów metali. Pierwszy pieniądz metalowy były wytwory z żelaza. Był to skok cywilizacyjny w historii pieniądza (trwałość w sensie fizycznym, oraz płynność, a wartość nominału odpowiadała wartości metalu w nim uwięzionym). O rzadkości pieniądza metalowego decydowała rzadkość surowca, z którego wytwarzano pieniądz.

6. Najpóźniej do systemu wielo-metalowego wszedł pieniądz złoty. Pieniądz żelazny był mniej rzadki niż pieniądz złoty.

3. Funkcje pieniądza:

4. Czasy współczesne:

1. System „wielo-papierowy” system prawnego środka płatniczego, którym był złoty. Funkcjonował on tylko na pewnym rynku, natomiast wielu innych transakcji nie można było zawierać za pomocą złotego. Transakcje te dotyczyły towarów luksusowych (w Peweksach), używano tam bonów dolarowych. Jak również funkcjonowały dolary, za które można było kupić wszystko. Dolary pełniły nawet funkcje tezauryzacji i kapitału. Oszczędzano poprzez wymianę złotówek na dolary i przechowywanie ich w skarpecie, bo nie można się było przyznać do posiadania dolarów. Dolar miał 2 ceny:

1. Urzędową

2. W rozliczeniach nieoficjalnych - tam dolary miały się dobrze.

2. Inną formą pieniądza były kartki żywnościowe. Nie wystarczyło posiadać złotego, żeby nabyć towar. Trzeba było jeszcze mieć kartki Społeczeństwo polskie dobrze funkcjonowało w tej mozaice wielo-papierowego systemu. Prowadzono transakcje w dolarach (Np. zapłaty za remonty, kupno samochodu).

3. Kartki naukowe były cenne - można za nie było nabyć wiele dóbr i usług.

4. Nigdy już ludzie nie przejdą na wymianę towar za towar.

5. W PRL-u następowała coraz większa dolaryzacja gospodarki.

6. Wadą kartek było to, że ich wartość była ważna tylko przez miesiąc.

5. Niemcy po I WŚ:

1. Kiedy pieniądz traci rzadkość jest odrzucany. Niemcy wymyślili nowy pieniądz: koniak i papierosy. Niektórzy żołnierze USA myśleli, że Niemcy palili i pili, bo mieli traumę.

2. Marka została odrzucona, ponieważ przestała spełniać swoją funkcję.

3. Niemcy bardzo szybko wydobyły się z inflacji. Markę wymieniono na nową markę. Rewolucja wymiany była z dnia na dzień, z nakazem, że w transakcjach nie może uczestniczyć żadna inna waluta niż nowa marka. Niemcy są zdyscyplinowani, a Polacy niestety nie.

6. Polska po 1990 roku:

1. Próbowano przywrócić do łask złotego. Pierwszą z decyzji Balcerowicza było zabronienie dokonywania transakcji między podmiotami prawnymi w innej walucie niż złoty. Transakcje miały być dokonywane w formie bezgotówkowej. Zaufanie do złotego po woli się odbudowywało. Przeciwdziałano inflacji poprzez korzystne oprocentowanie.

7. System wielo-metalowy:

1. W różnych okolicznościach historycznych i geograficznych przychodził taki moment, że niektóre rodzaje metalowych pieniędzy były mało używane.

2. Sformułowano prawo Krzeszana-Kopernika moneta gorsza wypiera lepszą. Gorszych monet używano do transakcji a lepsze przechowywano.

3. Pieniądz - każde dobro, które pełni funkcje pieniądza: cyrkulacji, miernika wartości i tezauryzacji.

4. Jeśli pieniądz zatraca funkcje pieniądza, to na samym początku zatraca funkcję tezauryzacji i staje się nie-pieniądzem, niby-pieniądz, surogatem pieniądza.

5. Jeśli pieniądz przestaje spełniać swoje funkcje, to ludzie powołują swój własny pieniądz.

8. System wielo-metalowy stał się systemem dwu metalowym. Składał się z dwóch rodzajów pieniądza:

1. Złotego

2. Srebrnego

1. Różnice miedzy systemami wielo a dwu-metalowym:

1. W dwu-metalowym - ustalono parytet, czyli proporcje wymiany pieniądza. Parytet był podobny 1/15 - 1/16.

2. Oprócz metalu monetarnego funkcjonowały metale w formie użytkowej.

3. Były 2 ceny - urzędowa i rynkowa

2. System ten degenerował się:

1. Metale były rzadkie, złoto było atrakcyjniejsze

3. Zjawisko psucia pieniądza - można je porównać do dzisiejszego fałszowania. Spowodowało to ewolucję formy pieniądza. Psucie pieniądza było skoncentrowano na pieniądzu złotym.

4. Pieniądz ewoluował nierówno. Pieniądz w postaci kulek - zaleta pieniądza. Nominał określano wagą, średnicą kulki metalu, wielkością. Później spłaszczono kulkę, w którą nie za dużo dało się wtopić. Szlifowano spłaszczone monety, także po brzegach i krawędziach. W pewnym momencie sprawdzano wartość pieniądza przez gryzienie go.

5. Wizerunki oprócz ochronnej funkcji miały ciekawe znaczenie. Ten, co miał dużo złota mógł przetopić je na monety opatrzone wizerunkiem własnym, dzieci, żony, zwierząt itp.

9. System jedno-metalowy:

1. Na przełomie XVIII i XIX wieku Indie zaczęły kochać się w srebrze. Wielka Brytania pozbyła się większości złota i musiał przejść na system jedno-metalowy.

2. Francja, która musiała płacić Niemcom odszkodowania pozbyła się złota i też przeszła na system jedno-metalowy.

3. Dalsza ewolucja systemu złota:

1. System oparty na złocie funkcjonował do 1973 (1975) roku.

4. Mamy niewielkie doświadczenie w funkcjonowaniu pieniądza papierowego. Problemem nie było samo złoto, ale ewolucja systemu złotego opartego na okolicznościach takich jak:

1. Podział pracy - spowodował rozwój miast, małych manufaktur.

2. Tezauryzacja - spowodowana występowaniem nadwyżki. Ci, którzy prowadzili interesy często płacili kwitami ewidencyjnymi.

10. Pieniądz papierowy:

1. Wpłacane rezerwy były dynamiczne, ale pewna część leżała bezużytecznie. Dlatego zaczęto udzielać kredyty. Bankierzy stwierdzili, że mogą wydawać więcej kwitów (banknotów). Bardziej zachłanni emitowali w nadmiarze. Ci, którzy emitowali kwity ze znakiem bankiera zauważyli, że banknotów jest za dużo i przyszli odzyskiwać własne depozyty. I wtedy okazało się jak dalece niektóre banki przekraczały poziom rezerw stałych. Konsekwencją była utrata zaufania do bankierów.

2. W przypadku współczesnej waluty nie ma odniesienia do ilości złota. Banknot 200 zł ma podwójną wartość banknotu 100 zł, bo wszyscy w to wierzą.

3. Od momentu, kiedy w transakcjach zaczął funkcjonować pieniądz papierowy zaczęto psuć pieniądz złoty poprzez nadmierną emisję pieniądza papierowego.

4

Cechy pożądane dla pełnienia funkcji pieniądza

Zaufanie

Rzadkość

Trwałość

Płynność

Funkcja przechowywania wartości

Funkcja miernika wartości

Funkcja cyrkulacji i wymiany

Funkcje pieniądza

---