Marzena Kupska

Resocjalizacja Sem. I

ELBLĄSKA UCZELNIA HUMANISTYCZNO - EKONOMICZNA

WYDZIAŁ PEDAGOGIKI 2003/2004

AKADEMIA PLATOŃSKA W IV

WIEKU W GRECJI.

Praca zaliczeniowa z przedmiotu:

„Historia Wychowania - Konserwatorium”

Prowadzący: dr. Wojciech Gajewski

ELBLĄG 2003

SPIS TREŚCI		STRONA
WSTĘP	...................................................................................................	3
ROZDZIAŁ I
I.	Biografia Platona........................................................................	4
ROZDZIAŁ II
I.	Rozwój kultury Grecji w IV wieku............................................	6
II.	Akademia Platońska...................................................................	8
Zakończenie	...................................................................................................	10
BIBLIOGRAFIA	...................................................................................................	11

Wstęp.

Działalność Sokratesa spowodowała powstanie wielu szkół filozoficznych w Atenach, które kontynuowały nauki mistrza. Najpoważniejszy z nich był ośrodek założony przez Platona w gaju Akademosa, zwany stąd Akademią. Platon był nie tylko wykładowcą, swoje poglądy włożone w usta Sokratesa przedstawił przeważnie w formie dialogów (Uczta - Symposion, Krytisz, Fedon, Timajos), które stały się odtąd ważnym gatunkiem literackim. Podstawą jego nauczania była nauka o ideach; zdaniem Platona, jedynie one posiadają realny byt, natomiast świat materialny jest tylko słabym odbiciem idei. Był, więc Platon idealista, kontynuującym nauki Pitagorasa, od którego przejął wiele elementów, organizując swą szkołę. Pod wpływem też Pitagorasa przyjmował nieśmiertelność duszy, jej wędrówki jako karę za niewłaściwe życie. Nie był jednak Platon tylko filozofem, myślicielem oddającym się oderwanym od życia spekulacją. Upatrując trudności Grecji IV w. w wadliwym ustroju wystąpił w dziele O państwie z projektem państwa idealnego, którego model zapożyczony został w większej części ze Sparty. Społeczeństwo miało się dzielić na trzy stany, tzn. rządzących państwem filozofów, którym mieli pomagać wojownicy, oraz upośledzonych rzemieślników i rolników, pracujących na utrzymanie dwóch poprzednich. Kiedy jednak próba wcielenia w życie tych zasad w Syrakuzach omal nie zakończyła się tragicznie dla filozofa, w Prawach zmodyfikował Platon swe koncepcje, dostosowując je bardziej do rzeczywistości. Platon pozostawił wielu wybitnych uczniów z Arystotelesa na czele.

Była to postać, która pozostawiła w swoim dorobku wiele dzieł i idei, na których można wzorować się we współczesnym świecie.

Praca składa się z trzech rozdziałów, pierwszy przedstawia biografię Platona jego życie i rozwój, druga mówi o kulturze Grecji w IV wieku. W rozdziale tym omówione zostało wychowanie kulturalne i edukacyjne młodych ludzi. Rozdział ostatni, czwarty ukazuje rozwój samej Akademii Platońskiej, genezę jej powstania, działalność i wpływ na rozwój edukacji.

ROZDZIA I.

1. Biografia Platona.

Urodzony w 427 roku p. n. e. w Atenach, Platon przez matkę Periktionę był spokrewniony z Solonem i przynależał do znakomitego rodu Kodrosa, przez ojca Aristona powiązany z kręgami bliskimi Peryklesowi. Imię Platon było przydomkiem nadanym mu przez nauczyciela gimnastyki ze względu na silną budowę ciała. Od dzieciństwa Platon otrzymał niezwykle staranne wykształcenie i wychowanie. W dwudziestym roku życia zetkną się z Sokratesem i przez dziewięć lat był jednym z jego najbliższych przyjaciół i słuchaczy. Zmuszony ze względów politycznych do opuszczenia Aten, nie był w 399 r. Obecny przy śmierci Sokratesa. Tak zaczął się dość długi okres podróży Platona najpierw do Megary, następnie do Egiptu, Italii i na Sycylię. W roku 387 Platon wrócił do Aten, gdzie rozpoczął działalność nauczycielską w wykupionych zabudowaniach i ogrodzie Akademosa. Związany nie tylko z arystokratycznym stronnictwem ateńskim, ale również w bliskich stosunkach z dążeniami ówczesnej arystokracji, zwłaszcza w Italii i na Sycylii, Platon wychowywał i politycznie i sposobił ludzi przygotowanych do podjęcia działań na rzecz arystokracji.

Były to doświadczenia dla Platona nie zawsze przyjemne ani wzniosłe, ale takie, które świadczą również o gorącej politycznie atmosferze, jaka panowała w kręgu ołtarza Apollona i Muz za murami gaju Akademosa. Platon przeżył w niej i przepracował 42 lata i zmarł około 348 roku p. n. r.

W życiu Platona założenie Akademii było wydarzeniem epokowym w dziejach Zachodnioeuropejskiej nauki. Zakładając Akademię uświadamiał sobie, że znalazł cel swego życia. Stał się odtąd kierownikiem stałej instytucji naukowo- badawczej. Niebyła to jednak chronologicznie pierwsza instytucja tego typu. Nieco starszy od Platona Isokrates stworzył zakład wyższego kształcenia, mimo to Akademia Platona może być nazywana pierwszym uniwersytetem w Europie, gdyż tam prowadziło się naukowe badania. Tak Isokrates, jak i Platon stawiali jako główny cel swych szkół kształcenie młodych ludzi i przygotowanie ich do życia publicznego i do rządzenia państwem.

Platon był głęboko przekonany, że przyszłość świata zależy od nauki, od unii potęgi politycznej z prawdziwą wiedzą. Dlatego też matematyka- dziedzina wiedzy ścisłej, która osiągnęła w IV wieku p. n. e. wysoki stopień rozwoju i doskonałości- stanowiła trzon studiów akademickich co powodowało że wychodzili z niej orginalni matematycy i biegli prawnicy. Z tego względu Akademia stała się wzorem średniowiecznych i nowożytnych uniwersytetów. Była tym uniwersytetem, który miał na celu dostarczenie państwu takich prawodawców i administratorów, których umysły wykształciły się i rozwinęły na bezinteresownym zagłębianiu prawdy. Platon nazywał ich „ królikami filozofami''.

ROZDZIAŁ II.

1. Rozwój Kultury greckiej w IV wieku.

Wybuch wojny peloponeskiej, wywołał poważne zmiany w kulturze greckiej. Był to przejaw procesu duchowego rozwoju, o czym świadczy działalność historyków, jak Tukidydes i Ksenofont, dramaturgów oraz filozofów. Mimo załamania politycznego potrafiły Ateny utrzymać swoje przodujące stanowisko w kulturze greckiej.

Dowodem wzrastającego znaczenia Aten było przyjęcie dialektu attyckiego w świecie greckim jako języka literackiego. Charakterystyczną cechą ówczesnego życia umysłowego w Grecji był stale potęgujący się pęd do zdobycia wyższego wykształcenia. Z tym wiązał się rozwój szkół, które istniały nie tylko w wielkich ośrodkach. Zjawiskiem mającym ogromne znaczenie dla całej starożytności było rozszerzenie się kultury greckiej w IV w. poza tereny zasiedlone przez Greków, do Italii, Kartaginy, Macedonii, Tracji, do Azji Mniejszej czy na Cypr, zapowiadające późniejszą ekspansję w okresie hellenizmu. Wydaje się jednak, że należy ostrożnie podchodzić do problemu tzw. Prehellenizmu jako fazy ekspansji greckiej kultury na Wschodzie. Ograniczył się on, co najwyżej do siedzib panujących. Wzmożony kontakt Greków z ludami „barbarzyńskimi”, z których wiele przyjęło obyczaje greckie, doprowadził do nowego ujęcia wzajemnego ich stosunku. Sofista Antyfon sformułował nawet pogląd, że niema fizycznej różnicy między Grekami a „barbarzyńcami”. Jednakże pogląd ten nie znalazł uznania w społeczeństwie greckim. Przeważyło zdanie filozofa Arystotelesa, który pogardliwie wyrażał się o „barbarzyńcach”. Pogląd ten miał poważny wpływ na propagandowe przygotowanie wyprawy Aleksandra przeciw Persji.

W wieku IV podobnie jak przedtem i potem, panowała rozbieżność w opiniach, jak należy przeprowadzać wychowanie młodzieży. Niełatwo przedstawić metodę kształcenia i wychowania poprzez wieki poprzednie, w ciągu, których zachodziło w Grecji tyle zmian w stosunkach politycznych, ustrojowych, społecznych i poglądach na świat i życie. Od najdawniejszych czasów ojciec miał decydującą rolę w wychowywaniu syna, zawsze za wzór stawiano dawniejsze pokolenia, na tym tle dochodziło do konfliktów między pokoleniem starszym a młodszym. I tak było przez wieki, pokolenie starsze starało się dać młodszemu dać wszystko, co uznawano za najlepsze.

Od siódmego roku życia chłopcy przechodzili pod opiekę ojca. W okresie kreteńskim i achajskim chłopiec p[od kierunkiem ojca i wybranych przez niego opiekunów zaprawiał się

we władaniu bronią, uczył się muzyki i tańca, które to umiejętności były nieodzowne ze względu na obowiązujący udział w obrzędach religijnych. Pewnym przygotowaniem do udziału w życiu publicznym była umiejętność przemawiania. Ponadto przygotował się chłopiec do życia praktycznego, uczył się prowadzić gospodarstwo zajmując się pracą na roli lub w winnicy, a nawet powinien był zapoznać się z podstawami medycyny. W eposach homerowych panowie pracują wraz ze służbą, nieobca była im praca przy budowie okrętów.

Dziewczęta wcześniej przyzwyczajano do prac; pod opieka matki uczyły się przędzenia, tkactwa, prowadzenia gospodarstwa domowego, nabywały też praktyki w domowym lecznictwie. Niezależnie od różnych opinii chłopcy byli od początku kształceni przez trzech nauczycieli. Ważne zadanie przypadało temu pierwszemu, który uczył zasad pisania i gramatyki, uczył ich czytać i podstawowych rachunków. Rolę zeszytów spełniały drewniane tabliczki powleczone woskiem. Kiedy opanowały rolę czytania i pisania, przystępowano do lektury autorów, najczęściej były to eposy Homera oraz bajki Ezopa, w których zawarta była głęboka mądrość. W miarę wzbogacania się literatury, rozszerzał się program: czytano dzieła wielu innych twórców. Drugi nauczyciel uczył grać chłopców na lirze. Śpiewano w chórach i solowo, pieśni poetów, którzy byli autorami hymnów.

Wykształcenia dopełniał nauczyciel gimnastyki, wychowania fizycznego, trener, pod którego kierunkiem chłopcy ćwiczyli się w biegach, skokach, rzucaniu włócznią i dyskiem, a zaprawiali się z całym zapałem mając w perspektywie zwycięstwa podczas wielkich igrzysk.

2. Akademia Platońska.

Akademia została założona ok. 388. Zgodnie z informacjami biografów Platona lepiej jest przyjąć, że stało się to poi powrocie z podróży sycylijskjiej. Platon podjął swą podróż w celu, ażeby odwiedzić Pitagorejczyków, którzy byli już zorganizowani w szkole działającej pod kierownictwem Archytasa, chciał w ten sposób zdobyć pewne doświadczenie, które by się dało wykorzystać przy organizacji Akademii. Założona szkoła miała charakter bractwa religijnego, była usytuowana w pobliżu wzgórza Kolonos, w odległości ok. jednego kilometra na północny zachód od Aten.

Przed ukończeniem budowy swej szkoły Platon miewał wykłady w samym gimnazjum i wskutek tego pisarze mylą gimnazjum Akademii z instytucją Platona, która dopiero po wielu wojennych spustoszeniach przeniosła się do miejskiego gimnazjum, Które też było od dawna nazywane Akademią.

Po dalszych zniszczeniach ogrodu i budynków szkolnych w nim się znajdujących, w czasie oblężenia Sulli w r. 87, szkoła Platona znalazła pomieszczenie w śródmieściu. Po każdej wojnie miasto odbudowywało gimnazjum i ogród, nazywając je dalej Akademią. Przy przyjęciu do Akademii obowiązywał egzamin wstępny. Zakres prac Akademii był imponujący. Uprawiano studia historyczne na bardzo szeroką skalę. Do dyspozycji członków były wielkie zbiory i bogata biblioteka. Z różnych wzmianek można dowiedzieć się, że zajmowano się badaniem przyrody; dyskutowano różne zagadnienia dotyczące natury zwierząt i roślin; zajmowano się też klasyfikacją roślin. Arystoteles, Teofrast i Speuzyp uprawiając badania botaniczne, uprawiali naukę dobrze znaną Platonowi.

Ze szczególnym zamiłowaniem oddawał się Platon studiom matematycznym i astronomicznym. Jeżeli nawet nie miał oryginalnych odkryć na tym polu badawczym, to w każdym razie odkrył metodę aksjomatyczną i stworzył podstawowe terminy matematyczne. Wśród bezpośrednich uczniów Platona oprócz Arystotelesa znalazło się wielu zasłużonych filozofów, którzy po jego śmierci zakładali w swych rodzinnych miastach szkoły sokratyczne, Akademia różniła się od nich zasadniczo; różniła się organizacją; była szkołą w całym tego słowa znaczeniu. Na jej czele stal kierownik, początkowo mianowany, później wybierany przez jej członków, który szkołą kierował i czuwał nad studiami uczniów. Organizacja pracy w Akademii stała się wzorem dla wielu późniejszych szkół, takich jak Liceum Arystotelesa, Stoa czy Ogród Epikura.

Szkołę Platona można podzielić na pięć szkół. Z tych pięciu szkół zalicza się pierwszą do Akademii Starej, drudą i trzecia do średniej, a czwartą i piątą do nowej Akademii.

Stara Akademia, po śmierci Platona w 347 r. p. n. e. Kierownictwo nad Akademią objął jego siostrzeniec Speuzyp.

Speuzyp zmodyfikował w pewnych punktach naukę swego wuja, którą uznał za zbyt optymistyczną. Dobro uznał, zgodnie z poglądem Platona, za cel najwyższy, ale jego zdaniem, cel ten osiąga kiedyś czy tylko zbliża się do niego niewiele istot i rzeczy, a jeżeli nawet osiąga, to na czas krótki.

Średnia Akademia, która powstała z połączenia drugiej i trzeciej, przybrała kierunek sceptyczny. Założycielem tej sceptycznej Akademii był Arkesilaos. Po śmierci ojca starzy brat nakłanial go do studiów retorycznych. Ale on przybywszy do Aten za namową Krantora przystał do Akademii. Łączyła go zażyła przyjaźń ze swym nowym nauczycielem.

Akademia istniała dość długo zmieniali się tylko jej dyrektorzy, którzy wprowadzali swe nowe idee i poglądy, lecz zawsze wzorowali się na twórcy Platonie.

Nowa Akademia. Czwartą i piątą Akademię nazywają też Nową Akademią. Jej działalność na tym etapie rozwoju cechuje nawrót do dogmatyzmu. Pociągną Akademię w tym kierunku Filon z Tessalskiej, Laryssy, który objął kierownictwo nad Akademią.

Ostatnim przewodniczącym był Damascius z Damaszku. Za jego scholarchatu cesarz Justynian rozwiązał Akademię, a członków jej zmusił do opuszczenia Aten. Ale likwidacja Akademii nie była równoznaczna z likwidacją platonizmu. Żyje on pod różnymi postaciami aż po dzień dzisiejszy. Nie obcy był ludziom średniowiecza, a zatryumfował znów w XV wieku w Akademii Platońskiej we Florencji.

Zakończenie.

Platon należy do tych rzadkich myślicieli i pisarzy starożytnych, których dzieła niemal w całości przetrwały po czasy dzisiejsze. Zestaw tych prac mających przeważnie charakter dialogów obejmuje poza dziełami z dawien dawna uznawanymi za autentyczne. Po śmierci znalazł on, bowiem naśladowców z grona swych bezpośrednich lub pośrednich uczniów, których pisma wprowadzono do literackiego katalogu spuścizny mistrza. Autentyczność tych pism już w starożytności budziła wiele zastrzeżeń i do nich nawiązywały krytyczne badania nad dziełami Platona podjęte w przede wszystkim w XIX w i nadal do dziś prowadzone.

Obecnie uznaje się na ogół za autentyczne te dzieła Platona, które za takie uważano już w dalekiej starożytności i które w treści oraz pod względem językowym wskazują na swe bezpośrednie pochodzenie. Niewątpliwie uznaje się, że Akademia Platońska jak i sam Platon byli wzorcami do naśladowania nie tylko w starożytności, ale i w obecnym wieku.

BIBLIOGRAFIA

1. Legowicz J., Historia filozofii starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1986.

2. Leśniak K., Platon, Warszawa 1968.

3. Winniczuk L., Ludzie. Zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983.

4. Wolski J., Historia powszechna - starożytność, Warszawa, 1998.

K. Leśniak, Platon, Warszawa, 1968, s. 56.

tamże, s. 95.

L. Winniczuk, Ludzie. Zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa, 1983, s. 84

L. Legowicz, Historia filozofii starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa, 1986, s. 65

L. Winniczuk, dz. cyt., s. 125.

J. Wolski, Historia powszechna - starożytności, Warszawa, 1998, s. 72.

J. Legowicz, dz. cyt., s. 86

2

---