„Europejski Trybunał Sprawiedliwości jako szczególnego typu sąd międzynarodowy”
Europejski Trybunał Sprawiedliwości (pełna nazwa: Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich) - jest jednym z głównych organów Wspólnot Europejskich, pełni funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego i administracyjnego.
I. Historia powstania
Trybunał został ustanowiony w 1952 r., na mocy Traktatu Paryskiego (1951) zawartego przez członków Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Na początku składał się z siedmiu sędziów. Nieparzysta liczba sędziów zapewniała uniknięcie orzekania remisu. Trybunał Europejski stał się instytucją Wspólnot. Traktat z Maastricht stworzył Unię Europejską, nazwa sądu nie uległa zmianie, tak jak w przypadku innych instytucji. W 1957 r. Powstał Traktat Amsterdamski gdzie jasno określono kompetencje i obowiązki Trybunału Sprawiedliwości. Ustanowiony został jako oficjalny sąd Wspólnoty Europejskiej w 1988 r.
II. Skład
W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi 27 sędziów oraz 8 rzeczników generalnych. Sędziowie i rzecznicy generalni są mianowani przez rządy Państw Członkowskich na okres sześciu lat, a ich mandat jest odnawialny. Są oni wybierani spośród osób o niekwestionowanej niezależności i mających wymagane kwalifikacje lub są prawnikami o uznanych kompetencjach.
Sędziowie Trybunału wybierają spośród siebie prezesa Trybunału na okres trzech lat. Prezes kieruje pracami i administracją Trybunału, przewodniczy również posiedzeniom i obradom.
Rzecznicy generalni wspomagają Trybunał. Ich zadaniem jest przedstawianie, w sposób całkowicie bezstronny i niezależny, opinii prawnej.
Sekretarz pełni rolę sekretarza generalnego instytucji, kierując jej administracją z upoważnienia prezesa Trybunału.
Trybunał może obradować w pełnym składzie lub w składzie wielkiej izby - trzynastu sędziów. Inne sprawy są rozpatrywane przez izby składające się z pięciu lub trzech sędziów. Prezesi izb złożonych z pięciu sędziów wybierani są na trzy lata, a prezesi izb złożonych z trzech sędziów na jeden rok.
III. Siedziba
Siedzibą Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości jest Luksemburg.
IV. Podstawowe informacje na temat ETS
Zadaniem Trybunału jest zapewnienie jednakowej interpretacji i stosowania prawa europejskiego we wszystkich krajach Unii, dba o to by prawo było jednakowe dla wszystkich państw członkowskich. Trybunał zapewnia m. in. aby w sprawach karnych, sądy krajowe nie wydawały rozbieżnych wyroków w podobnych sprawach karnych.
Trybunał czuwa nad tym, by wszystkie państwa członkowskie i instytucje unijne wypełniały nałożone na nie zobowiązania prawne. Organ ten jest prawomocnie uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych między państwami członkowskimi, instytucjami UE, osobami prawnymi i fizycznymi.
V. Rodzaje postępowań przed ETS
Odesłanie prejudycjalne (stanowi podstawę do podobnego orzekań w analogicznych przypadkach)
Trybunał Sprawiedliwości współpracuje ze wszystkimi sądami państw członkowskich UE, Aby zapewnić jednolite stosowanie prawa wspólnotowego, a także uniknąć jakichkolwiek rozbieżności.
Skargi na uchybienie zobowiązaniom
Komisja może wszcząć postępowanie takiego rodzaju, jeśli ma podstawy, by sądzić, że państwo członkowskie nie wypełnia zobowiązań, które nakłada na nie prawo europejskie. Postępowanie może również wszcząć inne państwo członkowskie UE. W obu przypadkach Trybunał rozpatruje domniemane uchybienie i wydaje wyrok.
Skargi o unieważnienie
Jeśli którekolwiek z państw członkowskich uważa, że dany akt prawny jest niezgodny z prawem, mogą zwrócić się do Trybunału o jego unieważnienie. Skargę o unieważnienie może także wnieść osoba fizyczna, która wnioskuje o unieważnienie przez Trybunał konkretnego aktu prawnego, ponieważ ma on bezpośredni negatywny wpływ na nią osobiście.
Skargi na zaniechanie działania
Traktat zobowiązuje Parlament Europejski, Radę oraz Komisję do podejmowania decyzji w określonych warunkach. Jeśli tego nie czynią, państwa członkowskie, pozostałe instytucje Wspólnoty oraz osoby fizyczne bądź firmy mogą wnieść do Trybunału skargę w celu oficjalnego odnotowania faktu tego zaniechania. Skargi wnoszone są do Trybunału przez jego sekretariat. Do każdej sprawy przydzielany jest sędzia i rzecznik generalny.
Odwołanie
Trybunał uchyla orzeczenie Sądu Pierwszej Instancji. Jeżeli postępowanie na to pozwala, Trybunał może sam wydać rozstrzygnięcie. W przeciwnym wypadku przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Pierwszej Instancji.
Kontrola
Orzeczenia Sądu Pierwszej Instancji wydane w przedmiocie skargi wniesionej przeciwko orzeczeniu Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej mogą być w drodze wyjątku poddane kontroli Trybunału Sprawiedliwości.
VI. Postępowanie Trybunału składa się z dwóch części:
1) Procedury pisemnej - wszystkie strony sprawy przedkładają pisemne oświadczenia. Sędzia zajmujący się sprawą opracowuje sprawozdanie podsumowując te oświadczenia i przedstawia prawne aspekty.
2) Procedury ustnej - która stanowi jawną rozprawę. W zależności od wagi sprawy, rozprawa może odbywać się przed izbą składającą się z trzech, pięciu lub trzynastu sędziów, ewentualnie przed pełnym składem Trybunału. Podczas rozprawy adwokaci przedstawiają swoje argumenty przed sędziami i rzecznikiem generalnym, którzy z kolei mają prawo zadawać im pytania. Następnie rzecznik wydaje swą opinię, po czym sędziowie odbywają naradę i ogłaszają wyrok. Od 2003 roku rzecznicy generalni wydają swoją opinię wówczas, gdy Trybunał uzna, że dana skarga dotyczy nowego zagadnienia prawnego. Wyroki Trybunału przyjmuje większością głosów i ogłasza na rozprawach. Zdania odrębne nie są ogłaszane. Decyzje publikuje się w dniu ich ogłoszenia.
VII. ETS we wspólnotowym porządku prawnym
Chcąc stworzyć zjednoczoną Europę, Państwa Członkowskie zawarły traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie oraz Unię Europejską, wyposażone w instytucje tworzące akty prawne dotyczące określonych dziedzin.
Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich jest wspólnotową sądowniczą. Składa się z trzech sądów: Trybunału Sprawiedliwości, Sądu Pierwszej Instancji oraz Sądu do spraw Służby Publicznej, których zadaniem jest kontrola legalności aktów wspólnotowych i zapewnienie jednolitego prawa wspólnotowego.
Orzecznictwo ETS wypracowało obowiązek pełnego stosowania przez krajowe organy administracji i sądy, w ramach ich właściwości, prawa wspólnotowego oraz ochrony praw przyznanych przez nie obywatelom poprzez niestosowanie sprzecznych z nim przepisów prawa krajowego, niezależnie od tego, czy są one wcześniejsze, czy późniejsze niż przepis wspólnotowy.
Trybunał uznał zasadę odpowiedzialności Państw Członkowskich za naruszenie prawa wspólnotowego, która w zasadniczy sposób wzmacnia ochronę, jaką przepisy prawa przyznają podmiotom prywatnym, a jednocześnie jest czynnikiem, który może przyczynić się do bardziej dokładnego wdrażania przepisów wspólnotowych przez Państwa Członkowskie.
Przypadki naruszeń ze strony Państw Członkowskich mogą skutkować powstaniem obowiązku naprawienia szkody, co może mieć bardzo poważne skutki dla ich finansów publicznych.
ETS współpracuje z sądami krajowymi. Sądy te są sądami powszechnymi prawa wspólnotowego. Każdy sąd krajowy, gdy rozpozna spór dotyczący prawa wspólnotowego, może, a niekiedy powinien zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniami prejudycjalnymi.
VIII. Trybunał Sprawiedliwości - stróż prawa
Trybunał Sprawiedliwości zapewnia przestrzeganie prawa wspólnotowego. Posiada czołową pozycję wśród instytucji europejskich i duży autorytet. Rozstrzyga sprawy w oparciu o zasadę większościową kierując się przy tym własnym rozumieniu prawa i sprawiedliwości. Jest sądem konstytucyjnym ponieważ orzeka o prawach i obowiązkach organów europejskich, a także w sporach między państwami członkowskimi Unią, Sądem administracyjnym - orzeka o naruszeniu prawa przez funkcjonariuszy UE, Sądem cywilnym orzeka o odpowiedzialności kontraktowej i odszkodowaniu za działania organów UE, a w pewnych sytuacjach jest także sądem pracy i sądem antymonopolowym. ETS ma ogromna rolę w kształtowaniu się prawa europejskiego.
Bibliografia:
1. Barcz Jan, Górka Maciej, Wyrozumska Anna, Instytucje i prawo Unii Europejskiej,
2. Menkes, Karta Praw Podstawowych UE a konstytucja Europy,
3. Filisek Aneta red C.H. BECK, Prawo Unii Europejskiej z wprowadzeniem.
3