Tworzenie prawa

Tworzenie prawa - pod tym tytułem rozumiemy tworzenie norm prawa obowiązującego.

Stanowienie prawa jest aktem władzy publicznej świadomym i celowym aktem. Charakteryzuje się trzema cechami:

1. Sformalizowany - jest wydany przez uprawniony organ, zachowanie odpowiedniej procedury i w odpowiedniej formie.

2. Prospektywny - zawiera normy mające charakter generalno-abstrakcyjny.

3. Konstytutywny (deklaratywny, deklaratoryjny) - wyraża się w tym że aktem stanowienia kompetentny organ władzy publicznej wprowadza do systemu prawa lub usuwa z niego normy prawne (stwarzanie nowego systemu norm prawnych).

Źródła prawa:

• Źródła prawa w sensie formalnym - są to efekty działalności prawotwórczej uprawnionych organów. Inaczej to forma aktu w którym zawarte są normy prawne.

• Źródła prawa w sensie materialnym - rozumiemy wszystko to co wpływa na treść prawa w sposób pośredni i bezpośredni, np. gospodarka, normy moralne, stosunki społeczne.

• Źródła poznania prawa - rozumiemy wszelkiego rodzaju dokumenty i obiekty na których podstawie możemy ustalić treść norm prawnych

• oficjalne

• nieoficjalne (dziennik urzędowy, monitor polski)

Pojęcie aktu prawego i charakterystyka jego rodzaju:

W pojęciu aktu prawnego rozumie się zarówno akt normatywny np. ustawa, rozporządzenie jak i akt nienormatywny (indywidualny) np. wyrok sądowy, decyzja administracyjna, nakaz płatniczy.

Akt normatywny (akt przetwórczy, prawodawczy) - rozumie się akt zawierający normy generalno-abstrakcyjne.

Akt nienormatywny - jest zindywidualizowanym aktem w konkretnej sprawie dotyczący określonych osób lub instytucji, nie ma w nich norm prawnych, są w nim natomiast zastosowane normy prawne do rozstrzygnięcia konkretnego przypadku.

Cechy systemu źródeł prawa w Rzeczpospolitej Polskiej:

Przez system źródeł prawa w danym państwie rozumiemy całokształt form działalności prawotwórczej zaakceptowanej w danym systemie prawnym w ich powiązaniu i hierarchicznym układzie.

Konstytucja → Ustawa (rozporządzenie z mocą ustawy) → Ratyfikowane umowy międzynarodowe → Rozporządzenia → Uchwały Sejmu i Senat → Uchwały Rady Ministrów → Zarządzenia → Akty prawa normatywnego.

Moc prawa danego aktu normatywnego może być wyższa, niższa lub równa mocy prawnej innych aktów.

Przyjmuje się:

1. Akt normatywny o niższej mocy prawnej nie może być niezgodny z aktem normatywnym o wyższej mocy prawnej.

2. Akt normatywny o wyższej mocy prawnej może uchylić o niższej mocy prawnej.

3. Akt normatywny o wyższej mocy prawnej przesądza w pewnym stopniu o treści aktu o niższej mocy prawnej.

4. Istnieje obowiązek wydawania aktów o niższej mocy prawnej jeżeli są one niezbędne do realizacji aktów o wyższej mocy prawnej.

Konstytucja - jest aktem normatywnym, która zajmuje naczelne miejsce w systemie źródeł prawa.

1. Jest tylko jeden akt normatywny o takiej nazwie i randze w państwie.

2. Konstytucja zawiera zasady stanowienia i obowiązywania aktów tworzących ten system stanowi więc fundament normatywny całego systemu prawa oraz muszą być z nią zgodne inne akty normatywne.

3. Uchwalenie nowej zmiany i uchylenie dotychczasowej konstytucji odbywa się w szczególnym, innym niż w wypadku pozostałych ustaw trybie.

4. Konstytucja zawiera szczególną treść.

Ustawa:

1. Ustawa jest aktem normatywnym o najwyższej po konstytucji mocy prawnej.

2. Ustawa jest aktem podporządkowanym konstytucji co oznacza wymaganie zgodności jej norm z wartościami, zasadami i normami konstytucyjnymi.

3. Jest aktem najściślej związanym z funkcją tworzenia prawa właściwym do stanowienia norm o charakterze generalno-abstrakcyjnym.

4. Z punktu widzenia przedmiotu regulacji ustawa jest aktem nieograniczonym.

5. Uchwalenie ustawy następuje w specjalnej procedurze określonej mianem trybu ustawodawczego.

Quorum - jest to niezbędna, minimalna liczba posłów, która musi obowiązywać, aby sejm mógł podejmować ważne decyzje.

Ratyfikowane umowy międzynarodowe:

Skuteczność umów międzynarodowych względem pozostałych aktów normatywnych jest uzależniona od trybu ratyfikacji.

Umowy międzynarodowe, które są ratyfikowane przez Prezydenta RP, za uprzednią zgodą parlamentu wyrażoną w ustawie, i które są ogłoszone w trybie wymaganym dla ustaw, mają moc prawną ustawy. Jednak w sytuacji zaistnienia kolizji takiej umowy z ustawą pierwszeństwo ma ustawa.

Umowy międzynarodowe ratyfikowane bez upoważnienia ustawy w wypadku zaistnienia kolizji jej norm z ustawą ustępują swą skutecznością ustawie, lecz mają pozycję nadrzędną nad innymi aktami normatywnymi.

Rozporządzenie z mocą ustawy:

• jest stan wyjątkowy

• sejm nie może się zebrać na posiedzeniu

• z wnioskiem o wydanie rozporządzenia wystąpiła Rada Ministrów

• aktem tym nie można zmienić konstytucji ani żadnej ordynacji wyborczej

• rozporządzeniem tym można tylko uregulować niektóre kwestie związane ze stanem wyjątkowym

• podlega zatwierdzeniu na najbliższym posiedzeniu Rady Ministrów.

Rozporządzenie

Upoważnienie do wydawania rozporządzeń przysługuje tylko prezydentowi, rządowi, prezesowi Rady Ministrów, ministrom, Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji, przewodniczącym określonych w ustawie komitetów powołanych w skład Rady Ministrów;

• Rozporządzenie może być wydane wyłącznie wtedy, gdy ustawa w odpowiednim przepisie upoważnia do wydania rozporządzenia,

• Upoważnienie do wydania rozporządzenia powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia oraz zakres spraw przekazanych do uregulowania, a także wytyczne dotyczące treści tego aktu. Wytyczne dotyczące treści rozporządzenia są wskazówkami wyznaczającymi treść rozporządzenia lub sposób ukształtowania jego treści,

• Upoważnienie do wydania rozporządzenia może mieć charakter obligatoryjny albo fakultatywny,

• Do wydania rozporządzenia może ustawa upoważnić dwu lub więcej ministrów,

• Rozporządzenia nie może wykraczać poza granice udzielonego w ustawie upoważnienia,

• Rozporządzenie nie może być sprzeczne ani z ustawą, która jest dla niego bezpośrednią podstawą, ani z innymi obowiązującymi ustawami,

• Rozporządzenie powinno powoływać się na upoważnienie zawarte w ustawie, tj. wskazać szczegółowy przepis ustawy, który zawiera takie upoważnienie,

• Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji innemu organowi (tzw. zakaz subdelegacji) ani zaniechać wydania,

• Warunkiem mocy prawnej rozporządzenia jest jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

Akty prawa miejscowego

Akty te obowiązują wyłącznie na obszarze działania danego organu. Akty prawa miejscowego są stanowione przez organy samorządu terytorialnego (sejmik województwa, radę powiatową, zarząd powiatu, radę gminy i zarząd gminy), na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Na podstawie przepisów uprawniających terenowe organy administracji publicznej do stanowienia aktów prawa miejscowego można wyróżnić akty zawierające statuty, akty zawierające przepisy wykonawcze, tj. akty wydawane na podstawie upoważnień szczegółowych, przepisy porządkowe wydawane na podstawie upoważnień generalnych. Akty prawa miejscowego są publikowane w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Źródła prawa mający charakter wewnętrzny:

1. Uchwały Rady Ministrów - są to akty kierownictwa wewnętrznego, tzn. obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe Radzie Ministrów. Wydawane są na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie oraz ogólnych konstytucyjnych norm kompetencyjnych. Niektóre uchwały Rady Ministrów mogą nie mieć charakteru normatywnego, np. uchwała powołująca daną osobę na określone stanowisko. Uchwały podpisuje prezes Rady Ministrów. Publikowane są w Monitorze Polskim.

2. Zarządzenia - są aktami wewnętrznymi wydawanymi tylko na podstawie upoważnienia ustawy i nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Zarządzenia wydawane przez Prezydenta i prezesa Rady Ministrów są ogłaszane w Monitorze Polskim. Zarządzenia wydawane przez ministrów publikowane są w dziennikach resortowych. Zarządzenia Komendanta Głównego publikowane są w Dzienniku urzędowym Komendy Głównej.

Obowiązywanie aktu normatywnego w czasie:

Akt normatywny:

Obowiązuje od momentu, który wyznaczył ustawodawca, nie wcześniej jednak niż od dnia opublikowania. Data publikacji jest data uwidoczniona na stronie tytułowej danego oficjalnego organu publikacyjnego, w którym ten akt jest wydrukowany. Akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia chyba ze dany akt normatywny określi termin dłuższy. W uzasadnionych wypadkach akty normatywne mogą wchodzić w życie w terminie krótszym nie z14 dni, a jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa nie stoją temu na przeszkodzie dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku urzędowym. Nadanie aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej jest możliwe tylko wówczas, gdy zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie.

Przepisy porządkowe wchodzą w życie po upływie 3 dni od dnia ich ogłoszenia. Jednak w uzasadnionych wypadkach przepisy porządkowe maga wchodzi w życie w terminie krótszym niż 3 dni a jeżeli zwłoka w wejściu w życie przepisów porządkowych mogłaby spowodować nieodwracalne

szkody lub poważne zagrożenie życia zdrowia czy mienia można zarządzić wejście w życie takich przepisów z dniem ich ogłoszenia.

Vacatio legis - Okres od dnia ogłoszenia aktu normatywnego do chwili wejścia w życie. Jego długość powinna być dostosowana do potrzeb danego aktu normatywnego

3 powody wydłużenia vacatio legis:

• obszerność aktu normatywnego i jego doniosłość społeczna

• fakt ze niektóre akty normatywne wprowadzają nowe instytucje, reformują znane struktury organizacyjne

• podaje się okoliczność, iż uzyskanie wiadomości o akcie normatywnym, dotarcie do jego tekstu jest utrudnione dla pewniej kategorii podmiotów (podmioty zamieszkałe za granica lub mające siedzibę poza krajem)

Obliczając termin wejścia w życie aktu normatywnego określonego w dniach nie uwzględnia się dnia ogłoszenia z wyjątkiem przypadków, gdy akt normatywny wchodzi z dniem ogłoszenia. Terminy zaś wejścia w życie określone w tygodniach miesiącach lub latach kończą się z upływem dnia, który nazwa lub data odpowiada dniowi ogłoszenia a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było- w ostatnim dniu tego miesiąca.

Klauzula derogacyjna - zamieszczana na końcu aktu normatywnego, w której wyszczególnia uchylone akty normatywne czy poszczególne przepisy.

Zasada: przepisy późniejsze uchylają wcześniejsze zawarte w aktach normatywnych równorzędnych lub niższych. Od tej zasady istnieje wyjątek:, gdy przepis późniejszy ma charakter ogólny to nie uchyla on przepisu wcześniejszego o charakterze szczególnym.

Ważna jest również zasada ze przepis szczególny uchyla przepis szczególny.

Niekiedy akt normatywny obowiązuje od daty, która sam skazuje jako moment końcowy swego obowiązywania. Przeważnie data ta jest precyzyjnie wyznaczona czasami zaś wskazana w sposób ogólny.

Niestosowanie przepisu - akt prawotwórczy przestaje obowiązywać, choć nie został uchylony innymi aktami i nie została w nim oznaczona data końcowa jego obowiązywania, jeżeli jego przepisy nie znajdują przez bardzo długi czas zastosowania i wytwarza się przy tym powszechne przeświadczenie ze akt ten nie obowiązuje, czyli mamy do czynienia z uchyleniem aktu przez brak stosowania.

Obowiązywanie aktu normatywnego w przestrzeni:

Prawo wewnętrzne ustanowione przez organy władzy publicznej obowiązuje na terytorium danego państwa. Zasada jest ze akty normatywne wydawane przez organy centralne obowiązują na terytorium danego państwa, chyba ze same stanowią inaczej.

Wyjątki pojęcia terytorium państwa:

• rozszerzenie - omawianej zasady dotyczy statków morskich powietrznych i kosmicznych podnoszących banderę lub mających znak danego państwa

• ograniczenie zasady terytorialności jest związane z eksterytorialnością placówek dyplomatycznych państw obcych znajdujących się na terytorium danego państwa. Pewne ograniczenia wiążą się tez z bazami wojskowymi i pobytem obcych sil zbrojnych na terytorium danego państwa.

Akty normatywne prawa miejscowego wydawanie przez terenowe organy administracji publicznej obowiązują na terytorium, na którego obszarze organy te sprawują władze.

Obowiązywanie aktu normatywnego co do osób: Zasada jest ze prawo danego państwa obowiązuje wszystkie osoby, które znajdują się na jego terytorium bez względu na ich przynależność państwowa. Wyjątek od tej zasady dotyczy przedstawicieli innych państw akredytowanych w danym państwie, którzy korzystają z przywilejów dyplomatycznych. Państwo gwarantuje tez niekiedy niektórym osobom, nietykalność. Ograniczenie czy wyłączenie jurysdykcji następuje także wobec członków obcych sil zbrojnych, stacjonujących na terytorium danego państwa. Kwestie te są regulowane w specjalnych umowach.

Budowa aktu normatywnego:

- jest związana z zasadami techniki prawodawczej. Przez pojęcie zasady techniki prawodawczej (legislacyjnej) rozumie się, że są to dyrektywy wskazujące jak poprawnie redagować akty normatywne)

prawo obowiązujące w danym kraju jest zawarte a w aktach normatywnych. Ogół zwrotów językowych zawartych w aktach normatywnych techniki prawodawczej nazywamy tekstem prawnym. Sposób budowy tekstu prawnego określają dyrektywy systematyki wewnętrznej aktu normatywnego.

Każdy akt normatywny ma określona strukturę graficzna i merytoryczna.

Struktura graficzna aktu normatywnego - to ustalenie reguł dotyczących formalnego podziału tekstu prawnego.

Ustęp - artykuł (punkty, litery, tirety) - oddziały - rozdziały - działy - tytuły - księgi - części.

Podstawowa jednostka redakcyjna i systematyzacyjna rozporządzenia naraz aktów o charakterze wewnętrznym (uchwał i zarządzeń) i aktów prawa miejscowego jest paragraf (można go dzielić na ustępy, punkty, litery, tirety).

Struktura merytoryczna aktu normatywnego:

Akt normatywny składa się z tytułu i części. Tytuł składa się z 3 części:

• oznaczenia aktu np., ustawa, rozporządzenie

• daty uchwalenia czy wydania aktu normatywnego

• ogólnego określenia przedmiotu aktu

Każda część tytułu podaje się w oddzielnym wierszu w kolejności jak wyżej. Data aktu normatywnego

jest poprzedzona zwrotem „z dnia” i zawiera wskazanie dnia nazwę miesiąca określona słownie oraz rok-cyframi arabskimi znakiem „r”. Przedmiot aktu normatywnego należy określić oznaczając w sposób ogólny i zwięzły treść oraz zakres regulowanego aktem zagadnienia bez powołania a tytule aktu dat innych aktów normatywnych i numeracji dzienników publikacyjnych

treść aktu norm. Może zawierać:

preambułę - wstępna część aktu normatywnego umieszczona między tytułem a przepisami merytorycznymi. Element obligatoryjny aktu normatywnego. Występuje zazwyczaj w ustawach konstytucyjnych a także aktach o szczególnie uroczystym charakterze, aktach nowatorskich lub w sytuacjach, gdy prawodawca chce wyraźnie określić motywy wydania aktu, cele, którym ma służyć lub funkcje jakie ma on spełniać.

Przepisy ogólne - powinny określać:

• zakres przedmiotowy i podmiotowy stosunków regulowanych przez dany akt, a w razie potrzeby również zakres stosunków wyłączonych spod jego działania

• zasady wspólne dla dalszych przepisów.

Problematyka przepisów ogólnych jest uzależniona od charakteru normowanej materii. W przepisach ogólnych objaśnia się także używane w akcie określenia i skróty. Niekiedy w przepisach ogólnych spotyka się z definicjami podstawowych pojęć dla danego aktu normatywnego. W razie większej liczy pojęć wymagających wyjaśnienia w części ogólnej, na końcu umieszcza się słowniczek.

Przepisy szczegółowe - to przede wszystkim katalog podstawowych instytucji regulowanych przez dany akt normatywny. Przepisy szczegółowe stanowią przeważnie najobszerniejszą część aktu norm. Na treść przepisów szczegółowych rzutuje specyfika regulowanego przedmiotu. Zaleca się by przepisy były uporządkowane:

• przepisy prawa materialnego

• przepisy o organach i trybie postępowania

• przepisy karne

Przepisy zmieniające - zawarte są przepisy wprowadzające zmiany w innych aktach normatywnych

Przepisy przejściowe - należy normować oddziaływanie nowego prawa na stosunki powstałe pod działaniem dotychczasowego prawa. Należy w szczególności:

• unormować sposób zakończenia postępowania w sprawach będących w toku

• rozstrzygnąć, czy i w jakim zakresie stosuje się n nowe przepisy do uprawnień i obowiązków powstałych pod działaniem dotychczasowego prawa

• rozstrzygnąć czy i przez jaki czas utrzymuje się w mocy instytucje prawne które znosi nowe prawo

• rozstrzygnąć czy utrzymuje się w mocy dotychczasowe przepisy wykonawcze od czasu zastąpienia ich nowymi

Przepisy dostosowujące - reguluje się w szczególności:

• sposób powołania po raz pierwszy organów lub instytucji tworzonych nowa ustawa

• sposób przekształcenia organów lub instytucji utworzonych na podstawie dotychczasowej ustawy w organy lub instytucje tworzone przez nowa ustawę

• sposób likwidacji organów lub instytucji znoszonych nowa ustawa, zasady zagospodarowania ich mienia

• uprawnienie i obowiązki ich dotychczasowych pracowników

Przepisy końcowe - w następującej kolejności:

• przepisy uchylające

• przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie

• przepisy o wygaśnięciu mocy aktu normatywnego

Zmiana aktu normatywnego nazywa się nowelizacją. Polega ona na:

• dodaniu do aktu nowelizowanego nowych przepisów

• uchyleniu z aktu obowiązującego określonych przepisów

• zastąpieniu jakichś przepisów w obowiązującym akcie normatywnym przepisami o innym brzmieniu lub innej treści

Przewiduje się 2 formy nowelizacji: odrębną ustawę nowelizującą oraz przepisem innej ustawy

jeżeli liczba zmian w ustawie jest znaczna lub gdy ustawa była uprzednio wielokrotnie nowelizowana i posługiwanie się tekstem ustawy może być utrudnione, Marszałek Sejmu ogłasza tekst jednolity ustawy. Powołany przepis ustawy stosuje się odpowiednio do ogłaszania tekstów jednolitych aktów normatywnych innych niż ustawa. Teksty jednolite aktów normatywnych innych niż ustawa ogłasza organ właściwy do wydania danego aktu normatywnego. Tekst jednolity redaguje się wg następujących zasad:

• zachowuje się numeracje pierwotnego tekstu ustawy, bez wprowadzenia w tej numeracji zmian wynikających z dokonanej nowelizacji

• w miejsce przepisów uchylonych wpisuje się określenie skreślony, podając w odnośniku tytuł ustawy uchylającej w całości oraz wskazując przepis nowelizujący i datą jego wejścia w życie

• przy przepisach zmieniających albo nowych podaje się w odnośniku tytuł ustawy nowelizującej w całości oraz wskazuje przepis nowelizujący i datę jego wejścia w życie

Kodeks - uznaje się za kwalifikowana formę porządkowania prawa, ponieważ nazwę te nadaje się ustawie jedynie wtedy gdy spełnia określone warunki. W szczególności musi być to ustawa która w sposób wyczerpujący, oparty na spójnym zespole zasad normuje jakąś rozległą, lecz wyodrębnioną dziedzinę stosunków społecznych. Ustawa taka powinna możliwie jednolicie kształtować podstawowe instytucje prawne i być wydawana , gdy istnieje duże prawdopodobieństwo ze będzie aktem stabilnym, podstawowa regulacja danej gałęzi prawa

Kodyfikacja - łączy się z ustanowieniem nowego aktu normatywnego, w Polsce -ustawy. Błędy w ogłoszonym tekście aktu prawnego prostuje się w formie obwieszczenia.

Prawo wspólnot europejskich - stało się częścią naszego systemy prawa wewnętrznego.

---