Rośliny użytkowe - pytania na egzamin.
Wymień główne grupy roślin pokarmowych.
rośliny pokarmowe
rośliny oleiste
rośliny przyprawowe
używki
rośliny lecznicze
rośliny kosmetyczne
rośliny włóknodajne
rośliny farbiarskie (krokosz barwierski, marzanna barwierska, indygowiec farbiarski, urzet barwierski)
rośliny paszowe
drzewa
rośliny ozdobne.
Co to są archeofity - podaj 3 przykłady.
Archeofity - rośliny, które zadomowiły się w naszym kraju od pradziejów do końca XV wieku (z wykopalisk); większość pochodzi z południowo - wschodniej Azji. Przykłady: chwastnica jednostronna, owies głuchy, lulek czarny
Wymień jadalne części roślin.
młode pędy (np. chmielu, pióropusznika strusiego)
liście (np. szczaw, wiąz)
pączki kwiatowe i pączki liściowe (np. lipy, szczawiu)
kwiaty (np. szczawika zajęczego)
owoce (np. jarzębiny)
nasiona (np. jałowiec, wyka)
korzenie (np. pasternak, kozibród łąkowy)
kłącza (np. perz, trzcina)
bulwy (np. ziarnopłon wiosenny)
sok (np. z drzew takich jak brzoza)
kora, miazga, łyko.
Wady lub zalety użytkowania roślin dziko rosnących.
Wymień grupy roślin użytkowych.
rośliny pokarmowe
rośliny oleiste
rośliny przyprawowe
używki
rośliny lecznicze
rośliny kosmetyczne
rośliny włóknodajne
rośliny farbiarskie (krokosz barwierski, marzanna barwierska, indygowiec farbiarski, urzet barwierski)
rośliny paszowe
drzewa
rośliny ozdobne.
Wymień zboża o największej produktywności na świecie.
pszenica
kukurydza
ryż
Na czym polegała amerykańska rewolucja neolityczna.
Amerykańska Rewolucja Neolityczna, czyli długotrwały proces udomowiania rośli w Ameryce Środkowej. Efektem była Rewolucja Neolityczna (od zbieractwa do orki).
Wymień 3 rośliny lub produkty, w których się znajdują znaczne ilości Mg, witaminy B2 (szparagi).
Magnez - kasza jęczmienna, płatki owsiane, kukurydza, orzechy, jarmuż, natka pietruszki, seler, czekolada, mak, zielony groszek, pieczywo z pełnego przemiału, soja.
Witamina B2 - orzechy, migdały, kukurydza, jabłka, kalafior, pieczywo razowe i ciemne, groszek, kasza gryczana, ziemniaki
Wymień po 3 rośliny, które wywodzą się z ośrodka śródziemnomorskiego lub południowoamerykańskiego.
Ośrodek śródziemnomorski - karczochy, szparag lekarski, seler naciowy, sałata, pietruszka, skorzoneria, cykoria podróżnik, brokuły, kalafior, kapusta brukselka.
Ośrodek południowoamerykański - ziemniak, orzech ziemny, pomidor, fasola zwykła.
Podaj 3 przykłady roślin z olejkami aromatycznymi.
Pietruszka zwyczajna, imbir lekarski, ostryż długi (kurkuma długa)
Wymień przyprawy stosowane jako konserwanty.
tymianek
gorczyca
rozmaryn
czosnek
szałwia
cebula
chrzan
Wymień jakie wpływy zaznaczają się w kuchni polskiej.
wpływy włoskie (śródziemnomorskie)
wpływy francuskie (śródziemnomorskie)
wpływy orientalne (XVI - XVIII wiek)
Wymień przyprawy z aromatycznymi związkami siarki.
czosnek
cebula
szalotka
czosnek wężowy
szczypiorek
czosnek dęty (cebula siedmiolatka)
Wymień 10 roślin sadowniczych.
Śliwa, wiśnia pospolita, czereśnia, tarnina (śliwa tarnina), śliwa domowa, renkloda, morela, jabłoń domowa, grusza domowa, brzoskwinia, mirabela, pigwa pospolita.
Podaj nazwy 5 najczęściej stosowanych używek na świecie.
Podaj 5 przykładów roślin sadowniczych pochodzących z ośrodka wschodnioazjatyckiego lub euroazjatyckiego.
pomarańcza słodka
brzoskwinia
morela
kiwi
mandarynka
Podaj 5 substancji czynnych obecnych w roślinach leczniczych.
olejki eteryczne
glikozydy
terpeny i terpenoidy
fitosterole
substancje drażniące
inulina
Podaj 3 tytuły dzieł na temat roślin leczniczych lub 3 nazwiska autorów publikacji na temat tych roślin.
Podaj czas i miejsce, w którym doszło do udomowienia roślin przyprawowych.
Babilon - 7500 BP: szafran, kardamon, kmin indyjski, tymianek, kolendra, czosnek, cebula
Indie - 3000 BP: pieprz, gałka muszkatołowa, kurkuma, imbir, cynamon, kardamon, goździki
Egipt - 3500 BP: kolendra, piołun, kmin, gorczyca, sezam, mięta, tatarak, cynamon, czosnek, szafran, anyż
Starożytna Grecja: cynamon, pieprz, imbir, anyż, kmin, fenku, kolendra, mięta, pietruszka, majeranek, laur, tymianek, szafran, czosnek
Podaj nazwy warzyw i jarzyn, które sprowadziła Bona:
Oliwki (oliwa z oliwek), migdały, figi suszone, rodzynki, ryż, owoce cytrusowe (cytryny i pomarańcze), przyprawy do słodkich potraw (anyż, gałka muszkatołowa).
Podaj nazwy 4 warzyw lub jarzyn stosowanych w leczeniu, np. biegunki, otyłości.
Biegunka - banany, czarne jagody, awokado, bób, czosnek
Otyłość - ananas, fasola, szparagowe, por, brokuły, seler
Z jakich grup roślin powstały pierwsze pierwotne i wtórne rośliny uprawne.
Pierwotne rośliny uprawne, np. pszenica i jęczmień powstały z form dzikich celowo wziętych do uprawy.
Wtórne rośliny uprawne wykształciły się z chwastów pierwotnych roślin uprawnych (później zostały wzięte do uprawy), np. żyto, owsy, konopie (Vavilov, 1926).
W jakiej części świata doszło do udomowienia większości zbóż i podaj 3 przykłady tych roślin.
Wymień procesy, w wyniku których doszło do udomowienia dzikich traw.
zbiór traw z dzikich stanowisk (np. Zizania aquatica - Ameryka Północna, Hordeum distichon - Azja (do 50 - 80 kg/dzień).
transport i obróbka - spontaniczne rozsiewanie przy osadach
półuprawy (wypalanie, pielenie)
spontaniczne krzyżowanie się z innymi trawami.
Podaj po 2 przykłady roślin, które można stosować jako namiastkę szparagów lub szpinaku.
Namiastki szparagów: chmiel zwyczajny, orlica pospolita, skrzyp polny, trzcina pospolita, wierzbówka kiprzyca, rdest ziemnowodny, pałka szerokolistna.
Namiastki szpinaku - szczaw zwyczajny, pokrzywa zwyczajna, komosa biała, komosa strzałkowata, podagrycznik pospolity.
Wymień główne formy pożywienia, podaj po 2 przykłady roślin z każdej formy.
Podaj po 3 przykłady kenofitów i apofitów.
Kenofity - nawłoć kanadyjska, słonecznik bulwiasty, szczawik Dillena.
Apofity - orlica pospolita, babka lancetowata
Z jakiego powodu herbata posiada tak charakterystyczny smak i zapach.
Podaj te działania (właściwości) kawy, które czynią ją „wspomagaczem” pracy studenta.
zwiększa sprawność myślenia i polepsza pamięć
dotlenia organizm
jest głównym przeciwutleniaczem w diecie osób spożywających niewiele warzyw i owoców
działa pobudzająco
Podaj 5 namiastek szparagów.
Namiastki szparagów: chmiel zwyczajny, orlica pospolita, skrzyp polny, trzcina pospolita, wierzbówka kiprzyca, rdest ziemnowodny, pałka szerokolistna.
Wymień wady stosowania roślin jadalnych dziko rosnących.
Jaka jest geneza powstania herbaty czarnej.
Czarna herbata powstała przypadkowo, w wyniku zamoknięcia ładunku zielonej herbaty przewożonej kliperem do Anglii. Zebrany surowiec pozbawia się w suszarniach z 75% do 30 - 40% wody, wskutek czego liście więdną i stają się wiotkie. W takim stanie poddaje się je zwijaniu (skręcaniu) ręcznie lub za pomocą maszyn. W czasie tego zabiegu komórki ich ulegają uszkodzeniu i wypływa z nich sok. Następnie surowiec przepuszcza się kilkakrotnie przez sita, gdzie gałązki ulegają pokawałkowaniu. Tak spreparowany materiał poddaje się fermentacji w komorach o dużej wilgotności powietrza przez około 20 - 60 minut. Nabiera on tu ciemnego zabarwienia i specyficznego aromatu. Przyrządzoną masę poddaje się suszeniu dopóty, aż zawartość w niej wody nie przekroczy 7 - 8%. W ten sposób ze 100 kg świeżych liści otrzymuje się 20 - 30 kg produktu. Wysokość temperatury i czas suszenia decydują o jakości produktu. Ostatnim etapem jest sortowanie herbaty, a w niektórych przypadkach jeszcze jej pokrajanie. W zależności od produktu ostatecznego wyróżnia się herbatę łamaną i tzw. okruchy.
Dlaczego ryż brązowy jest bardziej wartościowy niż biały.
Ryż brązowy - bez plew, lecz z okrywami nasiennymi. Ma małą trwałość, przechowuje się go do 3 miesięcy. Smakiem zbliżony do kaszy jęczmiennej, jest bardzo wartościowy (pod względem odżywczym). Należy przechowywać go w lodówce. Wymaga dość długiego gotowania (około 50 minut). Po ugotowaniu nie skleja się, jest sprężysty.
Ryż biały - bez plew, okryw nasiennych i bez zarodników. Zwany jest polerowym, otrzymuje się po usunięciu z ziarna wszystkich wierzchnich warstw. Ma on delikatniejszy smak niż ryż brązowy i znacznie krócej się gotuje (15 - 20 minut). Producenci zazwyczaj wzbogacają go w witaminy i związki mineralne.
Jakie znamy gatunki kawowca, z którego otrzymuje się kawę.
kawa arabska (Coffea arabica)
kawa koszykowa (Coffea canephora war. robusta)
kawa liberyjska (Coffea liberia)
kawa wyniosła
W jakiej formie tytoń był przyjmowany aż do XIX wieku i z jakiego powodu.
W formie tabaki, także żuto, wdychano dym
Alkaloidy jakich roślin wykorzystują olbrzymie koncerny Pepsi i Coca - Cola.
Są to alkaloidy: koli zaostrzonej (Cola acuninata) i koli błyszczącej (Cola nitida).
Podaj 5 postulatów programu „ Zielonej Rewolucji” Normana Borlauga.
Zielona rewolucja - określenie programów rozwoju rolnictwa prowadzonych w latach 60. XX w. przez agencję ONZ - Organizacja do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO). Ich celem było zlikwidowanie zjawiska głodu na Ziemi poprzez zwiększenie produktywności rolnictwa (zwłaszcza w krajach tropikalnych i subtropikalnych) dzięki zastosowaniu wydajniejszych odmian roślin uprawnych i rozwojowi agrotechniki.
Ważnym czynnikiem było wyhodowanie nowych odmian pszenicy, ryżu (np. IR-8) i kukurydzy, charakteryzujących się dużą plennością i odpornością na choroby.
Mimo znacznej poprawy sytuacji żywnościowej w wielu krajach m.in. Indiach, Pakistanie, państwach Ameryki Południowej i Afryki, zielona rewolucja miała również swoje negatywne następstwa: ekologiczne - niekorzystne przekształcenia środowiska przyrodniczego w wyniku wprowadzania monokultur rolnych, przeprowadzania nieprzemyślanych melioracji czy nadmiernego zużycia wody w celu nawadniania, nadużywania nawozów sztucznych i pestycydów; społeczne: np. nagły wzrost zróżnicowania dochodów (biedni jeszcze bardziej zubożali), zaś brak doświadczenia rolników i odpowiednich urządzeń do magazynowania spowodował straty cennych nadwyżek żywności.
Idea zielonej rewolucji krytykowana była również z pozycji marksistowskich - uważano, że prawdziwym jej celem jest wprowadzanie i utrwalanie systemu kapitalistycznego, m.in. poprzez zaniechanie reform rolnych i zachowywanie dotychczasowej struktury własności obszarów rolnych.
Podaj przyczyny odchodzenia ludzi od fitolnegii.