Naturalne środki odurzające

Nadużywanie środków odurzających przez ludzi ma długą historię, sięgającą okresów prehistorycznych.Znane jest, że Aztekowie, jak również Sumerowie stosowali tysiące lat przed naszą erą pewne alkaloidy i środki halucynogenne w celu wywoływania stanów podniecenia oraz halucynacji. Dlatego o narkomanii lub uzależnieniu od substancji podawanych do organizmu z zewnątrz trudno jest mówić jako o zjawisku związanym ze współczesną cywilizacją. Można jednak uznać, że w XX wieku nastąpił gwałtowny wzrost zainteresowania substancjami doprowadzającymi człowieka do stanów upojenia i euforii.

W 1974 roku Komitet Ekspertów WHO ustalił 8 podstawowych typów toksykomanii:

1. Typ morfinowy- charakteryzuje się silną zależnością psychiczną i fizyczną oraz zwiększeniem tolerancji, wyraźne objawy abstynencji.

2. Typ barbituranowo-alkoholowy- wyraźna zależność psychiczna, niewielkie zwiększenie tolerancji oraz objawów abstynencji.

3. Typ kokainowy- charakteryzuje się silną zależnością psychiczną, nieco słabszą fizyczną, znacznym zwiększeniem tolerancji i zespołem abstynencji.

4. Typ cannabis (alkaloidy konopi)- umiarkowana lub silna zależność psychiczna, brak zależności fizycznej i objawów abstynencji, niewielkie zwiększenie tolerancji.

5. Typ amfetaminowy- zależność psychiczna, brak zależności fizycznej, wyraźne zwiększenie tolerancji.

6. Typ khat (katyna, efedryna i jej pochodne) zależność psychiczna, niewielka zależności fizycznej, brak zwiększenia tolerancji.

7. Typ substancji halucynogennych-słaba zależność psychiczna, niewielka zależności fizycznej, brak zwiększenia tolerancji.

8. Typ lotnych rozpuszczalników- słabo wyrażona zależność psychiczna, silne objawy toksyczne.

Naturalne pochodne opium

Opium to wysuszony sok mleczny, otrzymywany z niedojrzałych owoców (makówek) maku lekarskiego (Papaver somniferum). Opium było w przeszłości używane głównie jako środek przeciwbólowy, uspokajający, nasenny i odurzający. Stosowane było głównie w postaci nalewki alkoholowej (laudanum) lub palone. Opium zawiera około 40 alkaloidów, zawarte są one w soku mlecznym we wszystkich organach z wyjątkiem nasion. Należących do dwóch grup: pochodne fenantrenu (morfina, kodeina, tebaina) oraz pochodne izochinolinowe (papaweryna, narkotyna, narceina). Działanie uzależniające wykazuje morfina, w słabszym stopniu kodeina i narkotyna.

-Morfina

Morfinę otrzymuje się ze słomy makowej lub opium, którego jest głównym składnikiem. Jest stosowana w lecznictwie jako lek przeciwbólowy. Leczenie morfiną trwające dłuższy czas może doprowadzić do uzależnienia.

Działanie toksyczne związane przede wszystkim z działaniem narkotycznym na ośrodkowy układ nerwowy, działanie porażające ośrodek oddechowy. U narkomanów występuje zatrucie przewlekłe. Charakterystycznymi objawami są:

-suchość błon śluzowych jamy ustnej i gardła

-nerwobóle

-parestezje to inaczej czucie opaczne. Wrażenie czuciowe są opisywane przez chorych jako pieczenia, mrowienia, uczucie przebiegających prądów.

-bóle mięśniowe

-zmiany w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego, prowadzące do znacznego wychudnięcia

-u mężczyzn występuje niemoc płciowa

- u kobiet zaburzenia miesiączkowania.

Doustna dawka śmiertelna - 200-400mg, podskórna 100-200mg.

-Kodeina

Otrzymywana z opium lub syntetycznie przez metylowanie morfiny. Rzadziej od morfiny prowadzi do uzależnienia, przeważnie po dłuższym podawaniu. LD50 kodeiny przy podaniu pozajelitowym to około 550 mg, a przy podaniu doustnym około 2-2,5g. Działanie wykorzystywane w lecznictwie:

-Przeciwbiegunkowe;

-Przeciwkaszlowe - w dawkach mniejszych niż mających działanie przeciwbólowe (standardowo 8-15 mg), działanie przeciwkaszlowe utrzymuje się około 3 godzin, a wywołane jest przez działanie substancji na ośrodek mózgowy odpowiedzialny za oddychanie;

-Przeciwbólowe (ok. 7-krotnie słabsze od morfiny) - zazwyczaj wchodzi w skład złożonych leków przeciwbólowych.

Kodeina jako narkotyk

Kodeina używana jest też jako narkotyk, w dawkach 100-300 mg bez tolerancji, lub w większych w wyniku nabytej tolerancji. Podobnie jak większość opioidów powoduje stany relaksacji, euforię, apatię, "błogostan" i uspokojenie. Działanie euforyzujące występuje po około 20-45 minut i utrzymuje się przez 1-1,5 godziny. W końcowym stadium działania można odczuwać rozdrażnienie, bóle i zawroty głowy, zaburzenia łaknienia, senność, nudności, a nawet wymioty. Dodatkowo, pod wpływem kodeiny, może występować uporczywe swędzenie na powierzchni całego ciała, z powodu wydzielania znacznych ilości histaminy(występuje naturalnie w organizmie ludzkim, pełni funkcję mediatora procesów zapalnych, neuroprzekaźnika oraz pobudza wydzielanie kwasu żołądkowego).

-Narkotyna (noskapina, C₂₂H₂₃NO₇) - naturalny alkaloid (pochodna izochinolinowa) opium o działaniu przeciwkaszlowym, jednocześnie pobudzający ośrodek oddechowy. Ma słabe działanie spazmolityczne. Działania niepożądane: Senność, nudności, zawroty głowy, odczyny uczuleniowe, brak apetytu, halucynacje, tymczasowa impotencja.

Kokaina

Surowcem są liście zbierane z krzewu krasnodrzewu (Erythroxylon coca), zawierające przeciętnie 1% kokainy.

Indianie peruwiańscy jako pierwsi zauważyli oddziaływanie liści koki. Używali jej w celach obrzędowych, a także podczas dalekich wypraw morskich. Kokaina zwiększa wytrzymałość i

pozwala pokonywać szybciej spore odległości pieszo.

W Europie kokaina nie była znana przed odkryciem Ameryki, została przywieziona przez hiszpańskich kolonizatorów. Pozostała jednak niezauważona do XIX wieku. W ostatnich dekadach XIX wieku była lekiem łatwo dostępnym w drogeriach, aptekach i barach. Do jej przyjmowania zachęcali najlepsi lekarze. Weszła w skład leków na astmę i katar sienny. Jako specyfik wywołujący stan euforii była także zalecana na takie przypadłości jak melancholia, histeria i „zszarpane nerwy". Uważano, że leczy uzależnienie od narkotyków i alkoholu. Kokainę w 1879 r. zaczęto używać w leczeniu uzależnienia od morfiny. Jednak część pacjentów zaczęła eksperymentować z zażywaniem obu środków.

Napój Coca-cola wszedł na rynek w 1886 jako mieszanka ekstraktów krzewu koka i nasion drzewa kola. Reklamowano ją jako "wartościowy napój pobudzający umysł i leczący wszystkie nerwowe przypadłości". Do 1903 r., typowe opakowanie zawierało około 60 mg kokainy. Dzisiejsza Coca-cola nadal zawiera ekstrakt z liści koki - The Coca-Cola Company importuje obecnie ok. 8 ton liści rocznie. Jednak zabieg ten skutkuje jedynie w walorach smakowych, gdyż narkotyk jest usuwany.

Mechanizm działania toksycznego:

-kokaina jest alkaloidem o silnym, lecz krótkotrwałym działaniu miejscowo znieczulającym i zwężającym naczynia krwionośne,

-poraża zakończenia nerwów czuciowych,

-działa ośrodkowo, porażając strefę hamowania ośrodkowego układu nerwowego, powoduje ogólne pobudzenie z euforią.

Zewnętrzne oznaki używania :

-nadpobudliwość i wzmożona aktywność

-gadatliwość

-niepokój psychoruchowy

-zachowania agresywne

-rozszerzone źrenice, słabo reagujące na światło

-katar (w przypadku używania poprzez śluzówki nosa)

-czerwony nos z krostkami i objawami egzemy (zaczerwieniona, łuszcząca się skóra, swędzenie)

Doustna dawka śmiertelna 1-1,5g, podskórna 200-300g.

Konopie indyjskie i otrzymywane z nich preparaty

Konopie indyjske (Cannabis sativa) rosnących w południowo-wschodniej Azji, w rejonie Morza Śródziemnego, w Ameryce Środkowej i Południowej. Można je również hodować w klimacie umiarkowanym.

Najważniejsze związki występujące w konopiach to:

-kanabiol (CBN)

-tetrahydrokanabiol (THC)

- kanabidiol (CBD)

-kwas kanabidiolowy

Formy występowania :

-Marihuana - susz z liści konopii (0,5-5% THC)

-Haszysz - żywica krzewu konopii (2-19% THC)

-Olej haszyszowy - żywica konopii rozpuszczana np. eterem (10-30% THC)

Marihuana to mieszanka suchych, górnych liści i kwitnących szczytów żeńskich roślin konopi indyjskich. Marihuana najczęściej przyjmowana jest drogą wziewną - poprzez palenie jej suszu w skrętach lub szklanych naczyniach, często z domieszką tytoniu. Wachlarz metod jest jednak rozpięty - od ciasteczek, po nalewkę i tabletki. Kannabinole doskonale rozpuszczają się w tłuszczach, będąc jednocześnie nierozpuszczalnymi w wodzie. Aby potrawa nie sprawiała problemów przy jedzeniu, nie powinna zawierać części roślinnych, które w przypadku konopi są bardzo włókniste. Dlatego też większość potraw z marihuaną oparta jest na tłustym mleku lub maśle, w którym uprzednio gotuje się części rośliny. Oprócz zwykłego mlecznego wywaru popularne są budynie, czekolady, ciasta, rzadziej zapiekanki.

Ze względu na niską toksyczność substancji psychoaktywnych zawartych w konopiach indyjskich, nie odnotowano zgonów bezpośrednio w wyniku przedawkowania, same efekty tego zdarzenia są jednak nieprzyjemne i niebezpieczne.

Stan prawny w Holandii, Szwajcarii a od marca 2008 roku również w Czechach sprawia, że można uważać, że marihuana w tych krajach jest legalna. Znajduje się tam w normalnej sprzedaży. Podobnie jak alkohol jest obłożona akcyzą. W krajach tych legalna jest również uprawa konopi na potrzeby własne, rodziny czy też przyjaciół. W Holandii, sprzedawanie nasion marihuany jest legalne, a sama ta roślina jest przedmiotem uprawy domowej. W Polsce można posiadać nasiona, ale uprawa jest zabroniona. Wyjątek stanowi uprawa odmian włóknistych na potrzeby przemysłu włókienniczego, chemicznego i celulozowo-papierniczego oraz nasiennictwa (jednak potrzebne jest zezwolenie).

Haszysz - substancja otrzymywana ze zlepionej i sprasowanej żywicy konopi indyjskich bądź siewnych bogatej w substancję psychoaktywną THC.

Haszysz jest przetworem konopi, podobnie jak marihuana, z reguły zawiera jednak więcej THC. Palony jest zazwyczaj z tytoniem w postaci ręcznie robionych papierosów (jointów) bądź ze specjalnych fajek wodnych.

Olej haszyszowy to ciekły ekstrakt materiału roślinnego lub żywicy uzyskany przy użyciu olejów roślinnych jako rozpuszczalników. Ma on barwę brązową lub zieloną w zależności od dojrzałości materiału roślinnego i charakteru rozpuszczalnika. Jeśli jest zielony to buł przygotowywany z materiału roślinnego, zaś kolor brązowy wskazuje że wykorzystano żywicę.

Zewnętrzne oznaki używania

• słodkawa woń oddechu, włosów i ubrania

• gadatliwość i wesołkowatość, stany euforyczne

• przekrwione oczy

• kaszel

• zwiększone łaknienie, apetyt na słodycze

• ogólne podniecenie i nadczynność psychoruchowa

• zaburzenia koordynacji ruchowej

• zaburzenia orientacji przestrzennej

Związki zawarte w konopiach indyjskich, zażywane w różnych postaciach, prowadzą do

silnego ohamowania ośrodkowego układu nerwowego, który składa się z dwóch faz: 1) fazy euforii (zadowolenia, śmiechu, gadulstwa) i 2) fazy halucynacji (wizji optycznych kończących się snem. Pierwsze skutki występują zazwyczaj po upływie 15-30 min do zażycia narkotyku i trwają do 4h. Do innych objawów należą:

-przekrwawieni oczu,

-suchość w ustach,

-zawroty głowy,

-częstomocz,

-bladość skóry,

-nałóg prowadzi do obniżenia intelektu i zaniku uczuć wyższych.

Śmiertelne przedawkowanie THC jest praktycznie niemożliwe

Środki halucynogenne

• Działają na strefę psychiczną ośrodkowego układu nerwowego, powodując zmianę nastroju, pobudzenie ruchowe, halucynacje, wizje wzrokowe, słuchowe.

• Powszechnie są uznawane za związki prowadzące do przyzwyczajenia, lecz nie do nałogu.

Są głównie pochodzenia roślinnego (izolowane z surowców roślinnych i pewnych gatunków grzybów) lub syntetyczne.

Grzyby halucynogenne

• Spośród 5.000 odmian grzybów poznanych przez człowieka - około 80 odmian posiada właściwości psychoaktywne.

• Są one spotykane na każdej szerokości geograficznej.

• Zazwyczaj miały one zastosowanie lokalne, związane z miejscowymi zwyczajami i obrzędami. Otaczano je czcią na całym świecie, ale szczególny kult grzybów istniał w Ameryce.

Grzyby psylocybinowe - grupa grzybów , które zawierają psychedeliczne substancje psychoaktywne jak psylocybina i psylocyna. Termin grzyby halucynogenne odnosi się zwykle do grzybów psylocybinowych, choć obejmuje też muchomory zawierające muskimol (zwykle chodzi o muchomora czerwonego).

Grzyby psylocybinowe to grupa grzybów wytwarzających psylocybinę i/lub psylocynę oraz w niektórych przypadkach baeocystynę. Grupa ta obejmuje grzyby rodzajów łysiczki, Conocybe, Copelandia, Gymnopilus, Inocybe oraz kołpaczki. W Polsce najbardziej popularne grzyby psylocybinowe to łysiczki lancetowate.

Grzyby psylocybinowe

Substancje psychoaktywne

• Psylocybina

• Psylocyna

Działanie psylocybiny w dużej mierze przypomina efekty wywoływane przez LSD.

Objawy użycia

• halucynacje

• zwiększenie wrażliwości wzrokowej i słuchowej

• brak kontaktu z otoczeniem

• uczucie opuszczenia ciała

• bierność i obojętność na sygnały zewnętrzne

Łysiczka lancetowata (Psylocyble semilanceata), rosnąca także w Polsce zawiera nieco mniej substancji psychoaktywnych aniżeli grzyby amerykańskie. Ma to jednak swoje znaczenie tylko w ilości jedzonych jednorazowo grzybów. Przy zjedzonych 50 sztukach mogą wystąpić bardzo poważne zmiany świadomości, a spożycie już około 30 świeżych sztuk powoduje wystąpienie halucynacji.

Muchomor czerwony (Amanita muscaria) to bardzo rozpowszechniony w całej strefie umiarkowanej grzyb; jest powszechnie znany i z uwagi na właściwości toksyczne - niejadalny. Jednak w niektórych rejonach dalekiej północy, a w szczególności terenach byłego Związku Radzieckiego, był używany przez plemiona zamieszkujące Syberię właśnie ze względu na te właściwości. Obecnie również bywa wykorzystywany przez osoby poszukujące mocnych chemicznych wrażeń.

Substancje psychoaktywne

• Muscinol

• Kwas ibotenowy

• Muskazon

Formy występowania i sposoby przyjmowania

Odurzenie, jakie występuje po wypiciu wywaru z muchomorów czerwonych lub po zjedzeniu pokrojonych i ususzonych jego kawałków w początkowej fazie przypomina stan upojenia alkoholowego.

Z uwagi na dużą toksyczność istnieje szczególne zagrożenie dla takich organów jak nerki i wątroba.

Środki halucynogenne pochodzenia roślinnego:

-Meskalina

Związek ten występuje u niektórych gatunków kaktusów meksykańskich, głównie Anhalonium lewini i Opunta sp. (Cactaceae). Ojczyzną tych roślin jest Meksyk, Brazylia i część Ameryki. Meskalina działa odurzająco, wywołuje wizje wzrokowe i słuchowe. Ich natężenie i stopień realności wzrasta wraz z dawką. Okres działania wynosi około 10 - 12 godzin. Jest jednym z najstarszych poznanych przez człowieka związków tego typu. Była i jest używana przez Indian w trakcie ceremonii religijnych. W Meksyku jest traktowana jak używka - peyotl (meskal). Toksykomani kroją walcowate pędy kaktusa na krążki, które następnie siekają i suszą. Wysuszone kawałki służą im do żucia lub sproszkowane do wyrobu kapsułek. Zaczyna działać przy dawce około 3.75 mg/kg. Stosuje się dawki od 200 do 400mg.

-Dimetylotryptamina - substancja psychoaktywna, pochodna tryptaminy. DMT występuje w małych ilościach w ludzkim organizmie, jako produkt metabolizmu. Rośliny zawierające DMT są powszechnie używane przez południowoamerykańskie plemiona indiańskie. Dimetylotryptamina zwykle jest głównym składnikiem napoju Ayahuasca. DMT jest głównym alkaloidem wielu roślin, między innymi Mimosa hostilis, Diplopterys cabrerana, i Psychotria viridis.

Efedryna(typ khat)

• Jest alkaloidem występującym w roślinach z rodzaju Ephedra i Taxace

• Powoduje wzrost ciśnienia krwi, przyspiesza czynność serca, zwęża obwodowe naczynia krwionośne i rozszerza oskrzela.

• Stosowana jest w stanach podciśnienia, zapobiegawczo w dychawicy oskrzelowej.

W działaniu dopingowym używana jest w celu usunięcia duszności wysiłkowej bądź jej opóźnienia. Częste stosowanie prowadzi do przyzwyczajenia.

Nikotyna

jest to alkaloid pirydynowy zawarty w liściach tytoniu. Śladowe ilości nikotyny znajdują się też w pomidorach, bakłażanach i papryce.

W małych dawkach powoduje krótkotrwałe przyspieszenie czynności serca i wzrost ciśnienia krwi. Zwiększa zużycie tlenu przez serce i powoduje zwężenie naczyń wieńcowych. Takie działanie jest niebezpieczne dla osób cierpiących na chorobę wieńcową. Zwiększa się zawartość dwutlenku węgla we krwi.
Palenie tytoniu prowadzi do uzależnienia i tolerancji na nikotynę. Przy nagłym zaprzestaniu palenia mogą nastąpić zaburzenia czynności organizmu (zespół odstawienny).
Nikotyna jest stosowana w lecznictwie, w czasie terapii przy rzucaniu palenia. Ostre zatrucie nikotyną powoduje przejściowy wzrost ciśnienia krwi i przyspieszenie oddechu, a następnie dochodzi do spadku ciśnienia krwi i bezdechu.
Dawka śmiertelna dla osoby niepalącej wynosi od 50 do 100 mg. Dla osoby palącej w wyniku zjawiska tolerancji jest ona większa.

Kofeina

Kofeina występuje w wielu roślinach:

• guarana (Paullinia cupana)- 5-6%

• orzeszki cola, kola zaostrzona (Sterculia acuminata) - 2-5%

• herbata chińska (Thea chinensis)- 1-5%

• kawa arabska, krzew kawowy (Coffea arabica)-- do 3%

• ostrokrzew paragwajski (Ilex paraguariensis)- 0,5-1,5%

• kakowiec właściwy (Theobroma cacao)- 0,2-0,3%

Działanie:

• pobudza o.u.n. oraz ośrodki wegetatywne: oddechowy, naczynioruchowy i nerwu błędnego,

• zwiększa sprawność myślenia,

• znosi zmęczenie psychiczne i fizyczne,

• zwiększa wydzielanie soku żołądkowego,

• działa moczopędnie.

Stosowana jest w lecznictwie jako analeptyk do wzmocnienia akcji serca, w migrenach, stanach zmęczenia, w zatruciach narkotykami i alkoholem.

Doustna dawka śmiertelna kofeiny wynosi 10-12 g, ale zdarzają się przypadki przeżycia dawki znacznie większej.

Długotrwałe spożywanie w dużych ilościach kofeiny z kawy uzależnia organizm podobnie jak nikotyna i alkohol. Stwierdzono, że stałe dawki kofeiny zwiększają tolerancję organizmu na tę substancję. Jest to tzw. efekt wzmocnienia, czyli konieczność zwiększenia dawek. Po długotrwałym spożywaniu nagłe odstawienie wyzwala efekt fizycznego uzależnienia, który może się objawiać silnym bólem głowy, otępieniem i depresją ustępującymi natychmiast po wypiciu używki.

Podsumowując

• Środki odurzające mogą być używane rekreacyjnie w celu wywołania zmiany świadomości, w kulcie niektórych religii, czy w medycynie.

• Jednak zbyt częste ich zażywanie może doprowadzić do uzależnienia, co wpływa negatywnie na stan zdrowia psychicznego, jak i fizycznego.

• Nałóg wpływa destrukcyjnie nie tylko na zdrowie osoby uzależnionej, ale również na zachowania społeczne.

---