TOREIA WYCHOWANIA

J. Gurniewicz ,, Teoria wychowania”

M. Sobocki ,, Teoria wychowania”

Jest wiele teorii wychowania, które konkurują ze sobą. Zrodziła się w pozytywizmie- możliwe jest wypracowanie jednej teorii wychowania.

Wychowanie- pochodzi od słowa ,, chowanie” (wychowywanie, proces chowania).

Chowanie - prosta, potoczna świadomość oddziaływań dorosłych na dzieci.

Traktowanie wpływu wychowania jako ubocznego, wychowanie traktowano jako samoistne, dziecko samo przy dorosłych się wychowa.

Proces wychowania- nie tylko celowe zamierzenia ale pojęcie to zakłada że oddziaływania wychowawcze są długotrwałym, permanentnym i złożonym procesem i nie ma charakteru tylko doraźnego, ma ciągłość i złożoność i podlega pewnym prawom kontynuacji.

Wychowanie- ma intencję celowości względem dzieci czyli przedmiotu wychowania. Dorośli mają tego świadomość i koncentrują się na wychowaniu dzieci. Czynności intencjonalne (celowość) i wychowawcze.

Przedmiotem teorii wychowania są wszelkie akty wychowania ich uwarunkowania przebieg i skutki.

Socjalizacja - wychowanie niezamierzone (np. Jaś i pijacy pod sklepem) i przez nie może być tłumione wychowanie.

ODZIAŁYWANIA TEORII WYCHOWANIA

• Uwarunkowania- przebieg oddziaływań skuteczności i bezskuteczności, o tym decyduje środowisko, uwarunkowania związane ze zdrowiem, profilem dziecka.

• Przebieg- wyraża się w ciągłości ma określone stadia łączy się ze szczeblami trudności

• Skutki podejmowanych działań , antycypować (przewidywać) skutki, decyduje o doborze doboru wychowania, stylu i sposobu. Ma charakter teologiczny (celowy)

• Czynności intencjonalne (celowość)

STATUS TEORII WYCHOWANIA

• Teoria wychowania powinna spełniać kryteria i wymogi jak nauka; powinna być ścisła a jej wyniki powinny być weryfikowane(potwierdzone) lub sfalsyfikowane (odrzucone) nie posługuje się refleksją. Związana jest z paradygmatem pozytywistycznym i scjentystycznym. Opiera się na psychologii i socjologii, ale próbuje się wyodrębnić. Jest to wymiar scjentystyczny.

• Teoria wychowania w większym stopniu jest refleksją przedmiotem namysłu, próbą podejmowania rozwoju człowieka, osobowości i wychowania. Korzysta z innych nauk które prowadzą do refleksji. Jest to wymiar humanistyczny.
  

Oddziaływań wychowania nie zawsze można przewidzieć skutki. TRAGIZM- podopieczny zawsze jest podrzędny co do wychowawcy, może prowadzić do nadużyć. Wychowanie może prowadzić do zabezpieczenia wychowawców. Może prowadzić do pedofilii i kazirodztwa. Przewaga wychowawcy łączy się z wiekiem i doświadczeniem. Oddziaływania wychowawcze mogą być przekleństwem i dobrem. Wychowawca może marginezować wychowanków.

,, Między sensem a absurdem rozgrywa się oceaniczny dramat zwany bytowaniem człowieka”

Józef Kozielecki

Wychowanie ma różne wymiary:

1. psychologiczne

2. socjologiczne

3. filozoficzne

4. prawne

1. pozytywne - np. zakazuje przemocy , pedofilii daje np. formalne uniezależnienia są od rodziców

2. negatywne- np. dziedziczenie długów rodziców którzy nie wychowali dziecka dziedziczenie nałogów manipulacja.

Różne sposoby rozumienia wychowania klasyfikowanego od strony dyscyplin podstawowych(M. Nowak ,, pedagogika otwarta)

Formułują typologie według której można rozumieć:

1. wychowanie jako pomoc w naturalizacji (nauki przyrodnicze)

naturalizm pedagogiczny- jego reprezentantem był Jan Jakub Russo

• zakładał, że im mniej ingerencji nauczyciela w rozwój dziecka, tym gorzej. Rozwój powinien odbywać się z rytmem natury bez narzucania zakresu wiedzą -deformułuje rozwój człowieka

• ,, cywilizacja demoralizuje człowieka”

• Dziecko uczy się w sposób który nie byłby sztuczny i laboratoryjny a spontaniczny. Dziecko powinno się uczyć wtedy kiedy samo ma na to ochotę.

• Internacjonalizm wychowawczy powinien by c ograniczony

• Nauka na łonie natury kontakt z przyrodą

• Zakres edukacji dostosowany do umiejętności, zdolności i potencjalizm ucznia

• Oddziaływania te mają zbliżyć i harmonizować człowieka z przyrodą, a nie z nią konfliktować

2. w socjalizacji (nauka socjalna)

• odwołuje się do socjalizmu pedagogicznego

• podstawową funkcją jest przystosowanie dziecka z punktu widzenia zasad lub norm obwiązujących w dobrym społeczeństwie

• socjalizacja w grupie rówieśniczej, rodzinie, kulturze

• środowisko zewnętrzne (lokalne, rówieśnicze, rodzinne)jest podstawowym punktem odniesienia dla celów i realizacji

• podstawowym celem i funkcją jest przystosowanie do życia w społeczeństwie

• socjalizacja zakłada że: w im większym stopniu wyeliminujemy czynnik naturalizujący tym lepiej. Wszystko podporządkowane logice danego społeczeństwa. Wychowanie ma przystosować sobie zachowania społecznego.

• Internalizacja wartości ……- podstawowy mechanizm socjalizacji - przyswajanie wartości zgodnie z innymi……………………………………… jednostka bezkrytyczna akceptuje lub respektuje tradycje bądź porządek społeczny i zwyczaje które w normach tych oddziaływań są przekazywane. Konformizowanie- czyli podporządkowywanie wychowania

3. w inkulturacji (nauka o kulturze)

• odwołuje się do pedagogicznej kultury.

Procesy inkulturyzacyjne- wyrażają się w przyswajaniu sobie dziedzictwa kulturowego

• oddziaływania są także punktem wyjścia powinny czynić szeroko pojmowaną kulturę obowiązującą na danym terenie i w danym społeczeństwie. Mają też przyczynić się do przyswajania tego dziedzictwa przez wychowanka i nabywania zasobu kompetencji (np. formy grzecznościowe)

• Wychowanie ma pomóc człowiekowi w zaadoptowaniu w danej kulturze być zaakceptowanym

• Wychowanek jest twórcom i konsumentem (odbiorcą) kultury

4. w personalizacji (filozofia)- persona z greckiego osoba

• personalizm pedagogiczny - odwołuję się do ………… pedagogicznych, jest punktem odniesienia, koncepcją

• podstawowym celem jest afirmowanie człowieka jako osoby ludzkiej (uznanie, aprobata)

• wykracza poza zakresy socjologiczne naturalistyczne i intelektualne

• zakłada że rozwój osoby człowieka jako bytu osobowego odbywa się na różnych płaszczyznach. Ma on specyficzne potrzeby rozwojowe. Płaszczyzny intelektualne, społeczne, emocjonalne, duchowe, fizyczne, kulturowe.

• Człowiek jako byt integralny- rozwój musi rozwijać się na wszystkich płaszczyznach jednocześnie (żadnej płaszczyzny nie da się zastąpić inną)

• Inteligencja racjonalna- przestrzenna orientacja, kojarzenie ze sobą pewnych rzeczy, racjonalne rozwiązywanie problemów (IQ)

• Inteligencja emocjonalna- umiejętność motywowania się, wytrwałość, konsekwencja, radzenie sobie ze stresem, współpraca z innymi, hierarchizacje celów (IE)

• Rozwój człowieka zrównoważony, harmonijny

• Zakłada się że człowiek posiada potrzeby duchowe. Należy mu się szacunek

5.w emancypacji (filozofia)

• Nawiązuje do pedagogiki emancypacyjnej

• Emancypacja- wyzwalanie, wyswobodzenie

• Zakłada że oddziaływania emancypacyjne powinny:

• Usamodzielnić i uczyć krytycznego myślenia tak, aby wychowanek mógł się uwolnić z pod presji społecznej oraz społeczno-kulturowych mistyfikacji

• Struktura życia społecznego i jej część integralna (wychowanie) jest czymś upolitycznionym , opartym na sporze o władze, dominację

• Człowiek musi podejmować rozwiązania alternatywne względem tego co zakłamane

• Celem jest też usamodzielnienie i uniezależnienie go w podejmowaniu przez niego decyzji- musi poruszać się w rzeczywistości upolitycznionej

Podstawowe (atrybutywne) cechy wychowania (Mieczysław Owocki)

1. złożoność

2. intencjonalność

3. interakcyjność

4. relatywność

5. długotrwałość

ad1.

Nie jest to czynność prosta i nieskomplikowana. Proces niejednoznaczny wieloaspektowy. Zmienne zewnętrzne- skuteczność lub bezskuteczność np. rozróżnianie zmian zewnętrznych i wewnętrznych.

ZEWNĘTRZNE

Np. natura środowiska wychowanka, wpływ tego środowiska (+, -), czynniki sytuacyjne to co jest nieprzewidywalne; mikro(związane są z najbliższym otoczeniu) albo makro( dotyczą całej populacji narodu społeczeństwa)

WEWNĘTRZNE

Osobiste przeżycia i doświadczenia wychowanka, traumy; potrzeby zróżnicowane (poczucie własnej wartości); aspiracje, różne poziomy: motywacja- wysoka bądź niska; sposób funkcjonowania organizmu, czynniki biopsychiczne, słaby układ nerwowy lub odwrotnie umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach, dobre lub słabe zdrowie, mała lub duża wydolność organizmu

Czynniki akomodacji i asymilacji

-przystosowanie wychowanka do społeczeństwa lub kontekstu środowiskowego

- przewaga któregoś z tych procesów świadczy o nieprzystosowaniu się

Czynniki asymilacji

- przystosowanie do form zasad wymogów życia społecznego

Czynniki akomodacji

- jednostka wywiera wpływ na środowisko zewnętrzne by to ono się do niej dostosowało

Ad2.

Czynności wychowawcze zawsze są celowe, zamierzone intencjonalne( cecha przewodnia sposób zachowania reakcji pomiędzy wychowawcą -> podmiot działający, a wychowankiem ->doznający. Ta reakcja wyraża się tym że jest dyspozycjonalna na początku. Im wychowanek jest starszy powinien być również podmiotem działającym. Nie wszystko jest przewidziane. Podmiot działań intencjonalnych ponosi odpowiedzialność za kierunki i konsekwencje tych działań. Antycypowanie (przewidywanie)

Ad3.

Zachowanie ,,reakcji” między osobami. Wszystko to co dzieje się w obrębie oddziaływań interakcji opiera się na interakcji. Współdziałają- wychowawca i wychowanek.

Formuła relacyjności interakcyjności - względna zależność(wychowanie zależy od wychowawców; istnienie wychowanka daje istnienie wychowawcy), wzajemność(postawione pytanie wymaga odpowiedzi itp. Współpraca, konieczność współpracowanie) i dwukierunkowość(relacje, wychowawca wpływa na wychowanka i odwrotnie)

Wychowanek jest uznawany podmiotem, jest uprawniony. Należy mu się szacunek jak i dorosłym. Należy szanować jego prawa nie naruszać przestrzeni osobistej. Rozbudzanie aktywności wychowanka, inicjuje jego kierunki aktywności. Ma na celu usamodzielnienie i wychowanek ma wpływ na swoje wychowanie. Ideologicznym horyzontem wychowania jest samozniesienie wychowania.

Upodmiotowienie- wychowanka nie można traktować jak rzecz. Limity związane z instrumentalizmem wychowania -> odbija się to echem utraty wiary tego wychowanka.

5.11.2008r

Relatywność- względność.

Relatywność wychowania- rozumiana może być na różne sposoby

1. skutki oddziaływań wychowania nie są w pęłni przewidywalne zakłada się że twierdzenia mają w większym stopniu charakter hipotetyczny a niżeli hipotetyczny (hipotetyczny odwołuje się do stawiania hipotes są to domniemania, domyślenia; kategoryczna w sposób niedyskursywny stanowczy wypowiadający się )

2. konsekwencją lub skutkiem oddziaływań wychowania są pewne stany lub rzeczy które pierwotnie nie były zakładane a stały się oddziaływaniem wychowawczym

3. nie wobec wszystkich i nie w tych samych okolicznościach tyen sam typ oddziaływań wychowania w tej samej mierze jest skuteczny lub prorozwojowy (zakład się że ten sam typ wobec różnych osób wywołuje różne skutki)

4. długotrwałość jako cecha sugeruje że oddziaływania wychowania są swoistym procesem który cechuje się pewną ciągłością i jest rozciągnięty w czasie. Wychowanie nie jest aktem jednorazowym i incydentalnym.skutki widoczne są z perspektywy czasu.

5. aby były efekty potrzebna jest systematyczność konsekwencja i czas

STRUKTURA WYCHOWANIA I PROBLEMY PSEUDOWYCHOWANIA W UJĘCIU JACKA FILKA (femenologia wychowania)

Wychowanie posiada pewną strukturę, jest tworzone przez podmity. Wyróżniamy dwa które w sytuacji tej uczestniczą

1. podmiot działania

2. podmiot doznawania

ad1. podmiot działania to osoba dorosła, opiekun, wychowawca

ad2. to dziecko wychowanek, uczeń , podopieczny

JACEK FILEK ZAKŁADA ŻE:

Każda faktyczna sytuacja wychowania zawsze opiera się na koincydencji (relacji) tych podmiotów. Proporcje w miarę wzrostu wychowanka powinny się zmieniać. Każdy z tych pomiotów rozczepia się na podmiot bezpośredni i pośredni. Są 4 opcje:

1. bezpośredni podmiot

2. pośredni podmiot

3. bezpośredni podmiot doznawania

4. pośredni podmiot doznawania

PODMIOT DZIAŁANIA

Podmiot działania podmiot doznawania

Bezpośredni pośredni bezpośredni pośredni

Jan wychowuje Adama.

(pod. działania) (pod. doznający)

Piotr Janem wychowuje Adama.

(pod. działania (pod. działania (pod. doznający)

pośredni) bezpośredni)

Jan wychowuje Adama Pawłowi.

(bezpośredni podmiot doznania) (pośredni podmiot doznania)

Piotr Janem wychowuje Adama Pawłowi.

(pod. działania (pod. działania (bezpośredni (pośredni podmiot doznania)

pośredni) bezpośredni) podmiot doznania)

konstruktywna i zdrowa stymulacja wychowania zawsze opiera się na dominującej roli podmiotów bezpośrednich. Autor zakłada że struktura życia zawsze wyłania rozczepienie podmiotów.

4 podstawowe formy pseudowychowania w ramach których dochodzi do zniszczenia struktury.

1. wychowanie nieadekwatne

2. wychowanie fikcyjne

3. wychowanie wyobcowane

4. wychowanie zawładające

Wszystkie te formy pseudowychowawcze nie spełniają podstawowych prorozwojowych funkcji wychowawczych.

Ad1. mówi o oddziaływaniach które nieuwzględnianą swoich kontekstów sytuacyjnych. Są dwa konteksty sytuacyjne:

1. ogólny (mówi o tym że posiadamy ogólne rozumienie, prawidłowości rozwojowych człowieka, mechanizmów rządzących tym rozwojem)

2. szczegółowej (nie odpowiada wymaganiom wychowanka)

ad.2. jest rozpatrywane przez pryzmat rozpadu interakcyjnej jedności działania, doznawania. Wychowanie nie działa dla dobra wychowanka.

Ad3. oznacza że wytwór wychowania jest wyobcowany względem swojego celu wychowania. To takie wychowanie które jedne rzeczy zakłada a inne realizuje. Również może oznaczać że celem wychowania może być zupełnie coś innego (nie chodzi tu o wychowanka) np. interes ideologiczny, interesy polityczne. Wychowanie traktowane instrumentalnie.

Ad4. przejawia się w tym że świat dorosłych (definiowani podmiotem działającym) wykorzystuje swoją przewagę po to by zdominować świat tych którzy są w drodze do dorosłości.

1. kategoria opieki

2. kategoria socjalizacji

3. kategoria inkulturacji

ad1. czynności opiekuńcze są powiązane z czynnościami wychowawczymi

ad2 definiowane jako wszelkiego rodzaju wpływy o charakterze społecznym które są nie zamierzone, nie intencjonalne. To atmosfera w której żyje . są to bodźce socjalizacyjne które nas kształtują.

Ad3. są to procesy związane z szeroko pojmowaną kulturą w której wychowanek dorasta i w której wychowanek ma miejsce. Świadome przyswajanie opiera się na internalizacji wartości.

Reasumując teoria wychowania jest teorią życia.

---