Teoria wychowania jako subdyscyplina pedagogiki. Przedmiot badań, struktura, metodologia, geneza i rozwój teorii wychowania. Teoria wychowania stanowi teoretyczne podłoże pedagogiki. Teoria wychowania - to zbiór wewnętrznie spójnych sądów które wyjaśniają pewną grupę zjawisk lub jakąś dziedzinę rzeczywistości. Składa się z koncepcji, modeli teoretycznych oraz propozycji wychowawczych. Mają one charakter wiedzy ogólnej. Teoria wychowania to wiedza o celach, metodach, formach, treściach i systemach procesu wychowawczego oraz o jego prawidłowościach, uwarunkowaniach, skutkach. Przedmiot badań - to celowe i świadome oddziaływanie na dzieci i młodzież zgodnie z pojęciem kultury i cywilizacji. Struktura - na strukturę teorii wychowania składają się teorie szczegółowe: teoria wychowania moralnego, obywatelskiego, społecznego, etycznego, zdrowotnego, ekologicznego, religijnego, technicznego, umysłowego, seksualnego. Metodologia - Badania teorii wychowania: Sondaż diagnostyczny, metoda monograficzna, metoda badania dokumentów, analiza wykresów, eksperyment, metoda biograficzna, analiza wytworów dziecka. Geneza i rozwój teorii wychowania - na przełomie XIX i XX wieku nastąpił rozwój nauk humanistycznych, przyrodniczych, społecznych, a wraz z nimi teoria wychowania.
Zadania oraz znaczenie teorii wychowania w kontekście innych naukowych dyscyplin pedagogicznych. Zadania: Diagnozuje procesy wychowania Ocenia koncepcje wychowawcze, wartości Proponuje mechanizmy wychowawcze Analizuje i modyfikuje cele wychowania, samowychowania, próbuje je wyodrębnić Analizuje system wartości ogólnoludzkich - z nich wywodzi ideały i cele wychowania (wartości witalne -zdrowie, życie, oraz wartości humanistyczne - dobro prawda, piękno) Bada, opisuje i wyjaśnia procesy dokonujące się w osobowości dzieci i młodzieży (aktywność społeczna tendencje twórcze, rozwój poznawczy, duchowy, moralny, i estetyczny) Ustala zasady wychowania - najogólniejsze normy wychowania, które obowiązują wychowawcę w toku wychowania Wskazuje na konieczność respektowania wielu potrzeb psychicznych dziecka Dostarcza kategorii pojęciowych, modeli teoretycznych, koncepcji wychowania
Ustala siłę związku wychowania z nauczaniem Projektuje metody wychowania ( metoda - określony sposób działania) Dokonuje wglądu w liczne sytuacje wychowawcze (ustala optymalne warunki w jakich dziecko może się rozwijać)
Problematyka autorytetu nauczyciela oraz dziecka
Czy pedagogom potrzebna jest nauka teoretyczna? Znaczenie teoretycznego przygotowania w sprawnym działaniu, praktyczne wdrożenia teorii wychowania. Każda wiedza opiera się na teorii, dlatego aby praktyka przebiegła sprawnie powinna być do niej wdrążona teoria. Na początku w oparciu o wiedzę i obserwację zawsze rodzi się myśl, następnie się ją ulepsza po czym na jej podstawie rozpoczyna się działanie. Pedagodzy korzystają z różnych teorii wielkich pedagogów, jak choćby Korczak czy Kotarbiński, niektóre ich myśli wdrażają w praktykę, inne zmieniają według własnych przekonań, doświadczeń, obserwacji. Korzystanie wielkich myśli wielkich ludzi jest wielce pomocne szczególnie dla początkujących pedagogów, gdy nie mają jeszcze wypracowanych swoich koncepcji działania jednakże nauka teoretyczna nie jest przeznaczona tylko dla niedoświadczonych, ale również i dla nauczycieli, którzy wykonują zawód wiele lat, gdyż różne koncepcje wychowania pomagają w rozwijaniu swych koncepcji w samodoskonaleniu pracy i spojrzenia na wiele problemów z zupełnie innej perspektywy.
|
Wyjaśnij sens słów J. Mirskiego: „pedagogika nie jest ani czystą teoria, ani czystą praktyką, ale systemem mieszanym”. Zależności między teorią, metodyką a praktyką pedagogiczną. Teoria wychowania - to zbiór wewnętrznie spójnych sądów, które wyjaśniają pewną grupę zjawisk lub jakąś dziedzinę rzeczywistości. Składa się z koncepcji, modeli teoretycznych oraz propozycji wychowawczych. Mają one charakter wiedzy ogólnej. Swoistość pedagogiki polega na łączeniu funkcji teoretycznych i praktycznych. Praktyka - jest samym działaniem, w trakcie którego nabywa się doświadczenia oraz wiedzę dotyczącą tego działania, podaje rozwiązania. - Celowe działanie zmierzające do wykonania określonego zadania - Doświadczenie z danej dziedziny nabyte wyniku takich działań, np. w pracy zawodowej (nauka) okres szkolenia, przyuczenia do danego zawodu - (społ.) prowadzenie własnej działalności w ramach wolnego zawodu np. praktyka adwokata, lekarska - Praktyki - sposoby działania, czynności, głównie z odcieniem negatywnym. Pedagog, więc musi korzystać zarówno z teorii jak i praktyki, gdyż teorii zawdzięcza widzę ogólną z której można korzystać w trakcie praktyk, wiedzę tę można też modyfikować w zależności od zaistniałych problemów.
Wartość i wartościowanie jako podstawowe pojęcia aksjologii. Dzieje kategorii „wartość”. Wartość- oznacza wszystko co cenne dla jednostki bądź społeczeństwa, co godne pożądania lub wyboru. Stanowi cel ludzkich dążeń łączący się z pozytywnymi emocjami lub przeżyciami. Wartość nierzadko uchodzi za kryterium oceny osób, rzeczy , zjawisk, norm Wartościowanie- dokonywanie oceny. Możemy wartościować osoby ludzkie, przedmioty, zachowania i czyny, sytuacje i relacje, struktury i proporcje, przeżycia i idee, symbole, znaki .. Dziej pojęcia wartości: - Jest popularna od V w. p n. e. - II połowa XVIII w. u Kanta następuje rozszerzenie pojęcia - rozpatrywał samego człowieka jako wartość - Od czasów Kanta wartość stosowana była tylko w ekonomii - Dla Kanta wartości nie istniały realnie, istniały tylko w świecie idealnym - W II połowie XIX w. wartość upowszechnił Locke - „ Wartości nie istnieją realnie ale znaczenie wartości jest ogromne, a więc zachowuje się tak jakby istniały realnie” - Terminu aksjologia jako pierwsi użyli Paul Lapie, Edward Portmann - ostała przyswojona przez wszystkie nauki humanistyczne - XX w. rozwój fenomenologii
Ontologia humanistycznych wartości, czyli o sposobach istnienia wartości ludzkich. idealizm aksjologiczny -Kant- istnieją w świecie idealnym- wartości nie bytują realnie, należą do porządku ideału. Wartości absolutne nie potrzebują człowieka Realizm aksjologiczny- wartości istnieją realnie bardziej niż rzeczy i przedmioty bo trwale, mocniej i niezmiennie Nominalizm aksjologiczny - wartości nie istnieją. Istnieją jedynie nazwy, które są wartościowaniem Stanowisko obiektywistyczne - wartości istnieją obiektywnie tzn. że są autonomiczne, niezależne od stosunków kulturowo - społecznych. Wartości bytują idealnie. Przedstawiciele : Platon, Scheller. Stanowisko subiektywistyczne - wartości zależne są od potrzeby, dążeń człowieka. Tworzone są przez samego człowieka. Wartości pojawiają się jako rezultat ocen i ludzkich subiektywnych doznań - miała zwolenników podczas wojny. Przedstawiciele: Morlow, Spinoza. Stanowisko obiektywistyczno- subiektywistyczne- próba połączenia
Klasyfikacje wartości. Wartości, na których zasadza się wychowanie człowieka.
Finalne - ma walor ukończenia jakiegoś procesu (szczęście, mądrość) Instrumentalne- służą do osiągnięcia stanu finalnego (przyjaźń) Indywidualne - służą jednostce (zdrowie, dobrostan) Społeczne - służą zawieraniu więzi społecznych Moralne (odpowiedzialność) Sprawnościowe- związane ze sferą poznawczą człowieka (zaradność, pomysłowość)
W. realne W. duchowe W. witalne W. hedonistyczne
Prawda - w. poznawcze - wychowanie umysłowe (intelektualne) Dobro - moralne - wychowanie społeczno - moralne Piękno- w. estetyczne- wychowanie estetyczne (przez sztukę) |
Zdrowie - w. witalne - wychowanie zdrowotne (fizyczne) Pożytek- w. utylitarne - wychowanie do pracy Przyjemność - w. hedonistyczne - wychowanie do odpoczynku (rekreacji, czasu wolnego) Świętość - w. religijne - wychowanie religijne
W. ludzkie W. rzeczy
wieczne doczesne Specyfika aksjologicznej struktury człowieka. Jest radykalnie indywidualną (każdy jest szlachetny na swój sposób) - Obejmuje różnego rodzaju wartości (etyczne, moralne) - Jest hierarchiczna (wartości są uporządkowane, ustrukturyzowane) - Obejmuje wartości pozytywne i negatywne (antywartości) - Zawiera w sobie czynniki deterministyczne i indeterministyczne - Bezpieczeństwo, odwaga - Jest dynamiczna (tworzy się w ciągu całego życia człowieka) - Jest dialektyczna( Strażewski - celem dialektyki jest osiągnięcie optymalnej struktury aksjologicznej - prowadzi to do pełni człowieczeństwa i optimum aksjologii) - Charakter aktualny i potencjalny (wśród preferowanych wartości są te urzeczywistnione oraz te postulowane) - Struktura ta jest harmonijna - Ma charakter teleologiczny - celowy
Znaczenie aksjologii w wychowaniu. Pedagogika jako nauka silniej zorientowana na wartości czy cele wychowania? Aksjologia - nauka o wartościach i aksjosferze wartości służą podtrzymywaniu równowagi z otoczeniem i z naszym życiem wewnętrznym, zaspokajają potrzeby życia wartościowego. Wyznaczają życie człowieka. Wartości zmuszają do celów finalnych, wspierają procesy wychowania i kształcenia, pozwalają na wyznaczanie działów i celów wychowania. Pedagogika, jako nauka silniej zorientowana na wartości czy cele wychowawcze? Pedagogika powinna być silniej zorientowana na wartości niż cele wychowawcze, gdyż są one bardziej ważne dla jednostki i społeczeństwa. Cel ludzkich dążeń łączy się z pozytywnymi emocjami lub przeżyciami. Jednostka trwale przekonana o swoich i innych wartościach nie poddaje się tak łatwo przeobrażeniom. W tym, jakie wartości należy uznać czy samo wartościowanie różnych zjawisk czy cech ogólnoludzkich powinno należeć do głównych zadań pedagoga. Dobrze pojęte wartości, ich zrozumienie jak ważne są w życiu każdego człowieka, okażą się trwałymi na całe życie. Na pewno więcej cenić będzie wartości duchowe i moralne niż przyziemne i materialne, bo tylko takie dają pełnię szczęścia w życiu każdego człowieka.
Ideał wychowania - pojęcie, składniki współczesnego ideału wychowania. Ideał wychowanie - dojrzała w pełni ukształtowana osobowość człowieka, stanowi uogólnienie najbardziej pozytywnych i istotnych cech abstrakcyjnej jednostki, odnosi się do osoby realnie nie istniejącej, najwyższy szczebel rozwoju osobowego, droga do niego jest wychowanie, finalny etap dążeń wychowawczych. J. Bańka - wymienia zestaw cech osobowości człowieka współczesnego: - Gotowość i zdolność do stałego uczenia się - Zdolność do logicznego, krytycznego i kreatywnego myślenia - Zdolność komunikacyjna (nastawienie na współpracę - kompetencja) - Pokojowe rozwiązywanie konfliktów - Wytrzymałość psychiczna i fizyczna - Dokładność w wykonywaniu zadań i zdolność do koncentracji uwagi - Radość twórczą(radość tworzenia, zaangażowanie w różne organizacje) - Zdolność do obrony przed alienacją i manipulacją - Umiejętność konstruktywnego rozwiązywania konfliktów - Gotowość do respektowania wolności i odmienności innych ludzi - Odpowiedzialność za siebie, najbliższe środowisko rodzinne - Zdolność do owocnego wypoczynku - Umiejętność panowania nad sobą, samooceny (krytycznej) i samokontroli Realizacja ideału wychowania wymaga realizacji stanów pośrednich. |