Utwór rozpoczyna zwięzły "Rodowód", stanowiący jak gdyby konspekt powieści. Cezary Baryka, główna postać powieści, to syn pochodzącej z Siedlec Jadwigi z Dąbrowskich i Seweryna Baryki, wnuka powstańca z 1831 r. Pnąc się po szczeblach urzędniczej kariery w rosyjskim imperium trafił do Baku i tam w 1900 r. przyszedł na świat Cezary. Jego dzieciństwo upłynęło w cieplarnianej atmosferze zamożnego domu, pod opieką rodziców dbających o staranne wychowanie jedynaka. "Szklane domy" obejmuje kilkadziesiąt lat życia bohatera od wybuchu I wojny światowej po rok 1918, w którym Seweryn Baryka powraca do Polski. Zaprezentowana tu została genealogia społeczna i ideowa bohatera, a także obraz komunistycznej rewolucji. Opowiedziana została stylem gawędziarskim przez wszechwiedzącego narratora, stosującego niekiedy zatrzymanie toku opowiadania i zbliżenie wybranej sceny. "Nawłoć" to autonomiczna nowela, która mogłaby ukazać się osobno. Opisuje półtora roku z życia Baryki i skupia się zwłaszcza na kilku miesiącach spędzonych przez niego na wsi, a ukazanych z epickim bogactwem szczegółów. Jest to wizja wyzwolonej Polski prowincjonalnej, której miniaturę stanowi "państwo nawłockie". "Wiatr od wschodu", ma zupełnie inny charakter. Podstawową formą podawczą jest tu dialog między przedstawicielami dwóch ugrupowań toczony za pośrednictwem bohatera. Autor wprowadził tu formy zbliżone do gatunków publicystycznych: reportażu i sprawozdania prasowego. Życie i sprawy bohatera znajdują się na dalszym planie, on sam schodzi na pozycje obserwatora i dopiero zakończenie stawia Cezarego Barykę w centrum zdarzeń. |
Seweryn Baryka - polski emigrant, wnuk powstańca z 1831 roku, zdolny, przedsiębiorczy, robi karierę urzędniczą w Rosji, dezerteruje z armii rosyjskiej i przedostaje się do legionów polskich, potem dostaje się do niewoli rosyjskiej, skąd ucieka. Umiera w drodze do Polski; wcześniej opowiada synowi o szklanych domach w Polsce.Cezary Baryka - urodzony w Rosji, kraj rodzinny zna ze wspomnień matki; entuzjastycznie wita rewolucję w Baku, ulega fascynacji hasłami rewolucyjnymi. Po okresie bezmyślnego działania w kręgu rewolucjonistów zastanawia się nad sensem wydarzeń, ich bezprawiem i okrucieństwem; po śmierci matki przekonuje się, że rewolucja jest kataklizmem Po powrocie do Polski - przeżywa rozczarowanie nie widząc szklanych domów Cezary w Nawłoci - przeżywa romans, zakończony bójką; obserwuje nędzne życie na wsi; kontakty Cezarego z komunistami - Cezary nie zgadza się z ich poglądami, jest przeciwnikiem rewolucji; Baryka zastanawia się nad przyszłością kraju, drażni go powolność przygotowanego przez Gajowca programu naprawy Polski. Buntuje się, jest pełen zapału, chęci działania, nadziei, młodości; Szymon Gajowiec - opanowany, dyskretny, pełen uroku starszy pan; reprezentuje sfery rządowe - piastuje godność wiceministra skarbu, przygotowuje program naprawy Polski - kontynuacja koncepcji pozytywistów. Antoni Lulek - zapalony komunista, student prawa, zaniedbany, schorowany, cherlawy, budzący niechęć; fanatyk i doktryner, czuje nienawiść do Polski kapitalistycznej; ślepo wierny bolszewikom, zwolennik rewolucji. |