E PRAWO – zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym.

SYSTEM PRAWA - całokształt obowiązujących w państwie przepisów, z uwzględnieniem ich podziału na gałęzie, oraz zespół zasadniczych idei kształtujących ustrój państwa

Prawo dzieli się na szereg działów zwanych gałęziami. Podstawą tego podziału jest rodzaj regulowanych stosunków społecznych. (wyróżniamy np. stosunki rodzinne, majątkowe, administracyjne itp.)

Kryteria wyodrębniania z grup norm poszczególnych gałęzi prawa:

1. Wspólny przedmiot regulacji

2. Jednakowa metoda regulacji

3. Odpowiednia doniosłość regulowanych stosunków społecznych

GAŁĘZIE PRAWA POLSKIEGO:

• Prawo konstytucyjne

• Prawo administracyjne

• Prawo finansowe

• Prawo cywilne

• Prawo pracy

• Prawo karne

• Prawo proceduralne (postępowanie cywilne, karne, etc. – kwestia sporna)

Prawo cywilne- Zespół norm regulujących stosunki społeczne o charakterze majątkowym i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami prawa.

Cechy prawa cywilnego:

• Przedmiot regulacji – prawo cywilne reguluje przede wszystkim stosunki o charakterze majątkowym

• Metoda regulacji – stosunki pomiędzy stronami regulowane sa w oparciu o zasadę równorzędności stron

Zasada równorzędności stron w prawie cywilnym- Brak prawnej kompetencji podmiotu stosunku prawnego do jednostronnego kształtowania sytuacji prawnej drugiego podmiotu, czyli ingerowania w cudzą sferę prawną.

Stosunek prawny – stosunek społeczny regulowany przez normy prawne.

Stosunek cywilnoprawny – stosunek społeczny regulowany przez normy prawa cywilnego.

ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO-

1. Podmioty stosunku

• podmiot prawa

• podmiot obowiązku

b) Przedmiot stosunku

• wszystko to czego dotyczą prawa i obowiązki stron

c) Treść stosunku:

• prawo podmiotowe

• obowiązek skorelowany z tym prawem.

Co może być przedmiotem stosunków cywilnoprawnych?

1. rzeczy – przedmioty materialne o charakterze samoistnym

2. inne przedmioty materialne (ciecze, gazy, kopaliny)

3. dobra o charakterze niematerialnym

• dobra intelektualne – utwory artystyczne, naukowe itp.

• dobra osobiste (art.23 i 24 KC) – dobre imię, godność osobista

• pieniądze w sensie mierników wartości

• papiery wartościowe

c) zachowania się – np. przy umowie zlecenia

Dobra niematerialne-

• Nie mają postaci materialnej

• Nie są rzeczami

rzeczy stanowią dla nich jedynie substrat umożliwiający ich utrwalenie, poznanie i korzystanie z nich

OGÓLNA KLASYFIKACJA DÓBR NIEMATERIALNYCH

1. Utwory

2. Rozwiązania (np.wynalazki)

stanowią rezultat pracy intelektualnej danej osoby

c) Oznaczenia (np.firmy przedsiębiorców)

wartości polegające na wytworzeniu w świadomości uczestników obrotu określonych skojarzeń

UWAGA!

1. Zaprezentowana klasyfikacja dóbr niematerialnych nie ma charakteru rozłącznego. Niektóre dobra mogą łączyć w sobie elementy dwóch lub wszystkich kategorii np.znak towarowy

2. Nie wszystkie dobra niematerialne podlegają ochronie prawnej. Podlegają jej jedynie te na które wyraźnie wskazują przepisy prawa. Stają się one przedmiotem stosunków cywilnoprawnych i podlegają ochronie zbliżonej do ochrony prawa własności rzeczy.

KLASYFIKACJA DÓBR NIEMATERIALNYCH ZE WZGLĘDU NA ŁADUNEK INTELEKTUALNY

UTWÓR - Każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości i przeznaczenia

Dobra o charakterze intelektualnym

ROZWIĄZANIA- Wynalazki, wzory użytkowe, przemysłowe, topografie układów scalonych charakteryzujące się nowością i oryginalnością

Dobra o charakterze intelektualnym

UWAGA!

Podstawą przyznania ochrony prawnej utworom i rozwiązaniom jest wysiłek intelektualny (wysiłek twórczy) towarzyszący ich powstaniu

Dobra niematerialne nie mające charakteru intelektualnego

Symbole- stanowiące nośniki określonych informacji o przedsiębiorstwie, przedsiębiorcy, pochodzeniu towaru lub usługi wywołujące określone skojarzenia (oznaczenia).

UWAGA!

Przedmiotem ochrony w przypadku dóbr nie mających charakteru intelektualnego jest komunikat skierowany przez przedsiębiorcę do klienta, a wywołujący określone skojarzenia

Klasyfikacja dóbr niematerialnych ze względu na przeznaczenie

1. Dobra, które są przedmiotem ochrony bez względu na ich przeznaczenie i wartość (utwory)

2. Dobra, które stanowią przedmiot ochrony wtedy gdy wykazują zdolność do przemysłowego zastosowania (wynalazki, wzory użytkowe) lub są eksploatowane w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej (oznaczenia)

WNIOSKI

• Nie istnieje wyraźna linia podziału na dobra przemysłowe i dobra o charakterze intelektualnym

• Na przełomie XIX i XX wieku doszło jednak do wykształcenia dwóch kategorii własności dóbr niematerialnych:

1. własności intelektualnej – dot. utworów

2. własności przemysłowej – dot. pozostałych dóbr

Charakterystyka prawa autorskiego

• Prawo autorskie nie jest odrębną gałęzią prawa, jest to dział prawa cywilnego.

Zawiera też regulacje z zakresu prawa karnego ( w odniesieniu do np. piractwa komputerowego czy fonograficznego) i administracyjnego (min. system zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, opodatkowanie praw autorskich i praw pokrewnych)

Kiedy wyodrębniono prawo autorskie jako osobny dział prawa?

• 9.09.1886 – KONWENCJA BERNEŃSKA o ochronie dzieł literackich i artystycznych

• 26.10.1961- KONWENCJA RZYMSKA o ochronie wykonawców, producentów fonogramów i organizacji nadawczych

Ważniejsze akty z zakresu prawa międzynarodowego

• Konwencja berneńska – 1886

• Powszechna konwencja o prawie autorskim – 1952

Polska jest stroną obydwu konwencji od 1971roku (tzw. AKT PARYSKI)

• Konwencja Rzymska – 1961

Polska jest stroną konwencji od 1997 roku

• Konwencja o ustanowieniu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej – 14.07.1967 (WIPO – World Intellectual Property Organisation)

• Konwencja o ustanowieniu Światowej Organizacji Handlu (WTO – World Trade Organisation) – 1.01.1995 r.

• TRIPS – Porozumienie w/s Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights)

Ważniejsze dyrektywy Unii Europejskiej

• 91/250/EWG – o ochronie prawnej programów komputerowych

• 92/100/EEC – w/s najmu i użyczenia określonych praw pokrewnych w zakresie własności intelektualnej

• 93/98/EEC – w/s harmonizacji czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych

• 96/9/WE – w/s prawnej ochrony baz danych

Krajowe regulacje prawa autorskiego

• Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych – 4.02.1994

• Ustawa prawo własności przemysłowej-20.06.2000

• Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – 16.04.1993

• Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów – 15.12.2000

PRZEDMIOT PRAWA AUTORSKIEGO

DEFINICJA UTWORU

• ART.1.1 Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór)

• Utwory nazwane (art.1.2 ustawy PrAut)

Katalog rezultatów twórczej działalności człowieka (charakter otwarty)

• Utwory nienazwane

dobra odpowiadające definicji opisowej utworu, wynikającej z przepisów ustawy

• Art.1.2 W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

a)wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie,naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe)

b)plastyczne

c)fotograficzne

d)lutnicze

e)wzornictwa przemysłowego

f)architektoniczne, urbanistyczne

g)muzyczne i słowno-muzyczne

h)sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne

i)Audiowizualne

• Art.1.2 Ochroną może być objęty jedynie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury,metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne

Utworami nie są:

• Akty normatywne lub ich urzędowe projekty

• Urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole

• Proste informacje prasowe

• Opublikowane opisy patentowe lub ochronne

Akty normatywne- Akty będące źródłem powszechnie obowiązujących norm prawnych (ustawy, rozporządzenia, umowy międzynarodowe, akty prawa miejscowego)

Dokument urzędowy

• Art.244 KPC – środek dowodowy w postępowaniu cywilnym

• Sporządzony w przepisanej formie przez powołane do tego organy w zakresie ich działania; względnie przez organizacje zawodowe, samorządowe,spółdzielcze i inne organizacje społeczne w zakresie przekazanych im z mocy prawa spraw z dziedziny administracji państwowej (czyli np. wyroki sądowe, decyzje administracyjne itp.)

Pozostałe dokumenty są dokumentami prywatnymi i podlegają ochronie autorskoprawnej

• W prawie autorskim ochrona przysługuje twórcy bez konieczności dopełnienia jakichkolwiek formalności – czyli sam fakt ustalenia utworu jest podstawą do istnienia ochrony autorskoprawnej

Nośniki dóbr niematerialnych

• Przedmioty materialne służące do utrwalania i zwielokrotniania utworów lub przedmiotów praw pokrewnych; pozwalają użytkownikom na korzystanie z cudzej własności intelektualnej i na realne występowanie dóbr niematerialnych w obrocie

Podział nośników

czyste – nośniki nie zapisane, na które następuje kopiowanie utworu lub przedmiotów praw pokrewnych(kasety VHS, CD ROM)

b) zapisane = egzemplarze utworu

Egzemplarz oryginalny

Egzemplarze wtórne (kopie)

DROIT DE SUITE

• Art.19

Uprawnienie przysługujące twórcom i ich spadkobiercom, polegające na ustawowym zagwarantowaniu uprawnionym podmiotom 5% udziału w dochodach osób zajmujących się zawodowo sprzedażą oryginalnych egzemplarzy utworów

Status normatywny nośników dóbr niematerialnych

• Są to rzeczy ruchome (znajdują do nich zastosowanie przepisy KS II i III KC)

• Kodeks Cywilny stanowi dla nich podstawową regulację, ustawa Prawo autorskie pełni tu jedynie funkcję uzupełniającą (np. art.80 dot. przepadku na rzecz Skarbu Państwa bezprawnie sporządzonych egzemplarzy utworu)

Status normatywny utworów i przedmiotów praw pokrewnych

• Są dobrami niematerialnymi

• Są utrwalone na nośnikach

Są chronione głównie przez przepisy ustawy Prawo autorskie, a regulacje KC pełnią funkcję uzupełniającą

Podmiot praw autorskich- osoba wyłącznie uprawniona do rozporządzania bezwzględnie prawami autorskimi do utworu.

Kryterium rodzaju praw:

1. podmioty uprawnione z tytułu autorskich praw osobistych ( są to zawsze twórcy albowiem osobiste nie mogą być przenoszone na inne podmioty)

2. podmioty uprawnione z tytułu autorskich praw majątkowych.

Kryterium podziału w procesie twórczym:

1. twórcy (współtwórcy)

2. podmioty niebiorące udziału w procesie twórczym (w tym pracodawcy)

Twórca

- podstawowy podmiot praw autorskich

- zawsze osoba fizyczna (nie może być osobą prawną np. spółka prawna handlowa)

- do powstania utworu nie może dojść be udziału twórcy

Podmiotem osobistych praw autorskich jest zawsze twórca. Pierwotnym podmiotem majątkowych praw autorskich jest zawsze twórca. Podmiotem pochodnym tych praw (na podstawie umowy lub dziedziczenia) może być każda osoba fizyczna lub prawna zdolna do zawierania umów i zaciągania zobowiązań .

Domniemanie autorstwa (art. 8 ust. 2 PrAut)

Domniemywa się, że autorem jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub autorstwo podano do publicznej wiadomości w inny sposób.

Niezidentyfikowane autorstwa (art.8 ust.3)

Twórca i współtwórcy są jedynymi podmiotami uprawnionymi z tytułu autorskich praw osobistych:

- prawa te są nieprzenoszalne

- nie podlegają dziedziczeniu

- szczególna regulacja z art. 78 ust. 2 i 3.

W przypadku współtwórców:

- prawa należą do każdego z osobna

- wykonywanie niektórych wymaga zgody wszystkich współtwórców (np. decyzja o pierwszym publicznym udostępnieniu)

Podmioty majątkowych praw autorskich:

1. twórca

2. twórcy wspólnie uprawnieni

- współtwórcy

- podmioty praw do utworów połączonych

1. podmioty niebędące twórcami (np. pracodawcy)

Współtwórcą jest osoba fizyczna, której od chwili ustalenia dzieła przysługuje prawo autorskie do danego dzieła wspólnie z inną osobą fizyczną lub grupą takich osób; prawo to przysługuje ex lege.

Utwory współautorskie:

1. Utwory rozłączne

2. Utwory nierozłączne

3. Utwory połączone

Utwory rozłączne- powstają gdy choćby jeden ze współtwórców wnosi do utworu twórczy wkład samoistny:

- wkład samodzielny, mogący stanowić przedmiot prawa autorskiego (np. scenariusz do filmu)

Na utwór nierozłączny składają się wkłady niesamoistne, pozbawione samodzielnego znaczenia.

Wspólność o charakterze ułamkowym (art.9PrAut)

• współtwórcą przysługują udziały we wspólnym prawie

• współtwórcy mogą udziałami swobodnie rozporządzać tak by nie naruszać interesów innych

• każdy współtwórca może żądać w każdym czasie zaniesienia współwłasności (poprzez umowę lub orzeczenie sądowe)

• zastosowanie maja przepisy KC o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 195-221)

Do całości utworu przysługuje współautorom prawo wspólne, zarządzanie nim wymaga zgody wszystkich współtwórców.

Utwór połączony- powstaje w wyniku połączenia przez dwóch lub więcej twórców swoich odrębnych utworów w celu ich wspólnego rozpowszechniania. Wspólne prawa autorskie twórców do twórczej całości; do wykonywania tych praw potrzebna jest zgoda wszystkich twórców (jedynie roszczenie z tytułu naruszenia praw autorskich może być dochodzone samodzielnie). Nie występuje wspólność ułamkowa.

Pracodawca (art.12)

Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowi inaczej, pracodawca którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania swoich obowiązków ze stosunku pracy nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

Przyjęcie utworu przez pracodawcę

• wyraźne (pod postacią oświadczenia o przyjęciu)

• dorozumiane- jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dostarczenia utworu pracodawca nie poinformuje pracownika o nieprzyjęciu utworu lub potrzebie dokonania w nich zmian uważa się, że przyjął utwór bez zastrzeżeń(art.13 PrAut)

Prawo autorskie- prawo na dobrach niematerialnych o charakterze bezwzględnym- skuteczne erga omnes.

Podział praw autorskich:

1. prawa osobiste

2. prawa majątkowe

Prawa osobiste

• chronią emocjonalny związek autora z utworem

• są ściśle związane z osobą twórcy

- uprawnienie do eksponowania własnego nazwiska

- uprawnienie do decydowania o zmianach i modyfikacjach

• są nieograniczone czasowo

- obowiązek sygnowania utworu nazwiskiem nawet po jego śmierci

Katalog autorskich praw osobistych (art.16)

1. Prawo do autorstwa utworu

2. Prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem

3. Prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania

4. Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności

5. Prawo nadzoru nad sposobem korzystania z utworu

Prawo do integralności utworu oznacza, że twórca ma prawo ingerować we wszelkie działania, które mogłyby doprowadzić do zniekształcenia jego twórczego zmysłu i zmiany artystycznej wartości utworu; zmian w utworze bez zgody twórcy nie może dokonywać nawet nabywca całości praw majątkowych do utworu, także w przypadku wygaśnięcia tych praw.

ART.58

Jeżeli pomimo uzasadnionego sprzeciwu twórcy dzieło nadal jest eksploatowane w nieodpowiedniej formie albo ze zmianami, twórcy przysługuje prawo do wypowiedzenia stosunku umownego stanowiącego podstawę eksploatacji z zachowaniem prawa do wynagrodzenia określonego umową.

Prawo twórcy do sprawowania nadzoru autorskiego jest dopełnieniem jego prawa do integralności utworu, zapewnia twórcy dokonywanie czynności kontrolnych w zakresie odpowiedniej eksploatacji utworu.

ART.49 §1 PrAut

Jeżeli w umowie nie określono sposobu korzystania z utworu, powinien on być zgodny z charakterem i przeznaczeniem utworu oraz z przyjętymi zwyczajami

Art.60 PrAut

Korzystający z utworu jest obowiązany umożliwić twórcy przed rozpowszechnieniem utworu przeprowadzenie nadzoru autorskiego; jeżeli twórca nie przeprowadzi nadzoru autorskiego w odpowiednim terminie uważa się, że wyraził zgodę na rozpowszechnienie utworu.

Inne prawa autorskie o charakterze osobistym:

• Prawo do żądania przez twórcę odsprzedaży oryginalnego egzemplarzu utworu plastycznego w razie podjęcia przez właściciela decyzji o jej zniszczeniu (art.32 ust.2 PrAut)

• Prawo do żądania przez twórcę udostępnienia oryginału utworu w takim zakresie w jakim jest to niezbędne do wykonywania prawa autorskiego (art.60 PrAut)

• Prawo odstąpienia od umowy przez twórcę lub jej wypowiedzenia ze względu na istotne interesu twórcze (art.58 PrAut)

Autorskie prawa majątkowe wchodzą w skład majątku rozporządzającego nimi podmiotu, zasilają majątek odrębny małżonków oraz nie podlegają egzekucji.

Czas trwania APM

• Prawa o charakterze majątkowym są ograniczone czasowo

• Trwają 70 lat liczone od:

1. Śmierci twórcy

2. Pierwszego rozpowszechnienia utworu po upływie tego czasu wygasają

Wygaśnięcie autorskich praw majątkowych oznacza ich przejście do domeny publicznej.

• Nie potrzeba zezwolenia twórcy na korzystanie z utworu

• Nadal istnieje obowiązek wnoszenia przez producentów i wydawców opłat na Fundusz Rozwoju Twórczości (obecnie 5%)

• Nadal naruszalne pozostają prawa osobiste

Treść autorskich praw majątkowych (art.17)

1. Prawo do rozporządzania utworem

2. Prawo do korzystania z utworu

3. Prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu

Prawo do rozporządzania

1. Uprawnienie do zdobycia autorskich praw majątkowych (umowy rozporządzające- nabywca uzyskuje wyłączne prawo do utworu)

2. Uprawnienie do udzielenia licencji na korzystanie z utworu (dysponent uzyskuje względne uprawnienie do korzystania z utworu)

Uprawnienie do korzystania z utworu we wszystkich polach eksploatacji. Zakres pól eksploatacji zależy od rodzaju utworu (inne są pola eksploatacji np. obrazu i filmu). Prawo do rozporządzania utworem ma charakter nadrzędny wobec prawa do korzystania z utworu.

Pola eksploatacji (Art.50)

1. W zakresie utrwalania i zwielokrotnienia utworu wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową,

2. w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono wprowadzenie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,

3. w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż w pkt.2 publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnienie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym

Wyczerpanie prawa- (art.51 ust.3) po wprowadzeniu egzemplarza do obrotu dalszy obrót tym egzemplarzem nie narusza monopolu autorskiego, chyba, ze nowy dysponent chciałby czerpać korzyści z najmu lub wypożyczania egzemplarzy.

Licencje ustawowe- wynikające z ustawy określone uprawnienia przyznające wskazanym podmiotom prawo do korzystania z dóbr niematerialnych bez zgody dysponenta majątkowych praw autorskich

1. dozwolony użytek prywatny

2. dozwolony użytek publiczny

Dozwolony użytek prywatny

• Art.23.1. Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno- urbanistycznego.

• 2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego

Dozwolony użytek publiczny- objęto niektóre kategorie utworów po to by umożliwić realizację celów naukowych, badawczych, etc.

Licencje (min):

1. Nadawcza (art.24)

2. Dydaktyczna, oświatowa i naukowa (art.27-30)

3. Propagowanie utworów plastycznych (art.32-33)

4. Wykorzystywanie utworów dla dobra osób niepełnosprawnych i inne.

Art. 34. Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia twórcy i źródła (jeśli istnieje taka możliwość). Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba, że ustawa stanowi inaczej.

Art.35. Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.